Truyền thống gia đình – yếu tố nền tảng quyết định sự thành công của quá trình xây dựng gia đình văn hóa

ISSN: 1859-2171 TNU Journal of Science and Technology 196(03): 3 - 7 
 Email: jst@tnu.edu.vn 3 
TRUYỀN THỐNG GIA ĐÌNH – YẾU TỐ NỀN TẢNG QUYẾT ĐỊNH 
SỰ THÀNH CÔNG CỦA QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG GIA ĐÌNH VĂN HÓA 
 Đinh Thị Huyền Trang 
 Trường Cao đẳng Kinh tế - Tài chính Thái Nguyên 
TÓM TẮT 
Gia đình là môi trường quan trọng bậc nhất sản sinh, lưu giữ, truyền bá các giá trị truyền thống gia 
đình, dân tộc. Một xã hội muốn vững mạnh, một dân tộc muốn trường tồn trước hết phải chăm lo 
xây dựng gia đình lành mạnh. Hiện nay, những thay đổi nhanh chóng của đời sống xã hội cho thấy 
sự lệch chuẩn của gia đình, sự xuống cấp đạo đức, lối sống của dân tộc, trong đó có giá trị truyền 
thống gia đình thì mỗi gia đình còn có vai trò to lớn hơn nữa trong việc gìn giữ, lưu truyền và phát 
huy những giá trị văn hóa tốt đẹp. Với ý nghĩa đặc biệt đó, truyền thống gia đình cũng trở thành 
một trong những nội dung cơ bản, yếu tố nền tảng và có ảnh hưởng quan trọng, quyết định tới 
thành công của quá trình xây dựng gia đình văn hóa để hướng tới mục tiêu xây dựng nền văn hóa 
Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. 
Từ khóa: truyền thống gia đình; truyền thống; văn hóa gia đình; gia đình; gia đình văn hóa 
Ngày nhận bài: 04/01/2019; Ngày hoàn thiện: 13/02/2019; Ngày duyệt đăng: 20/03/2019 
FAMILY TRADITIONS – FUNDAMENTAL FACTOR DECIDING 
THE SUCCESS OF BUILDING CULTURED FAMILIES 
Dinh Thi Huyen Trang
Thai Nguyen College of Economics and Finance 
ABSTRACT 
Family is the most important environment for the production, storage and dissemination of 
traditional family values and ethnicity. A society wants to become strong, a nation wants to 
become an everlasting one, we must first take care of building healthy families. Today, the rapid 
changes of social life show the standard deviation of the family, moral degradation, ethnic 
lifestyles, including traditional values of family. Each family also has an enormous role in 
preserving, handing down and promoting good traditional values. With special meaning, the 
family traditions also become one of the basic contents, fundamental factors and has important 
influence on the success of building cultured families, thereby to make Vietnam an advanced 
nation and imbue with national characteristics. 
Key words: family traditions; traditional; family culture; family; cultured family 
Received: 04/01/2019; Revised: 13/02/2019; Approved: 20/3/2019 
* Corresponding author: Tel: 0388969553, Email: dtht2110@gmail.com 
Đinh Thị Huyền Trang Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 196(03): 3 - 7 
 Email: jst@tnu.edu.vn 4 
ĐẶT VẤN ĐỀ 
Hiện nay, xây dựng gia đình văn hóa nổi lên 
như một nhiệm vụ trung tâm, biểu hiện sự vận 
động đi lên tất yếu của gia đình Việt Nam. Để 
thực hiện thành công nhiệm vụ đó, quá trình 
xây dựng gia đình văn hóa trước tiên là cần 
phải xác lập, gìn giữ và phát huy truyền thống 
gia đình Việt như: sự tôn trọng cuộc sống gia 
đình, kính trên nhường dưới, tình cảm thủy 
chung giữa vợ chồng, sự hiếu thảo của con cái 
đối với ông bà, cha mẹ, nền nếp gia phong 
trong việc chăm sóc con cái; ý thức trách 
nhiệm với cộng đồng và xã hội... Đồng thời, 
gạt bỏ những tàn dư lạc hậu trong các quy 
chuẩn về gia đình trước đây. 
Nhận thức rõ vai trò của truyền thống gia đình 
trong quá trình xây dựng gia đình văn hóa, tại 
Đại hội lần thứ X, Đảng ta đã khẳng định: 
“Phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp 
của gia đình Việt Nam, thích ứng với đòi hỏi 
của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa” 
[1, tr.103-104] và Đại hội lần thứ XI, Đảng đã 
xác định những giải pháp và phương hướng 
quan trọng: “ xây dựng nếp sống văn hóa 
trong các gia đình, khu dân cư, đơn vị, doanh 
nghiệp Sớm có chiến lược quốc gia về xây 
dựng gia đình Việt Nam, góp phần giữ gìn và 
phát triển những giá trị truyền thống của văn 
hóa, con người Việt Nam, nuôi dưỡng, giáo 
dục thế hệ trẻ” [2, tr.85]. 
NỘI DUNG 
Bất cứ dân tộc nào trên thế giới cũng đều có 
truyền thống của mình. Truyền thống của một 
dân tộc không phải tự nhiên mà có, cũng 
không phải do một cộng đồng người nào đó 
tự lựa chọn cho mình, mà nó được hình thành, 
được quy định bởi những điều kiện lịch sử, 
kinh tế - xã hội nhất định mà dân tộc đó trải 
qua. Truyền thống có rất nhiều cấp độ khác 
nhau như: truyền thống dân tộc, truyền thống 
của từng địa phương, đơn vị, truyền thống 
cách mạng, truyền thống gia đình.... Ở mỗi 
cấp độ khác nhau ấy truyền thống luôn khẳng 
định giá trị của nó trong việc định hướng 
hành vi của từng cá nhân, được cộng đồng tôn 
vinh ở một mức độ nào đó và là động lực thúc 
đẩy hoạt động xã hội theo chiều hướng tích 
cực. “Truyền thống” mang ba đặc trưng cơ 
bản đó là: tính cộng đồng, tính ổn định và tính 
lưu truyền, được biểu thị tập trung ở ba yếu tố 
chủ yếu trong kết cấu xã hội là nhà - làng - 
nước. Nguyên tắc chung của việc giữ gìn và 
phát huy truyền thống là phải bảo đảm sự kế 
thừa biện chứng với 4 nội dung: một là, loại 
bỏ những yếu tố tiêu cực, phản tiến bộ của 
quá khứ; hai là, giữ lại những yếu tố tích cực, 
tiến bộ; ba là, các yếu tố tích cực, tiến bộ 
cũng không giữ lại nguyên xi, mà phải được 
cải biến cho phù hợp với điều kiện mới, hoàn 
cảnh mới; bốn là, các thế hệ mới phải sáng 
tạo ra những yếu tố hoàn toàn mới mà các thế 
hệ cha anh hoặc không có khả năng, hoặc 
không có điều kiện để thực hiện. 
Chính vì vậy, nên trong mỗi thời điểm nhất 
định, “truyền thống” luôn mang tính hai mặt: 
mặt giá trị và mặt phản giá trị. Có những 
truyền thống tốt đẹp tạo ra sức mạnh diệu kỳ 
cho dân tộc, lại có những truyền thống tiêu 
cực hoặc khi điều kiện lịch sử - xã hội thay 
đổi thì những truyền thống ấy không còn giá 
trị nữa thậm chí trở thành lực cản lớn cản trở 
sự phát triển đi lên của dân tộc. Là một bộ 
phận của truyền thống dân tộc Việt Nam, 
truyền thống gia đình cũng không nằm ngoài 
quy luật đặc thù ấy, đó chính là biểu hiện của 
tính liên tục của đời sống xã hội. Gia đình 
càng không thể xa rời truyền thống hay cắt 
đứt, đoạn tuyệt với truyền thống. Vấn đề chỉ 
còn là ở chỗ khai thác và xử lý những di sản 
của truyền thống gia đình như thế nào trong 
chuẩn mực của đời sống xã hội. 
Có thể khẳng định rằng, truyền thống gia đình 
được thể hiện từ kết cấu, tổ chức, lễ nghi gia 
đình đến các quan hệ trong gia đình, là sợi 
dây cột chặt các thành viên trong gia đình lại 
với nhau bởi tình cảm, đạo đức, trách nhiệm, 
nghĩa vụ. Hiện nay, trước những thay đổi của 
các giá trị truyền thống dân tộc, trong đó có 
Đinh Thị Huyền Trang Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 196(03): 3 - 7 
 Email: jst@tnu.edu.vn 5 
giá trị truyền thống gia đình thì mỗi gia đình 
còn có vai trò to lớn trong việc gìn giữ, lưu 
truyền và phát huy những giá trị văn hóa tốt 
đẹp. Với ý nghĩa đặc biệt đó, truyền thống gia 
đình phản ánh nền văn hoá bản địa tạo nên 
bản sắc văn hoá dân tộc mà ngàn đời chúng ta 
cần trân trọng, gìn giữ. Mặt khác, nó cũng trở 
thành một trong những nội dung cơ bản, tiêu 
chí nền tảng và có ảnh hưởng quan trọng tới 
quá trình xây dựng gia đình văn hóa ở Việt 
Nam nói chung và ở Thái Nguyên nói riêng 
để hướng tới xây dựng nền văn hóa Việt Nam 
tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. 
Nói tới tác động của truyền thống gia đình tới 
quá trình xây dựng gia đình văn hóa, trước 
tiên phải kể tới văn hóa gia đình. Phương 
ngôn ta có câu “gốc rễ sâu và chắc chắn mới 
làm cho cây chóng nở nhành, xanh ngọn. Nền 
móng có vững thì cột kèo nhà mới tốt”. Hồ 
Chí Minh cũng từng nói muốn xây dựng gia 
đình văn hóa trước hết phải có văn hóa gia 
đình dựa trên cơ sở khai thác những giá trị 
văn hóa truyền thống gia đình với những 
chuẩn mực được coi là gốc của con người, 
biểu thị giá trị xã hội của con người đã và 
đang khẳng định sự trường tồn của gia đình 
Việt mà nội dung chủ yếu có thể khái quát 
như sau: 
Một là, giáo dục đạo đức, phẩm hạnh, đạo lý 
làm người, biết cách cư xử với mọi người 
trong gia đình, cộng đồng, tôn trọng phép 
nước lệ làng. Trong gia đình, đàn ông phải có 
nhân, nghĩa, lễ, trí, tín; phụ nữ phải công, 
dung, ngôn, hạnh. 
Hai là, gia đình phải có lễ nghi như một thước 
đo đạo đức lối sống của cá nhân. Đảm bảo gia 
đình hòa thuận, hạnh phúc, nề nếp có lễ nghĩa 
phân minh trên dưới rõ ràng thông qua nghi lễ: 
ma chay, cưới hỏi, thờ cúng và các quy định về 
chào hỏi, dạ thưa hun đúc thành truyền thống 
riêng của người Việt. 
Ba là, trong gia đình phải tuân thủ phép tắc về 
ứng xử giữa các thành viên đó là cha cho ra 
cha, con cho ra con, anh cho ra anh, em cho ra 
em, chồng cho ra chồng, vợ cho ra vợ, thế là 
gia đạo chính để bảo vệ và đề cao uy thế, sự 
đoàn kết nhất trí trong gia đình, thể hiện sức 
mạnh, nghiêm khắc của cha mẹ với con, anh 
với em. Phép tắc trong gia đình được coi như 
một thước đo đạo đức lối sống của mỗi cá 
nhân mà ai cũng tôn trọng và tự giác tuân theo. 
Bốn là, mỗi thành viên trong gia đình phải noi 
theo nếp nhà: “giấy rách phải giữ lấy lề”, 
“trai thì trung hiếu làm đầu, gái thì tiết hạnh 
làm câu sửa mình”. Đây chính là nếp sống 
của gia đình truyền thống Việt Nam, là trật tự 
kỷ cương, là lẽ sống của con người. 
Chính xác hơn, truyền thống gia đình Việt 
Nam chú trọng xây dựng gia đạo, gia phong 
và gia lễ. Trong đó, gia đạo là sức mạnh của 
gia đình, đạo đức của gia đình. Gia lễ là phép 
ứng xử của con người theo một nguyên tắc có 
tôn ti trật tự, theo tiết lễ. Ở thời đại nào văn 
hóa gia đình cũng là nền tảng cho văn hóa xã 
hội. Bởi vậy, văn hóa gia đình là một bộ phận, 
là cái „gốc” của văn hóa làng, văn hóa nước. 
Vì vậy, việc đẩy mạnh phong trào xây dựng 
gia đình văn hóa không thể tách rời việc 
nghiên cứu, xem xét, đánh giá từ góc độ văn 
hóa gia đình. Nghĩa là, cuộc vận động xây 
dựng gia đình văn hóa và tiêu chí gia đình văn 
hóa hiện nay phải dựa trên những giá trị văn 
hóa truyền thống của gia đình Việt Nam. Đó 
là cơ sở xây dựng tư tưởng, đạo đức lối sống 
tốt đẹp, xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh 
từ trong mỗi gia đình. Tất cả nhằm hướng tới 
thực hiện mục tiêu làm cho gia đình thực sự 
là tế bào lành mạnh của xã hội, là tổ ấm của 
mỗi người. 
Ở khía cạnh khác, văn hóa gia đình được thể 
hiện trong phương pháp, cách thức, kỹ năng, 
kỹ xảo vận dụng tri thức vào đời sống, đó là 
phong thái sinh hoạt, lối sống truyền thống 
gia đình và nói chung, là những yếu tố về ý 
thức hệ bao gồm tư tưởng, đạo đức, nghề 
nghiệp, tín ngưỡng, xu hướng, niềm tin, định 
hướng giá trị. Cũng phải kể đến những yếu tố 
văn hóa vật chất của gia đình như trình độ sử 
Đinh Thị Huyền Trang Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 196(03): 3 - 7 
 Email: jst@tnu.edu.vn 6 
dụng công cụ, phương tiện hành nghề, 
phương tiện sinh hoạt trong gia đình Tất cả 
những yếu tố đó là gốc của gia đình văn hóa. 
Phạm Văn Đồng khẳng định: “Xã hội ta mang 
dấu ấn vững bền của ba trụ cột: gia đình 
(nhà), làng và nước. Từ gia đình đến làng, 
đến nước khoảng cách đó không xa làm cho 
tính cộng đồng, tính dân tộc, tính quốc gia 
sớm hình thành trong cuộc sống vật chất, tinh 
thần của nhân dân ta” [Trích theo 4, tr.59]. 
Giá trị truyền thống gia đình thể hiện ở sự 
thủy chung và tình nghĩa giữa vợ và chồng, là 
sự chia sẻ những khó khăn trong cuộc sống; là 
trách nhiệm của cha mẹ với con cái; là sự coi 
trọng gia đình và huyết thống, dòng tộc; là sự 
đề cao vai trò của người phụ nữ, người vợ, 
người mẹ trong gia đình; là sự trân trọng, lưu 
truyền và phát huy “Đạo hiếu”; là lòng biết 
ơn, tôn kính ông bà tổ tiên; là tình anh em 
gắn bó keo sơn; là sự đề cao tính cộng 
đồng; là tinh thần đoàn kết xóm giềng; là 
tình yêu quê hương đất nước Tất cả 
những giá trị đó được thẩm định và trường 
tồn làm nền tảng cho sự ổn định xã hội, là 
cơ sở tạo nên sức sống, duy trì hạnh phúc 
và sự bền vững của đời sống gia đình. 
Chính điều này đã được GS. Lê Thi thừa 
nhận: “Truyền thống gia đình Việt vừa đề 
cao tính cộng đồng, lợi ích chung của gia 
đình, vừa coi trọng cá nhân; vừa coi trọng 
gia đình nói chung, vừa coi trọng các thành 
viên; đề cao vai trò của người bố, vai trò 
của người mẹ; đề cao tình nghĩa vợ và 
chồng, giữa cha mẹ và con cái, giữa gia 
đình và họ hàng, làng xóm” [3, tr. 47-48]. 
 Như vậy, chuẩn mực cao nhất của hạnh phúc 
gia đình người Việt không phải là sự giàu 
sang mà là tình nghĩa để tạo ra một xã hội ôn 
hòa và khoan dung. Những truyền thống ấy là 
lực đẩy, điểm tựa lớn cho quá trình xây dựng 
gia đình văn hóa, là giá trị cốt lõi đảm bảo 
xây dựng gia đình Việt Nam ngày càng “bình 
đẳng, no ấm, tiến bộ, hạnh phúc”. Phát huy 
nét đẹp truyền thống của gia đình Việt Nam là 
một trong những nội dung quan trọng trong 
xây dựng gia đình mới ở nước ta. Đó là xây 
dựng gia đình văn hóa trên cơ sở kế thừa, gìn 
giữ và phát huy các giá trị tốt đẹp của gia 
đình truyền thống, đóng góp tích cực vào 
phong trào xây dựng đời sống văn hóa cơ sở. 
Song mặt khác, không phải mọi yếu tố của gia 
đình truyền thống đều mang tính tích cực và 
đều tồn tại mãi mãi với thời gian. Truyền 
thống gia đình bao gồm những mặt bảo thủ, lạc 
hậu, lỗi thời và những cái không còn phù hợp 
khi điều kiện lịch sử đã thay đổi. Chẳng hạn, 
sự bất bình đẳng giữa con trai, con gái trong 
gia đình là có thật; thói gia trưởng, mâu thuẫn 
xung đột giữa các thế hệ về phép ứng xử, lối 
sống, tâm lý bình quân chủ nghĩa, thích sự cào 
bằng còn hiện hữu đã và đang làm cho gia đình 
truyền thống trở thành vật cản kìm hãm và níu 
kéo sự phát triển của gia đình nói riêng và xã 
hội nói chung. Điều này cho thấy, các thế hệ đi 
sau khó có thể thoát ra được sự ràng buộc bởi 
những nếp nghĩ, cách làm của các thế hệ đi 
trước, thậm chí còn lặp lại những truyền thống 
ấy một cách máy móc. Như vậy, vấn đề đặt ra 
là truyền thống của gia đình phải chuyển biến 
vượt qua mặt lạc hậu, vượt qua những tha hoá, 
những khủng hoảng, tiếp nhận những phẩm 
chất mới để xây dựng gia đình văn hoá hiện 
đại, dung hòa giữa cái cũ và cái mới, để những 
giá trị truyền thống có cơ hội phát huy một 
cách tốt nhất nâng lên thành giá trị văn hoá gia 
đình hiện đại - gia đình dân chủ xã hội chủ 
nghĩa - gia đình văn hoá. 
KẾT LUẬN 
Thực tiễn chứng minh rằng, xây dựng gia 
đình văn hóa cũng chính là xây dựng nền văn 
hóa gia đình, tìm đến với những giá trị đích 
thực về tổ ấm, mái ấm gia đình, nếp sống trật 
tự, kỷ cương, bản lĩnh, nhân cách cho con 
người ngay trong từng tế bào của xã hội. 
Đồng thời, hướng đến giá trị chân chính, nhân 
đạo, bình đẳng, an sinh. Duy trì được những 
nét đẹp tinh hoa của gia đình truyền thống và 
những gì tiến bộ nhất của đời sống gia đình 
hiện đại, tôn vinh tất cả những chuẩn mực đạo 
Đinh Thị Huyền Trang Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 196(03): 3 - 7 
 Email: jst@tnu.edu.vn 7 
lý mang tính vĩnh hằng của đời sống con 
người. Sự cao đẹp của một chế độ, sự lành 
mạnh của một xã hội, niềm hạnh phúc của 
mỗi gia đình và mỗi con người, chỉ có thể 
được đảm bảo từ tính văn hóa. Và mọi nền 
văn hóa đều bắt nguồn từ đời sống con người, 
đời sống gia đình và truyền thống dân tộc. Vì 
lẽ đó xác định rõ vị trí của việc xây dựng gia 
đình văn hóa trong xã hội đang công nghiệp 
hóa, hiện đại hóa chính là xác định điểm tựa 
vững chắc, lực lượng tác động có chất lượng 
nhất vào xã hội, xác định một mũi chiến lược 
quan trọng góp phần thắng lợi cho sự nghiệp 
đổi mới của đất nước đi đúng hướng. Mỗi 
người Việt Nam từ các thành viên trong gia 
đình đến cộng đồng dân tộc, trước hết phải 
biết lưu giữ di sản văn hóa quý báu của dân 
tộc, phát huy, truyền bá các giá trị văn hóa 
truyền thống vào trong cuộc sống đương đại. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội 
Đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb Chính trị 
quốc gia, Hà Nội, 2006. 
[2]. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội 
Đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị 
quốc gia, Hà Nội, 2011. 
[3]. Lê Thi, Xây dựng gia đình văn hoá trong sự 
nghiệp đổi mới của đất nước hiện nay, Tạp 
chí Thông tin lý luận, (số 8), tr.47- 50, 1995. 
[4]. Trần Hữu Tòng, Trương Thìn, Xây dựng gia 
đình văn hóa trong sự nghiệp đổi mới, Nxb 
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997. 
Đinh Thị Huyền Trang Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 196(03): 3 - 7 
 Email: jst@tnu.edu.vn 8