Văn hóa chăm và khả năng thu hút khách du lịch đến tỉnh Ninh Thuận

 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP HỒ CHÍ MINH 
TẠP CHÍ KHOA HỌC 
HO CHI MINH CITY UNIVERSITY OF EDUCATION
JOURNAL OF SCIENCE
ISSN: 
1859-3100 
KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN 
Tập 15, Số 11 (2018): 131-143 
SOCIAL SCIENCES AND HUMANITIES
Vol. 15, No. 11 (2018): 131-143
 Email: tapchikhoahoc@hcmue.edu.vn; Website:  
131 
VĂN HÓA CHĂM VÀ KHẢ NĂNG THU HÚT KHÁCH DU LỊCH 
ĐẾN TỈNH NINH THUẬN 
Huỳnh Diệp Trâm Anh, Phạm Xuân Hậu* 
Trường Đại học Văn Hiến 
Ngày nhận bài: 31-8-2018; ngày nhận bài sửa: 20-9-2018; ngày duyệt đăng: 21-11-2018 
TÓM TẮT 
Ninh Thuận là một trong những điểm đến có khả năng thu hút nhiều du khách trong và ngoài 
nước của vùng du lịch duyên hải miền Trung, bởi có cảnh quan thiên nhiên và nền văn hóa Chăm độc 
đáo. Tuy nhiên, trong những năm gần đây lượng khách du lịch đến chưa nhiều, lợi ích đem lại từ 
du lịch thấp, chưa tương xứng với tiềm năng. Bài viết trình bày một số kết quả nghiên cứu về bản 
sắc văn hóa Chăm, khả năng thu hút du khách và đề xuất các giải pháp khai thác tối đa nét đặc sắc 
văn hóa Chăm nhằm tạo sức thu hút mạnh mẽ cho điểm đến du lịch Ninh Thuận. 
Từ khóa: bản sắc văn hóa Chăm, điểm đến Ninh Thuận, khả năng thu hút du khách. 
ABSTRACT 
Cham culture and its ability to attract tourists to Ninh Thuan province 
Ninh Thuan is one of the destinations in the Central Coastal area that can attract many 
tourists, both international and domestic, due to its nature and the unique Cham culture. However, 
in recents, the number of tourists is still low, hence touristic benefits are also low, inequivalent to 
its potentials. The article presents some research results about the quintessences of Cham culture, 
its ability to attract tourists and suggests some solutions for optimal exploitation of the 
quintessences of Cham culture in order to create strong attractiveness for tourism in Ninh Thuan. 
Keywords: Cham culture, Ninh Thuan destination, tourist attractiveness. 
1. Đặt vấn đề 
Ninh Thuận là tỉnh có nhiều người Chăm sinh sống nhất cả nước, là vùng đất mang 
đậm màu sắc văn hóa của dân tộc Chăm, còn lưu giữ những di sản văn hóa Chămpa với 
những di tích tháp Chăm nổi tiếng như: tháp Pôklông Garai, tháp Hòa Lai, tháp Pôrômê... 
Dân tộc Chăm nơi đây còn lưu giữ được nhiều nét truyền thống tốt đẹp của dân tộc mình. 
Ninh Thuận còn có cả một quần thể về kiến trúc và các lễ hội văn hóa Chăm phong phú, 
tồn tại nhiều công trình kiến trúc Chăm Pa cổ còn nguyên vẹn và gắn với lễ hội của người 
Chăm. Tuy nhiên, đến nay, nhiều tiềm năng vẫn còn ở dạng “nguyên thô”, chưa có điều 
kiện để phát triển kinh tế du lịch. Lượng khách du lịch đến với Ninh Thuận đã có bước tiến 
triển qua các năm, ngành Du lịch ước tính trong 6 tháng cuối năm 2017 đón 1.419.718 lượt 
khách (tăng 17,1% so với cùng kì); trong đó khách quốc tế đạt 55.354 lượt (tăng 3,45% so 
với cùng kì), khách nội địa đạt 1.364.364 lượt (tăng 17,39% so với cùng kì). Theo chiến 
* Email: haupx@vhu.edu.vn 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 15, Số 11 (2018): 131-143 
132 
lược phát triển kinh tế, xã hội tỉnh Ninh Thuận đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, du 
lịch được xếp thứ hai trong 4 ngành kinh tế trụ cột và 6 ngành kinh tế trọng điểm. 
Hiện nay, phát triển du lịch đã và đang đồng hành cùng văn hóa, với vai trò vừa khai 
thác vừa bảo tồn và duy trì phát huy bản sắc dân tộc. Mỗi dân tộc trong cộng đồng đều sở 
hữu một nền văn hóa với những giá trị riêng biệt có thể khai thác phát triển loại hình du 
lịch văn hóa. Trong đó dân tộc Chăm ở Ninh Thuận đã và đang khai thác phục vụ du khách 
qua các hoạt động, như lập các đội văn nghệ dân gian, hay khai thác từ truyền thống các 
làng nghề gốm, dệt, cùng tham gia các sinh hoạt đánh trống ghi-năng, thổi kèn saranai 
tạo được điểm nhấn quan trọng gắn kết cơ hữu trong cơ cấu các loại hình du lịch tỉnh. Tuy 
nhiên, hiện nay việc khai thác thế mạnh từ văn hóa Chăm phục vụ du lịch còn bộc lộ khá 
nhiều bất cập dẫn đến năng lực thu hút khách hạn chế. Vì vậy, cần có những nghiên cứu 
sâu sắc về văn hóa Chăm và những nét độc đáo có khả năng thu hút khách du lịch; từ đó có 
những định hướng và giải pháp hợp lí khai thác hiệu quả đồng thời duy trì, bảo tồn và phát 
huy các giá trị nền văn hóa của một dân tộc ở địa phương, phục vụ phát triển du lịch. 
2. Phương pháp nghiên cứu 
Nghiên cứu này đã sử dụng hệ thống các phương pháp: (i). Phương pháp nghiên cứu 
định tính để tổng hợp lí thuyết để đánh giá sự tác động của yếu tố văn hóa đến khả năng 
thu hút du khách và những yếu tố cốt lõi trong nhóm bản sắc văn hóa là gì? (ii). Phương 
pháp nghiên cứu thực địa, khảo sát thực tế và thống kê kết quả phỏng vấn du khách (phỏng 
vấn trực tiếp và qua bảng câu hỏi chi tiết); sử dụng phần mềm SPSS để xử lí, kiểm định mô 
hình và đưa ra kết quả nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu lí luận và thực trạng là cơ sở để đề 
xuất các giải pháp và kiến nghị. 
3. Cơ sở lí luận 
Bản sắc văn hóa của một dân tộc là những giá trị vật chất và tinh thần đặc trưng 
trường tồn cùng dân tộc đó. Nó được chắt lọc, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, 
phản ánh và kết tinh đời sống văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần của con người. Đó là 
những giá trị vật chất, tinh thần được tích tụ, gìn giữ trong toàn bộ quá trình lịch sử phát 
triển của dân tộc. Các giá trị văn hóa dân tộc thiểu số (DTTS) biểu hiện trong mọi lĩnh vực 
của đời sống xã hội, từ tư tưởng, tình cảm, quan niệm, biểu tượng, đạo đức, thẩm mĩ, lối 
sống đến những giá trị tinh thần do con người sáng tạo nên như nghệ thuật, kiến trúc, hội 
họa, âm nhạc... đem đến bức tranh văn hóa đa dạng, muôn màu. Qua các giá trị văn hóa 
giúp con người lựa chọn những gì phù hợp với bản sắc văn hóa cộng đồng tạo nên những 
tập quán, thói quen, những nếp sống đẹp gắn chặt cố kết cộng đồng và khu biệt với các 
cộng đồng khác. Những bản sắc văn hóa này này hình thành và được khẳng định trong quá 
trình tồn tại phát triển của con người và xã hội. 
Gatrell, Diggle, van den Bosch, và Rowlingson (1994) định nghĩa: “Điểm đến là 
những vùng địa lí có những thuộc tính, tính năng, sự hấp dẫn và dịch vụ để thu hút người 
sử dụng tiềm năng” (tr. 257). Điểm đến du lịch là một khái niệm rất rộng trong hoạt động 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Huỳnh Diệp Trâm Anh và tgk 
133 
kinh doanh du lịch. Theo Luật Du lịch năm 2005, điểm đến du lịch là nơi có tài nguyên du 
lịch hấp dẫn, phục vụ nhu cầu tham quan của khách du lịch. Nhìn chung, đây là nơi có sức 
hấp dẫn và có sức thu hút khách du lịch 
Theo Hu và Ritchie (1993), khả năng thu hút của điểm đến “phản ánh cảm nhận, 
niềm tin và ý kiến mà mỗi cá nhân có được về khả năng làm hài lòng khách hàng của điểm 
đến trong mối liên hệ với nhu cầu chuyến đi cụ thể của họ” (tr. 25). Có thể nói, một điểm 
đến càng có khả năng đáp ứng nhu cầu của du khách thì điểm đến đó càng có cơ hội để 
được du khách lựa chọn. Một điểm đến càng có khả năng đáp ứng nhu cầu của du khách 
thì điểm đến đó càng có cơ hội để được du khách lựa chọn. Khả năng thu hút của điểm đến 
có thể được nhận thức bởi du khách mỗi khi họ được tiếp cận thông tin về điểm đến mà 
không nhất thiết phải có trải nghiệm thực tế ở điểm đến. Các yếu tố ảnh hưởng đến khả 
năng thu hút của điểm đến bao gồm: (1) Các yếu tố tự nhiên; (2) Các yếu tố văn hóa – xã 
hội; (3) Các yếu tố lịch sử; (4) Các điều kiện giải trí và mua sắm (Đặc điểm vật chất); (5) 
Cơ sở hạ tầng, ẩm thực, lưu trú (Các đặc tính bổ trợ). Các yếu tố này nằm trong mô hình 
nghiên cứu của Hu và Ritchie (1993), đã được thẩm định nhiều lần trong và ngoài nước. 
Điều này cho thấy yếu tố văn hóa là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng thu 
hút du khách của điểm đến. 
Một số nghiên cứu liên quan đến khả năng thu hút của điểm đến được nghiên cứu tại 
Việt Nam như: Nghiên cứu “Đánh giá khả năng thu hút du khách của điểm đến Huế” của 
Bùi Thị Tám và Mai Lệ Quyên (2012); Nghiên cứu “Đánh giá khả năng thu hút khách du 
lịch của điểm di tích Đại Nội – Huế” của Lê Thị Ngọc Anh và Trần Thị Khuyên (2014) 
một lần nữa cho thấy một trong những nhóm yếu tố tác động đến khả năng thu hút của 
điểm đến là yếu tố bản sắc văn hóa. 
Theo Gearing, Swar, và Var (1974), các yếu tố bản sắc văn hóa bao gồm các kiến 
trúc địa phương, tôn giáo, nơi cử hành nghi lễ, di tích, bảo tàng nghệ thuật, âm nhạc và vũ 
điệu lễ hội, các sự kiện thể thao và các cuộc thi, dân ca và điệu múa, ẩm thực địa phương, 
thủ công mĩ nghệ, sản phẩm chuyên biệt, hội chợ và triển lãm. Ritchie và Zins (1978) cho 
rằng trong “đặc điểm văn hóa và xã hội” bao gồm các thuộc tính sau: công việc, trang 
phục, kiến trúc, thủ công mĩ nghệ, lịch sử, ngôn ngữ, tôn giáo, giáo dục, truyền thống, 
các hoạt động giải trí, nghệ thuật/ âm nhạc và ẩm thực. Tổng hợp các nghiên cứu của Hu 
và Ritchie (1993), Aziz (2002), Bùi Thị Tám và Mai Lệ Quyên (2012), Lê Thị Ngọc 
Anh và Trần Thị Khuyên (2014) thì nhóm các yếu tố văn hóa ảnh hưởng đến khả năng 
thu hút du khách bao gồm: phong tục tập quán, tôn giáo – tín ngưỡng, ngôn ngữ văn 
học, lễ hội và trò chơi dân gian, nghệ thuật biểu diễn, trang phục, kiến trúc mĩ thuật, ẩm 
thực, thủ công mĩ nghệ 
Qua việc nghiên cứu lí thuyết cho thấy bản sắc văn hóa là một trong những yếu tố 
ảnh hưởng đến khả năng thu hút du khách của điểm đến. Vậy, bản sắc văn hóa dân tộc 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 15, Số 11 (2018): 131-143 
134 
Chăm ảnh hưởng như thế nào đến khả năng thu hút du khách của điểm đến Ninh Thuận? 
Nhóm tác giả trình bày tại phần kết quả nghiên cứu sau đây. 
4. Kết quả nghiên cứu 
4.1. Bản sắc văn hóa Chăm và khả năng thu hút du khách của điểm đến Ninh Thuận 
Điểm đến Ninh Thuận là địa bàn có người Chăm sinh sống đông nhất so với các tỉnh, 
thành phố trong cả nước. Với nền văn hóa Chăm đặc sắc, đa dạng, các làng nghề truyền 
thống, các nghi lễ và 100 lễ hội diễn ra quanh năm như: lễ Katê, lễ Rija Nưgar, lễ Rija 
Praung, lễ khai mương, lễ xuống gặt, lễ mừng cơm mới... Không gian văn hóa Chăm có 
sức lôi cuốn đặc biệt, từ phong tục tập quán theo chế độ mẫu hệ, đến những nghi lễ, tín 
ngưỡng cùng nhiều nghệ thuật dân gian truyền thống khác. Không chỉ có vậy, đến Ninh 
Thuận, khách du lịch còn có thể được thưởng thức nghệ thuật dân ca và múa Chăm, loại 
hình nghệ thuật độc đáo của người Chăm, nay đã trở thành di sản văn hóa của Việt Nam. 
Bên cạnh đó, theo thống kê có khoảng 17.000 bài viết, đầu sách nghiên cứu về văn hóa 
Chăm ở các lĩnh vực như nhân học, sử học, diễn xướng dân gian, các lễ hội... đã được sưu 
tầm, nghiên cứu. Chính vì thế, Ninh Thuận cần chú trọng khai thác các tiềm năng này để 
thu hút du khách trong và ngoài nước. 
Bản sắc văn hóa Chăm được thể hiện ở những điểm sau: 
 Chữ viết: Dân tộc Chăm có tiếng nói thuộc ngữ hệ Mã lai – Đa Đảo (Malayo-
Polynesia) và có chữ viết ảnh hưởng từ Phạn ngữ xuất khá sớm ở vùng Đông Nam Á mà 
bia Đồng Yên Châu, thế kỉ IV là một bằng chứng. Từ đó đến nay, ngôn ngữ này phát triển 
qua nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau và có nhiều loại chữ viết khác nhau nhưng chung 
quy lại nếu xét về loại hình văn tự, hệ thống ngữ âm, hệ thống từ vững, cấu trúc ngữ pháp 
thì chỉ có hai loại cơ bản đáng chú ý: chữ Chăm cổ tạm gọi là Akhar Mang Kal và chữ 
Chăm truyền thống hay phổ thông gọi là Akhar Thrah. Từ khi có chữ viết riêng của mình, 
người Chăm đã sử dụng để ghi chép thơ văn sáng tác. Các kinh sách và thơ văn của người 
Chăm đã được ghi chép trên thể lá buôn, vải, giấy. Dân tộc Chăm là một dân tộc yêu văn 
chương và nghệ thuật. Bằng chứng là trong bất kì cuốn sách nào của gia đình còn lưu trữ 
được đến ngày hôm nay đều có mặt vài ba tác phẩm văn học. 
 Văn học: là món ăn tinh thần của mọi thành phần xã hội, từ giai cấp Baseh (tu sĩ 
Bàlamôn) tới anh nông dân chân lấm tay bùn, từ thành phần Aw kauk (áo trắng – ám chỉ tu 
sĩ) như Achar, Mưdwơn đến tầng lớp Gahes (dân thường). Thơ ca Chăm rất dồi dào về âm 
điệu, nội dung trữ tình và thường là thơ lục bát gieo vần lục tứ và bát lục. Bên cạnh văn 
học viết, văn học dân gian của người Chăm cũng khá phát triển, dưới nhiều thể loại, phản 
ánh nội dung về tâm lí dân tộc và các khía cạnh xã hội. Văn học Chăm có nhiều thể loại 
phong phú và đa dạng, đáp ứng đầy đủ tiêu chí của nền văn học hiện đại, bao gồm cả nền 
văn học dân gian và văn học viết như thần thoại, truyền thuyết, truyện cổ tích, tục ngữ, 
thành ngữ, câu đố, ca dao, đồng dao. Đặc biệt là thể loại văn học viết nổi tiếng với 
các Akayet Deva Mưno, Inra Patra, Um Mưrup, Pram Dit Pram Lak, và các Ariya Bini-
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Huỳnh Diệp Trâm Anh và tgk 
135 
Cam, Cam-Bini, Sah Pakei, Glơng Anak, Po Parơng, Twơn Phaw, Pauh Catwai, Kalin 
Thak Va, Kalin Nưsak Asaih, Hatai Paran Ar Bingu, Patauw Adat Likei, Patauw Adat 
Kamei, Muk Thruh Palei, Nau Ikak, Jadar (Inrasara, 1994, tr. 33) Cuối thế kỉ XX, văn 
học Chăm có bước hòa nhập mạnh mẽ vào nền văn học Việt Nam, xuất hiện nhiều sáng tác 
mới từ chữ Chăm Akhar Thrah chuyển sang dùng tiếng Việt để chuyển tải tâm tư, tình cảm 
với quê hương với sự ra đời các tạp chí, nội san như Ước Vọng (năm 1968), Panrang (năm 
1972). Điều đó, làm cho sinh hoạt văn hóa tinh thần của người Chăm thêm phong phú. 
 Trang phục: Trang phục cổ truyền thì đàn ông lớn tuổi thường để tóc dài, quấn 
khăn. Đó là loại khăn màu trắng có dệt thêu hoa văn màu nhạt (vàng hoặc bạc), ở hai đầu 
khăn có các tua vải. Khăn đội theo lối chữ nhân. Những vị có chức sắc (tôn giáo), hai đầu 
khăn có hoa văn màu vàng, tua vải màu đỏ, quấn thả ra hai mang tai. Nam mặc áo có cánh 
xếp chéo và cài dây phía bên hông (thắt lưng), thường là áo màu trắng, trong là quần sọc, 
ngoài quấn váy xếp. Về cơ bản, phụ nữ các nhóm Chăm thường đội khăn. Cách đội là phủ 
trên mái tóc hoặc quấn gọn trên đầu, hoặc quấn theo lối chữ nhân, hoặc với loại khăn to 
quấn lên đầu, khăn đội đầu chủ yếu là màu trắng, có loại được trang trí hoa văn theo lối 
viền các mép khăn (khăn to), nhóm Chăm Hroi thì đội khăn màu chàm. Lễ phục thường có 
chiếc khăn vắt vai ngoài chiếc áo dài màu trắng. Đó là chiếc khăn dài tới 23 m vắt qua vai 
chéo xuống hông, được dệt thêu hoa văn cẩn thận với các màu đỏ, trắng, vàng của các mô 
tip trong bố cục của dải băng. Nữ mặc áo cổ tròn cài nút phía trước ngực xuống đến bụng, 
quấn váy xếp (khi làm lễ) hoặc mặc váy ống (thông thường), đầu quấn khăn không ràng 
buộc về màu sắc 
 Nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc: Điểm đến Ninh Thuận còn thu hút du khách bởi sự 
hấp dẫn với những công trình kiến trúc của Vương quốc Chăm Pa xưa kia, nổi bật nhất là 3 
cụm tháp Hòa Lai xây dựng thế kỉ thứ IX, cụm tháp Po Klong Garai xây dựng thế kỉ XIII, 
cụm tháp Po Rome Garai xây dựng thế kỉ XVII được giới khoa học trong và ngoài nước 
đánh giá rất cao về kĩ thuật xây dựng và nghệ thuật chạm khắc tinh tế, độc đáo của nền văn 
hóa Chăm Pa. Tháp Po Klong Garai nằm gần Trạm Tháp Chàm, cách thành phố Phan Rang 
khoảng 7km, là di tích kiến trúc tương đối nguyên vẹn với phong cách kiến trúc Champa. 
Quần thể tháp Chăm Pa cổ kính Pô Klongarai xây dựng bằng đất nung, được chạm khắc 
hình vũ nữ Chăm trong vũ điệu Apsara là minh chứng hùng hồn cho bàn tay và khối óc 
sáng tạo tuyệt vời của đồng bào Chăm. Múa Apsara là điệu múa cung đình và nghệ thuật 
dân gian Chăm là các loại hình nghệ thuật giữ một vai trò quan trọng t ...  du khách của điểm đến Ninh Thuận năm 2018 
M = 200 (Quốc tế: 105; Nội địa: 95) Đơn vị: (Số DK/%) 
TT Các nhóm 
yếu tố 
Tổng hợp 
(Số DK/tỉ lệ%) 
Loại khách 
(Số DK/tỉ lệ%) 
Rất mạnh 
(Số DK/tỉ lệ%) 
Mạnh 
(Số DK/tỉ lệ%) 
Trung bình 
(Số DK/tỉ lệ%) 
1 
Yếu tố văn 
hóa Chăm 
54/27% 
Quốc tế: 
35/65% 
28/ 80% 7/20% 0/ 0% 
Nội địa: 
19/35% 
10/53% 7/37% 2/10% 
2 
Yếu tố cơ 
sở hạ tầng 
46/23% 
Quốc tế: 
20/43% 
5/25% 12/60% 3/15% 
Nội địa: 
26/57% 
18/69% 8/31% 0/0% 
3 Yếu tố tự 
nhiên 
36/18% 
Quốc tế: 
20/56% 
11/55% 9/45% 0/0% 
Nội địa: 
16/44% 
8/50% 5/32% 3/18% 
4 
Điều kiện 
giải trí và 
mua sắm 
30/15% 
Quốc tế: 
11/37% 
3/28% 4/36% 4/36% 
Nội địa: 
19/63% 
15/79% 3/16% 1/5% 
5 
Nhóm yếu 
tố khác 
34/17% 
Quốc tế: 
19/56% 
12/63% 3/16% 4/21% 
Nội 
địa:15/44% 
8/53% 3/20% 4/27% 
Nguồn: Khảo sát của nhóm tác giả vào tháng 3/2018 
Nhóm yếu tố văn hóa Chăm có ảnh hưởng nhiều nhất trong các nhóm yếu tố được du 
khách đánh giá. Các yếu tố cụ thể trong nhóm bản sắc văn hóa Chăm ảnh hưởng đến khả 
năng thu hút du khách của điểm đến Ninh Thuận được thể hiện cụ thể như sau: 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Huỳnh Diệp Trâm Anh và tgk 
139 
Bảng 2. Đánh giá của du khách về khả năng thu hút du khách 
của một số yếu tố thuộc văn hóa Chăm ở Ninh Thuận 
TT Yếu tố văn hóa 
Đối tượng khảo 
sát (Số DK/tỉ lệ%) 
Khả năng thu hút (%) 
Rất 
cao 
Khá 
cao 
Cao TB Thấp 
1 
Làng thủ công truyền thống 
hấp dẫn với các hoạt động 
trải nghiệm 
Quốc tế 35/65% 20% 26% 34% 11% 9% 
Nội địa 19/35% 21% 26% 16% 21% 16% 
2 
Các lễ hội độc đáo của dân 
tộc Chăm 
Quốc tế 35/65% 23% 34% 26% 11% 6% 
Nội địa 19/35% 47% 21% 16% 11% 5% 
3 
Các loại âm thực của dân 
tộc Chăm 
Quốc tế 35/65% 26% 23% 20% 17% 14% 
Nội địa 19/35% 32% 32% 16% 16% 5% 
4 
Sự đặc sắc và ấn tượng của 
trang phục dân tộc Chăm 
Quốc tế 35/65% 43% 17% 14% 14% 11% 
Nội địa 19/35% 36% 37% 21% 11% 5% 
5 
Nghệ thuật kiến trúc điêu 
khắc độc đáo 
Quốc tế 35/65% 37% 23% 17% 14% 9% 
Nội địa 19/35% 53% 11% 26% 5% 5% 
6 
Các điệu múa, hát hay, thu 
hút 
Quốc tế 35/65% 49% 26% 11% 9% 6% 
Nội địa 19/35% 32% 26% 21% 11% 11% 
7 
Sản phẩm thủ công mĩ nghệ 
đẹp 
Quốc tế 35/65% 34% 40% 14% 9% 3% 
Nội địa 19/35% 42% 32% 16% 5% 5% 
8 
Người dân thân thiện, vui 
vẻ, nhiệt tình 
Quốc tế 35/65% 29% 29% 23% 11% 9% 
Nội địa 19/35% 42% 32% 21% 5% 0% 
Nguồn: Khảo sát của nhóm tác giả vào tháng 3/2018 
Trả lời ý kiến về Ninh Thuận là một điểm đến hấp dẫn có khả năng thu hút du khách và 
ý tưởng giới thiệu cho bạn bè người thân tham gia thưởng thức; hầu hết (hơn 95%) du 
khách cho rằng điều này rất đúng, và sẽ giới thiệu cho bạn bè tiếp tục tham quan điểm đến 
này. Những cảm nhận, đánh giá của du khách đã làm tăng thêm niềm tin để khẳng định 
rằng: Với vị trí địa lí thuận tiện cùng nỗ lực của chính quyền, cơ quan quản lí ngành và 
cộng đồng dân cư địa phương; điểm đến Ninh Thuận sẽ ngày càng trở nên hấp dẫn có sức 
cuốn hút du khách, bởi những hình ảnh đẹp về văn hóa và con người, tạo nên những sản 
phẩm độc đáo, có khả năng cạnh tranh cao với sản phẩm du lịch văn hóa ở các điểm khác 
trong vùng và cả nước. 
4.2. Những yếu tố làm hạn chế khả năng thu hút du khách 
Trong những năm gần đây, sức hút của các yếu tố nói chung và văn hóa Chăm nói 
riêng đã tạo cho điểm đến Ninh Thuận đón được lượng khách du lịch trong và ngoài nước 
tăng đáng kể; song mức độ tăng chậm so với tiềm năng, bởi có khá nhiều yếu tố làm hạn 
chế sức hút với du khách: 
- Quá trình đô thị hóa diễn ra tùy tiện, thiếu kế hoạch; mật độ dân số ở đô thị tăng 
nhanh, nhu cầu sử dụng đất cho các hoạt động tăng, diện tích đất bình quân trên đầu người 
bị thu hẹp; môi trường ô nhiễm, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Sự 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 15, Số 11 (2018): 131-143 
140 
phân hóa xã hội ở đô thị đã hình thành hai nhóm người: Nhóm có thu nhập cao và nhóm 
thu nhập thấp, có những biểu hiện cách sống, sinh hoạt thiếu đồng nhất; gây nên sự bất hòa 
giữa môi trường sống của cộng đồng và môi trường du lịch 
- Môi trường nông thôn Chăm (cả môi trường tự nhiên lẫn môi trường xã hội) bị phá 
vỡ, truyền thống văn hóa Chăm bị mai một và bị bào mòn, bởi ảnh hưởng của sự xuống 
cấp về nếp sống sinh hoạt, sản xuất, văn hóa của bộ phận người dân bản địa cùng người từ 
các nơi khác đến cư trú, nhưng lại thiếu sự đầu tư kịp thời về nhân lực vật lực của các cấp 
chính quyền và cộng đồng dân cư. 
- Nhận thức và đầu tư cho việc bảo tồn, duy trì, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc của 
lãnh đạo các cấp quản lí địa phương cùng cộng đồng dân cư còn rất hạn chế, làm cho khả 
năng tiếp cận và đầu tư của các đơn vị tổ chức kinh doanh du lịch châm, hiệu quả thấp. 
- Sự quan tâm xây dựng chính sách đâu tư chăm sóc đời sống vật chất và tinh thần với 
dân tộc Chăm còn rất khiêm tốn, nên chưa khơi dậy được tâm huyết của cộng đồng trong 
việc bảo tồn duy trì bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Hiện tượng ăn xin và tệ nạn xã hội 
và tỉ lệ mù chữ của cộng đồng Chăm vẫn còn khá phổ biến. Hơn nữa, nguy cơ về sự lai tạp 
và biến mất của tiếng nói Chăm cũng đang là trở ngại lớn cần phải được chú ý. 
- Nhiều điểm di tích và danh lam thắng cảnh văn hóa có giá trị chưa được tiếp cận khai 
thác đúng hướng, đúng mục đích. Những biểu hiện mâu thuẫn, cạnh tranh thiếu lành mạnh 
về khai thác giá trị bản sắc văn hóa Chăm đang diễn ra giữa các bên quản lí, sở hữu, khai 
thác (doanh nghiệp du lịch, cơ quan bảo tồn văn hóa, cộng đồng dân tộc Chăm). 
- Kế hoạch chiến lược phát triển du lịch văn hóa của tỉnh Ninh Thuận chưa rõ nét, sự 
phối hợp giữa các cấp quản lí có liên quan chưa chặt chẽ, nên việc đầu tư khai thác môi 
trường văn hóa cho phát triển du lịch chưa được xác lập rõ ràng. 
- Các yếu tố vị trí địa lí; khí hậu – thời tiết; đầu mối và cả hệ thống giao thông; cơ sở 
vật chất kĩ thuật; chất lượng nguồn nhân lực đang là rào cản thường trực làm hạn chế đến 
khả năng thu hút khách của điểm đến Ninh Thuận cũng cần được quan tâm giải quyết. 
Tuy nhiên, khi thực hiện nghiên cứu, quan điểm của nhóm tác giả và kết quả khảo sát ý 
kiến du khách đã nhận biết và cho thấy văn hóa dân gian Chăm Ninh Thuận là nguồn tiềm 
năng du lịch to lớn, nhưng chưa được đánh thức. Vì vậy, cần phải có những giải pháp hợp lí 
để khai thác, bảo tồn bản sắc văn hóa Chăm phục vụ phát triển du lịch tỉnh Ninh Thuận. 
5. Một số giải pháp bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa văn hóa của dân tộc Chăm 
để thu hút du khách tại Ninh Thuận 
Một là, cần thực hiện hoàn thiện quy hoạch tổng thể phát triển chung về kinh tế – 
xã hội và kế hoạch chủ động khai thác tổ chức các hoạt động văn hóa dân gian Chăm phục 
vụ du lịch. Trước hết là xây dựng hệ thống giao thông, điện, nước, viễn thông và từng 
bước thực hiện các hạng mục cho phát triển ngành (hoạt động tín ngưỡng, vui chơi giải trí, 
ẩm thực, sản phẩm làng nghề). Cùng với việc đón du khách để tăng thêm nguồn thu, tiến 
hành từng bước kêu gọi nhà đầu tư trong và ngoài nước; tập trung vào khôi phục, tôn tạo 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Huỳnh Diệp Trâm Anh và tgk 
141 
các di tích văn hóa lịch sử như tháp Pô Klong Girai, Pô Rôme, Hoà Lai, di tích đá chẻ 
(Pataw tablah), núi Đá trắng 
Hai là, phát triển đô thị nhưng cần bảo tồn môi trường nông thôn Chăm. Về làng văn 
hóa cổ truyền, trước hết cần quy hoạch hai làng: Làng dệt (Mỹ Nghiệp) làng gốm Bàu 
Trúc). Kết hợp các di tích văn hóa làng ven làng đề hình thành tour; mở rộng thêm tuyến 
du lịch. Làng Chăm phải được bảo tồn nguyên vẹn những giá trị văn hóa truyền thống như 
mỗi căn nhà, hàng rào, cách sinh hoạt mang đặc trưng tộc người. Làng cũng được sửa 
sang đường ngõ sạch đẹp. Tiến tới xây dựng làng Chăm làm điểm du lịch điền dã, du lịch 
tìm hiểu văn hóa dân tộc. Ở làng sẽ tổ chức sinh hoạt văn hóa cộng đồng, hướng tới việc 
thể hiện một số sinh hoạt văn hóa dân gian theo nhu cầu của khách hàng. Tiến hành trùng 
tu nhiều tượng đài, tháp cổ, nhà truyền thống bốn mái hoàn toàn bằng đất; xây dựng thêm 
các địa điểm hành lễ dưới chân tháp, để tăng sức chứa và làm nơi tổ chức các hoạt động bổ 
sung. Bên cạnh đó tỉnh cần phối hợp với các tỉnh, thành phố ở miền Trung có di sản văn 
hóa Chăm như Bình Định, Nha Trang..., xây dựng các chương trình du lịch về thăm làng 
Chăm, tham gia các lễ hội theo mùa...; kết hợp du lịch văn hóa Chăm với các loại hình du 
lịch khác nhằm đưa văn hóa Chăm trở thành một mắt xích quan trọng trong các sản phẩm 
du lịch ở Ninh Thuận. 
Ba là, đầu tư toàn diện cho việc bảo vệ duy trì truyền thống văn hóa Chăm. Sở Văn 
hóa Thông tin Ninh Thuận nên duy trì đoàn nghệ thuật bán chuyên nghiệp của người 
Chăm, nhằm bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa Chăm đồng thời sẽ là đội văn nghệ phục 
vụ khách du lịch. Thực hiện biểu diễn các điệu múa dân ca, nhạc cụ và có thể trích đoạn 
biểu diễn lễ hội Katê, lễ cưới, hát giao duyên khi du khách có yêu cầu. 
Bốn là, xây dựng các dịch vụ du lịch có tính chất khác biệt, có tính cạnh tranh cao và 
có sự hấp dẫn. Huy động các nguồn vốn đầu tư xây dựng các sản phẩm độc đáo của địa 
phương như các sản phẩm làng nghề, các đặc sản của địa phương từ nho, thịt cừu, táo, 
hành tỏi Xây dựng nhiều chương trình du lịch gắn liền với không gian văn hóa Chăm, 
trong đó cần phát triển hơn nữa loại hình du lịch homestay; du khách cùng ăn, ở, sinh hoạt 
với người địa phương, đắm mình trong các chương trình ca múa dân gian, nhạc kịch truyền 
thống lâu đời của người Chăm, trải nghiệm cách dệt thổ cẩm (Mỹ Nghiệp) và làm gốm 
(Bàu Trúc) bằng phương pháp thủ công... Loại hình du lịch này đã và đang được khách du 
lịch, đặc biệt là khách nước ngoài yêu thích. 
Năm là, để du lịch tiếp tục đạt hiệu quả, tỉnh Ninh Thuận cần tiếp tục đầu tư và kêu 
gọi đầu tư các điểm tham quan trên địa bàn tỉnh; xây dựng kế hoạch nâng cấp đồng bộ các 
điểm tham quan hiện có; từng bước nâng cao tính chuyên nghiệp trong quản lí, hoạt động 
của các điểm tham quan nhằm nâng cao chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm du lịch; chú 
trọng phát triển sản phẩm văn hóa – lịch sử để thu hút du khách; xây dựng chính sách hỗ 
trợ doanh nghiệp đầu tư vào các điểm tham quan; xây dựng mô hình tổ chức quản lí, khai 
thác các điểm tham quan 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 15, Số 11 (2018): 131-143 
142 
Sáu là, tổ chức các lớp bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lí địa phương 
và cộng đồng dân cư về ý nghĩa, vai trò, trách nhiệm của công tác bảo tồn; cho các hướng 
dẫn viên kiến thức chuyên môn sâu về văn hóa Chăm; cho đội ngũ những người phục vụ 
có thêm chuyên môn nghiệp vụ về du lịch. Đặc biệt những người hướng dẫn viên phải 
thông thạo ngoại ngữ, đam mê và hiểu biết rõ về văn hóa Chăm. Sự đón tiếp niềm nở, thái 
độ hiếu khách, phục vụ tận tình của người địa phương sẽ tạo ra những ấn tượng tốt đẹp 
trong lòng du khách. 
Bảy là, tăng cường các hình thức quảng bá văn hóa Chăm như: tổ chức ngày hội văn 
hóa, thể thao, du lịch nhằm tạo điều kiện giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao và 
quảng bá hình ảnh đồng bào Chăm, trên không gian địa lí rộng lớn để du khách quốc tế 
cũng như khách nội địa biết đến giá trị văn hóa đặc biệt của các tháp Chăm. Phối hợp với 
các cơ quan, ban, ngành của tỉnh để xây dựng kế hoạch huy động các nguồn lực xây dựng 
cơ sở hạ tầng, xúc tiến kêu gọi các nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước để tôn tạo, bảo 
vệ và phát triển nguồn tài nguyên du lịch quý giá này. 
Tám là, xây dựng văn hóa ứng xử giữa du khách, doanh nghiệp và dân cư địa 
phương, thân thiện, hiếu khách, phục vụ tận tình để tạo ấn tượng tốt đẹp trong lòng du 
khách. Chú trọng đầu tư đẩy mạnh nghiên cứu cung và cầu du lịch của du khách về bản sắc 
văn hóa Chăm, để tập trung trí tuệ tạo ra các sản phẩm độc đáo, đa dạng và mang đậm bản 
sắc văn hóa riêng của dân tộc đáp ứng nhu cầu của du khách. 
Tóm lại, những tiềm năng, thách thức, khó khăn của Ninh Thuận là có thực. Do vậy, 
để phát triển du lịch, Ninh Thuận cần phát triển du lịch tương xứng với tiềm năng theo 
hướng du lịch văn hóa sinh thái môi trường. Xây dựng các chương trình và các điểm đến 
du lịch hấp dẫn về văn hóa, di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh. Tuy nhiên, khi đầu tư 
cho phát triển du lịch cũng cần phải nhận thức rằng, đầu tư du lịch là đầu tư cho sự phát 
triển bền vững cần phải được ưu tiên; nhưng cũng cần phải tránh thương mại hóa du lịch. 
Tác động trái của cơ chế thị trường đang có nguy cơ làm thui chột bản sắc văn hóa dân tộc, 
truyền thống lịch sử. Khai thác các giá trị văn hóa Chăm phục vụ du lịch phải luôn coi 
trọng việc đạt mục tiêu nâng cao mức sống của cộng đồng dân cư, đảm bảo an ninh quốc 
phòng và vì sự phát triển chung nền kinh tế – xã hội của địa phương, quốc gia. 
6. Kết luận 
Bản sắc văn hóa của dân tộc Chăm có ảnh hưởng quan trọng đến khả năng thu hút du 
khách của tỉnh Ninh Thuận. Bản sắc văn hóa Chăm được thể hiện qua các lễ hội truyền 
thống, làng nghề thủ công truyền thống, nghệ thuật dân ca và múa Chăm, cụm tháp Chăm 
với lối kiến trúc độc đáo, trang phục, phong tục tập quán, tôn giáo, ẩm thực của người 
Chăm Điểm đến Ninh Thuận có đầy đủ điều kiện để khai thác các tiềm năng này để thu 
hút du khách trong và ngoài nước. Tuy nhiên, đến nay điểm đến Ninh Thuận đón lượng 
khách du lịch chưa nhiều và chưa xứng với tiềm năng. Chính vì vậy, cần thực hiện những 
giải pháp đồng bộ để khai thác, duy trì, bảo tồn tốt lợi thế về du lịch từ những giá trị bản 
sắc văn hóa của dân tộc Chăm. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Huỳnh Diệp Trâm Anh và tgk 
143 
 Tuyên bố về quyền lợi: Các tác giả xác nhận hoàn toàn không có xung đột về quyền lợi. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Lê Thị Ngọc Anh và Trần Thị Khuyên. (2014). Đánh giá khả năng thu hút khách du lịch của điểm 
đến Đại Nội – Huế. Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, 1(108), 22-24. 
Hoàng Trọng và Chu Nguyễn Mộng Ngọc. (2008). Phân tích dữ liệu nghiên cứu với SPSS. 
TP Hồ Chí Minh: NXB Hồng Đức. 
Bùi Thị Tám và Mai Lệ Quyên. (2012). Đánh giá khả năng thu hút du khách của điểm đến Huế. 
Tạp chí Khoa học Đại học Huế, 72B(3), 295-305. 
Nguyễn Công Tiến. (2014). Những đặc trưng du lịch thu hút du khách quốc tế đến tham quan 
Đà Nẵng. Tạp chí Kinh tế – Xã hội Đà Nẵng, 15-20. 
Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Thuận. (2000). Cộng đồng các dân tộc tỉnh Ninh Thuận, tr.1. 
Aziz, A. (2002). An evaluation of the attractiveness of Langkawi island as a domestic tourist 
destinations based on the importance and perceptions of different types of attractions. 
Michigan State University, 22-28. 
Gatrell, A. C., Diggle, P. J., van den Bosch, F. C. & Rowlingson, B. S. (1994). Space-time 
clustering of Burkitt's lymphoma in east Africa: methodology and application Research 
Report North West Regional Research Laboratory. Lancaster University. 
Gearing, C. E., Swar, W.W., & Var, T. (1974). Establishing a Measure of Touristic Attractiveness. 
Journal of Travel Reseacrh, 12(4) (Spring), 1-8. 
Hu, Y. & Ritchie, J. R. B. (1993). Measuring destination attractiveness: A contextual approach. 
Journal of Travel Research, Fall, 25-34. 
Inrasara, 1994, tr.33. 
Ritchie, J. R. B., & Zins, M. (1978). Culture as determinant of the attractiveness of a tourism 
region. Annals of Tourism Research, 5(2), 252-267.