Lợi ích và các định hướng sự phát triển du lịch cộng đồng tại Quảng Nam

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Thái Thảo Ngọc 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
 LỢI ÍCH VÀ CÁC ĐỊNH HƯỚNG 
 SỰ PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG TẠI QUẢNG NAM 
 THÁI THẢO NGỌC* 
 TÓM TẮT 
 Tỉnh Quảng Nam có nhiều tiềm năng để phát triển loại hình du lịch cộng đồng, đặc 
biệt tại các khu vực làng quê, miền núi, nơi đời sống văn hóa tạo được nét đặc trưng và 
mới mẻ đối với du khách. Du lịch cộng đồng tại tỉnh Quảng Nam dù vẫn ở bước đầu khai 
phá nhưng đã mang lại nhiều lợi ích của sự phát triển du lịch bền vững. Bài viết trình bày 
sự thay đổi cách nhìn nhận về hướng phát triển du lịch, về cách làm du lịch tạo ra thu 
nhập bền vững từ các cấp quản lí đến người dân trong cộng đồng, sự thay đổi trong nhận 
thức về bảo tồn những giá trị văn hóa và tài nguyên môi trường của tỉnh Quảng Nam. 
 Từ khóa: du lịch cộng đồng, lợi ích. 
 ABSTRACT 
 Benefits of and directions for developing tourism in Quang Nam 
 Quang Nam has potentials to develop community tourism, especially in its villages 
and mountainous areas whose local culture is special and strange to tourists. Although 
still in its early stages of development, community tourism has brought about some benefits 
of sustainable tourism development. The article presents the changes in the view of 
directions for developing tourism, ways of operating tourism to create stable incomes from 
managerial levels to community members, changes in the awareness of preserving cultural 
values and environmental resources of Quang Nam province. 
 Keywords: community tourism, benefit. 
1. Mở đầu bách. Trong đó, loại hình du lịch cộng 
 Trong những năm qua, ngành du đồng là một thế mạnh của ngành du lịch 
lịch tỉnh Quảng Nam đã có những đóng Việt Nam nói chung và du lịch tại tỉnh 
góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế - xã Quảng Nam nói riêng. Đây là loại hình 
hội, và đang khẳng định vị trí vai trò của du lịch mới lạ, có khả năng thu hút du 
mình vào thu nhập GDP của Tỉnh. Bên khách trong và ngoài nước. 
cạnh đó, việc đầu tư xây dựng và phát Tỉnh Quảng Nam có nhiều tiềm 
triển nhiều loại hình du lịch, lựa chọn năng để phát triển loại hình du lịch cộng 
phương hướng phát triển du lịch phù hợp đồng, đặc biệt là tại các khu vực làng 
với tiềm năng tạo ra các sản phẩm du lịch quê, miền núi, nơi đời sống văn hóa tạo 
có khả năng cạnh tranh để có thể thu hút được nét riêng, nét mới mẻ đối với du 
khách du lịch là hết sức cần thiết và cấp khách. Những hoạt động của du lịch cộng 
* ThS, Trung tâm Nghiên cứu chuyển giao Khoa học công nghệ và Dịch vụ; 
Email: thaithaongoc@yahoo.com 
 191 
Tư liệu tham khảo Số 2(80) năm 2016 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
đồng đã góp phần tạo ra những lợi ích về Nhà nghiên cứu Nicole Hausle và 
kinh tế và làm thay đổi ý thức của người Wollfgang Strasdas đưa ra khái niệm du 
dân trong việc bảo vệ môi trường sinh lịch cộng đồng: “Du lịch cộng đồng là 
thái, giữ gìn cảnh quan tự nhiên cũng như một hình thái du lịch trong đó chủ yếu là 
những giá trị vật chất và văn hóa truyền người dân địa phương đứng ra phát triển 
thống của địa phương. và quản lí. Lợi ích kinh tế có được từ du 
 Qua tổng hợp và phân tích, với bài lịch sẽ đọng lại nền kinh tế địa phương” 
viết “Lợi ích và các định hướng sự phát [4]. Theo định nghĩa này, cộng đồng 
triển du lịch cộng đồng tại Quảng Nam”, được nêu bật lên với vai trò chính trong 
chúng tôi sẽ trình bày ba nội dung chính vấn đề phát triển du lịch ngay trên địa 
sau đây: bàn họ quản lí. Họ cũng chính là chủ thể 
 (i) Khái niệm về du lịch cộng đồng; thu lợi trực tiếp từ hoạt động này. 
 (ii) Lợi ích của sự phát triển cộng Tổ chức mạng lưới du lịch cộng 
 đồng; đồng vì người nghèo đã nêu: “Du lịch cộng 
 (iii) Định hướng của sự phát triển du đồng là một loại hình du lịch bền vững 
 lịch cộng đồng tại tỉnh Quảng Nam. thúc đẩy các chiến lược vì người nghèo 
2. Khái niệm về phát triển du lịch trong môi trường cộng đồng. Các sáng kiến 
cộng đồng của Du lịch cộng đồng nhằm vào mục tiêu 
 Thuật ngữ Du lịch cộng đồng được thu hút sự tham gia của người dân địa 
xuất phát từ hình thức khách du lịch tham phương vào việc vận hành và quản lí các 
quan những làng bản, tìm hiểu về cuộc dự án du lịch nhỏ như một phương tiện 
sống hàng ngày của người dân từ các nền giảm nghèo và mang lại thu nhập thay thế 
văn hóa khác nhau. Một số du khách tìm cho cộng đồng. Các sáng kiến của Du lịch 
đến những nơi có dân cư thưa thớt, điều cộng đồng còn khuyến khích tôn trọng các 
kiện sinh hoạt đi lại và hỗ trợ rất khó truyền thống và văn hóa địa phương cũng 
khăn, vì vậy họ rất cần sự trợ giúp của như các di sản thiên nhiên” [6]. 
người dân bản địa như dẫn đường để Từ việc nghiên cứu các khái niệm 
tránh lạc, nơi ở qua đêm, ăn uống Họ về du lịch dựa vào cộng đồng, Võ Quế đã 
được người dân địa phương giúp đỡ, đưa khái niệm Phát triển du lịch dựa vào 
cung cấp các dịch vụ; khi đó, du khách cộng đồng vào trong sách của mình: “Du 
gọi đây là chuyến du lịch có sự hỗ trợ của lịch dựa vào cộng đồng là phương thức 
người bản xứ – đây là tiền đề để phát phát triển du lịch trong đó cộng đồng dân 
triển loại hình du lịch dựa vào cộng đồng. cư tổ chức cung cấp các dịch vụ để phát 
 Trong quá trình phát triển, du lịch triển du lịch, đồng thời tham gia bảo tồn 
cộng đồng được định nghĩa theo nhiều tài nguyên thiên nhiên và môi trường, 
cách khác nhau. Mỗi cách định nghĩa nêu đồng thời cộng đồng được hưởng quyền 
bật lên một khía cạnh của hình thức du lợi về vật chất và tinh thần từ phát triển 
lịch cộng đồng. du lịch và bảo tồn tự nhiên” [1]. 
192 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Thái Thảo Ngọc 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
 Nói tóm lại, du lịch cộng đồng là Trong thời gian qua, việc phát triển 
loại hình du lịch mà trong đó cộng đồng theo hướng du lịch cộng đồng đang đem 
sẽ trực tiếp tham gia các hoạt động du lại cho tỉnh Quảng Nam những hiệu quả 
lịch như khai thác, quản lí và bảo tồn tài rõ rệt trong cải thiện đời sống tại các 
nguyên du lịch thông qua sự giúp đỡ của làng, bản miền núi. Một số dự án như 
các cơ quan tài trợ hay các tổ chức phi “Du lịch dựa vào cộng đồng Cơ Tu” do 
chính phủ. Lợi ích thu được từ du lịch sẽ Tổ chức Cứu trợ và Phát triển quốc tế 
đóng góp nhiều cho kinh tế địa phương - (FIDR) phối hợp với UBND huyện Nam 
giảm tỉ lệ đói nghèo, cải thiện thu nhập, Giang tổ chức tại xã Ta Bhing. Dự án này 
nâng cao chất lượng đời sống. Khách du không giống như các dự án du lịch cộng 
lịch được nâng cao nhận thức, học hỏi về đồng đã được triển khai trước đây, nó tập 
cộng đồng và về cuộc sống đời thường, trung vào mục tiêu chính là phát huy tính 
văn hóa, truyền thống của người dân bản chủ động của cộng đồng với việc kết nối 
xứ. Đồng thời, du lịch cộng đồng giúp nhiều thành phần tham gia. Dự án được 
giữ gìn, bảo tồn các di sản văn hóa, di sản triển khai từ tháng 4/2012, đến nay đã đi 
thiên nhiên ở địa phương và hướng đến được nửa chặng đường, và đã có 27 đoàn 
sự phát triển du lịch bền vững. với số lượng 381 khách, chủ yếu là khách 
3. Lợi ích của sự phát triển du lịch châu Âu và Nhật Bản đến tham quan; 
cộng đồng tổng thu nhập của địa phương từ hoạt 
3.1. Tạo thu nhập bền vững động du lịch này đạt gần 136 triệu đồng 
 Du lịch có thể cung cấp công việc [5]. Dự án “Tăng cường hoạt động du 
trực tiếp đến các cư dân địa phương, hoặc lịch tại các huyện sâu trong đất liền 
có thể tài trợ một số hoạt động thông qua Quảng Nam giai đoạn 2011-2013” do 
việc phổ biến lợi tức từ các điểm du lịch. Chính phủ Luxembourg tài trợ thông qua 
Các lợi tức này có thể thu được từ những đối tác là Tổ chức Lao động Quốc tế ILO 
nguồn, như: phí vào cửa, cho thuê đất bên và sự tham gia nhiều ngành, đoàn thể của 
trong các khu du lịch... và cũng từ du tỉnh Quảng Nam với mục tiêu giảm 
khách chi tiêu bên ngoài điểm du lịch như nghèo thông qua tạo việc làm bền vững 
việc lưu trú, thức ăn, đồ thủ công mĩ nghệ. trong ngành du lịch. Dự án này đã tạo ra 
 Thực tế cho thấy, du lịch cộng đồng 44 lao động tại chỗ có việc làm ổn định, 
không cần đầu tư quá nhiều kinh phí, lại 4 gia đình có dịch vụ homestay cho du 
giúp cộng đồng dân cư làm du lịch có cơ khách [8]. Thông qua dự án, đã có sự 
hội tăng thu nhập, cải thiện, nâng cao chất thay đổi rõ rệt tác động tích cực đến đời 
lượng cuộc sống về cả vật chất lẫn tinh sống người dân. Đó là nhận thức của 
thần, đồng thời vẫn giữ gìn, bảo tồn các giá người dân trong vùng dự án được nâng 
trị văn hóa bản địa, bảo vệ cảnh quan môi lên rõ rệt, từ sản xuất riêng lẻ thì nay 
trường và phục vụ nhu cầu khám phá, tìm người dân tham gia sản xuất tập thể, tham 
hiểu, trải nghiệm của du khách. gia vào tổ hợp tác để có điều kiện giúp đỡ 
 193 
Tư liệu tham khảo Số 2(80) năm 2016 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
nhau trong quá trình dệt các sản phẩm thổ du lịch; cao điểm, có ngày Cù Lao Chàm 
cẩm phục vụ du khách. Người dân biết đón khoảng 2 - 3 nghìn lượt khách [9]. 
tiếp cận thị trường, đổi mới mẫu mã sản Lượng du khách gia tăng đã và đang góp 
phẩm, dệt theo đơn đặt hàng, theo thị phần phát triển kinh tế và tạo thu nhập 
hiếu của du khách, tham gia hội chợ giới cho Cù Lao Chàm. 
thiệu sản phẩm Dự án được thực hiện Mặc dù doanh thu từ du lịch cộng 
trong vài năm qua với những hoạt động đồng ở Quảng Nam chưa cao, nhưng nó 
tích cực đã góp phần làm cho người dân đã cung cấp trực tiếp việc làm đến các cư 
tiến bộ về nhận thức và đời sống của dân địa phương tạo thu nhập bền vững và 
nhân dân 2 thôn Bhơhôông (xã Sông đang hứa hẹn mở ra hướng phát triển mới 
Kôn) và Đhơ Rôồng (xã Tà Lu) từ doanh trong hoạt động du lịch. 
thu của hai làng nghề đạt 180 triệu đồng 3.2. Bảo tồn văn hóa truyền thống 
và giúp các thành viên trong tổ hợp tác có Du lịch cộng đồng là một loại hình 
thu nhập gia đình tăng thêm 700 ngàn du lịch mới, mang lại lợi ích không chỉ về 
đồng/tháng. [8] kinh tế, xã hội mà còn góp phần bảo tồn 
 Tại di sản Mỹ Sơn, mô hình du lịch văn hóa của các dân tộc các địa phương, 
homestay tại thôn Mỹ Sơn, xã Duy Phú đồng thời có vai trò quan trọng trong việc 
bước đầu thu được những thành công giữ gìn cảnh quan tự nhiên của vùng. 
nhất định. Mô hình này đã tạo điều kiện Những thành tựu văn hóa mà tỉnh 
để du khách lưu trú tại làng du lịch cộng Quảng Nam đã đạt được trong những 
đồng, làm quen với cuộc sống của người năm gần đây một phần là nhờ biết dựa 
dân, tìm hiểu giá trị văn hóa bản địa thay vào sức dân, phát huy vai trò và hướng 
vì việc du khách chỉ đến Mỹ Sơn trong đến lợi ích của cộng đồng. Việc hướng 
thời gian ngắn rồi về Hội An, Đà Nẵng, trọng tâm vào xây dựng “Gia đình văn 
đồng thời giúp người dân có thêm thu hóa”, “Thôn/bản văn hóa” đã mang lại 
nhập, góp phần nâng cao ý thức, trách sức mạnh nội lực cho Quảng Nam trong 
nhiệm của họ trong việc bảo tồn và phát việc bảo tồn, phát triển bản sắc văn hóa, 
huy giá trị di sản. tạo chuyển biến đáng kể trong đời sống 
 Đặc biệt, mô hình du lịch cộng sinh hoạt văn hóa của cộng đồng. Chính 
đồng tại Cù Lao Chàm do chính cộng nhờ vào nguồn nội lực mạnh mẽ từ trong 
đồng hướng dẫn và phục vụ khách đạt nhân dân, mà tỉnh Quảng Nam đã giữ 
hiệu quả cao, góp phần quan trọng vào gìn, bảo vệ và phát triển được bề dày văn 
cải thiện kinh tế gia đình. Năm 2009, hóa của vùng đất được mệnh danh là “đất 
lượng khách đến Cù Lao Chàm khoảng văn hóa”, “đất khoa bảng”, “đất địa linh 
10.000 người/năm thì đến cuối 2013 đã nhân kiệt”. 
có hơn 176.000 người/năm. Riêng 4 Tại các huyện miền núi Đông Giang, 
tháng đầu năm 2014, Cù Lao Chàm đã Tây Giang và Nam Giang, để duy trì 
đón hơn 40 nghìn lượt khách tham quan, những nét đẹp văn hóa truyền thống đó, 
194 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Thái Thảo Ngọc 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
con người tại các bản làng đã nỗ lực trong trợ của Tổ chức Cứu trợ và Phát triển 
công tác bảo tồn văn hóa bản địa bằng cách Quốc tế (FIDR), sau gần 2 năm đi vào 
chú trọng đầu tư phát triển du lịch gắn với hoạt động, dự án đã thực hiện được 30 
văn hóa truyền thống của đồng bào để nét tour thử nghiệm và có tác động trực tiếp 
đẹp văn hóa vùng cao không bị mai một. vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa 
Hơn nữa, khi phát triển du lịch, đồng bào phương [7]. Thu nhập của đồng bào được 
được hưởng lợi từ chính văn hóa của mình cải thiện, có tác động tích cực đến việc 
khi phục vụ du khách. bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc văn 
 Làng văn hóa du lịch Bhơ Hôồng 1 hóa truyền thống của người Cơ Tu. Các 
(xã Sông Kôn, huyện Đông Giang), dù hoạt động du lịch còn góp phần đáng kể 
không phải là làng kiểu mẫu của đồng trong công tác bảo vệ môi trường và gắn 
bào Cơ Tu, nhưng Bhơ Hôồng 1 được kết cộng đồng. 
biết đến với màu sắc văn hóa truyền Tuy nhiên, cũng không thể phủ 
thống còn khá nguyên vẹn. Từ cấu trúc nhận vẫn còn rất nhiều khó khăn trên con 
gươl làng, nghệ thuật điêu khắc cho đến đường phát triển, nhân rộng mô hình du 
không gian moong (nhà sinh hoạt truyền lịch cộng đồng tại nhiều làng, nhiều vùng 
thống) được dựng, tạo thành vòng tròn khác của tỉnh Quảng Nam để kết nối các 
khép kín theo nguyên mẫu làng Cơ Tu điểm đến với nhau, tăng cường mối quan 
cổ. Người làng Bhơ Hôồng bây giờ “lấy hệ bền chặt giữa cộng đồng, chính quyền, 
văn hóa để làm du lịch”, phục vụ du các doanh nghiệp lữ hành, cũng như để 
khách gắn với công tác bảo tồn trước duy trì những thành công đã đạt được. 
nguy cơ biến dạng của xu thế hiện đại 3.3. Nâng cao nhận thức về bảo vệ tài 
hóa trong nhận thức của nhiều người nguyên môi trường của người dân địa 
vùng cao. Hay như làng Atu (xã Ch’Ơm, phương 
huyện Tây Giang), nét truyền thống vẫn Nhu cầu du lịch của du khách là 
in đậm trong từng góc làng. Cuộc sống muốn nghỉ ngơi tại những khu vực có 
có nhiều đổi thay nhưng không gian văn nhiều cảnh đẹp và có môi trường trong 
hóa làng, ẩm thực truyền thống vẫn lành, điều đó đã kích thích việc tôn tạo, 
còn khá nguyên vẹn. bảo vệ môi trường sinh thái. Trong bối 
 Với đồng bào Cơ Tu, những cái tên cảnh ô nhiễm môi trường trên toàn cầu 
làng như Tà Vàng (xã A Tiêng), A hiện nay thì việc phát triển du lịch cộng 
Noonh (xã A Nông), Arầng I (xã A Xan, đồng là một trong những giải pháp khả 
huyện Tây Giang); Đhrôồng (xã Tà Lu), thi, góp phần vào việc giáo dục cả du 
Bhơ Hôồng (xã Sông Kôn, huyện Đông khách lẫn cộng đồng dân cư về vấn đề 
Giang); Za Ra (xã Ta Bhing, huyện Nam bảo vệ môi trường. 
Giang) trở thành biểu tượng về công Cộng đồng dân cư sẽ nhận thức 
tác bảo tồn và phát huy văn hóa truyền được rằng khi giữ gìn môi trường là họ 
thống của đồng bào bản địa. Được sự hỗ đang giữ gìn chính môi trường sống của 
 195 
Tư liệu tham khảo Số 2(80) năm 2016 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
họ, thu nhập của gia đình họ. quản lí bảo tồn biển thôn Bãi Hương đến 
 Tại khu du lịch sinh thái Cù Lao nay, chính người dân nơi đây đã trực tiếp 
Chàm, ngoài vẻ đẹp quyến rũ của một quản lí, sử dụng và bảo vệ đa dạng các 
màu xanh biếc nguyên sơ của cây rừng nguồn tài nguyên biển đảo. Từ khi được 
nối liền với màu xanh của biển bằng dải trực tiếp quán xuyến mọi hoạt động khai 
lụa cát trắng mịn màng, không ít du thác, bảo vệ tài nguyên biển đảo, cộng 
khách sẽ ngạc nhiên khi không còn thấy đồng dân cư thôn Bãi Hương đã điều phối 
rác thải hay túi nilon tại đây. Người dân rất tốt. Những nhà quản lí “chân đất” đã 
thực hiện nghiêm túc chỉ thị của thành trực tiếp tổ chức sử dụng đi đôi với bảo vệ 
phố Hội An (từ giữa năm 2009) về việc môi trường, tài nguyên biển đảo. Qua việc 
không sử dụng túi nilon trên đảo cũng kết nối với các cơ quan quản lí Nhà nước, 
như giữ gìn vệ sinh môi trường. Hơn 600 các cơ quan nghiên cứu, họ đã kịp thời 
hộ dân nơi đây đồng lòng tẩy chay những ứng dụng các chính sách quản lí mới, đem 
chất gây hại không chỉ đối với môi lại hiệu quả cao trong đồng quản lí”. 
trường mà còn có nguy cơ ảnh hưởng tới Trước khi Tiểu khu đồng quản lí bảo tồn 
các thế hệ con cháu của họ sau này. biển thôn Bãi Hương được thành lập, 
Thậm chí ở chợ còn có tấm bảng với nguồn lợi hải sản, đa dạng sinh học tại đây 
khẩu hiệu “Xách giỏ đi chợ, phong cách luôn bị đặt trong tình trạng báo động do 
của người nội trợ” và hình minh họa nói khai thác trái phép, nhưng từ khi Tiểu khu 
không với túi nilon, đủ thấy quyết tâm ra đời đến nay, tài nguyên biển đảo ở đây 
của những người dân thế nào. Bà con dân được bảo vệ hợp lí. Điều cốt yếu là Tiểu 
đảo được thành phố và một số doanh khu đồng quản lí thôn Bãi Hương đã giải 
nghiệp hỗ trợ trong việc tăng cường sử quyết thấu đáo xung đột trong khai thác 
dụng túi giấy nên ngày nào cũng có cán nguồn lợi giữa người dân nơi đây với cộng 
bộ tới phát túi miễn phí. Du khách không đồng bên ngoài; xây dựng kế hoạch hành 
mang túi nilon ra đảo và được khuyến động và cơ chế tài chính thích hợp để duy 
khích dùng túi giấy. trì hoạt động; tìm kiếm các loại hình sinh 
 Thời gian qua, hoạt động du lịch kế bổ trợ, thay thế để hạn chế cường lực 
ngày càng phát triển hơn tại xã đảo Tân khai thác hải sản. 
Hiệp. Thôn Bãi Hương cũng không đứng Sau thời gian 3 năm hoạt động của 
ngoài xu thế đó. Cộng đồng dân cư đã tạo Dự án bảo tồn hệ sinh thái rạn san hô 
ra nhiều sản phẩm du lịch từ tài nguyên Tam Hải, Núi Thành, cộng đồng địa 
biển đảo, đáp ứng nhu cầu của khách tham phương mà cụ thể là thôn Thuận An, xã 
quan, cải thiện sinh kế. Thôn Bãi Hương Tam Hải đã xây dựng được Khu bảo vệ 
(xã đảo Tân Hiệp, Hội An) là điển hình về hệ sinh thái rạn san hô Tam Hải. Cộng 
đa dạng sinh học, đa dạng các nguồn tài đồng đã được tiếp cận các hoạt động 
nguyên biển đảo. Từ khi Quảng Nam truyền thông, nâng cao nhận thức, đào 
thông qua quy chế quản lí Tiểu khu đồng tạo, nâng cao năng lực, nghiên cứu, cải 
196 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Thái Thảo Ngọc 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
thiện sinh kế, quy hoạch, phân vùng, tuần Chất lượng của sản phẩm du lịch 
tra và giám sát. Kết quả lớn nhất của dự được du khách cảm nhận một cách tinh tế 
án bảo vệ hệ sinh thái rạn san hô Tam về mặt tinh thần và sự thụ hưởng các giá 
Hải là cộng đồng đã xác định được các trị vật chất. Sự cảm nhận tốt và ấn tượng 
đối tượng ưu tiên cần được bảo vệ bao từ du khách cần được bắt đầu từ chính 
gồm rạn san hô, thảm cỏ biển, rong biển, thái độ tiếp đón ân cần, sự am hiểu về 
bãi biển, tôm hùm. Cộng đồng đã xác môi trường sống cả tự nhiên lẫn nhân 
định phạm vi bảo tồn, và các vùng chức văn, cách làm minh bạch từ chính cộng 
năng để bảo vệ; xây dựng được quy chế đồng địa phương. Giao tiếp tạo sự gần 
quản lí khu bảo vệ và một tổ chức cộng gũi và thân thiện chưa phải là hiệu quả 
đồng bao gồm một ban quản lí và các tổ tốt nhất trong quá trình tương tác giữa du 
công tác tuần tra, giám sát, sinh kế du khách và cộng đồng địa phương. Sự hiệu 
lịch, thu gom rác thải. quả trong quá trình giao tiếp giữa du 
 Như vậy, các khu bảo tồn cấp cộng khách và cộng đồng còn cần được tính 
đồng với mục tiêu hỗ trợ cho sự tham gia đến sự diễn đạt thông tin một cách chính 
của người dân địa phương, nâng cao xác và súc tích. Vì vậy, rào cản về mặt 
trách nhiệm và chia sẻ lợi ích của mình ngoại ngữ cần được khắc phục từ chính 
vào sự nghiệp bảo vệ và phát triển nguồn sự nỗ lực của những hộ dân khi triển khai 
lợi, sử dụng bền vững tài nguyên và môi các hoạt động và sản phẩm du lịch từ 
trường tại khu vực với cấp độ thôn, xã, chính gia đình mình trong quá trình đón 
huyện đã và đang góp phần nâng cao tiếp các du khách quốc tế. Văn hóa bản 
và làm hiệu quả hơn sự quan tâm và đầu địa là yếu tố tạo nên tính độc đáo, tạo ấn 
tư của Nhà nước vào lĩnh vực này. tượng tốt cho du khách. Việc gìn giữ, 
Phương châm Nhà nước và nhân dân bảo tồn và thực hiện các thói quen văn 
cùng làm đã và đang có nhiều dấu hiệu hóa một cách rất đời thường chứ không 
tích cực, hiệu quả tại các khu bảo tồn/bảo phải “văn hóa diễn” là nội dung cần được 
vệ cấp cộng đồng. cộng đồng nhận thức một cách thấu đáo 
4. Định hướng phát triển của du để tạo nên những giá trị văn hóa đích 
lịch cộng đồng tại Quảng Nam thực của đời sống hàng ngày, để du 
4.1. Xây dựng sản phẩm du lịch khách hiểu đủ và hiểu đúng những gì 
 Cộng đồng địa phương là “nhân tố đang diễn ra. Nên nhận diện lại những 
cốt lõi” xâu chuỗi và chuyển tải các giá điều kiện cơ sở vật chất tại chính gia đình 
trị của sản phẩm du lịch đến du khách. để có kế hoạch đầu tư làm mới hoặc tu bổ 
Từ đó, cộng đồng địa phương, đặc biệt là nhằm đảm bảo những điều kiện tối thiểu 
các hộ dân tham gia trực tiếp, phải tự ý về mặt sinh hoạt đời thường cho du 
thức một cách nghiêm túc trong quá trình khách, nhưng cũng tránh việc làm mới lại 
xây dựng, đảm bảo và duy trì chất lượng hoàn toàn một cách máy móc gây tổn hại 
sản phẩm du lịch phục vụ cho du khách. cho những giá trị vật chất truyền thống 
 197 
Tư liệu tham khảo Số 2(80) năm 2016 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
của gia đình hoặc ảnh hưởng đến bố cục cơ sở vật chất kĩ thuật gắn kết với phát 
không gian nói chung của địa phương. triển du lịch 
4.2. Tối đa hóa lợi ích kinh tế và xã hội Phát triển ngành du lịch, đặc biệt ở 
cho người dân địa phương vùng sâu, vùng xa, vùng mới khai thác, có 
 Mô hình du lịch cộng đồng mang thể bao gồm cả công tác đầu tư cơ sở hạ 
tính chất cùng ăn cùng ở, cùng sinh hoạt tầng, chẳng hạn như xây dựng đường sá, hệ 
với người dân, góp phần tăng thu nhập, thống cung cấp nước và năng lượng, vệ 
tạo công ăn việc làm, xóa đói giảm nghèo sinh môi trường và phát triển văn hóa cộng 
cho người dân địa phương. Do đó, sự đồng. Với việc lập kế hoạch một cách cẩn 
tham gia của cộng đồng địa phương là thận, cơ sở hạ tầng sẽ đem lại những lợi ích 
yếu tố quyết định việc hình thành và tạo tích cực cho người nghèo thông qua việc 
nên thành công cho loại hình du lịch này. cung cấp cho họ những dịch vụ cơ bản, mở 
 Một trong những điều kiện cơ bản ra đường giao thông và tiếp cận nhanh hơn 
để có thể xóa đói giảm nghèo đó là hàng với thị trường. 
hóa và dịch vụ trong ngành du lịch phải Cần tăng cường đầu tư xây dựng 
là một chuỗi cung ứng, nhiều nhất có thể, kết cấu hạ tầng và cơ sở vật chất kĩ thuật 
đến từ các địa phương, vùng miền. Mục du lịch tại một số điểm, tuyến du lịch 
tiêu hướng tới là tối đa hóa tiêu dùng cho làng văn hóa để phát triển du lịch cộng 
ngành du lịch và lợi ích đó được giữ lại ở đồng được thuận lợi. Bên cạnh đó, cũng 
cộng đồng địa phương, quá trình này có cần có sự quy hoạch tổng thể về không 
sự tham gia của người dân địa phương. gian, kiến trúc và một số mẫu thiết kế xây 
Biện pháp nêu trên giúp hỗ trợ các kĩ dựng nhà ở truyền thống, đặc biệt là nhà 
năng và hoạt động truyền thống của vùng rông, các di tích lịch sử; đầu tư phát triển 
nông thôn, nâng cao chất lượng và định văn hóa cồng chiêng và các làng nghề 
vị sản phẩm du lịch địa phương, giúp ổn truyền thống phù hợp với không gian 
định các nguồn thu nhập cho người dân. theo mô hình du lịch cộng đồng tại các 
Người dân địa phương có thể tìm kiếm địa bàn dân cư và địa phương. 
lợi nhuận từ du lịch thông qua việc bán 4.4. Tạo môi trường du lịch thân thiện, 
các sản phẩm và dịch vụ, chẳng hạn: hoa an toàn và văn minh 
quả, đồ thủ công, hướng dẫn du lịch và Thời gian qua, du lịch Quảng Nam 
họ sẽ trực tiếp thực hiện việc cung cấp đã khẳng định được vị thế của mình, xây 
đó. Du khách tham quan tại các điểm đến dựng kế hoạch, định hướng phát triển du 
sẽ có một số hoạt động trao đổi mua bán lịch tầm ngắn và dài hạn, đảm bảo môi 
nhỏ, lẻ. Điều này có thể giúp tăng thu trường du lịch văn minh, an toàn và thân 
nhập cho người nghèo, đồng thời đem lại thiện Với tài nguyên du lịch phong 
những trải nghiệm đầy màu sắc và bổ ích phú, Quảng Nam hoàn toàn có thể khai 
cho du khách. thác đa dạng các loại hình du lịch và thu 
4.3. Đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, hút hàng triệu du khách mỗi năm. Để đạt 
198 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Thái Thảo Ngọc 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
được điều đó, ngoài việc đầu tư hạ tầng, vi phạm pháp luật; giảm thiểu các tác 
xúc tiến, quảng bá thì yếu tố quan động tiêu cực tới di sản văn hóa, di sản 
trọng nhất vẫn là sự “thân thiện” của thiên nhiên, môi trường; đồng thời, tăng 
cộng đồng dân cư. cường bảo đảm an ninh cho du khách, 
 Hiện nay, những người trực tiếp cũng như giữ gìn môi trường du lịch 
tham gia hoạt động du lịch tại các khu, xanh, sạch, đẹp. 
điểm đã và đang ảnh hưởng không nhỏ 5. Kết luận 
đến việc thu hút khách du lịch. Đặc biệt, Có thể nói rằng, phát triển du lịch 
đối với cộng đồng dân cư - những người cộng đồng tại tỉnh Quảng Nam trên quan 
được hưởng lợi trực tiếp từ du lịch và tiếp điểm bền vững, gìn giữ và phát huy bản 
xúc trực tiếp với khách du lịch - cũng cần sắc văn hóa của cộng đồng các dân tộc, 
có những cách làm tích cực nhằm để lại đảm bảo an ninh quốc phòng và trật tự an 
ấn tượng tốt trong lòng du khách. Trước toàn xã hội, đã đưa du lịch trở thành 
hết, cần chuyên nghiệp trong cách phục vụ, ngành kinh tế quan trọng trong cơ cấu 
có thái độ, hành động, lời nói thích hợp kinh tế, tạo thành động lực thúc đẩy các 
trong việc ứng xử. Bên cạnh đó, mỗi người lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội khác. 
làm du lịch cần tự nâng cao vốn hiểu biết, Với lợi thế về các điều kiện tự 
kiến thức để tự hoàn thiện bản thân Và nhiên, kinh tế - xã hội và sự đa dạng về 
quan trọng nhất là luôn luôn nở nụ cười phong tục tập quán vùng miền, du lịch 
“hài lòng” khi tiếp xúc với khách du lịch. cộng đồng là một hình thức du lịch phù 
Nụ cười chính là sự phản chiếu và bao hàm hợp và dễ phát triển tại tỉnh Quảng 
cho giá trị của sự thân thiện. Nam. Như vậy, có thể thấy, tuy là loại 
 Mặt khác, để tạo niềm tin và sức hình du lịch còn khá mới nhưng du lịch 
hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài cộng đồng hứa hẹn sẽ trở thành một loại 
nước, tỉnh Quảng Nam cần kiên quyết hình du lịch phát triển mạnh trong 
loại bỏ những cơ sở kinh doanh ăn uống tương lai. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Võ Quế (2006), Du lịch cộng đồng lí thuyết và vận dụng, tập 1, Nxb Khoa học và Kĩ 
 thuật. 
2. Thủ tướng Chính phủ (2004), Quyết định số 201/QĐ-TTg, ngày 22/01/2013 của Thủ 
 tướng Chính phủ phê duyệt “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến 
 năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”. 
3. Bùi Thị Hải Yến (2012), Du lịch cộng đồng, Nxb Giáo dục Việt Nam. 
4. Nicole Hausler and Wolfang Strasdas (2000), community Based Sustainable Tourism 
 A Reader. 
 199 
Tư liệu tham khảo Số 2(80) năm 2016 
_____________________________________________________________________________________________________________ 
5. 
 tai-xa-ta-bhing-nam-giang-gan-voi-bao-ton-van-hoa-465588/ 
6.  
7. 
 cong-dong-R2ZI2ZI/ 
8. 
 cuong-hoat-dong-du-lich-tai-cac-huyen-sau-trong-dat-lien-tinh-Quang-Nam-255/ 
9. 
 sinh-thai-gan-voi-cong-dong_852.news.htm 
(Ngày Tòa soạn nhận được bài: 08-8-2014; ngày phản biện đánh giá: 21-8-2014; 
ngày chấp nhận đăng: 24-02-2016) 
 CÁC SỐ TẠP CHÍ KHOA HỌC SẮP TỚI: 
 Số 3(81)/2016: Khoa học tự nhiên và công nghệ 
 Số 4(82)/2016: Khoa học giáo dục 
 Số 5(83)/2016: Khoa học xã hội và nhân văn. 
 Ban biên tập Tạp chí Khoa học rất mong nhận được sự trao đổi thông tin 
 của các đơn vị bạn và được bạn đọc thường xuyên cộng tác bài vở, góp ý xây dựng. 
200