Để xây dựng cổng thông tin Việt Nam học

BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 7/2009 
38 
ĐỂ XÂY DỰNG CỔNG THÔNG TIN 
VIỆT NAM HỌC
PGS.TS. VƯƠNG TOÀN 
Viện Thông tin Khoa học Xã hội 
ĐỖ ĐẮC DŨNG 
Tập đoàn Vina Megastar 
1. Xuất phát từ nhu cầu thông tin về Việt Nam học (VNH) 
Là một ngành học nghiên cứu về đất nước, con người Việt Nam trong tính tổng thể và 
hệ thống để tìm ra những đặc điểm nổi bật, những giá trị đặc thù của Việt Nam, VNH 
được hình thành từ các khoa học chuyên ngành, trưởng thành trong môi trường nghiên 
cứu và đào tạo chuyên ngành, rồi từ thành tựu của các khoa học chuyên ngành mà dần 
dần hướng tới liên ngành và khu vực học. 
Đông đảo các nhà nghiên cứu và hoạt động về Việt Nam trong và ngoài nước mong 
muốn có một địa chỉ chung và tin cậy, nhằm dễ dàng tìm kiếm thông tin, chia sẻ kinh 
nghiệm, tài liệu phục vụ cho công việc chuyên môn của mình. Hội thảo quốc tế VNH lần 
thứ 3 (04-07/12/2008) đã kiến nghị xây dựng một địa chỉ điện tử (website) kêu gọi sự 
cộng tác của các thư viện và tận dụng phương tiện truyền thông hiện đại, với Viện VNH 
làm đầu mối1. 
Tuy đã có truyền thống hơn hai thập kỷ, Viện VNH và Khoa học phát triển (Viện 
VNH) là một cơ quan mới chính thức thành lập chưa lâu2, vốn tài nguyên và nguồn thông 
tin còn ít ỏi, lai chưa được tập hợp và hệ thống hoá theo quy trình thư viện. 
Dưới đây là suy nghĩ của chúng tôi – cùng một số đồng nghiệp – đề xuất theo yêu cầu 
Viện VNH – mong muốn góp phần xây dưng một Cổng thông tin VNH, với ý tưởng hợp 
tác bổ sung và chia sẻ tài nguyên thông tin từ những nguồn tư liệu đã và sẽ có. 
Đây sẽ là một kênh thông tin chính thức của Việt Nam ta, nhằm thông báo tới toàn bộ 
những học giả, chuyên gia, nghiên cứu sinh, học viên và sinh viên, cùng tất cả những ai 
quan tâm tới VNH, nguồn thông tin chính thức về sự kiện, hội thảo liên quan tới VNH. 
Cùng với việc thu thập và tập trung cơ sở dữ liệu (CSDL)với mọi định dạng về VNH, 
đây còn là nơi lưu trữ và quảng bá các tài liệu mà những người có tâm huyết muốn tặng 
biếu và chia sẻ cho những người khác trong cộng đồng. 
Đối tượng sử dụng, người dùng tin đươc xác định là: 
• Các nhà nghiên cứu và hoạt động chính tri – xã hội trong nước cần có thông tin hệ 
thống và cập nhật, khi nghiên cứu và tìm hiểu về Việt Nam. 
1 Vương Toàn.- Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ ba. Từ nghiên cứu đến giảng dạy và chia sẻ tài nguyên thông 
tin. Tc. Thông tin KHXH, số 1/2009, tr. 87-102. 
2 Viên Việt Nam học và KHPT.- 20 năm Việt Nam học theo định hướng liên ngành. H., Nxb Thế giới, 2008, 896 tr. 
BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 7/2009 
39 
• Học giả, sinh viên và đối tác người nước ngoài nghiên cứu và tìm hiểu về Việt 
Nam. 
• Người Việt Nam đang sinh sống và làm việc ở mọi nơi muốn tìm hiểu về các vấn 
đề như lịch sử, văn hóa, xã hội, của đất nước và dân tộc. 
• Công dân Việt Nam muốn tìm hiểu sâu hơn về đất nước và con người Việt Nam 
Xây dựng một CSDLban đầu là nền tảng cho nguồn tham khảo đầy đủ nhất, cho 
các đối tượng muốn nghiên cứu về Việt Nam. 
2. Xây dựng CSDLban đầu 
2. 1. Tài nguyên thông tin và loại hình dữ liệu cần quản lý là: 
1) Thông tin thư mục mô tả và chỉ chỗ các tài liệu hiện có của Viện. 
2) Thông tin thư mục chỉ chỗ tới các đơn vị, tổ chức thông tin - thư viện có lưu trữ tài 
liệu về các chủ đề, lĩnh vực liên quan tới VNH. 
3) Tài nguyên multi-media, bao gồm băng, đĩa ghi âm và hình. 
4) Các dạng bài trích/tóm tắt. 
5) Toàn văn (full text). 
6) Liên kết tới trang điện tử có chứa thông tin về VNH. 
2. 2. Định hướng xây dựng cơ sở dữ liệu 
1) CSDLthư mục: 
Tìm mua và sưu tầm các dữ liệu thư mục về VNH tại các cơ quan thông tin - thư viện, 
các tổ chức quốc tế và các viện nghiên cứu trong và ngoài nước. Hiện nguồn CSDLvà các 
danh mục, thư mục trên giấy được chỉ ra là rất nhiều, và tại nhiều nơi khác nhau. 
Bên cạnh đó, tại các nhà xuất bản, các trang web bán sách cũng có nguồn dữ liệu thư 
mục rất phong phú về VNH. 
2) CSDLmulti-media: bao gồm băng, đĩa ghi âm và ghi hình 
Sưu tầm tư liệu từ nhiều nguồn khác nhau: mạng internet, các bảo tàng, các viện 
nghiên cứu, các cơ quan thông tin – thư viện, 
3) CSDLbài trích/tóm tắt 
Nhập liệu lại hay sưu tầm các bài viết/tóm tắt có sẵn ở sách hay trên báo/ tạp chí in và 
điện tử, trong và ngoài nước 
4) CSDLtoàn văn (full text) 
Đây là vốn CSDL rất quý cho việc nghiên cứu và trích dẫn, song việc chuyển đổi, 
định dạng hay nhập liệu nguồn tài liệu này sẽ tốn kém. 
5) Các liên kết website: 
Sưu tầm và tìm kiếm trên Internet, sưu tầm từ các tạp chí chuyên ngành. Thoả thuận 
liên kết, chia sẻ thông tin với các tổ chức và cá nhân có tài nguyên thông tin muốn cùng 
phổ biến cho người dùng tin, chẳng hạn như Thư viện Điện tử Viện Khoa học xã hội Việt 
Nam (KHXHVN). 
BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 7/2009 
40 
Được biết, từ tháng 7/2008, Thư viện này cung cấp cho bạn đọc tra cứu trực tuyến 4 
CSDLvề các nguồn tài liệu hiện đang được lưu trữ trong hệ thống các thư viện của Viện 
Viện KHXHVN. Đó là: 
¾ CSDL tích hợp sách (SHV) 
¾ CSDL tích hợp các bài tạp chí được đăng trong 33 tạp chí khoa học do các Viện 
thuộc Viện KHXHVN xuất bản (BTC) 
¾ CSDL các đề tài khoa học cấp Nhà nước và cấp Bộ do các Viện thuộc Viện 
KHXHVN thực hiện (DTKH) 
¾ CSDL tích hợp tên các tạp chí hiện đang được lưu trữ trong các thư viện thuộc 
Viện KHXHVN (TCL) 3. 
3. Các hạng mục cần đầu tư 
3. 1. Đường truyền 
1. Thuê 1 kênh leased line riêng 
Nhằm đảm bảo tốc độ truy cập vào hệ thống được nhanh, ổn định và có thể truy cập 
được cả trong nước lẫn quốc tế, đầu tư cần trước hết là đường truyền. Tốt nhất là kéo một 
đường truyền riêng. Nói khác đi là Cổng thông tin sẽ được đặt tại Viện VNH trên một 
server riêng, có đường truyền riêng. Song cũng có thể thuê một khoảng không gian 
hosting cho Cổng thông tin tại một nhà cung cấp khác (thì sẽ rẻ hơn nhiều, nếu so với giải 
pháp thuê server riêng). 
2. Đường truy cập Internet ADSL cho cán bộ Viện VNH: 
- Đường ADSL nhằm giúp cán bộ có thể tìm kiếm và thu thập các nguồn dữ liệu trên 
mạng Internet đồng thời cũng nhằm kiếm thử và điều hành các dịch vụ hiện có của Cổng 
thông tin của Viện. 
- Với các dạng dữ liệu là multi-media thường chiếm dung lượng lớn, nếu dùng mạng 
internet chung sẽ ảnh hưởng tới hiệu quả công việc của người nhập liệu. 
3. 2. Máy chủ 
Do hệ thống làm việc trên môi trường mạng Internet, thêm vào đó loại hình dữ liệu là 
đa dạng và phức tạp, cần một máy chủ có cấu hình cao nhằm tránh hệ thống bị quá tải, 
khi nhiều người truy cập vào hệ thống đặt tại trung tâm. 
4. Ứng dụng 
1) Các vấn đề chung 
Công nghệ 
Ứng dụng cần hoạt động hoàn toàn trên nền công nghệ web nhằm giúp người dùng có 
thể khai thác được dịch vụ của Cổng thông tin VNH, từ khắp nơi trên thế giới. Mặt khác 
với cán bộ xử lý thông tin, công nghệ trên môi trường web có thể là điều kiện để có thể 
quản trị và nhập liệu ứng dụng ở bất kỳ đâu có internet mà không cần phải tới cơ quan. 
Trong một mô hình làm việc hiện đại, ứng dụng web based còn giúp cho Viện VNH tạo 
điều kiện hợp tác với những cộng tác viên ở xa, không phụ thuộc vào khoảng cách địa lý. 
3  
BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 7/2009 
41 
Kiến trúc: 
Hệ portal phải có kiến trúc linh động, có khả năng thừa kế dữ liệu và nhằm giúp Viện 
có thể mở rộng các dịch vụ về sau mà không phải làm lại ứng dụng. 
Giao diện 
Giao diện của ứng dụng phải độc lập với nội dung, việc thay đổi giao diện sẽ không 
mất mát gì nội dung đã được nhập vào hệ thống. Giao diện cần được thiết kế trang nhã, 
gọn nhẹ và tiện dụng với người dùng. 
Đa ngôn ngữ 
Hỗ trợ ít nhất 2 ngôn ngữ: tiếng Anh và tiếng Việt cho phần giao diện và menu tương 
tác của hệ thống, ngay từ đầu. Khi có điều kiện, bổ sung thêm các ngoại ngữ phổ biến 
khác. 
Tuân theo các chuẩn công nghiệp về web và phần mềm: phải hỗ trợ ít nhất các chuẩn 
như http, LDAP, ftp, web services, rss, chuẩn Unicode UTF-8. 
Kiểm soát quyền truy cập 
Cần chia ra các hệ thống người dùng có mức quyền quản trị khác nhau để giới hạn 
từng người sử dụng chỉ có thể sử dụng được một (số) chức năng nào đó của hệ thống. 
2) Diễn đàn 
Diễn đàn là hình thức phổ biến nhất của các hoạt động mang tính cộng đồng và thảo 
luận. Việc xây dựng Diễn đàn trước mắt nhằm tạo điều kiện cho các thành viên giao lưu, 
trao đổi kinh nghiệm, tạo khả năng tương tác và phản hồi cao hơn với hệ thống. 
Sau một thời gian hoạt động, Diễn đàn chính là một kênh thông tin tích cực nhằm tạo 
cơ sở để có hướng thu thập nội dung và đưa lên Cổng thông tin nói chung và 
CSDLchuyên ngành về VNH nói riêng. 
3) Phân hệ quản lý bài viết/ tin tức 
Phân hệ này cho phép quản lý các bài viết theo nhóm danh mục, hỗ trợ tổi thiểu 2 cấp 
danh mục, trong mỗi danh mục bài viết sẽ có các bài viết. Bài viết có thể bao gồm hình 
ảnh và âm thanh, chúng được hiển thị trên môi trường web một cách tối ưu nhất nhằm 
đảm bảo hệ thống không bị quá tải và chiếm mức tối thiểu đường truyền của của bộ Cổng 
thông tin. 
Với cán bộ xử lý thông tin của Viện, là người nhập dữ liệu, không cần có kiến thức về 
thiết kế web cũng có thể nhập, sửa chữa, xóa bài viết hay quản trị bài viết. Vì vậy, cần 
phải có bộ soạn thảo trực tuyến để người xử lý có thể nhập tin một cách dễ dàng. 
Đăng tin lên Cổng thông tin cần hỗ trợ mức quy trình đăng tin tối thiểu 3 mức: chờ 
duyệt, đang duyệt và xuất bản nhằm giúp người lãnh đạo có thể kiểm soát nội dung bài 
viết trước khi chúng được xuất bản lên Diễn đàn. Chức năng này sẽ giúp người chịu trách 
nhiệm có thể kiểm soát được chất lượng nội dung giống như Tổng biên tập của một cơ 
quan báo chí hay xuất bản. Điều này đặc biệt hữu ích nếu Cổng thông tin có nhiều cộng 
tác viên là người ngoài cơ quan. 
BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 7/2009 
42 
4) Phân hệ thư viện ảo và thư viện điện tử 
Do phần lớn các biểu ghi thư mục chỉ mô tả các tài liệu mà Viện không có nguyên 
bản, chỉ là chỉ chỗ và giới thiệu tới địa chỉ mà bạn đọc có thể khai thác trực tiếp tài liệu 
đó. Nên phân hệ này được định hướng phát triển theo hướng thư viện ảo. Các chức năng 
cần có: 
• Import dữ liệu thư mục theo chuẩn: ISO, MARC21, nhằm tương thích với đa số 
các phần mềm quản lý thư viện đang được sử dụng. 
• Chuyển đổi font chữ nhằm có thể tận dụng các biểu ghi thư mục của các đơn vị sử 
dụng phần mềm CDS/ISIS. 
• Biên tập lại biểu ghi thư mục: giúp cán bộ thư viện của Viện có thể chỉ chỗ tới 
những đơn vị có tài liệu này. 
• Cho phép người dùng tạo mới hoàn toàn biểu ghi MARC21 trên giao diện portal 
mà không cần dùng tới bất kỳ hệ quản lý thư viện điện tử nào khác. 
• Cho phép người dùng sử dụng các chức năng của hệ thống đính kèm hoặc tạo liên 
kết tới các dữ liệu toàn văn, dữ liệu multi-media. 
5) Phân hệ tìm kiếm 
Phân hệ tìm kiếm cần phải đảm bảo yếu tố đơn giản, nhanh và chính xác, bên cạnh đó 
tìm kiếm còn phải gợi ý cho người dùng các từ khóa liên quan tới từ khóa mà người sử 
dụng đang thực hiện tìm. 
Tìm kiếm sẽ hỗ trợ mức đơn giản nhất là chỉ có 1 ô tìm kiếm, người dùng có thể tìm 
trong mọi dịch vụ hiện có của Cổng thông tin. 
Bên cạnh đó, tìm kiếm còn cần phải hỗ trợ tính năng nâng cao, giúp người dùng có 
thể loại nội dung cần tìm, tìm trong trường nào của loại nội dung đó, nhằm thu hẹp kết 
quả tìm kiếm và cho ra kết quả tìm kiếm chính xác nhất với nhu cầu tìm tin. 
6) Phân hệ giới thiệu liên kết (giống dạng trang vàng) 
Hệ thống cho phép tổ chức các danh mục liên kết để chia thành nhóm, mỗi nhóm liên 
kết sẽ được coi như là một bộ sưu tập các liên kết về một chủ đề hay lĩnh vực nhất định. 
Trong từng nhóm các liên kết sẽ bao gồm các thông tin: 
+ Tiêu đề của liên kết 
+ Diễn giải cho liên kết 
+ Địa chỉ liên kết 
+ Ngày đưa liên kết vào hệ thống 
+ Số lần mà người dùng xem liên kết đó 
7) Phân hệ liên lạc 
Nhằm tăng cường sự chủ động của người dùng tin, tạo ra tính động cho website, cần 
có form thông tin liên lạc nhằm giúp người dùng cuối dễ dàng góp ý, gửi thông tin phản 
hồi về cách tổ chức cũng như vận hành hệ thống hiện tại. Đó cũng là cơ sở giúp hoạt 
động của Viện đi đúng hướng, phục vụ người dùng tốt hơn. 
BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 7/2009 
43 
8) Phân hệ newsletter 
Phân hệ cho phép người dùng tin tự khai báo tên và email của họ với hệ thống để khi 
cần, cán bộ của Viện sẽ gửi email cho (các) nhóm người dùng này. Đối với người sử 
dụng không có điều kiện truy cập website thường xuyên, tính năng này sẽ giúp họ cập 
nhật được các tin tức, các sự kiện một cách nhanh chóng qua email, đây đồng thời là một 
kênh khác nhằm đưa thông tin của Viện tới người dùng có quan tâm. 
9) Phân hệ quản lý hệ thống 
Phân hệ này cho phép tạo các người dùng tin, cấu hình hệ thống, thiết lập các chính 
sách phù hợp với đơn vị và giúp các cán bộ quản trị hệ thống có thể tự chuyển được ứng 
dụng từ máy chủ này sang máy chủ khác mà không cần tới sự giúp đỡ của đơn vị cung 
cấp phần mềm. 
10) Các tính năng khác 
Do đây là một hệ thống hoạt động thiên về hướng website, cần đạt các yêu cầu khác 
cho chuẩn website như: có các công cụ kiểm soát về lượt truy cập; giao diện trang nhã, 
hiện đại và không lớn quá về dung lượng nhằm đảm bảo tốc độ truy cập của người dùng 
vào website được nhanh, tức thời; hệ thống cũng cần được tối ưu hóa cho các máy chủ 
tìm kiếm nhằm giúp người sử dụng dễ dàng tìm thấy thông tin của site trên các máy chủ 
tìm kiếm thông dụng: google, yahoo, msn,. 
5. Thay cho kết luận 
Cổng thông tin VNH được xây dựng sẽ mang lại nhiều ích lợi, đó là: 
- Đối với nước nhà: cung cấp cho mọi người dùng (những) thông tin khách quan và 
đáng tin cậy về các kết quả nghiên cứu trong và ngoài nước, trong đó có (những) tin 
chính thức của Đảng và Nhà nước ta (và có khả năng bác bỏ các nguồn tin thất thiệt hoặc 
thiếu chính xác). 
- Đối với cơ quan tổ chức và xây dựng ứng dụng (Viện VNH và Đại học Quốc gia Hà 
Nội) : lưu giữ tối đa và quản lý tối ưu một kho tài nguyên thông tin đặc thù. 
- Đối với người sử dụng trong và ngoài nước: dễ dàng tiếp cận và khai thác thông tin 
(thân thiện với người dùng tin) và mọi người đều có thể góp phần xây dựng, phát triển tài 
nguyên thông tin chung. 
- Đối với các đối tác: cùng hợp tác xây dựng, phát triển và chia sẻ khai thác tài 
nguyên thông tin. 
Thực hiện theo chỉ đạo của Chủ tịch nước Trần Đức Lương (trong buổi gặp mặt các 
học giả đến dự Hội thảo quốc tế VNH lần thứ 3, tháng 12/2008), Nhà nước ta hẳn sẽ đầu 
tư tập trung cho công việc này. Tuy nhiên, vì đây là một việc làm cần nhiều sự đóng góp 
thiết thực – không chỉ là tiền bạc, chắc chắn cần có sự ủng hộ và chia sẻ của các tổ chức 
và cá nhân trong và ngoài nước cùng quan tâm và yêu quí VNH. 
Hà Nội 
Tháng 6 năm 2009