Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa thời hùng vương qua hình tượng lang liêu và truyện bánh chưng bánh dày

87
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 18, Số 1 (2020): 87-92
*Email: halichdhhvpt@gmail.com
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG
Tập 18, Số 1 (2020): 87-92
JOURNAL OF SCIENCE AND TECHNOLOGY 
HUNG VUONG UNIVERSITY
Vol. 18, No. 1 (2020): 87-92
Email: tapchikhoahoc@hvu.edu.vn Website: www.hvu.edu.vn
BẢO TỒN, PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA THỜI HÙNG VƯƠNG 
QUA HÌNH TƯỢNG LANG LIÊU VÀ TRUYỆN BÁNH CHƯNG BÁNH DÀY
Trịnh Thế Truyền1, Nguyễn Thị Huyền2, Hà Thị Lịch2*
1Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Thọ 
2Trường Đại học Hùng Vương, Phú Thọ
Ngày nhận bài: 19/12/2019; Ngày chỉnh sửa: 09/3/2020; Ngày duyệt đăng: 13/3/2020
Tóm tắt
Trong kho tàng truyền thuyết dân gian thời Hùng Vương, có một câu chuyện có nội dung và ý nghĩa đặc biệt,vừa xây dựng một hình tượng văn học đẹp, vừa khéo léo lý giải một phong tục truyền thống mang đậm bản 
sắc văn hóa dân tộc, đó là truyện bánh chưng, bánh dày. Bài viết tập trung làm rõ, khẳng định những giá trị thông 
điệp văn hóa độc đáo được chuyển tải qua hình tượng hoàng tử Lang Liêu và truyền thuyết đồng thời đưa ra một 
số đề xuất nhằm khai thác những giá trị văn hóa đặc sắc phục vụ công tác bảo tồn, phát triển nguồn di sản văn 
hóa đất Tổ nói riêng và văn hóa Việt Nam nói chung. 
Từ khóa: Bánh chưng, bánh dày, di sản văn hóa, hình tượng Lang Liêu, thờ cúng Hùng Vương, thờ cúng tổ tiên. 
1. Đặt vấn đề
Phú Thọ là vùng đất cổ, đất phát tích của
dân tộc Việt Nam, nơi có bề dày truyền thống 
lịch sử và hàng nghìn năm văn hiến từ khi 
vua Hùng dựng nước Văn Lang. Nằm ở trung 
tâm của nền văn minh sông Hồng, Phú Thọ 
là đất cội nguồn, đất của thế dựng nước và 
giữ nước, đất của di tích lịch sử, đất của các 
danh thắng, của các sản vật thiên nhiên độc 
đáo. Trong suốt tiến trình hình thành và phát 
triển của lịch sử dân tộc, cộng đồng người 
Việt luôn nhận thức tín ngưỡng thờ cúng 
Hùng Vương và Hát Xoan (hai di sản của 
Phú Thọ được UNESCO công nhận là di sản 
văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại) là 
di sản văn hóa của dân tộc cần được gìn giữ, 
trao truyền cho các thế hệ sau. Những giá trị 
văn hóa gắn với thời đại Hùng Vương là tài 
sản vô giá mà lịch sử hàng ngàn năm của dân 
tộc đã ban tặng cho Phú Thọ. Việc khai thác 
những biểu tượng đặc trưng văn hóa Hùng 
Vương trong đó có biểu tượng Lang Liêu, 
bánh chưng bánh dày nhằm phục vụ thiết kế 
các sản phẩm lưu niệm sẽ làm tăng cường 
chất lượng văn hóa, tạo ra tính đặc trưng văn 
hóa Đất Tổ và khả năng cạnh tranh của sản 
phẩm du lịch, từ đó thúc đẩy du lịch Phú Thọ 
phát triển.
88
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Trịnh Thế Truyền và ctv.
2. Nội dung
2.1. Những thông điệp văn hóa thông qua 
hình tượng Lang Liêu và truyện bánh 
chưng, bánh dày
Truyền thuyết dân gian là một bộ phận 
quan trọng của hệ thống di sản văn hóa 
truyền khẩu của nhân dân ta bao gồm những 
câu chuyện được lưu truyền rộng rãi về buổi 
đầu dựng nước mà theo GS. Phan Huy Lê, 
có thể coi đó như một “bộ sử dân gian”, 
“vừa đượm màu sắc huyền thoại vừa chứa 
đựng những cốt lõi lịch sử trong ký ức hồi 
cố qua nhiều đời của nhân dân” mà “Lịch sử 
mở nước của các dân tộc trên thế giới, dù có 
hay chưa có chữ viết đều ít nhiều đắm chìm 
trong một kho tàng truyền thuyết như vậy.” 
[1]. “Những truyền thuyết dân gian thường 
có một cái lõi là sự thật lịch sử mà nhân dân 
qua nhiều thế hệ đã lý tưởng hóa, gửi gắm 
vào đó tâm tình thiết tha của mình cùng với 
thơ và mộng” [2]. 
Bởi lẽ đó, cốt lõi lịch sử ẩn chứa trong 
mỗi một câu chuyện là một nguồn tư liệu quý 
giá đối với việc nghiên cứu mỗi giai đoạn, 
thời kỳ lịch sử dân tộc. Đa phần người Việt 
đều biết tới những câu chuyện truyền thuyết 
quen thuộc và mang đậm dấu ấn thời kỳ 
Hùng Vương như Lạc Long Quân và Âu Cơ 
(hay Con Rồng cháu Tiên, bọc trăm trứng), 
Thánh Gióng, Sơn Tinh Thủy Tinh, Sự tích 
Trầu Cau, Sự tích quả dưa hấu, Bánh chưng 
bánh dày... Mỗi câu chuyện là một bài ca 
đẹp về ước vọng trong cuộc sống của tổ tiên 
người Việt đúc kết và tồn tại từ thời dựng 
nước cho tới ngày nay.
Trong kho tàng truyền thuyết đó, Truyện 
Bánh chưng bánh dày và Truyện Trầu cau 
có thể coi là hai truyền thuyết tiêu biểu dựa 
trên những di sản truyền thống bản địa được 
lưu giữ từ ngàn đời, vượt qua nhiều thử 
thách thăng trầm của lịch sử. Từ thời Trần, 
những câu chuyện dân gian này đã được ghi 
chép cẩn thận, rõ ràng trong các tài liệu. 
Bánh chưng bánh dày kể về câu chuyện 
Hùng Vương thứ sáu sau khi đánh giặc Ân 
muốn truyền ngôi cho con nên đã mở một 
cuộc thi kén người tài trong việc dâng cúng 
tổ tiên “trân cam mỹ vị”. 
Nhân vật hoàng tử Lang Liêu xuất hiện 
như một hình tượng văn học dân gian thường 
gặp trong các câu chuyện cổ tích “bà mẹ 
trước kia vốn bị vua ghẻ lạnh, vì cô đơn 
mà chết, tả hữu ít người giúp đỡ, khó xoay 
xở...”[3]. Qua hình tượng Lang Liêu và câu 
chuyện của chàng, một số thông điệp văn 
hóa được đề cập khá rõ ràng.
Thứ nhất là Lang Liêu là nhân vật đại 
diện cho nhân dân lao động.
Chàng trai nghèo khó, sớm mất mẹ, thiệt 
thòi hơn cả trong hai mươi hai vị quan lang 
và công chúa con Hùng Vương, tự tay phải 
trồng cấy, lao động. Hình tượng Lang Liêu 
thể hiện quan điểm mang đậm màu sắc dân 
gian, trân trọng và gửi gắm khát khao về 
một cuộc sống tốt đẹp sẽ đến với những con 
người trực tiếp lao động. 
Thứ hai là thông điệp về giá trị của lúa 
gạo.
Lang Liêu nghèo khó, thiếu may mắn 
song chàng lại được thần nhân giúp qua 
giấc mộng chỉ bảo về sự quý giá, đáng trân 
quý của hạt gạo hơn mọi thứ trong trời đất. 
Phải chăng tác giả dân gian đời này qua đời 
khác, từ thời biết tìm ra lúa gạo trên mảnh 
đất này đã muốn gửi vào chi tiết cốt lõi của 
câu chuyện này một thông điệp cho con cháu 
muôn đời sau về giá trị của lúa gạo - cũng là 
giá trị cốt lõi của nền văn hóa dân tộc.
Thứ ba là thông điệp về thế giới quan của 
người Việt cổ.
89
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 18, Số 1 (2020): 87-92
Hai thứ bánh của Lang Liêu đều là bánh 
được làm từ lúa gạo (gạo nếp) giống như 
hàng trăm thứ bánh, bún và sản vật ẩm thực 
khác ở xứ sở nông nghiệp lúa nước. Song, 
điều khác biệt, hai thứ bánh đó lại được tạo 
hình “cái hình vuông, cái hình tròn để tượng 
trưng hình trời đất”[3]. Lĩnh Nam chích quái 
là tài liệu được coi là ở thời Trần, có thể 
những câu chuyện được ghi chép từ nguồn tư 
liệu dân gian đã mang màu sắc tư duy đương 
thời với sự ảnh hưởng nhất định của triết lý 
âm dương theo những kiến giải của người 
Phương Bắc. Tuy nhiên, quan niệm về trời 
đất và âm dương rõ ràng đã xuất hiện và chi 
phối đời sống người Việt từ thời Tiền Sử, Sơ 
Sử. Về chi tiết này, có một lý giải đáng suy 
ngẫm và có căn cứ thực tiễn xác đáng của 
GS. Trần Quốc Vượng, đó là quan niệm về 
trời đất, âm dương của người Việt cổ ở vùng 
đất Tổ (trùng với địa bàn tỉnh Phú Thọ ngày 
nay) là quan niệm sơ khởi trước khi có những 
triết lý văn hóa ngoại lai du nhập và giao thoa. 
Có thể nhìn thấy điều đó qua hiện vật cặp 
bánh chưng bánh tày (bánh chưng vuông và 
bánh chưng dài (tày) có tạo hình là đòn bánh 
tròn, dài) tượng trưng cho tư duy âm dương 
cổ truyền rõ nét (cùng với các cặp khái niệm 
tượng hình chày, cối; nõ, nường...). Cho tới 
ngày nay, hai cách gói bánh này vẫn phổ biến 
ở khắp các địa phương của Phú Thọ. Đây 
cũng là một chi tiết thú vị cần được khai thác 
trong quá trình bảo tồn và phát huy văn hóa 
vùng đất Tổ. 
Thứ tư là thông điệp về quan niệm dân 
chủ trong việc chọn người tài.
Với những chi tiết mô tả về thân thế, địa 
vị của Lang Liêu, tác giả dân gian đã gửi 
gắm quan niệm dân chủ trong việc chọn 
người tài đảm trách vị trí lãnh đạo nhân dân 
- thậm chí vị trí quan trọng nhất là làm vua
của muôn dân. Hùng Vương nói “Ta muốn
truyền ngôi cho kẻ nào làm ta vừa ý... cho
ta được tròn đạo hiếu thì sẽ được ta truyền 
ngôi” [3]. Cuối cùng, với trí tuệ cũng như 
tài năng và đức hạnh của Lang Liêu, qua hai 
thứ bánh gói ghém nhiều ý nghĩa, vua Hùng 
đã “truyền ngôi cho Lang Liêu mà không 
truyền ngôi cho con trưởng” [3]. Hình 
tượng của chàng để lại một câu chuyện đẹp 
về phong tục nhưng cũng gửi cho đời sau 
một lời răn dạy về quan niệm dân chủ nông 
nghiệp, trọng người tài đức rất đáng trân 
trọng của ông cha ta. 
Thứ năm là thông điệp về văn hóa.
Với bối cảnh câu chuyện được xây dựng 
hợp lý về tình huống kén chọn người tài dâng 
cúng sản vật muôn phương, truyện hai thứ 
bánh truyền thống được lý giải một cách hợp 
lý, sâu sắc về quan niệm của cư dân nông 
nghiệp trồng lúa, đó là sự trân quý cây lúa, 
hạt gạo hàng đầu trong trời đất. Đây có thể 
coi là quan niệm gốc cho mọi kiến giải về các 
đặc sản ẩm thực của văn hóa Việt Nam. Dầu 
Bắc hay Nam, miền xuôi hay miền ngược thì 
lúa gạo vẫn là tinh túy, cốt lõi của mọi sản 
vật. Có tác giả cho rằng Lang Liêu là “ông tổ 
văn hóa ẩm thực thời đại Hùng Vương” [4]. 
Câu chuyện cũng giải thích những phong tục 
cổ truyền đẹp nhất của dân tộc, đó là phong 
tục ăn Tết lớn nhất đầu năm mới; làm bánh 
chưng bánh dày trong ngày Tết (và sau này 
còn gọi Tết Cả là Tết bánh chưng bánh dày); 
đó là phong tục thờ cúng tổ tiên thể hiện đạo 
lý uống nước nhớ nguồn của người Việt; đó 
là phong tục dâng cúng tổ tiên và thưởng 
thức bánh trái, các món ngon vào các ngày 
tết (có bản chép Lang Liêu là Tiết Liêu, Tiết 
Liệu - nghĩa là các thức ăn trong ngày tết 
nhất [3]) Câu chuyện có thể coi là điển hình 
cho một sự tích văn hóa cổ truyền đặc trưng 
của dân tộc Việt Nam. 
90
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Trịnh Thế Truyền và ctv.
Thứ sáu, thông điệp nền tảng cho di sản 
Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú 
Thọ.
Thông qua câu chuyện với tình huống 
chọn người kế vị bằng việc dâng sản vật 
cúng tổ tiên, truyện Lang Liêu đã lý giải một 
cách dễ hiểu nhưng sâu sắc nhất căn nguyên, 
cội rễ của đạo lý biết ơn các bậc cha ông, biết 
ơn thế hệ đi trước. Lễ vật giản đơn nhưng ý 
nghĩa sâu sắc có giá trị bày tỏ niềm kính hiếu 
với tổ tiên, sự tri ân với trời đất. 
Đó là điểm khởi phát của tín ngưỡng thờ 
cúng tổ tiên và từ đó, Tín ngưỡng thờ cúng 
Hùng Vương được coi như sự “bừng nở” và 
“thăng hoa” của tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên 
vậy [5]. 
Đó chính là những thông điệp cơ bản 
được gửi gắm qua hình tượng Lang Liêu 
trong Truyện bánh chưng bánh dày. 
2.2. Khai thác hình tượng Lang Liêu và các 
giá trị văn hóa thời Hùng Vương trong bảo 
tồn, phát huy văn hóa vùng đất Tổ
Không chỉ ẩn chứa những thông điệp 
văn hóa đã phân tích ở trên, với hình tượng 
Lang Liêu, tác giả dân gian cũng đã tái hiện 
cả một không gian văn hóa cho nhân vật. 
Đó là không gian văn hóa xóm làng của xã 
hội nông nghiệp trồng lúa với cốt lõi là sản 
vật lúa gạo, với những phong tục, tập quán 
truyền thống, đạo lý kính thờ ông bà, cha mẹ, 
với không gian tín ngưỡng thần linh (mộng 
thấy thần nhân chỉ bảo), tín ngưỡng thờ cây 
lúa, hồn lúa, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên... 
Truyện gắn với một di sản sống - là hai 
thứ bánh truyền thống, đặc trưng của văn hóa 
Việt Nam, đó là ý nghĩa đặc biệt của truyện 
phân biệt với hầu hết các câu chuyện khác 
trong hệ thống truyền thuyết thời kỳ Hùng 
Vương mà chúng ta có được cho tới ngày nay. 
Giá trị này làm nên sức sống cho hình tượng 
Lang Liêu và sự độc đáo cho câu chuyện. 
Trong công cuộc bảo tồn và phát huy văn hóa 
vùng đất Tổ - lấy văn hóa làm động lực cho 
quá trình phát triển kinh tế, xã hội của địa 
phương, cũng là thực hiện sứ mệnh là “dân 
trưởng tạo lệ”, là vai trò “con trưởng”, “anh 
cả”, từ hình tượng Lang Liêu đến những biểu 
tượng văn hóa, di sản văn hóa dân tộc (bánh 
chưng, bánh dày, tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, 
thờ cúng Hùng Vương), những giá trị đẹp đẽ 
hun đúc ngàn đời nay cần phải được gìn giữ, 
phát huy hơn bao giờ hết. Bởi lẽ, qua mọi 
thăng trầm lịch sử, Tết bánh chưng bánh dày 
đã trở thành biểu tượng văn hóa mang đậm 
bản sắc truyền thống trong mọi cộng đồng 
người Việt từ miền xuôi tới miền ngược, cả 
trong nước và trên thế giới.
Hiện nay, truyện chàng Lang Liêu hiếu 
thảo mới chỉ xuất hiện khiêm tốn cùng các 
câu chuyện truyền thuyết thời Hùng Vương 
khác trong sách giáo khoa bậc tiểu học; xuất 
hiện trong các tuyển tập truyện cổ thời Hùng 
Vương; trong các tài liệu cổ như Lĩnh Nam 
chích quái, và có thể đâu đó xuất hiện rất 
nhanh trong các bài thuyết minh tại Khu di 
tích lịch sử Đền Hùng, khi du khách dừng 
chân tại ngôi đền Trung. 
Theo chúng tôi, với những bài ca ước 
vọng và thông điệp văn hóa sâu sắc, đáng 
quý mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, hình 
tượng Lang Liêu và biểu tượng văn hóa bánh 
chưng, bánh dày đi cùng câu chuyện độc đáo 
này cần được nghiên cứu và khai thác xứng 
đáng. Chúng tôi xin đưa ra một số tham góp 
về vấn đề này ngõ hầu giúp ích được cho 
công việc bảo tồn, phát huy vốn văn hóa cổ 
truyền riêng có của vùng đất Tổ.
Thứ nhất là khai thác hình tượng Lang 
Liêu và câu chuyện bánh chưng bánh dày 
phục vụ công tác thuyết minh tại điểm ở khu 
di tích lịch sử Đền Hùng. Di tích lịch sử Đền 
91
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 18, Số 1 (2020): 87-92
Hùng là di tích quốc gia đặc biệt có vai trò và 
ý nghĩa quan trọng hàng đầu trong hệ thống 
di tích của cả nước, vì vậy việc chuẩn hóa 
bài thuyết minh và đầu tư có chiều sâu cho 
nội dung thuyết minh tại di tích là điều cần 
thiết. Tuy nhiên, hiện tại các nội dung này 
vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Phần 
giới thiệu của các thuyết minh viên cũng 
như hướng dẫn viên địa phương vẫn chỉ 
dừng lại ở những thông tin chung chung, sao 
chép, mô phỏng lẫn nhau. Cụ thể chỉ nhắc 
đến Lang Liêu với tư cách là người đã làm 
ra bánh chưng bánh dày dâng cúng tổ tiên và 
được vua cha truyền ngôi. Những giá trị văn 
hóa sâu sắc cùng những lớp lang ý nghĩa của 
câu chuyện và hình tượng nhân vật thực sự 
chưa được nghiên cứu, khai thác.
Thứ hai là xây dựng khu tưởng niệm - di 
tích Lang Liêu tại cánh đồng Hương Trầm, 
xã Dữu Lâu (nay là phường Dữu Lâu), thành 
phố Việt Trì. Tương truyền, đây là nơi hoàng 
tử Lang Liêu cấy lúa nếp - giống lúa nếp 
ngon, dẻo, thơm hơn các nơi khác trong vùng 
[6]. Cùng với lễ hội “Vua Hùng dạy dân trồng 
lúa” ở Minh Nông mới được phục dựng, khu 
tưởng niệm cùng với địa điểm tham quan, 
câu chuyện thần tích và lễ hội gắn với sinh 
hoạt trồng lúa sẽ tạo ra một nét độc đáo riêng 
có cho vùng đất Việt Trì với vị thế là vùng 
đất trung tâm của nhà nước nông nghiệp Văn 
Lang cổ. 
Thứ ba là khai thác hình tượng Lang Liêu 
và truyện bánh chưng bánh dày để xây dựng 
một kịch bản trải nghiệm hoàn chỉnh cho 
chương trình du lịch làng Hùng Lô. Hiện 
nay, làng Hùng Lô đã và đang là một điểm 
du lịch đón khách thường xuyên nhất của 
tỉnh Phú Thọ với tổ hợp sản phẩm du lịch 
tương đối hấp dẫn như: tham quan đình cổ, 
nhà cổ, thưởng thức di sản Hát Xoan, tham 
quan các khu vực làm nghề thủ công truyền 
thống của làng và trải nghiệm hoạt động gói 
bánh chưng truyền thống cùng các hộ dân 
của làng với món bánh chưng ngon nổi tiếng 
trong vùng. 
Tuy nhiên, để chương trình du lịch này 
có sức sống cũng như sức hấp dẫn lâu bền, 
chúng tôi cho rằng cần phải có một kịch bản, 
một câu chuyện đủ sâu sắc và có sức lôi cuốn 
đối với tất cả các đối tượng khách. Chúng ta 
có sẵn câu chuyện sự tích bánh chưng bánh 
dày rất đẹp đẽ với nhiều tầng ý nghĩa; chúng 
ta có sẵn một hình tượng chàng hoàng tử hiếu 
thảo, sáng tạo; chúng ta cũng có sẵn một ngôi 
làng cổ kính với cả một kho tàng các giá trị 
văn hóa lâu đời từ thời dựng nước, thấm đẫm 
những câu chuyện truyền thuyết và những 
khúc hát diễn xướng thờ vua; chúng ta cũng 
có sẵn một không gian đẹp bao chứa đầy đủ 
các tài nguyên du lịch hấp dẫn cả về vật thể, 
phi vật thể, kiến trúc, tín ngưỡng, diễn xướng 
cũng như sinh hoạt, sản xuất... Vì vậy, rất 
cần có những giải pháp thiết thực, hiệu quả 
nhằm giúp cho các di sản đó trở thành khối 
tài nguyên du lịch có giá trị và hấp dẫn hơn. 
Thực tế đã chứng minh, điều quan trọng là 
hiện vật (vật thể) nhưng điều cốt lõi quyết 
định lại là câu chuyện, ý nghĩa bên trong hiện 
vật (phi vật thể). Nó tạo nên cái hồn cốt cho 
hiện vật, cho di tích, cho mỗi một di sản.
Cuối cùng là, trong công tác giáo dục, đào 
tạo, chúng ta cần không chỉ đưa câu chuyện 
vào các sách giáo khoa mà còn phải nghiên 
cứu, xây dựng, đưa vào những bài học được 
phân tích sâu sắc các lớp nghĩa, được liên hệ, 
kết nối với hai di sản thế giới Tín ngưỡng thờ 
cúng Hùng Vương và Hát Xoan trong không 
gian văn hóa vùng đất tổ của các vua Hùng. 
Bên cạnh đó, các chương trình giáo dục trải 
nghiệm di sản lấy hình tượng Lang Liêu và 
các truyền thuyết thời Hùng Vương làm chủ 
đề, ý tưởng sáng tạo trải nghiệm cũng là một 
gợi ý tốt. 
92
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Trịnh Thế Truyền và ctv.
THE CONSERVATION AND PROMOTION OF THE CULTURAL VALUES 
IN HUNG VUONG PERIOD THROUGH THE PRINCE “LANG LIEU” IMAGE 
AND “BANH CHUNG, BANH GIAY” STORY
Trinh The Truyen1, Nguyen Thi Huyen2, Ha Thi Lich2
1Department of Education and Training of Phu Tho 
2Hung Vuong University, Phu Tho
Abstract
In the treasure of folk legends of the Hung Vuong period, there is a story with special content and meaning, which both built a beautiful literary image and cleverly explained a traditional custom imbued with the 
national cultural identity, that is the story of “Banh chung and banh giay” (Square and round glutinous rice 
cakes). This paper focuses on clarifying and confirming the unique cultural messages conveyed through the 
image of Prince Lang Lieu and his legend. Also, this paper proposes some suggestions to exploit the unique 
cultural values to serve the task of conserving and developing the cultural heritages of the ancestral land 
inparticular and Vietnamese culture in general.
Keywords: Prince “Lang Lieu” image, square and round glutinous rice cakes, cultural heritage, ancestor 
worship, Hung King worship.
3. Kết luận
Hình tượng và biểu tượng trong hệ thống 
các truyền thuyết thời kỳ Hùng Vương là 
những sản phẩm của trí tưởng tượng và tư 
duy sáng tạo tinh thần vô cùng đẹp đẽ của 
người Việt và đã trở thành những biểu tượng 
quen thuộc đối với người Việt. Nhận thức đầy 
đủ về những hình tượng cũng như biểu tượng 
này là một yêu cầu cấp thiết nhằm phục vụ 
cho công cuộc bảo tồn và phát huy nguồn 
lực di sản văn hóa cổ truyền nói riêng và xây 
dựng vốn văn hóa đậm bản sắc của dân tộc 
nói chung, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu 
hóa và hội nhập sâu rộng hiện nay. 
Hình tượng Lang Liêu cùng truyện bánh 
chưng bánh dày có thể coi là một truyền 
thuyết độc đáo với đầy đủ những giá trị bản 
sắc văn hóa cần lưu giữ và khai thác như một 
điểm nhấn trong hệ thống các hợp phần của 
di sản Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở 
Phú Thọ và trong kho tàng di sản văn hóa phi 
vật thể quý báu của dân tộc.
Tài liệu tham khảo
[1] Phan Huy Lê (2012). Lịch sử và văn hóa Việt 
Nam - Tiếp cận bộ phận. Nhà xuất bản Thế giới, 
Hà Nội. 
[2] Phạm Văn Đồng (1969). Nhân ngày Giỗ Tổ Vua 
Hùng. Báo Nhân dân, số 5494, ngày 29/4/1969. 
[3] Trần Thế Pháp (2017). Lĩnh Nam chích quái.
Nhà xuất bản Kim Đồng, Hà Nội. 
[4] https://healthplus.vn, Lang Liêu - ông tổ văn 
hóa ẩm thực thời đại Hùng Vương, 20/12/2017. 
[5] Đặng Văn Bài (2013). Tín ngưỡng thờ cúng 
Hùng Vương với việc hình thành bản sắc dân 
tộc, Tuyển tập Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên trong 
xã hội đương đại (nghiên cứu trường hợp Tín 
ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Việt Nam).Nhà 
xuất bản Văn hóa Thông tin, Hà Nội. 
[6] Vũ Kim Biên (1999). Văn hiến làng xã vùng Đất 
Tổ Hùng Vương. Trung tâm UNESCO Thông 
tin tư liệu lịch sử và văn hóa Việt Nam và Sở 
Văn hóa Thông tin, Thể thao Phú Thọ xuất bản, 
Hà Nội. 
93
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 18, Số 1 (2020): 93-100
*Email: chiensu.sophutho@gmail.com
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÙNG VƯƠNG
Tập 18, Số 1 (2020): 93-100
JOURNAL OF SCIENCE AND TECHNOLOGY 
HUNG VUONG UNIVERSITY
Vol. 18, No. 1 (2020): 93-100
Email: tapchikhoahoc@hvu.edu.vn Website: www.hvu.edu.vn
THỰC TRẠNG VÀ GIÁ TRỊ LỊCH SỬ, VĂN HÓA CỦA CÁC NGÔI NHÀ GỖ CỔ 
TẠI XÃ HÙNG LÔ, THÀNH PHỐ VIỆT TRÌ, TỈNH PHÚ THỌ
Nguyễn Văn Vấn1*
1Ban Tổ chức Tỉnh ủy Phú Thọ
Ngày nhận bài: 13/01/2020; Ngày chỉnh sửa: 17/02/2020; Ngày duyệt đăng: 21/02/2020
Tóm tắt
Hiện nay, làng cổ Hùng Lô, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ có khoảng 50 ngôi nhà gỗ cổ, có niên đạikhoảng trên 100 năm, mang đậm nét kiến trúc truyền thống của làng cổ Việt Nam. Các ngôi nhà được thiết 
kể bằng nguyên liệu có sẵn trong tự nhiên (chủ yếu là gỗ), hầu hết được chạm khắc những biểu tượng lân, ly, 
quy, phượng, tùng, trúc, cúc, mai. Trải qua thời gian hằng trăm năm, nhưng các ngôi nhà vẫn còn vững chãi, có 
thể khai thác các giá trị lịch sử, kiến trúc, văn hóa phục vụ phát triển du lịch của địa phương. Đó là hệ thống các 
giá trị: Giá trị lịch sử, kiến trúc; Giá trị cư trú; Giá trị truyền thống, nhân văn; Giá trị kinh tế; Giá trị văn hóa, 
tâm linh; Giá trị trong quan hệ cộng đồng, làng xóm; Giá trị phát triển du lịch cộng đồng v.v..
Từ khóa: Du lịch, nhà gỗ.
1. Đặt vấn đề
Nhận thức rõ vai trò quan trọng của văn hóa,
trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta đã 
đề ra đường lối, chủ trương, chính sách về văn 
hóa, được thể hiện thông qua các chỉ thị, nghị 
quyết nhằm “Xây dựng và phát triển nền văn hóa 
Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” [1]. 
Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Phú Thọ nhiệm 
kỳ 2015-2020 xác định: Thực hiện hiệu quả khâu 
đột phá về phát triển du lịch, trong đó tập trung 
thu hút đầu tư hạ tầng dịch vụ, du lịch. Thành phố 
Việt Trì đã đề ra mục tiêu: Khâu đột phá là phát 
triển du lịch, trọng tâm là tiếp tục quảng bá sản 
phẩm du lịch City tour trong Thành phố gắn với 
các hoạt động lễ hội, các di sản văn hóa trên địa 
bàn, hướng tới xây dựng Thành phố Việt Trì trở 
thành “Trung tâm lễ hội về với cội nguồn của dân 
tộc Việt Nam”.
Lịch sử Đảng bộ xã Hùng Lô đã ghi lại 
quá trình phát triển kinh tế - xã hội và định 
cư lâu dài của cư dân. Do có lợi thế ở ven 
sông Lô, nên Hùng Lô đã trở thành nơi buôn 
bán sầm uất, trên bến, dưới thuyền. Nhiều 
thế hệ người dân Hùng Lô đã gắn bó với 
chợ Xốm. Chợ ra đời từ rất sớm ngay ven 
bờ sông Lô, là nơi giao lưu, trao đổi kinh 
tế, hàng hoá giữa miền xuôi, miền ngược. 
Ngay từ thời Lý, bến chợ Xốm lớn đã tấp 
nập, đông vui như bến chợ lớn khác dọc sông 
Thanh Giang (sông Lô) như Tràng São, bến