Chuyên đề Rèn kỹ năng “ước lượng thương” trong thực hiện phép chia cho học sinh Tiểu học

Chuyên đề 
 Rèn kỹ năng “ước lượng thương” trong thực hiện phép chia cho HS Tiểu học 
 Cơ sở lý luận: 
 Trong dạy học Toán ở Tiểu học việc thực hiện phép tính “chia cho số có nhiều chữ số” là vấn đề mà nhiều học sinh gặp khó khăn nhất. Điểm mấu chốt của phép tính này là việc ước lượng các chữ số của thương. 
 Việc rèn kỹ năng ước lượng thương ở Tiểu học là cả một quá trình bắt đầu từ lớp 3 đến lớp 4 HS được rèn luyện qua phần “chia cho số có nhiều chữ số” và lớp 5 việc ước lượng thương được lặp lại qua phần “chia số thập phân” 
Thực trạng : 
 Thuận lợi : 
 - Được sự quan tâm của lãnh đạo Phòng GD&ĐT huyện Cao Lãnh. 
 - Sự nhiệt tình, đoàn kết của tập thể CBGV; GV không ngừng học tập, nghiên cứu tài liệu nâng cao 
 trình độ chuyên môn nghiệp vụ, gương mẫu trong công tác 
 - Có tinh thần trách nhiệm cao, hết lòng vì học sinh thân yêu,giúp cho các em “Mỗi ngày đến trường là một niềm vui”. 
 - Ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy 
 - Đổi mới phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của HS 
Khó khăn: 
 - Còn một vài GV chậm đổi mới phương pháp dạy học 
 - HS chưa thuộc bảng nhân, bảng chia, chưa biết cách ước lượng tìm thương 
 - HS con gia đình nghèo cha mẹ ít quan tâm đến việc học của con em 
Biện pháp 
 Tìm cách nhẩm nhanh thương của phép chia một số có n hoặc (n+1) chữ số cho một số có n chữ số (với n = 2 hoặc 3). 
 Nếu nắm được cách ULT và có kỹ năng ULT thì phép chia dạng này không còn là khó khăn với HS TH và qua đó các em dễ dàng giải các bài toán liên quan đến phép tính này. 
 Vì vậy việc hướng dẫn và việc rèn kỹ năng ULT là việc làm cần thiết và vô cùng quan trọng trong quá trình học Toán. 
 Để giúp HS ULT ta có thể cho HS làm tròn số bị chia và số chia để dự đoán chữ 
 số của thương. Sau đó nhân lại để thử. 
 Nếu tích vượt quá số bị chia thì phải rút bớt chữ số đã dự đoán ở thương, nếu tích còn kém số bị chia quá nhiều thì phải tăng chữ số ấy. 
 Như vậy, muốn ULT tốt, HS phải thuộc các bảng nhân, chia và biết nhân nhẩm, trừ nhẩm nhanh. Bên cạnh đó các em cũng phải biết cách làm tròn số thông qua thủ thuật che bớt chữ số . 
1/ ULT bằng cách làm tròn giảm : 
 Nếu số chia tận cùng là 1,2 hoặc 3 thì ta làm tròn giảm 
tức là bớt đi 1, 2 hoặc 3 đơn vị ở số chia). Trong thực hành, ta chỉ việc che bớt chữ số tận cùng đó đi( và cũng phải che bớt chữ số tận cùng của số bị chia ). 
Ví dụ 1: 
 Ước lượng 92 : 23 = ? 
 Muốn ước lượng 92 : 23 = ? Ta làm tròn 
 92 -> 90 ; 23 -> 20, 
 rồi nhẩm 90 chia 20 được 4 , sau đó thử lại : 23 X 4 = 92 để có kết quả 92 : 23 = 4 
 Trên thực tế việc làm tròn 
 92 ->90; 23 ->20 (A) 
 được tiến hành bằng thủ thuật cùng che bớt 2 chữ số 2 và 3 ở hàng đơn vị để có 9 chia 2 được 4 chứ ít khi viết rõ như ở (A) 
Ví dụ 2: 
 Có thể ULT 568 : 72 = ? như sau: 
 - Ở số chia ta che 2 đi 
 - Ở số bị chia ta che 8 đi 
 - Vì 56: 7 được 8 , nên ta ULT là 8. 
 Thử: 72 x 8 = 578 > 568 . Vậy thương ước lượng(8) hơi thừa ta giảm xuống 7 và thử lại: 72 x7 = 504 ; 
 568 – 504 = 64 <72 . 
 Do đó 568:72 được 7 
2/ Ước lượng thương bằng cách làm tròn tăng: 
 Nếu số chia tận cùng 7,8 hoặc 9 thì ta làm tròn tăng ( tức là thêm 3, 2 hoặc 1 đơn vị vào số chia ). Trong thực hành, ta chỉ việc chia che bớt chữ số tận cùng đó đi và thêm 1 vào chữ 
 số liền trước (và che bớt chữ số tận cùng của số bị chia) 
 Ví dụ 1 : 
Ước lượng 86 : 17 = ? 
Muốn ước lượng 86 : 17 = ? 
ta làm tròn 17 theo cách che bớt 
 Chữ số 7 như ở VD 1(phần 1), 
 Nhưng vì 7 khá gần 10 nên ta phải tăng chữ số 1 ở hàng chục thêm 1 đơn vị để được 2 , còn đối với số bị chia 86 ta vẫn làm tròn giảm thành 80, che bớt chữ số 6 ở hàng đơn vị. 
 Kết quả UL 8 : 2 = 4 
 Thử lại: 
 17 x 4 = 68 , 86 - 68 = 18 >17 
 nên thương UL hơi thiếu do đó ta phải tăng thương đó 4 lên thành 5 rồi thử lại: 
 17 x 5 = 85, 86 – 85 =1, 1< 17 
 Vậy 86:17 được 5 
Ví dụ 2 : 
 Có thể ULT 5307: 581 như sau : 
Che bớt 2 chữ số tận cùng của chữ số chia , vì 8 khá gần 10 nên ta tăng chữ số 5 lên thành 6 
Che bớt 2 chữ số tận cùng của số bị chia 
Ta có 53 : 6 được 8. 
Vậy ta ULT là 8 
Thử lại: 581 x 8 = 4648 , 
 5307 – 4648 = 659 > 581 
Vậy thương UL (8) hơi thiếu , ta tăng lên 9 rồi thử lại : 
 581 x 9 = 5229 , 
 5307 – 5229 = 78 < 581 
 Vậy 5307 : 581 được 9 
3. ULT bằng cách làm tròn cả tăng lẫn giảm: 
 Nếu số chia tận cùng là 4; 5 hoặc 6 thì ta nên làm tròn cả tăng lẫn giảm rồi thử lại các số trong khoảng hai thương ước lượng này. 
 Ví dụ: Ước lượng 
 245 : 46 = ? 
 - Làm tròn giảm 46 được 4 (che chữ số 6) và làm tròn tăng 46 được 50(che chữ số 6 và tăng 4 lên thành 5) 
 -Làm tròn giảm 245 được 24 
 ( che chữ số 5) 
 - Ta có 24 : 4 được 6 
 24 : 5 được 4 
 Vì 4 < 6 nên ta thử với số 5 
 46 x 5=230, 245-230 = 15 < 46 
 Vậy 245 : 46 được 5 
Bài học kinh nghiệm: 
 Trong quá trình dạy học với việc áp dụng các biện pháp ULT nêu trên được tiến hành trong sơ đồ của thuật tính chia (viết) với các phép thử thông qua nhân nhẩm và trừ nhẩm. Nếu HS chưa nhân nhẩm và trừ nhẩm thành thạo thì lúc đầu có thể cho các em tính vào 
 nháp hoặc viết bằng bút chì, nếu 
 sai thì tẩy đi rồi điều chỉnh lại. 
 Để việc làm tròn số được đơn giản, ta cũng có thể yêu cầu HS làm tròn số chia theo đúng qui tắc làm tròn số qua đó giúp HS thực hiện phép chia một cáchdễ dàng. 
 Xin chân thành cảm ơn.