Du lịch sinh thái - Một loại hình du lịch bền vững hay lớp ngụy trang của du lịch đại chúng?

 TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 23. 2015 
which the rate of urban areas is smaller than rural areas; 5/ The sex ration of the 
newborn was changed into unbalance. 
 Keywords: The birth rate, the sex ratio of the newborn. 
 DU LỊCH SINH THÁI - MỘT LOẠI HÌNH DU LỊCH BỀN VỮNG 
 HAY LỚP NGỤY TRANG CỦA DU LỊCH ĐẠI CHÖNG? 
 Dƣơng Thị Hiền1 
 TÓM TẮT 
 Sau khoảng ba thập kỷ hình thành và phát triển, quan điểm của nhiều học giả về 
bản chất của du lịch sinh thái đã có những thay đổi. Từ cái nhìn lạc quan tuyệt đối vào 
vai trò của du lịch sinh thái như một hoạt động du lịch hoàn hảo và không gây tổn hại 
cho điểm du lịch, một số người bắt đầu nghi ngờ về bản chất của hiện tượng này và cho 
rằng du lịch sinh thái thực chất chính là sự ngụy trang của du lịch đại chúng, được các 
nhà kinh doanh du lịch sử dụng như một chiến lược quảng cáo để thu hút khách du lịch. 
Tuy nhiên, nếu gắn với định hướng phát triển bền vững, du lịch sinh thái có sự vượt trội 
hẳn so với du lịch đại chúng cả về ba mặt: môi trường, kinh tế và văn hóa xã hội. 
 Từ khóa: Du lịch sinh thái, du lịch đại chúng, phát triển bền vững, du lịch bền vững 
 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 
 Thuật ngữ du lịch sinh thái được lần đầu giới thiệu vào những năm 1960, đến 
giữa những năm 1980 thì trở nên khá phổ biến với công chúng trên thế giới [12; tr.28]. 
Khi mới xuất hiện, du lịch sinh thái được đánh giá như một hình thức du lịch thay thế 
tối ưu cho loại hình du đại chúng truyền thống (mass tourism) - loại hình du lịch đã 
từng được phát triển mạnh mẽ nhưng đang bị chỉ trích với những tác động tiêu cực lên 
tài nguyên du lịch. Du lịch sinh thái được tán dương như một loại hình du lịch có ít tác 
động tiêu cực đến hệ sinh thái, kinh tế và văn hóa xã hội tại khu vực diễn ra hoạt động 
du lịch [4][ 9]. 
 Với những đánh giá sơ bộ ban đầu, du lịch sinh thái được đề cao và phát 
triển ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Những dự án xây dựng các khu du lịch 
sinh thái được lên kế hoạch nghiên cứu và triển khai thực hiện. Tuy vậy, không phải 
tất cả các dự án đều thành công. Hạn chế của một số dự án đã được phát hiện. Điều 
này dẫn đến sự hoài nghi của nhiều nhà nghiên cứu về số phận cũng như bản chất 
của loại hình du lịch này. Họ cho rằng du lịch sinh thái chỉ là một “mốt thời trang 
đang hợp thời”, một loại “rượu cũ trong bình mới" [23; tr.1] và là một công cụ tiếp 
thị nhằm cạnh tranh, kích cầu của những nhà kinh doanh du lịch nhằm đánh lừa 
1 ThS. Giảng viên Khoa Khoa học Xã hội trường Đại học Hồng Đức. 
 94 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 23. 2015 
khách du lịch. Tác giả Russell và Wallace khẳng định du lịch sinh thái thực chất chỉ 
là lớp ngụy trang khôn khéo của du lịch đại chúng, du lịch sinh thái sẽ biến những 
khu vực tự nhiên còn nguyên sơ thành điểm đến của đông đảo khách du lịch giống 
như hình thức du lịch đại chúng đã làm trước đó [17; tr.2]. 
 Bài nghiên cứu này sẽ điểm lại bản chất thực sự của du lịch sinh thái với những 
khía cạnh liên quan đến tác động của nó đến sự phát triển du lịch bền vững. Mục đích 
chính là để trả lời câu hỏi liệu du lịch sinh thái có phải chỉ là lớp ngụy trang trá hình 
của du lịch đại chúng hay nó thực sự là một loại hình du lịch có thể phát triển bền vững 
và cần được xúc tiến cổ vũ. 
 2. NỘI DUNG 
 2.1. Sự ra đời của du lịch sinh thái 
 Trong sự vận động và phát triển của hoạt động du lịch, khách du lịch đang dần có 
sự thay đổi trong thị hiếu tiêu dùng [13; tr.27-28]. Và một trong những xu hướng tiêu 
biểu gần đây đó là sự ý thức trách nhiệm của du khách đối với tài nguyên du lịch và 
cộng đồng địa phương nơi họ chọn làm điểm dừng chân cho các kì nghỉ. Thân thiện với 
môi trường và địa phương trở thành những yêu cầu của đông đảo du khách. 
 Theo thống kê của Hiệp hội Du lịch Sinh thái (2006), tại Vương quốc Anh, 87% 
lượng khách lữ hành cho rằng những chuyến nghỉ ngơi của họ không nên làm ảnh 
hưởng đến môi trường sống; 95% khách du lịch từ Thụy Sĩ khẳng định yếu tố quan 
trọng trong việc lựa chọn điểm đến cho kì nghỉ của mình chính là giá trị văn hóa bản 
địa của điểm đến; hơn 2/3 lượng khách du lịch Mỹ và Öc cho rằng việc bảo vệ môi 
trường và phát triển cộng đồng địa phương là một phần trách nhiệm của các doanh 
nghiệp kinh doanh lưu trú tại điểm du lịch; 42% du khách Đức muốn tìm đến những cơ 
sở lưu trú thân thiện với môi trường [20; tr. 3]. Có thể nói, du lịch có trách nhiệm với 
môi trường và cộng đồng địa phương đã trở thành một trong những sự quan tâm hàng 
đầu của khách du lịch trong thời gian gần đây. Trong xu hướng đó, thuật ngữ du lịch 
sinh thái (ecotourism) cùng với hàng loạt các khái niệm như du lịch có trách nhiệm 
(responsible tourism), du lịch thân thiện với môi trường (environment friendly tourim), 
du lịch xanh (green tourism) lần lượt ra đời, dần trở thành những loại hình du lịch phổ 
biến và được ưa chuộng bởi công chúng. 
 2.2. Nội hàm của thuật ngữ du lịch sinh thái 
 Khi một chủ đề mới được giới thiệu ra công chúng, vấn đề đầu tiên cần đưa ra 
để luận bàn chính là bản chất, khái niệm của thuật ngữ đó là gì. Sự xuất hiện của thuật 
ngữ du lịch sinh thái cũng phát triển theo quy luật này. 
 Kể từ khi xuất hiện vào nửa cuối thế kỉ XX, du lịch sinh thái ngay lập tức trở 
thành đề tài hấp dẫn cho một lượng đông đảo các nhà nghiên cứu trong nhiều lĩnh vực 
 95 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 23. 2015 
liên quan như du lịch học, kinh tế học, nhân khẩu học, địa lý học, vv. Với những cách 
nhìn từ nhiều góc độ khác nhau, có vô số những định nghĩa về khái niệm này lần lượt 
ra đời. Mỗi học giả đều cố gắng mô tả, định nghĩa thuật ngữ theo cách riêng của mình, 
nhưng hầu hết đều cố gắng xác định các tính chất và mục tiêu của hoạt động này. Nhìn 
chung, hầu hết các định nghĩa về du lịch sinh thái đều chỉ ra bốn khía cạnh chứa đựng 
trong nội hàm của nó: 
 Thứ nhất, hoạt động du lịch sinh thái được diễn ra trong bối cảnh là môi trường 
tự nhiên [3, tr. 13] [11; tr. 67-69]. Cụm từ du lịch sinh thái (ecotourism) được phát triển 
từ “ecological tourism” (du lịch liên quan đến hệ sinh thái). Các hệ sinh thái và những 
khu vực còn hoang sơ, ít bị xáo trộn hoặc chưa bị ảnh hưởng bởi những hoạt động của 
con người là những điểm dừng chân hấp dẫn đối với khách du lịch sinh thái. Ngắm 
chim, chụp ảnh, nghiên cứu sinh vật, lặn biển, đi bộ vào các khu rừng,vv. là những hoạt 
động phổ biến được liệt kê trong du lịch sinh thái [25]. 
 Thứ hai, hoạt động du lịch sinh thái gắn liền với nghĩa vụ bảo vệ môi trường. 
Cụ thể, số tiền thu được từ hoạt động du lịch sinh thái sẽ được sử dụng cho mục đích 
bảo vệ các điểm du lịch sinh thái. Ngoài ra, để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi 
trường, khách du lịch sinh thái được khuyến khích sử dụng các phương tiện đi lại thân 
thiện với môi trường tại các khu vực du lịch sinh thái. 
 Thứ ba, du lịch sinh thái hướng tới sự phát triển cộng đồng địa phương. Theo tác 
giả Barkin (1996), Cater và Lowman (1994), bên cạnh việc bảo vệ môi trường, du lịch sinh 
thái còn mang lại lợi ích kinh tế cho cộng đồng địa phương tại điểm du lịch [1; 10] [2; 3-
17]. Khách du lịch sinh thái thường có xu hướng sử dụng những sản phẩm của người dân 
bản địa hơn là những sản phẩm nhập khẩu từ ngoài vào. Điều này sẽ tạo cơ hội việc làm 
cho người dân địa phương, và tăng nguồn thu nhập cho cộng đồng dân cư tại đó. 
 Thứ tư, giáo dục về môi trường và hệ sinh thái cho người dân địa phương và 
khách du lịch là một nội dung chính của hoạt động du lịch sinh thái [4]. Đây chính là 
đặc điểm để phân biệt du lịch sinh thái với các loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên 
khác như du lịch hoang dã, du lịch mạo hiểm [24]. Khách du lịch sinh thái và người 
dân địa phương sẽ được cung cấp các kiến thức về thiên nhiên cũng như những giá trị 
văn hóa, truyền thống bản địa tại điểm đến. Quan trọng hơn, sự giáo dục này giúp các 
đối tượng tham gia nhận thức được vai trò và sự cần thiết của việc bảo vệ cảnh quan tự 
nhiên và duy trì những nét văn hóa bản địa đặc sắc của địa phương. 
 Tóm lại, cho dù cách mô tả hay cách sử dụng ngôn từ có sự khác nhau, nhưng hầu 
hết các tác giả đều công nhận bốn khía cạnh cơ bản trong ý nghĩa của khái niệm du lịch 
sinh thái: diễn ra trong bối cảnh là môi trường tự nhiên, hướng tới mục tiêu bảo vệ môi 
trường, gắn với phát triển cộng đồng, chứa đựng yếu tố giáo dục kiến thức về hệ sinh 
thái và văn hóa bản địa. 
 2.3. Du lịch sinh thái và du lịch đại chúng trong sự phát triển bền vững 
 96 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 23. 2015 
 Phát triển bền vững (Sustainable development hoặc sustainability) là một yêu cầu 
không thể thiếu cho mọi lĩnh vực và ngành nghề kinh doanh hiện nay. Đó là sự đảm 
bảo chắc chắn rằng một doanh nghiệp, một hoạt động không chỉ có khả năng phát triển 
trong hiện tại mà còn phải đảm bảo kéo dài khả năng này trong tương lai. Giống như 
thuật ngữ du lịch sinh thái, cho đến nay cũng chưa có một định nghĩa được công nhận 
là định nghĩa chính thức của thuật ngữ này. Tuy vậy, hầu hết các tác giả đều khẳng 
định phát triển bền vững bao gồm ba khía cạnh như thế kiềng ba chân (triple bottom 
line): sự bền vững về môi trường, sự bền vững về kinh tế và sự bền vững về văn hóa - 
xã hội. 
 Để trả lời câu hỏi du lịch sinh thái có thể đạt được mục tiêu bền vững không hay 
chỉ là một chiến lược marketing mới của nhà kinh doanh du lịch, bài nghiên cứu sẽ đi sâu 
phân tích ảnh hưởng của hoạt động du lịch sinh thái lên các yếu tố: môi trường, kinh tế 
và văn hóa - xã hội của địa phương trong sự so sánh với loại hình du lịch đại chúng. 
 2.3.1. Du lịch sinh thái và phát triển môi trường bền vững 
 Hoạt động du lịch và môi trường tự nhiên có mối quan hệ qua lại, mật thiết với 
nhau. Hoạt động du lịch phát triển dựa trên việc khai thác môi trường tự nhiên, và 
ngược lại khi du lịch phát triển, nó sẽ có tác động nhất định đến môi trường. Quan điểm 
về sự tác động của hoạt động du lịch đến môi trường có sự thay đổi theo thời gian. 
Trong năm 1950 và 1960, du lịch được coi là hoạt động không những không phá hủy 
tài nguyên thiên nhiên mà còn hoàn toàn có lợi cho cộng đồng địa phương tại điểm du 
lịch [12]. Tuy nhiên, khi du lịch phát triển nhanh chóng và trở thành xu hướng du lịch 
đại trà với sự tham gia của lượng đông đảo khách du lịch trên toàn thế giới, những khía 
cạnh tiêu cực của nó đối với môi trường xung quanh dần được nhận ra. 
 Tác động tiêu cực mà hoạt động du lịch có thể gây ra cho môi trường bao gồm cả 
các vấn đề về việc sử dụng quá tải tài nguyên thiên nhiên,vấn đề ô nhiễm môi trường 
và sự suy thoái của hệ sinh thái. 
 - Hoạt động du lịch tạo áp lực cho cả tài nguyên có thể tái tạo và không thể tái tạo 
khi chúng bị khai thác quá tải để phục vụ nhu cầu của lượng lớn khách du lịch. Ví dụ, 
để phát triển du lịch, tài nguyên đất bị thu hẹp lại nhằm sử dụng cho việc xây dựng các 
công trình cơ sở hạ tầng và giải trí phục vụ du khách. Nguồn nước (đặc biệt là nước 
ngọt) thì bị khai thác quá tải cho các hoạt động du lịch như bể bơi, sân golf, cho nhu 
cầu sử dụng của một số lượng lớn khách du lịch từ nơi khác đến. 
 - Du lịch cũng bị chỉ trích mang một phần trách nhiệm với tình trạng ô nhiễm môi 
trường tại các điểm du lịch. Theo tổ chức du lịch thế giới, du lịch chịu trách nhiệm 5% 
lượng khí thải CO2; tiếng ồn từ các phương tiện giao thông vận tải du lịch cũng như các 
phương tiện giải trí đều gây ra áp lực cho động vật hoang dã; nó có thể gây ra khuyết 
tật về thính giác và thay đổi hành vi sống của các loài; ngoài ra, du khách có thể để lại 
một số lượng lớn rác và chất thải rắn tại điểm du lịch [22]. 
 97 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 23. 2015 
 - Du lịch cũng góp phần lớn vào sự suy giảm của hệ sinh thái. Theo Tổ chức du 
lịch Thế giới "du lịch đã trở thành một mối đe dọa cho sự đa dạng sinh học" [5; 82-83]. 
Tất cả các hoạt động của khách du lịch như chụp ảnh, quay phim hay sự tập trung quá 
đông của khách du lịch đều có thể đe dọa các loài sinh vật sinh sống trong vùng lân 
cận. Sự biến mất của các loài quý hiếm, sự thu hẹp của rừng, và sự suy thoái của hệ 
sinh thái bờ biển tại Great Barrier Reef của Öc và rừng nhiệt đới Amazon, sự xói mòn 
đất trong dãy Himalaya, rác thải trên các đường mòn của các dãy núi ở Nepal, cho đến 
tình trạng biến đổi khí hậu cũng được luận bàn với sự chỉ trích về sự đóng góp của hoạt 
động du lịch đại chúng [10; 78]. 
 Đó cũng chính là thời điểm cho du lịch sinh thái xuất hiện và tỏa sáng. Những tác 
động tiêu cực lên môi trường và hệ sinh thái đã được giảm đến mức tối thiểu trong du 
lịch sinh thái [27; 91-96]. Theo như Trible lý giải, du lịch sinh thái là loại hình du lịch 
có lợi cho cả đôi bên, có thể giải quyết dung hòa hai vấn đề tưởng chừng như mâu 
thuẫn nhau: bảo tồn và phát triển [21]. Nó vừa chủ động, vừa thụ động trong việc bảo 
vệ môi trường [7;19-29]. Một mặt, du lịch sinh thái tích cực tạo ra nguồn thu cho việc 
hỗ trợ các công viên, khu dự trữ, và các dự án bảo tồn và bảo vệ [8; 277-82]. Mặt khác, 
du lịch sinh thái hạn chế sự suy thoái của thiên nhiên nhờ vào yếu tố giáo dục. Việc 
cung cấp các kiến thức về hệ sinh thái giúp người tham gia nhận thức về việc bảo vệ 
môi trường, cư xử thân thiện với thiên nhiên, không làm phiền các hệ thực vật và động 
vật, và cũng không để lại rác và chất độc hại có thể phá vỡ hệ sinh thái nhạy cảm [4]. 
Ví dụ, để làm giảm tiếng ồn, sự ô nhiễm không khí và tiết kiệm năng lượng, thay vì đi 
du lịch bằng phương tiện hiện đại, du lịch sinh thái được khuyến khích đi bộ đến điểm 
du lịch. Tại các khu du lịch sinh thái, khách du lịch được chia thành những nhóm nhỏ 
sao cho phù hợp với ngưỡng chịu đựng của hệ sinh thái. Những công trình phục vụ nhu 
cầu ăn nghỉ tại các khu vực du lịch sinh thái cũng được khuyến khích xây dựng với 
kiểu kiến trúc thân thiện với môi trường. 
 Tóm lại, do diễn ra trong môi trường thiên nhiên và các khu vực nhạy cảm, sự 
ảnh hưởng và tác động là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, trong sự so sánh với du 
lịch đại chúng, những tác động đó được giảm đến mức tối thiểu. Tinh thần cốt lõi của 
nó là hướng đến mục tiêu bảo vệ thiên nhiên hơn là mục tiêu về kinh tế. 
 2.3.2. Du lịch sinh thái và phát triển kinh tế bền vững 
 Du lịch là một chất xúc tác có giá trị và hiệu quả trong việc thúc đầy sự phát 
triển kinh tế địa phương. Du lịch đã giúp cho vùng biển Canribean và Hawaii trở thành 
một trong những mảnh đất phồn thịnh nhất thế giới [19; 261-83]. Nó chính là công cụ 
làm tăng nguồn thu ngoại tệ và tăng tổng sản phẩm quốc dân (GNP) bình quân đầu 
người. Theo WTTC (trích trong "Rivera- Monroy, et al, 2004), số tiền thu nhập 
Caribbean thu được từ ngành công nghiệp du lịch và lữ hành là 17 tỷ USD vào năm 
1999, đóng góp khoảng 43% GNP và 1/3 kim ngạch xuất khẩu cho khu vực; con số đó 
 98 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 23. 2015 
còn tăng lên $ 34,6 tỷ USD năm 2003 (dự đoán) [15; tr.3]. Du lịch giúp khu vực 
Caribbean cất cánh trở thành một trung tâm kinhh tế dịch vụ hưng thịnh trong khu vực 
và trên thế giới. Không những thế, du lịch có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy các 
ngành công nghiệp khác cùng phát triển. Khi du lịch được đẩy mạnh, khách du lịch sẽ 
sử dụng các sản phẩm địa phương như thực phẩm, đồ lưu niệm, vv., điều này có thể 
giúp ngành nông nghiệp hoặc thủ công mỹ nghệ của địa phương có nhiều cơ hội để 
phát triển. Từ đó tối đa hóa lợi ích cho nền kinh tế địa phương. 
 Ở một chừng mực nào đó, những đóng góp cho sự tăng trưởng kinh tế của hoạt 
động du lịch đại chúng còn rõ ràng hơn cả hoạt động du lịch sinh thái. Tuy nhiên, nếu 
đánh giá về khía cạnh bền vững, thì du lịch sinh thái lại lấn át hẳn du lịch đại chúng. Để 
có thể đảm bảo nguồn thu bền vững, phát triển kinh tế phải đi liền với bảo vệ môi 
trường. Nếu tài nguyên suy giảm, khả năng thu nhập trong tương lai chắc chắn sẽ thấp 
xuống. Do chỉ tập trung nhiều vào lợi nhuận hơn là bảo vệ môi trường, du lịch đại 
chúng không thể đạt được cái đích bền vững [16; tr.77-8]. Mục tiêu của các điểm du 
lịch đại chúng là làm sao để thu hút số lượng nhiều nhất khách du lịch, đặc biệt là ở 
điểm du lịch theo mùa. Sự tập trung đông đảo của một lượng khách lớn là nguy cơ dẫn 
đến sự quá tải và khó phục hồi của các nguồn tài nguyên. Trong khi đó, du lịch sinh 
thái hướng đến sự hài hòa, cân bằng trong việc giải quyết cả hai mục tiêu phát triển và 
bảo tồn. Chính sách của các điểm du lịch sinh thái chính là “low volume, high value” 
(lượng khách đến tuy ít nhưng mang lại nguồn lợi lớn), hay “high value, low impact” 
(giá trị mang lại cao nhưng ít ảnh hưởng). Như vậy vừa đảm bảo nguồn thu về kinh tế 
vừa đảm bảo an toàn cho môi trường và tài nguyên thiên nhiên. 
 2.3.3. Du lịch sinh thái và phát triển văn hóa - xã hội bền vững 
 Bàn về sự bền vững trong khía cạnh văn hóa - xã hội, du lịch sinh thái lại một lần 
nữa vượt trội hơn hẳn trong sự so sánh với du lịch đại chúng truyền thống. 
 Thứ nhất, du lịch sinh thái là một công cụ để phân phối lại thu nhập giữa những 
khu vực giàu và nghèo trên thế giới. Các nước phát triển trên thế giới, nơi có chất 
lượng cuộc sống cao là những nguồn khách lớn nhất của ngành du lịch; và những điểm 
du lịch sinh thái lại thường tập trung ở những khu vực chưa phát triển, nơi có những 
cảnh quan thiên nhiên hầu như chưa bị chạm đến. Khi du lịch sinh thái được phát triển, 
cư dân tại những khu vực kém phát triển này có cơ hội cải thiện thu nhập và chất lượng 
cuộc sống của mình thông qua nguồn thu từ khách du lịch. Hơn nữa, khách du lịch sinh 
thái có thiên hướng ưa chuộng việc sử dụng các nông sản, sản phẩm địa phương hơn là 
những hàng hóa nhập khẩu từ nơi khác đến. Điều này cung cấp thêm nhiều việc làm 
cho người dân địa phương và tăng mức sống của họ. 
 Trái lại, khách du lịch thuần túy theo định hướng du lịch đại chúng có xu hướng 
thích sử dụng sản phẩm nhập khẩu chứ không phải là sản phẩm địa phương [6]. Sự tiện 
nghi của dịch vụ là điều mà khách du lịch thuần túy coi trọng. Du lịch đại chúng không 
 99 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 23. 2015 
quan tâm nhiều về sự bình đẳng xã hội, và vì thế nó làm tăng khoảng cách giữa người 
giàu và nghèo [18]. Lợi nhuận từ du lịch đại chúng chủ yếu dành cho chủ các doanh 
nghiệp kinh doanh. Do đó, những người giàu trở nên giàu có hơn nữa trong khi những 
người nghèo chỉ nhận được một tỷ lệ nhỏ các lợi ích. 
 Thứ hai, du lịch đại chúng phá vỡ phong cách và giá trị văn hóa truyền thống tại 
khu vực du lịch. Hình thức du lịch đại chúng không quan tâm nhiều về hậu quả liên 
quan đến vấn đề văn hóa - xã hội của địa phương. Để thu hút được một số lượng lớn 
khách du lịch, du lịch đại chúng có thể sử dụng mọi phương pháp và thủ thuật. Một ví 
dụ điển hình, với số lượng đông đảo du khách, cấu trúc xã hội ở Zanzibar đã bị thay 
đổi, người dân địa phương nơi đây bắt chước cách hành động và ứng xử từ khách du 
lịch; bản sắc văn hóa địa phương dần bị biến đổi, ngôn ngữ địa phương bị mất dần, thay 
vào đó những thuật ngữ quốc tế được du nhập và ưa chuộng [7]. Ngược lại, du lịch sinh 
thái có xu hướng thay đổi phong cách của chính khách du lịch để phù hợp với các văn 
hóa của địa phương, sao cho không có sự ảnh hưởng đến cuộc sống của địa phương. 
 Liên quan đến vấn đề này, Russel & Wallace đưa ra dẫn chứng: dân cư tại nhiều 
vùng ở Banladesh bị mất nhà cửa, phải chuyển đi nơi khác nhằm quy hoạch các khu du 
lịch sinh thái [17; tr.2]. Nhưng chúng ta hãy đặt câu hỏi chuyện gì sẽ xảy ra nếu không 
quy hoạch những khu vực này cho việc phát triển du lịch sinh thái? Một là, khu vực 
này sẽ trở thành một điểm du lịch của loại hình du lịch thuần túy (du lịch đại chúng), 
chắc chắn ảnh hưởng của khách du lịch đại chúng đến môi trường địa phương sẽ mạnh 
mẽ hơn. Hai là, những “khu tự trị” của cộng đồng địa phương vẫn được giữ nguyên và 
các hoạt động săn bắt, đốt rừng làm rẫy để mưu sinh tiếp tục diễn ra. Và hậu quả sẽ ra 
sao? Du lịch sinh thái rõ ràng mang tính ưu việt hơn hẳn trong việc góp phần phân phối 
lại công bằng xã hội và bảo tồn giá trị văn hóa địa phương. 
 3. KẾT LUẬN 
 Có thể có nhiều con đường khác nhau để đạt được sự bền vững, nhưng đối với 
ngành du lịch, du lịch sinh thái là một công cụ hiệu quả để đạt được mục tiêu đó. Có 
thể vẫn còn những quan điểm nghi ngờ về nguy cơ chệch hướng của hoạt động du lịch 
sinh thái tại một số địa phương, nhưng nếu đem so sánh du lịch sinh thái và loại hình 
du lịch đại chúng một cách tổng quát, du lịch sinh thái chắc chắn là một loại hình du 
lịch vượt trội hơn hẳn so với du lịch đại chúng trong định hướng phát triển bền vững. 
Điều này được minh chứng trong tất cả các khía cạnh của sự phát triển bền vững: môi 
trường, kinh tế và văn hóa xã hội. 
 Với những mặt ưu việt của mình, có thể khẳng định du lịch sinh thái 
(ecotourism) không phải là lớp ngụy trang của loại hình du lịch đại trà (mass tourism). 
Nó chính là loại hình du lịch mới thay thế cho du lịch đại chúng truyền thống trong 
định hướng phát triển bền vững. Nhờ vào khả năng cân bằng giữa mục tiêu bảo tồn và 
 100 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 23. 2015 
phát triển, du lịch sinh thái đã và đang trở thành một loại hình du lịch quan trọng cho 
các điểm du lịch tự nhiên trên thế giới cũng như ở Việt Nam. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Barkin, D. (1996) Ecotourism: A Tool for Sustainable Development in an Era of 
 International Integration? Ecumenical Coalition on Third World Tourism. 
 Vol. 8, p. 9–11. 
[2] Cater, E. and Lowman, G. (1995) Ecotourism, A Sustainable Option? 
 Chichester: John Wiley and Sons, p.3-17. 
[3] Ceballos-Lascuráin, H. (1987) The Future of Ecotourism. Mexico Journal. 
 January. p 13-14. 
[4] Diamantis, D. (2004) Ecotourism: Management and Assessment. UK: Thompson. 
[5] Drumm, A. (2008) The Threshold of Sustainability for Protected Areas. 
 University of California Press: Bioscience, Vol. 58, No. 9. p. 782-783. 
[6] Fennell, D. (2008) Ecotourism. 3rd Edition. London: Routledge. 
[7] Ghosh, R.N., Siddique, M.A.B. & Gabbay, R. (2003) Tourism and Economic 
 Development: Case Studies from the Indian Ocean Region (New Directions in 
 Tourism Analysis). UK: Ashgate. 
[8] Goodwin, H. (1996) In Pursuit of Ecotourism. Biodiversity and Conservation. 
 Vol 5. p. 277-92. 
[9] Hill, J. and Gale, T. (2009) Ecotourism and Environmenta Sustainability: 
 Principles and Practice. UK: Ashgate. 
[10] Lansing, P. and Vries, P.D. (2007) Sustainable Tourism: Ethical Alternative or 
 Marketing Ploy? Journal of Business Ethics. Vol. 72, No. 1, p. 77-85. 
[11] Lindberd, K. and Mckercher, B. (1997) Ecotourism: A Critical Overview. 
 Pacific Tourism Review. Vol. 1. No.1. p. 65-79. 
[12] Miller, G. and Twining-Ward, L. (2005) Monitoring for Sustainable Tourism 
 Transition: The Challenge of Developing and Using Indicators. CABI Publishing. 
[13] Nguyễn văn Mạnh, Phạm Hồng Chương (2009) Giáo trình quản trị kinh doanh 
 lữ hành. NXB ĐH Kinh tế Quốc Dân 
[14] Rinzin, C. et al. (2007) Ecotourism as a Mechanism for Sustainable Development: 
 The Case of Bhutan. Environmental Sciences. Vol. 4. No 2. p. 109-125. 
[15] RIVERA-MONROY, V. H. et al. (2004) A Conceptual Framework to Develop 
 Long-Term Ecological Research and Management Objectives in the Wider 
 Caribbean Region. Bioscience. University of California Press . Vol. 54, No. 9 
[16] Sharpley, R. (2000) In Defense of Mass Tourism. In: Lansing, P. and Vries, 
 P.D. (2007) Sustainable Tourism: Ethical Alternative or Marketing Ploy? 
 Journal of Business Ethics. Vol. 72, No. 1, pp. 77-85 
[17] Russel, A. and Wallace, G. (2004) Irresponsible Ecotourism. Anthropology 
 Today. Vol. 20, No. 3, p. 1-2. 
 101 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƢỜNG ĐẠI HỌC HỒNG ĐỨC - SỐ 23. 2015 
[18] Smith V. L. and Eadington, W. R. (1989) Tourism Alternatives: Potentials and 
 Problems in the Development of Tourism. Philadelphia: University of 
 Pennsylvania Press. 
[19] Stronza, A. (2001) Anthropology of Tourism: Forging New Ground for Ecotourism 
 and Alternatives. Annual Reviews of Anthropology. Vol 30. p. 261-83. 
[20] The International Ecotourism Society, (2006) TIES Global Ecotourism Fact 
 Sheet. Nguồn: 
 content/uploads/downloads/2011/02/Fact-Sheet-Global-Ecotourism-IETS.pdf 
 (Truy cập ngày 20/08/2013). 
[21] Trible, J. (2009) Philosophical Issues in Tourism. UK: Channel View 
 Publications 
[22] UNWTO-UNEP-WMO, (2008) Climate Change and Tourism: Responding To 
 Global Changes. In: Gossling, et al. (2009) Sustainable Tourism Futures: 
 Perspectives on Systems, Restructuring and Innovations. New York: Routledge 
 Taylor & Francis Group. 
[23] Wall, G. (1994) Ecotourism: Old Wine in New Bottles? Trends. Vol. 31, No.2. 
 pp. 4-9. 
[24] Weaver, D. (2008) Ecotourism. Second Edition. Australia: John Wiley & Sons 
 Australia. 
[25] Wearing, S and Neil, J. (1999) Ecotourism: Impacts, Potentials and Possibility. 
 UK: Butterworth-Heinemann. 
[26] West, P. and Carrier, J.G., (2004) Ecotourism and Authenticity: Getting Away 
 from It All. Current Anthropology, Vol. 45, No. 4, pp. 483-498. 
[27] Wheeller, B. (1991) Tourism‟s Troubled Times: Responsible Tourism Is Not 
 the Answer. Tourism Management. Vol. 12, pp. 91-96. 
 ECOTOURISM - A NEW MODEL OF SUSTAINABLETOURISM 
 OR A DISGUISE OF MASS TOURISM 
 Duong Thi Hien 
 ABSTRACT 
 After approximate three decades of evolvement, scholars, to some extent, have 
some changes in their perspective towards ecotourism. From the initial optimistic 
attitude that ecotourism is a wholly non-damaging, non-degrading on tourist areas, 
then some authors have started casting doubt on the nature of this phenomenon. 
Ecotourism is skepticized as a disguise of mass tourism, a fad that used by tourism 
administrator to satisfy travellers who require for responsibility of tourism segment to 
environment and social equity. However, in the sustainable orientation, ecotourism is 
absolutely outdone traditional mass tourism models in all aspects of environment 
sustainability, economic sustainability and sociocultural sustainability 
 102