Vai trò của giá trị văn hóa truyền thống đối với việc định hình văn hóa cho lối sống ở con người Việt Nam hiện nay

Vai trò của giá trị văn hóa truyền thống... 
 97
VAI TRÒ CỦA GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG 
ĐỐI VỚI VIỆC ĐỊNH HÌNH VĂN HÓA CHO LỐI SỐNG 
Ở CON NGƯỜI VIỆT NAM HIỆN NAY 
ĐẶNG THỊ PHƯƠNG DUYÊN* 
Tóm tắt: Bài viết phân tích sự cần thiết xây dựng lối sống có văn hóa của 
con người Việt Nam hiện nay. Theo tác giả bài viết, xây dựng lối sống có văn 
hóa là định hình văn hóa cho lối sống, là làm cho lối sống có được các giá trị 
văn hóa. Giá trị văn hóa truyền thống có khả năng làm cho lối sống của con 
người Việt Nam hiện nay thấm đượm bản sắc văn hóa của dân tộc, và nhờ 
bản sắc văn hóa đó mà con người Việt Nam tiếp nhận, biến đổi và phát triển 
các giá trị văn hóa hiện đại phù hợp với hoàn cảnh và yêu cầu mới của lịch 
sử. Vì vậy để xây dựng lối sống có văn hóa cho người Việt Nam hiện nay cần 
phải phát huy vai trò của các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc. 
Từ khóa: Văn hóa, lối sống, giá trị văn hóa truyền thống, định hình văn 
hóa cho lối sống. 
Việt Nam là đất nước giàu truyền 
thống văn hóa. Bản sắc văn hóa của dân 
tộc được trầm tích hàng ngàn năm; 
được kế thừa, tiếp nối, bồi đắp và giữ 
gìn qua nhiều thế hệ. Bản sắc văn hóa 
dân tộc là những giá trị tiêu biểu, đặc 
trưng cho “gương mặt văn hóa” và tạo 
thành cội nguồn sức mạnh cho cả dân 
tộc. Những giá trị văn hóa của dân tộc 
biểu hiện một cách sinh động lối sống. 
Các giá trị văn hóa truyền thống như 
phù sa lắng đọng của lịch sử; là mạch 
nguồn nuôi dưỡng, tiếp sức cho các thế 
hệ; giúp định hình nhân cách cũng như 
lối sống của con người; làm nên bản 
sắc dân tộc của lối sống; giúp mỗi cá 
nhân có bản lĩnh để tiếp thu cái mới, cái 
hiện đại mà không bị choáng ngợp và 
mất phương hướng. Văn hóa có vai trò 
đặc biệt trong quá trình hình thành và 
phát triển của mỗi dân tộc; là nhân tố 
cơ bản làm nên tâm hồn, triết lý nhân 
sinh trong các hoạt động sống của dân 
tộc đó.(*) 
Hoạt động của xã hội có hai loại cơ 
bản là “sản xuất vật chất” và “sản xuất 
tinh thần”; những hoạt động này tạo ra 
các sản phẩm vật chất và tinh thần đáp 
ứng nhu cầu sinh tồn và phát triển của 
con người. Những sản phẩm sáng tạo 
của con người chính là văn hóa. Con 
người sáng tạo ra văn hóa; ngược lại, 
chính văn hóa làm hoàn thiện con 
(*) Thạc sĩ, Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật 
thương mại, Hà Nội. 
Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 11 (72) - 2013 
 98
người, làm bộc lộ ngày càng đầy đủ 
hơn những năng lực bản chất của con 
người. Không chỉ sáng tạo văn hóa, con 
người còn là chủ thể cảm thụ, tiêu 
dùng, chuyển tải văn hóa. 
Nói tới văn hóa là nói tới con người. 
Nói tới giá trị văn hóa của một dân tộc 
là nói tới dân tộc đó. Văn hóa thể hiện 
ở mọi lĩnh vực hoạt động của con 
người; vừa biểu hiện trình độ phát triển 
của con người và xã hội, vừa là gương 
mặt của một dân tộc, là “chứng chỉ” để 
phân biệt dân tộc này với dân tộc khác. 
Văn hóa là sản phẩm mà con người tạo 
ra trong mối quan hệ giữa con người 
với con người, giữa con người với thế 
giới xung quanh. Song văn hóa lại tham 
gia vào việc sáng tạo nên con người, 
duy trì trật tự và sự phát triển bền vững 
của xã hội. Giá trị văn hóa của một dân 
tộc là sự chắt lọc và kết tinh tất cả 
những gì tốt đẹp nhất qua nhiều thời đại 
lịch sử. Nó được lưu truyền cho thế hệ 
sau và trở thành nguồn lực nội sinh để 
phát triển đất nước. 
Kho tàng văn hóa truyền thống của 
dân tộc ta rất phong phú, nhưng không 
phải tất cả những gì của quá khứ đều là 
tốt. Có những nét văn hóa là giá trị 
trong quá khứ, nhưng hiện tại lại không 
còn phù hợp nữa. Giá trị văn hóa truyền 
thống phải là những gì tốt đẹp có tác 
dụng tích cực dẫn dắt hành động của cả 
một dân tộc. Như vậy, có thể coi giá trị 
văn hóa của một dân tộc là những 
chuẩn mực cơ bản đã được định hình 
mà mỗi thành viên của một dân tộc 
trong mọi giai đoạn lịch sử đều phải 
dựa vào đó để điều chỉnh và định 
hướng cho hành động. Những giá trị đó 
được lưu giữ, tiếp nối, bảo tồn và bồi 
đắp qua nhiều thế hệ, nhiều giai đoạn 
lịch sử; được chắt lọc thành cái chân - 
thiện - mỹ; trở nên ổn định, bền vững 
trong dòng chảy của lịch sử. 
Lịch sử dân tộc Việt Nam đã trải qua 
hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước. 
Quá trình tranh đấu và dựng xây đó đã 
hun đúc nên những giá trị văn hóa tiêu 
biểu, những giá trị này đã trở thành cội 
rễ của ý chí và sức mạnh Việt Nam. Đó 
là tinh thần yêu nước, bất khuất, kiên 
cường, “thà hy sinh tất cả chứ nhất định 
không chịu mất nước, nhất định không 
chịu làm nô lệ”. Yêu nước là tình cảm 
cao quý nhất của tư tưởng và tâm hồn 
Việt Nam; là yếu tố đứng đầu thang giá 
trị của dân tộc Việt Nam; là cốt lõi của 
giá trị đạo đức, nhân cách của con 
người Việt Nam. Giá trị đó được hình 
thành qua suốt chiều dài lịch sử của dân 
tộc. Đó là lối sống trọng tình nghĩa và 
đạo lý, tinh thần cộng đồng cao, có sự 
gắn bó chặt chẽ giữa cá nhân - gia đình - 
Tổ quốc. Giá trị đó được tạo dựng một 
cách tự nhiên từ mảnh đất vốn phải 
chịu sự khắc nghiệt của thiên nhiên và 
sự hiểm ác của lòng người. Đó là lòng 
nhân ái, khoan dung, hòa hiếu, tinh 
thần yêu chuộng hòa bình. Dân tộc Việt 
Nam đã thực sự thấm thía nỗi bất hạnh, 
thương đau do chiến tranh gây ra; thấy 
rõ cách tốt nhất, nhân tính nhất để giải 
quyết mọi xung đột không phải là bạo 
lực, mà là sự khoan dung, hòa hiếu. Đó 
còn là đầu óc thực tế gắn với tính cần 
Vai trò của giá trị văn hóa truyền thống... 
 99
cù, sáng tạo, yêu lao động và trân trọng 
thành quả lao động; là truyền thống 
hiếu học, tôn sư trọng đạo, ý nhị, linh 
hoạt trong giao tiếp và ứng xử, không 
câu nệ vào hệ thống giáo điều, khoan 
hòa để học hỏi và tiếp nhận cái mới 
cũng như biến đổi nó cho phù hợp; v.v.. 
Văn hóa là trình độ phát triển của 
con người và của cộng đồng được biểu 
hiện trong các hoạt động và các phương 
thức tiến hành hoạt động sống của con 
người. Để sinh tồn và phát triển, con 
người phải thực hiện các hoạt động 
sống của mình. Lối sống, như C.Mác và 
Ph.Ăngghen đã khẳng định rằng, là 
những hoạt động thực sự có tính người 
của những cá nhân, thành viên của xã 
hội, biết đau khổ, cảm giác, suy nghĩ và 
hành động như những con người(1). Lối 
sống là hoạt động sống của con người, 
các hoạt động sống mang tính người. 
Lối sống là quá trình hiện thực hóa các 
giá trị người thông qua hoạt động sống 
của con người, bao gồm tất cả các hoạt 
động sống và phương thức tiến hành 
hoạt động sống được cộng đồng người 
chấp nhận và thực hành trong một 
không - thời gian tương đối ổn định, 
trong sự tác động biện chứng với các 
điều kiện sống hiện hữu và các mối liên 
hệ lịch sử. Lối sống và văn hóa không 
tách rời nhau trong quá trình phát triển 
của con người. Đặc trưng bản chất của 
lối sống là sự gắn bó chặt chẽ với hệ 
thống giá trị văn hóa tinh thần của con 
người và lối sống là sự biểu hiện một 
cách trực tiếp và sinh động hệ giá trị 
đó. Vì thế, lối sống theo đúng nghĩa và 
đầy đủ của nó là “lối sống có văn hóa 
hay văn hóa lối sống”(2). 
Tiếp nối truyền thống đến hiện đại, 
lối sống của con người Việt Nam hiện 
nay phải là lối sống có văn hóa và 
hướng đến văn hóa. Đó là lối sống có lý 
tưởng vươn tới chân - thiện - mỹ; là lối 
sống có sự gắn kết giữa cá nhân với 
cộng đồng, giữa ý thức công dân với 
trách nhiệm xã hội; là lối sống vừa có 
trách nhiệm cá nhân gắn kết với trách 
nhiệm xã hội; vừa có trách nhiệm pháp 
lý, vừa có trách nhiệm đạo đức; là lối 
sống trọng tình nghĩa, nhân ái bao 
dung, hài hòa giữa tình cảm và lý trí, 
giữa con người với tự nhiên; là lối sống 
văn minh gắn với chuẩn mực khoa học; 
là lối sống năng động, sáng tạo, dân 
chủ đi đôi với thực hiện kỷ cương, phép 
nước. Đồng thời, đó cũng là lối sống 
hướng tới các giá trị nhân văn, tới giá 
trị người, là lối sống hướng đến văn 
hóa và trở thành giá trị văn hóa. Đó là 
lối sống vừa hàm chứa các nội dung giá 
trị văn hóa truyền thống, vừa tiếp cận, 
hướng đến, hấp thụ và chuyển hóa các 
giá trị văn hóa hiện đại thành các giá trị 
tự thân. Để lối sống của mỗi thế hệ vừa 
giữ được mạch nguồn truyền thống, vừa 
tiếp nhận và chuyển hóa các giá trị văn 
hóa đương đại, làm giàu văn hóa dân 
tộc, thì cần phải xác định vai trò của 
các giá trị truyền thống đối với việc 
(1) C.Mác và Ph.Ăngghen (1995), Toàn tập, tập 
2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 233. 
(2) Huỳnh Khái Vinh (Chủ biên) (2001), Một số 
vấn đề về lối sống, đạo đức, chuẩn giá trị xã 
hội, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 34. 
Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 11 (72) - 2013 
 100
định hình văn hóa cho lối sống. 
Xã hội loài người khởi nguồn từ đâu 
thì văn hóa cũng hình thành, và lối sống 
của con người cũng bắt đầu từ đó. Khi 
con người biết nhận thức và cải tạo thế 
giới xung quanh theo mục đích của 
mình, những tập tính có tính bản năng 
đã dần thay thế bởi những hoạt động có 
ý thức. Đó là những biểu hiện đầu tiên 
của sự khác biệt giữa con người với thế 
giới loài vật. Con người dần tách ra 
khỏi thế giới hoang dã, thông qua việc 
hình thành phương thức sống, lối sống 
mà từng bước xác lập thế giới của 
chính mình - thế giới mang tính người. 
Đó cũng là quá trình xác lập nên các 
giá trị văn hóa. Nếu xét văn hóa ở trình 
độ người trong sự phát triển, thì sự phát 
triển đó được thể hiện sinh động nhất 
qua lối sống của con người. Lối sống, 
cũng thông qua đó, dần trở nên khác 
biệt với tập tính hoang dã của loài vật, 
do đã được định hình bởi những giá trị, 
chuẩn mực văn hóa. Và với tư cách là 
chủ thể của lịch sử, con người điều 
chỉnh các hoạt động sống của mình để 
hướng theo những chuẩn giá trị văn hóa 
đó. Lối sống vì thế đều mang tính chất 
văn hóa, được quy định bởi văn hóa. 
Định hình văn hóa cho lối sống là 
xác lập mô thức lối sống theo giá trị 
văn hóa của con người và cộng đồng 
trong một không - thời gian văn hóa, 
mang tính ổn định và tương đối bền 
vững. Văn hóa, trong dòng chảy của 
mình, tạo nên sự ổn định của các giá trị. 
Nhưng các giá trị đó không tồn tại 
chung chung, trừu tượng mà thể hiện 
sinh động trong nhiều chiều cạnh của 
cuộc sống, mà rõ nét nhất là trong lối 
sống. Định hình văn hóa cho lối sống 
được thực hiện thông qua sự quy tụ và 
giữ lại những giá trị văn hóa cốt lõi; 
làm cho giá trị văn hóa đó được hiện 
thực hóa trong lối sống; làm cho lối 
sống hợp chuẩn truyền thống; làm cho 
lối sống mang hơi thở thời đại. Đó là 
quá trình tích hợp biện chứng giữa các 
giá trị đã định hình với các giá trị mới 
được hình thành để làm giàu các giá trị 
mà không mất đi mạch nguồn truyền 
thống văn hóa. 
Như vậy, định hình văn hóa cho lối 
sống thực chất là xác lập mô thức lối 
sống để lối sống chuyển tải được các 
giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc 
và những giá trị văn hóa mới tiếp nhận, 
để lối sống bắt rễ được từ chiều sâu lịch 
sử, phù hợp với đương đại và hướng tới 
tương lai. Đặc trưng cơ bản của giá trị 
văn hóa truyền thống trong khả năng 
định hình văn hóa cho lối sống được 
biểu hiện ở những khía cạnh sau đây: 
Một là, giá trị văn hóa truyền thống 
có khả năng làm cho lối sống của con 
người thấm đậm bản sắc văn hóa của 
dân tộc. Ví dụ, các giá trị yêu nước, 
thương nòi, đoàn kết, bao dung, cần cù, 
sáng tạo..., có khả năng hình thành lối 
sống vì cộng đồng, vì đất nước, lối 
sống trọng tình nghĩa, bao dung, nhân 
hậu, tinh tế trong ứng xử, ý nhị trong 
giao tiếp... 
Hai là, giá trị văn hóa truyền thống 
có khả năng làm cho lối sống hiện đại 
được tiếp nhận, biến đổi và phát triển 
Vai trò của giá trị văn hóa truyền thống... 
 101
phù hợp với hoàn cảnh và yêu cầu mới 
của lịch sử. Ví dụ, giá trị văn hóa dân 
tộc đã định hình lối sống trọng tình 
nghĩa, gắn bó keo sơn giữa gia đình, 
dòng tộc, xóm giềng, đồng bào; nhưng 
trước yêu cầu xã hội mới, lối sống của 
thế hệ đương đại sẽ hấp thụ các giá trị 
mới như dân chủ, kỷ cương, công bằng, 
trách nhiệm, để từ đó hình thành một 
lối sống theo chuẩn giá trị mới. Lối 
sống này khắc phục sự khuyết thiếu, 
như trọng tình mà bỏ qua lý, hay tuyệt 
đối sức mạnh của pháp luật mà quên 
mất tình người. Lối sống đó, vẫn mang 
bản sắc và dấu ấn riêng của dân tộc, 
nhưng phong phú hơn, hiện đại hơn. 
Quá trình giá trị văn hóa truyền 
thống định hình văn hóa cho lối sống 
mang những đặc điểm sau: Thứ nhất, 
giá trị văn hóa truyền thống định hình 
văn hóa cho lối sống không phải theo 
mô hình khép kín mà theo mô hình mở. 
Giá trị văn hóa truyền thống xác lập các 
chuẩn giá trị mà lối sống sẽ khuân theo, 
nhưng vẫn luôn hướng tới sự hoàn thiện 
và bổ sung giá trị, phù hợp với quy luật 
giao thoa và tiếp biến văn hóa. Thứ hai, 
giá trị văn hóa truyền thống định hình 
văn hóa cho lối sống không phải cứng 
nhắc mà là theo xu hướng phát triển. 
Những giá trị và bản sắc văn hóa đã 
được xác lập, có tính ổn định, nhưng 
vẫn có sự phát triển, theo sự phát triển 
của lịch sử, phù hợp với quy luật kế 
thừa và vượt gộp văn hóa. Thứ ba, giá 
trị văn hóa truyền thống định hình văn 
hóa cho lối sống không phải theo 
hướng áp đặt mà là theo hướng lựa 
chọn. Giá trị văn hóa truyền thống giúp 
định hình những giá trị và chuẩn mực 
của lối sống văn hóa, nhưng bản thân 
chủ thể văn hóa, xuất phát từ tính đặc 
thù của nó, lại quyết định việc sẽ lựa 
chọn mô thức là hợp chuẩn truyền 
thống. Thứ tư, giá trị văn hóa truyền 
thống định hình văn hóa cho lối sống 
theo kiểu mô phỏng. Đó là sự xác lập 
các mô thức văn hóa cho việc hình 
thành lối sống văn hóa mà các chủ thể 
trong những bước đi đầu tiên sẽ khuôn 
theo. Tuy nhiên, với các chủ thể, đó sẽ 
là quá trình biện chứng (bắt chước -> 
đánh giá -> phản biện -> lựa chọn...) để 
tiếp tục tái định hình trên cơ sở mới 
hoàn thiện hơn. 
Như vậy, định hình văn hóa cho mô 
thức lối sống không nên hiểu đơn giản 
là sự áp đặt xơ cứng chuẩn mực giá trị 
cho lối sống, mà là sự biểu hiện sinh 
động biện chứng giữa cái khách quan 
và cái chủ quan. Quá trình chủ thể tiếp 
thu các giá trị văn hóa, từng bước 
chuyển hóa các giá trị văn hóa thông 
qua lối sống của mình, thực hành lối 
sống theo các giá trị đã định chuẩn. Đó 
được xem là quá trình chủ quan hóa cái 
khách quan. Đồng thời, đó còn là quá 
trình khách quan hóa cái chủ quan - quá 
trình làm cho lối sống của các chủ thể 
chuyển hóa thành các giá trị văn hóa, từ 
đó tiếp tục tái định hình văn hóa cho lối 
sống của các thế hệ kế tiếp. 
Trong giai đoạn hiện nay, việc kết 
thừa, phát triển văn hóa dân tộc và xây 
dựng lối sống là nhiệm vụ cách quan 
trọng, liên quan đến sự phát triển bền 
Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 11 (72) - 2013 
 102
vững cũng như sự sống còn của dân tộc. 
Trong thực tế, giá trị văn hóa truyền 
thống theo quy luật của sự phát triển đã 
xác lập mô thức văn hóa cho lối sống. 
Tuy nhiên, đã và đang có những lệch 
chuẩn trong định hình lối sống và giá trị 
sống, nhất là đối với thế hệ trẻ. Các giá 
trị văn hóa truyền thống tạo nên sự ổn 
định của lối sống văn hóa, nhưng vẫn 
còn thiếu tính bền vững, có những biểu 
hiện chỉ là bản sao mờ nhạt của truyền 
thống hoặc hiện tại. Các giá trị văn hóa 
truyền thống tạo cơ sở cho thế hệ hiện 
nay tiếp nhận giá trị sống mới, nhưng 
vẫn chưa tạo được sự hài hòa giữa hệ 
giá trị cũ và các giá trị mới, còn nảy sinh 
xung đột giữa truyền thống và hiện đại, 
giữa cũ và mới. Có những biểu hiện quá 
nhấn mạnh hiện đại mà xa rời truyền 
thống. Đặc biệt, trong điều kiện phát 
triển mạnh mẽ cả về kinh tế, khoa học, 
kỹ thuật, xu hướng toàn cầu hóa cũng 
như áp lực của thế giới hiện đại, những 
biểu hiện lệch chuẩn ấy ngày càng gia 
tăng. Không ít các giá trị truyền thống 
tốt đẹp bị phá vỡ, bị lấn lướt, bị vượt bỏ. 
Sự thay đổi đột ngột của các hệ giá trị, 
lẫn lộn cái đúng với cái sai, cái tốt với 
cái xấu, vừa làm biến dạng các chuẩn 
mực vừa gây nên sự thiếu hụt vốn văn 
hóa, từ đó dẫn đến sự biến dạng lối 
sống. Điều đó không chỉ làm phai nhạt 
các giá trị văn hóa truyền thống, lung 
lay cội rễ của hiện tại, xói mòn đạo đức, 
mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự 
hình thành nhân cách, đến sự phát triển 
toàn diện con người, nhất là đối với thế 
hệ thanh niên, nguồn trữ năng của xã 
hội. Thực tiễn đó đặt ra yêu cầu cần phải 
định hình lối sống theo các giá trị văn 
hóa - giá trị người. 
Vậy, làm thế nào để định hình được 
mô thức lối sống văn hóa phù hợp, đảm 
bảo sự hài hòa giữa giá trị truyền thống 
và hiện đại, giá trị dân tộc và nhân loại, 
nhưng phải khẳng định dấu ấn, bản sắc 
văn hóa dân tộc? Câu trả lời là nhất 
thiết phải xây dựng một mô hình lối 
sống mới thấm đậm giá trị văn hóa 
truyền thống của dân tộc. 
Lịch sử là một dòng chảy xuyên suốt 
từ quá khứ đến hiện tại và hướng tới 
tương lai. Truyền thống là bệ đỡ của 
hiện tại để chúng ta đi tới tương lai. Một 
mô hình lối sống văn hóa chắc chắn 
không thể là sự phủ nhận giá trị quá 
khứ. Cần thiết phải khẳng định bản sắc 
văn hóa dân tộc, duy trì “bộ gien di 
truyền” của văn hóa. Giá trị văn hóa 
truyền thống chính là điểm tựa văn hóa 
giúp con người không bị đứt đoạn với 
quá khứ và không bị hụt hẫng trước 
tương lai. Các giá trị truyền thống như 
cái neo vững chắc để lối sống của mỗi 
thành viên của cộng đồng không bị lệch 
hướng, đồng thời còn là cơ sở, nền tảng 
vững chắc để lối sống có thể hấp thụ và 
chuyển hóa các giá trị văn hóa mới, làm 
phong phú thêm bản sắc của mình. 
Không có mô hình lối sống văn hóa 
chuẩn mực, các chủ thể sẽ lúng túng 
trong định hình lối sống của bản thân, 
dẫn đến các hiện tượng lệch chuẩn, phản 
văn hóa trong lối sống, tất yếu sẽ dẫn 
đến suy thoái nhân cách, suy thoái văn 
hóa. Một nền văn hóa dân tộc chỉ thực 
Vai trò của giá trị văn hóa truyền thống... 
 103
sự tỏa sáng khi nó được hiện thực hóa 
thông qua các phương thức sống và cách 
thức tổ chức hoạt động sống của cộng 
đồng. Và một lối sống chỉ đậm chất dân 
tộc, khẳng định được bản sắc của mình 
khi nó tiếp nối được “bộ gien” văn hóa, 
chuyển tải được các giá trị truyền thống 
cho phù hợp với đương đại. 
Muốn vậy, phải xây dựng mô hình lối 
sống của dân tộc Việt Nam hiện nay dựa 
trên chuẩn giá trị văn hóa truyền thống. 
Mô thức lối sống hiện nay có nhiều nội 
dung, nhưng giá trị văn hóa truyền 
thống phải là một nội dung cơ bản. Các 
giá trị văn hóa truyền thống phải trở 
thành chuẩn mực mà các chủ thể sẽ 
khuôn theo trong quá trình thực hành lối 
sống của mình. Đó là các giá trị yêu 
nước, thương nòi, đoàn kết, nhân nghĩa, 
khoan dung, hòa hiếu, cần cù, sáng tạo. 
Phải kết hợp hài hòa giữa việc giữ gìn, 
bảo vệ các giá trị văn hóa truyền thống 
dân tộc với chủ động tiếp nhận các giá 
trị văn hóa nhân loại trong xây dựng mô 
thức lối sống. Các giá trị văn hóa mới 
cũng đang được định hình trong quá 
trình xây dựng và phát triển đất nước 
như: dân chủ, công bằng, tự do, trách 
nhiệm... Quá trình hiện thực hóa các giá 
trị văn hóa truyền thống trong lối sống, 
đồng thời cũng là quá trình tiếp nhận 
các giá trị mới, để vừa làm phong phú 
thêm hệ giá trị, vừa hiện đại hóa truyền 
thống cho phù hợp với đương đại. Phải 
làm cho lối sống hiện nay vừa là phương 
thức bảo tồn và chuyển tải các giá trị 
văn hóa truyền thống, vừa chuyển hóa 
lối sống thành các giá trị văn hóa mới 
mà trong đó, truyền thống và hiện đại, 
quá khứ và đương đại kết hợp hài hòa và 
biểu hiện sinh động trong lối sống của 
mỗi cá nhân và cả cộng đồng. Phát huy 
tính chủ động, tự giác của mỗi cá nhân, 
mỗi cộng đồng trong xây dựng mô hình 
lối sống văn hóa. Mỗi chủ thể văn hóa 
phải nhận thức được nội dung của các 
giá trị truyền thống, ý nghĩa của nó và 
tiến đến thực hành lối sống theo các giá 
trị đã định chuẩn, đồng thời từng bước 
chuyển hóa lối sống của mình thành các 
giá trị văn hóa để lại tái định hình khuân 
mẫu giá trị cho các thế hệ tiếp theo. 
Phát huy vai trò của giá trị văn hóa 
truyền thống của dân tộc trong xây dựng 
lối sống, mà trước hết là định hình văn 
hóa cho lối sống không chỉ để khẳng 
định và tôn vinh các giá trị truyền thống 
thông qua các phương thức và hoạt động 
sống, làm cho lối sống không những trở 
nên có văn hóa, mà còn là phương thức 
bảo tồn, duy trì, phát triển và làm phong 
phú thêm bản sắc văn hóa dân tộc. 
Tài liệu tham khảo 
1. Trần Ngọc Thêm (1997), Tìm về bản 
sắc văn hóa Việt Nam, Nxb TP. Hồ Chí 
Minh, tr. 26. 
2. Đỗ Huy (2008), Lối sống dân tộc 
hiện đại, mấy vấn đề lý luận và thực tiễn, 
Nxb Văn hóa thông tin & Viện Văn hóa, 
Hà Nội. 
3. Hoàng Chí Bảo (2010), Văn hóa và con 
người Việt Nam trong đổi mới và hội nhập 
quốc tế, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 11 (72) - 2013 
 104