Bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số với phát triển du lịch cộng đồng

Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
 BẢN SẮC VĂN HÓA CỦA CÁC DÂN TỘC THIỂU SỐ 
 VỚI PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
 Trần Hữu Sơn(1)
 hát triển du lịch cộng đồng ở vùng dân tộc thiểu số nói chung và vùng các dân tộc rất ít người 
 Pnói riêng là một trong những giải pháp quan trọng vừa nhằm giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, 
vừa góp phần xây dựng nông thôn mới, tạo việc làm, xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống cho 
người dân. Du lịch cộng đồng bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam vào cuối những năm 1980, loại hình du 
lịch này mới chính thức phát triển mở rộng, từng bước đem lại lợi ích tích cực về kinh tế cho nhiều địa 
phương. Tuy nhiên muốn phát triển du lịch cộng đồng theo hướng bền vững, đòi hỏi các địa phương 
phải xây dựng các sản phẩm du lịch mang tính đặc thù, phù hợp từng vùng, có quy hoạch va chọn 
lọc, hấp dẫn với từng đối tượng du khách. Nhân tố chính đóng góp cho sự thành công của loại hình 
du lịch này chính là cộng đồng địa phương.
 Từ khóa: Bản sắc văn hóa các dân tộc; vùng dân tộc thiểu số; du lịch cộng đồng; sản phẩm du 
lịch; xóa đói, giảm nghèo bền vững.
 1. Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch dựa lớn cho người dân và xã hội. Ở bản Mển, xã Thanh 
vào tài nguyên của cộng đồng, do cộng đồng chủ Nưa, thanh phô Điện Biên, có 110 hộ dân va có tới 
động tham gia xây dựng sản phẩm quản lý và vì 25 hộ gia đình có người tham gia các dịch vụ du 
lợi ích của cộng đồng lịch. Năm 2014, bản Mển đã đón 1.200 đoàn khách 
 Du lịch cộng đồng được xây dựng và phát triển ơ tới thăm. Vào dịp kỷ niệm 60 năm chiến thắng Điện 
vùng người Thái ở bản Lác, huyện Mai Châu (Hòa Biên Phủ, bản Mển mỗi ngày đón 5 đoàn khách đến 
Bình) vào giữa thập kỷ 90 của thế ky XX. Đến năm thăm. Bản Phiêng có cảnh quan đẹp, có 30 hộ gia 
2000, người Tày ở bản Dền, xã Bản Hồ, huyện Sa đình tham gia dịch vụ du lịch, những tháng đông 
Pa, tỉnh Lào Cai cũng triển khai xây dựng mô hình khách mỗi hộ cũng thu được từ 3-5 triệu đồng.
du lịch cộng đồng. Sau gần 20 năm phát triển, đến Bên cạnh kết quả đã đạt được, các điểm du lịch 
nay, du lịch cộng đồng được xây dựng thành công ở cộng đồng vùng Tây Bắc còn có những hạn chế. 
vùng người Thái, người Tày, người Dao, Mông tại Nhiều tỉnh phát triển du lịch cộng đồng môt cach ồ 
các tỉnh Hòa Bình, Sơn La, Điện Biên, Lào Cai, Hà ạt, không có quy hoạch, dẫn đến sự cạnh tranh khá 
Giang, Yên Bái,... Nhiều điểm du lịch cộng đồng khốc liệt. Một số điểm du lịch trước kia đón hàng 
thu hút hàng vạn du khách, như Bản Dền (Lào Cai) nghìn khách quốc tế môi năm thì nay vắng khách. 
đón 12.000 lượt khách quốc tế (năm 2008), các Trong cuộc phỏng vấn phiếu điều tra du khách của 
điểm du lịch cộng đồng ở Mai Châu (Hòa Bình) Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam (tháng 12 năm 
đón 300.000 lượt du khách, trong đó có 100.000 2014) có tới từ 65% - 75% du khách quốc tế không 
lượt du khách quốc tế (năm 2014). Các điểm du muốn trở lại các điểm du lịch cộng đồng. Ở huyện 
lịch cộng đồng, như bản Lác, bản Văn (huyện Mai Vân Hồ và Mộc Châu (tỉnh Sơn La), các điểm du 
Châu, Hòa Bình), bản Áng (huyện Mộc Châu, Sơn lịch cộng đồng như bản Phụ Mẫu 1, bản Phụ Mẫu 2, 
La), bản Mển, Phiêng Lơi (Điện Biên),... trở thành bản Nà Bai, số du khách đã suy giảm nghiêm trọng. 
những điểm đến quen thuộc của các hãng lữ hành Nhiều hộ gia đình đầu tư hàng chục triệu đồng làm 
va các tour du lịch vùng Tây Bắc. Du lịch cộng phòng nghỉ, nhà vệ sinh phục vụ du lịch,... thì nay 
đồng đã góp phần xóa đói, giảm nghèo, tạo nguồn không có khách. Phỏng vấn sâu 10 hãng lữ hành 
sinh kế mới cho người dân vùng cao. Các điểm du đưa khách du lịch đi vùng người Thái ơ Mai Châu 
lịch cộng đồng ở Sa Pa (Lao Cai) có tốc độ xóa đói, (Hòa Bình), Mộc Châu, Vân Hồ (Sơn La) và Điện 
giảm nghèo nhanh gấp 3 lần so với các thôn, bản Biên đều có nhận xét chung la du khách chỉ thăm 
không có du lịch. Năm 2012, số hộ nghèo ở huyện một làng du lịch cộng đồng thì đã biết trước các sản 
Mai Châu (Hòa Bình) chiếm 25%, trong khi ở các phẩm du lịch của các làng khác, đều ngủ nhà sàn, ăn 
điểm du lịch cộng đồng, số hộ nghèo chỉ chiếm từ cơm lam, xem xòe Thái, uống rượu cần,...
8 - 11%. Du lịch cộng đồng đem lại nguồn thu khá Tình trạng phát triển du lịch cộng đồng không 
Ngày nhận bài: 23/1/2018; Ngày phản biện: 3/2/2018; Ngày duyệt đăng: 6/2/2018 101
(1) Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam; e-mail: sonvanlc@gmail.com
Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
hiệu quả do nhiều nguyên nhân.  Thứ nhất, chính phẩm du lịch.
quyền địa phương và người dân nhận thức du lịch 2. Phát triển du lịch trên cơ sở tài nguyên văn 
cộng đồng dễ làm, đầu tư ít nên phát triển khá ồ hóa dân gian. Đồng thời sản phẩm du lịch cũng bắt 
ạt. Có tỉnh xây dựng 18 làng du lịch văn hóa, có nguồn từ nụ cười, vẻ đẹp mến khách của cư dân và 
tỉnh dân số không đông, điều kiện tự nhiên, bản sắc người làm du lịch. Do đó, muốn xây dựng sản phẩm 
văn hóa của một tộc người không có nét khác biệt du lịch cần nghiên cứu, khảo sát tài nguyên du lịch, 
nhưng cũng có chủ trương xây dựng hơn 70 làng trong đó có tài nguyên văn hóa dân gian.
văn hóa du lịch. Hệ quả là 3/4 số làng đó không đón 
 Sản phẩm du lịch là tổng thể các dịch vụ, hàng 
được du khách. Thứ hai, chính quyền địa phương 
 hóa do người kinh doanh du lịch cung cấp cho du 
chưa giải được bài toán giữa phát triển du lịch với 
 khách, đáp ứng nhu cầu của du khách. Sản phẩm du 
phát triển các ngành nghề khác. Điển hình là huyện 
 lịch bao gồm các thành phần không đồng nhất hữu 
Sa Pa, điểm du lịch cộng đồng ở bản Dền năm 
 hình (đồ lưu niệm, món ăn,...) và vô hình (tạo bầu 
2008 đã thu hút gần 25.000 lượt khách nhưng do 
 không khí, thái độ ân cần, niềm nở,...). Sản phẩm 
làm thủy điện, cảnh quan môi trường bị xâm hại 
 du lịch có thể là bầu không khí náo nhiệt, sôi động 
nghiêm trọng nên lượng du khách giảm sút nhanh 
 của lễ hội đua ngựa nhưng cũng có thể là sự vui vẻ 
chóng (năm 2009 chỉ có gần 500 khách đến thăm). 
 tưng bừng bên ẩm thực ở chợ vùng cao. Sản phẩm 
Vấn đề đô thị hóa các bản vùng ven thành phố cũng 
 du lịch văn hóa dân gian ở vùng dân tộc thiểu số 
là nguyên nhân làm nghèo tài nguyên du lịch. Có 
 vẫn mang dáng dấp chung của miền núi. Trong phát 
điểm du lịch như bản Ten, xã Thanh Xương, thành 
 triển du lịch phải tạo ra vẻ đẹp riêng, sức hút riêng 
phố Điện Biên là một điểm du lịch quen thuộc của 
 từ sản phẩm du lịch. Vì vậy, cần nghiên cứu tính 
những năm 2004 - 2010; nhưng một vài năm gần 
 riêng trong văn hóa dân gian các tộc người vùng cao 
đây, do đô thị hóa, nhà cao tầng mọc lên, đường 
 cùng với tài nguyên du lịch khác để “chưng cất” lên 
bê-tông hóa như thành phố nên các hãng lữ hành 
 thành các sản phẩm du lịch đặc thù nhưng hấp dẫn. 
không đưa khách đến. Thứ ba, các cơ quan quản 
 Sản phẩm du lịch đặc thù là sản phẩm xuất phát từ 
lý nhà nước, người dân và chính quyền địa phương 
 tính riêng trong tài nguyên, điều kiện du lịch từng 
chưa nghiên cứu xây dựng sản phẩm du lịch trên cơ 
 tộc người. Sản phẩm du lịch đặc thù là hồn cốt của 
sở của bản sắc văn hóa vùng dân tộc thiểu số. Đây 
 du lịch cộng đồng, có sự khác biệt với các sản phẩm 
đươc xem la nguyên nhân quan trọng nhất. Các tộc 
 du lịch biển chung chung. Sản phẩm đặc thù mang 
người ở mỗi vùng đều có đặc trưng văn hóa khác 
 được vẻ đẹp hấp dẫn của văn hóa tộc người cũng 
nhau; cảnh quan môi trường tự nhiên ở các vùng 
 trở thành những sản phẩm du lịch đặc trưng cho địa 
dân tộc thiểu số cũng khác nhau nhưng các cơ quan 
 phương mà không nơi nào có được. Sản phẩm du 
quản lý về du lịch cũng như người dân và doanh 
 lịch đặc thù được thổi hồn của văn hóa dân gian sẽ 
nghiệp chưa nghiên cứu sâu về đặc trưng văn hóa 
 có sức hấp dẫn riêng, có khả năng thúc đẩy toàn bộ 
vùng dân tộc thiểu số đê tìm ra sắc thái riêng. Vì 
 sự phát triển du lịch vùng dân tộc thiểu số. Tính đặc 
vậy, cac mô hình du lịch cộng đồng va sản phẩm 
 thù, tính chất hấp dẫn sẽ tạo ra khả năng có nguồn 
du lịch thương đươc xây dựng tương tư như nhau.
 thu lớn, tạo khâu đột phá trong phát triển du lịch.
 Như vậy, tình trạng phổ biến hiện nay đối với 
 Để thiết kế được các sản phẩm, đòi hỏi người 
các điểm du lịch cộng đồng là không dựa vào bản 
 sản xuất phải tiến hành sản xuất thử nghiệm, thăm 
sắc văn hóa dân tộc để xây dựng sản phẩm du lịch. 
 dò nhu cầu du khách. Sau đó, người sản xuất tiến 
Các địa phương quan niệm làm du lịch cộng đồng 
 hành quảng cáo, bán sản phẩm. Cả một quy trình 
là dễ nên phát triển du lịch cộng đồng mang tính đại 
 xây dựng sản phẩm đòi hỏi có sự tham gia, phối 
trà. Mặt khác, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch 
 hợp chặt chẽ giữa nhà tư vấn (có thể là nhà nghiên 
ở các địa phương chưa có quy hoạch về phát triển 
 cứu văn hóa dân gian), các nghệ nhân và doanh 
du lịch cộng đồng, chủ yếu là tham quan học tập các 
 nghiệp du lịch. Tất nhiên, muốn xây dựng, thiết kế 
mô hình và vận dụng luôn vào địa phương. Không 
 sản phẩm du lịch đặc thù đòi hỏi phải tuân theo hệ 
phân biệt bản sắc văn hóa dân tộc từ khâu đánh giá 
 thống nguyên tắc quan trọng:
tài nguyên du lịch đến việc lựa chọn tộc người, địa 
điểm làm du lịch cũng trùng lắp, thiếu bản sắc. Vì - Nguyên tắc hàng đầu của sản phẩm du lịch 
vậy, có tỉnh xây dựng gần 20 điểm du lịch cộng phải mang tính văn hóa dân gian đặc thù phải chứa 
đồng người Thái, có tỉnh phát triển hơn chục điểm đựng cái hồn của văn hóa dân gian. Hồn của văn 
du lịch cộng đồng người Dao. Hậu quả dẫn đến là hóa dân gian phải trở thành cốt lõi của sản phẩm, 
chỉ một thời gian ngắn các điểm du lịch cộng đồng nó tạo nên tính đặc thù riêng của từng vùng, miền 
này không có khách. Bài học kinh nghiệm đối với khác nhau.
vùng các dân tộc thiểu số phát triển du lịch cộng - Nguyên tắc thứ hai là cần nghiên cứu xây dựng 
đồng là phải dựa vào bản sắc văn hóa dân tộc. Từ thành các chuỗi sản phẩm, trong đó có sản phẩm 
bản sắc văn hóa dân tộc mới xây dựng thành các sản cốt lõi. Đây là loại sản phẩm đặc trưng, tinh túy nhất 
102 Số 21 - Tháng 3 năm 2018
Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
phản ánh vẻ đẹp đặc sắc, có sức hấp dẫn du khách. mang tính văn hóa dân gian đặc thù cần được xem 
Sản phẩm cốt lõi giữ vị trí trung tâm, hạt nhân của xét trong tính hệ thống, tổng thể của chiến lược phát 
sản phẩm. Bên cạnh sản phẩm cốt lõi cần phải xây triển sản phẩm du lịch.
dựng các sản phẩm bổ trợ. Các sản phẩm này có 3. Phát triển du lịch cộng đồng ở vùng dân tộc 
khả năng kết nối với sản phẩm cốt lõi, bổ sung thêm thiểu số là một động lực quan trọng để xây dựng 
tính đặc thù, đặc sắc của sản phẩm cốt lõi, có điều nông thôn mới, góp phần xóa đói, giảm nghèo. 
kiện thuận lợi cho du khách tham gia. Trong sản 
 Muốn phát triển du lịch cộng đồng theo hướng 
phẩm bổ trợ, cần xây dựng loại sản phẩm hoàn 
 bền vững đòi hỏi các địa phương phải phát huy bản 
thiện. Sản phẩm hoàn thiện là những dịch vụ, hàng 
 sắc văn hóa các dân tộc để xây dựng các sản phẩm 
hóa cung cấp những tính năng, lợi ích vượt quá sự 
 du lịch mang tính đặc thù, phù hợp từng vùng, có 
mong đợi của khách hàng, giúp cho sản phẩm đó 
 quy hoạch va chọn lọc, hấp dẫn với từng đối tượng 
hấp dẫn hơn các sản phẩm khác. 
 du khách. Vùng đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống 
 - Nguyên tắc thứ ba là xây dựng sản phẩm du cũng cần phải xây dựng một chiến lược phát triển 
lịch văn hóa dân gian vùng dân tộc thiểu số cần du lịch cộng đồng hiệu quả, có những chính sách, 
hướng tới thị trường. Các sản phẩm này đều do nhu cơ chế mang tính đặc thù va cac giai phap đông bô 
cầu của du khách và thị trường định hướng quyết như sau:
định. Hiện nay, các sản phẩm đặc thù này cần phải 
 Một là,  đẩy mạnh công tác nghiên cứu bản 
nghiên cứu phù hợp với tâm lý các loại du khách 
 sắc văn hóa và tính đặc thù của từng địa phương, 
như du khách nội địa, du khách đại trà Trung Quốc 
 phục vụ hiệu quả cho phát triển du lịch cộng đồng 
và du khách chất lượng cao của châu Âu. Từ đầu 
thế kỷ XXI, nhu cầu về sản phẩm du lịch đang có Chính quyền các cấp cân tiến hành quy hoạch 
xu hướng biến đổi nhanh chóng. Từ du lịch mang các điểm du lịch cộng đồng, tránh tình trạng xây 
tính chất thụ động (xem, ăn, nghỉ) chuyển sang loại dựng tràn lan, tự phát. Đây manh công tac nghiên 
hình du lịch chủ động. Du khách đòi hỏi phải được cứu thị trường, thị hiếu của du khách để xây dựng 
thưởng thức, khám phá và trải nghiệm. Vì vậy, du các điểm du lịch cộng đồng hiệu quả. Lưa chon vị 
lịch cộng đồng vùng dân tộc thiểu số sinh sống trí điểm du lịch cộng đồng la các bản không qua xa 
không chỉ có các dịch vụ thưởng thức ẩm thực, nghỉ các trung tâm đô thị đê thuân lơi cho viêc di chuyên 
dưỡng mà cần phải có các dịch vụ khám phá tri thức va công tac lưu tru (khoảng cách từ khu vực trung 
dân gian, trải nghiệm cuộc sống của đồng bào các tâm đến các điểm du lịch cộng đồng thuân lơi nhât 
dân tộc thiểu số. Chính nhu cầu trải nghiệm, khám la 10-15km).
phá của du khách đã trở thành mảnh đất màu mỡ Điểm du lịch cộng đồng phải được xây dựng 
cho các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian ứng dụng, trên cơ sở các bản, làng dân tộc thiểu số giàu tài 
xây dựng các sản phẩm du lịch mới. nguyên du lịch nhân văn và tài nguyên du lịch tự 
 - Nguyên tắc thứ tư là hướng tới du lịch phát nhiên. Trong đó các bản phải có phong cảnh đẹp, 
triển bền vững. Các sản phẩm, dịch vụ phải đảm mang sắc thái riêng của từng vùng, (vi du kiến trúc 
bảo các tiêu chí về bảo vệ môi trường, bảo vệ di nhà sàn mang bản sắc riêng của từng ngành người 
sản văn hóa, bảo vệ quyền lợi của cộng đồng, bảo Thái, ngành Thái trắng, Thái đen, Thái Mai Châu... 
vệ an ninh, chủ quyền biển đảo. Nguyên tắc này hoặc nhà sàn của người Tày, người Mường). Cần 
sẽ xóa bỏ những “tư duy nhiệm kỳ”, xóa bỏ “lợi xem xét lại chủ trương xây dựng tiêu chí nông thôn 
ích nhóm”, ngăn chặn được những vụ lộn xộn như mới về giao thông, có thể sử dụng đường lát đá, 
tình trạng kinh doanh du lịch theo kiểu chộp giật vì đường đất ở các làng du lịch chứ không nhất thiết 
lợi ích trước mắt, quên mất lợi ích lâu dài, bỏ qua bê-tông hóa. Về tài nguyên du lịch nhân văn, bản 
lợi ích của thế hệ mai sau. Nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng còn có các nghề thủ công, lưu 
bền vững cũng đòi hỏi những nhà hoạch định chính giữ kho tàng văn hóa phi vật thể phong phú, như 
sách, quy hoạch hạ tầng du lịch phải thận trọng, dày ẩm thực, nghệ thuật dân gian, trò chơi dân gian, tín 
công nghiên cứu. Mọi dự án về du lịch vùng dân tộc ngưỡng dân gian...
thiểu số, đòi hỏi phải có sự tham gia của các nhà Hai là,  nghiên cứu khai thác, xây dựng tài 
khoa học, trong đó có các nhà nghiên cứu văn hóa nguyên du lịch thành các sản phẩm du lịch mang 
dân gian. tính đặc thù, phù hợp với nhu cầu của du khách, 
 - Nguyên tắc thứ năm là kiên quyết chống tệ đặc biệt là xây dựng thành các chuỗi sản phẩm
nạn làm sản phẩm giả, “hàng nhái”. Vì thế không Sản phẩm du lịch là tổng thể các dịch vụ, hàng 
thể đóng giả lễ hội, không làm giả các nghi lễ linh hóa nhằm đáp ứng nhu cầu du lịch của du khách. 
thiêng để thu hút khách dẫn đến tình trạng giải Nguyên tắc xây dựng các sản phẩm du lịch là chắt 
thiêng. lọc từ tài nguyên du lịch, căn cứ vào thị hiếu và 
 Các nguyên tắc xây dựng sản phẩm du lịch nhu cầu của du khách để xây dựng. Nhưng các sản 
Số 21 - Tháng 3 năm 2018 103
Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
phẩm đó phải mang tính bền vững, bảo vệ được cá suối, quăng chài, thả lưới bắt cá ao, tham gia dệt 
môi trường và cảnh quan, giữ gìn bản sắc văn hóa thổ cẩm, chế biến món ăn,...
tộc người. Các điểm du lịch cộng đồng cũng cần - Thư năm la dịch vụ đi lại:
lựa chọn đối tượng du khách (khách nội địa, khách 
 Địa bàn cư trú của đồng bào các dân tộc thiểu số 
quốc tế) để xây dựng chuỗi sản phẩm du lịch phù 
 có nhiều loại địa hình khác nhau. Các điểm du lịch 
hợp, cu thê la:
 cộng đồng cần nghiên cứu xây dựng các hình thức 
 - Thư nhât la vấn đề đón khách: vận chuyển, đi lại truyền thống cho du khách, như 
 Đón khách là hành động đầu tiên của cộng đồng tổ chức xe trâu đưa du khách đi thăm quan; tổ chức 
tiếp xúc với du khách, hành động này thường để lại đi thuyền đuôi én, đi bè, đi thuyền độc mộc,...
dấu ấn trong lòng du khách vì vậy cần nghiên cứu - Thư sau la sản xuất đồ lưu niệm:
các hình thức đón khách cổ truyền của vùng đồng 
 Cần nghiên cứu sản xuất các đô lưu niệm từ 
bào dân tộc thiểu số (đón khách trong lễ cưới, đón 
 ngành nghề thủ công truyền thống của từng vùng, 
khách trong lễ mừng nhà mới...) để xây dựng kịch 
 như ơ Sa Pa có thổ cẩm đặc trưng của người Mông, 
bản đón khách phù hợp. Trong những trường hợp 
 người Dao, ở Mường Thanh co thổ cẩm người 
đón những đoàn khách đông người, cộng đồng và 
 Thái, Kiên quyết chống các loại hàng giả, hàng 
từng gia đình xây dựng kịch bản trình diễn nghi lễ 
 nhái (như hàng bạc giả, thuốc nam không có tác 
đón khách (có cả dân ca, dân vũ, dân nhạc,...) tại vị 
 dụng chữa bệnh,...). Đặc biệt chú ý khuyến khích 
trí đầu bản hoặc chân cầu thang của từng gia đình.
 các nghệ nhân giảm giá bán đồ thủ công, nghiên 
 - Thư hai la dịch vụ lưu trú: cứu các mẫu mã mới phù hợp nhu cầu du khách.
 Người Thái, người Tày cư trú ở nhà sàn - loai Ba là, xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù cho 
hình nhà ở phù hợp với đón khách cộng đồng. Hầu du lịch cộng đồng
hết các điểm du lịch cộng đồng nổi tiếng ở miền 
 Du lịch cộng đồng là cánh cửa mở cho chuyển 
núi đều sử dụng mô hình đón khách lưu trú ở nhà 
 dịch cơ cấu kinh tế ở nông thôn người dân tộc thiểu 
sàn. Tuy nhiên, tùy theo đoàn khách, các gia đình 
 số, góp phần xóa đói, giảm nghèo hiệu quả. Cần có 
cần phân khu hoặc làm phòng riêng phù hợp. Điểm 
 chính sách ngân hàng cho các hộ gia đình vay với 
cần thiết nhất đối với dịch vụ lưu trú là khu vệ sinh 
 lãi suất thấp hoặc lập các quỹ du lịch hỗ trợ cho 
phải đặc biệt được coi trọng. Nơi tắm rửa, vệ sinh 
 cộng đồng đê đồng bào cac dân tôc thiêu sô co kinh 
phải xây dựng hiện đại, sạch sẽ, các trang thiết bị 
 phi xây dưng nha cưa va cac công trinh vê sinh phuc 
cần được thiết kế từ các nguyên vật liệu gần gũi với 
 vu du lich công đông. Mặt khác, Nhà nước cân có 
thiên nhiên (chao đèn, ống dẫn nước, rèm cửa,...).
 một số chế độ ưu đãi nhăm khuyên khich các doanh 
 - Thư ba la dịch vụ ăn, uống: nghiệp đưa khách đến với vùng du lịch cộng đồng, 
 Vùng dân tộc thiểu số nổi tiếng có những món như chế độ giảm thuế, cho vay ưu đãi,...
ăn ngon, độc đáo nổi tiếng, gắn với điều kiện tự Bốn là, xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả, 
nhiên. Vì vậy, người làm du lịch cần nghiên cứu sâu phân chia nguồn lợi cho cộng đồng công bằng, 
về văn hóa ẩm thực đặc trưng vùng dân tộc thiểu bình đẳng
số nhưng đồng thời cũng chú trọng đến nhu cầu ẩm 
 Xây dựng các điểm du lịch cộng đồng là công 
thực của từng đoàn khách, tránh tình trạng lăp đi 
 việc mới mẻ đối với người dân. Đây là lĩnh vực kinh 
lăp lai một vài món quen thuộc, như cơm lam, cá 
 doanh phức tạp, đoi hoi sự kết hợp của bốn “nhà”. 
nướng, rượu cần,...
 Trước hết, chủ nhân của điểm du lịch - đông bao 
 - Thư tư la dịch vụ giải trí: cac dân tôc cần phải tự nguyện tham gia một cách 
 Du khách đến vùng dân tộc thiểu số đều có nhu sáng tạo vơi ban quản lý, có quy chế hoạt động thiết 
cầu trải nghiệm đời sống sinh hoạt của cộng đồng. thực, dân chủ. Cộng đồng là chủ nhân cho nên phải 
Do vây, cac nghệ nhân ở các bản cân chắt lọc từ di được hưởng lợi phù hợp, tránh tình trạng “người 
sản nghệ thuật dân gian để xây dựng chương trình chủ” thì nghèo mà doanh nghiệp đưa khách đến lại 
nghệ thuật hấp dẫn, tranh các tiết mục “cải biên, giàu. Tiêp đên, doanh nghiệp là đối tác đưa khách 
cải tiến” xa lạ với với người dân. Cac chương trình đến điểm du lịch. Nhờ có doanh nghiệp điểm du 
này nên bố trí thời lượng vưa phai vơi kết cấu hơp lịch cộng đồng mới phát triển được. Doanh nghiệp 
ly, có tính hấp dẫn, xây dựng theo loại hình diễn đóng vai trò cung cấp khách nhưng đồng thời cũng 
xướng dân gian. Đặc biệt, cân co sư giao lưu, hòa đóng vai trò hỗ trợ vốn cho cộng đồng, tập huấn cho 
đồng giưa du khách với cộng đồng ban đia. Bên cộng đồng. Bên canh đo, các nhà tư vấn, các tổ chức 
cạnh nhu cầu thưởng thức văn nghệ, du khách rất phi chính phủ đóng vai trò nghiên cứu tư vấn cho 
khao khát được trải nghiệm cuộc sống dân dã. Vì người dân, chính quyền địa phương, doanh nghiệp 
thế, các điểm du lịch cộng đồng cần nghiên cứu xây xây dựng các mô hình du lịch cộng đồng. Kinh 
dựng các chương trình trải nghiệm, như hội thi bắt doanh du lịch là một ngành mới, lại phức tạp nên 
104 Số 21 - Tháng 3 năm 2018
Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
rất cần thiết có nhà tư vấn, nhà khoa học tham gia. Xã hội;
Cuôi cung, cơ quan quản lý nhà nước ở địa phương [2] Trường đại học Quảng Nam (2016), Kỷ yếu 
đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng, xây hội thảo khoa học: Di sản văn hóa biển trong phát 
dựng các cơ chế chính sách đặc thù cho các điểm triển vùng kinh tế trọng điểm miền Trung;
du lịch cộng đồng. Đây cũng là lực lượng điều hòa 
lợi ích giữa người dân với doanh nghiệp. Như vậy, [3] Phạm Trung Lương (2008), Cơ sở khoa học 
cân co sự kết hợp chặt chẽ giữa người dân, doanh phát triển du lịch đảo ven bờ vùng du lịch Bắc Trung 
nghiệp, nhà khoa học và cơ quan quản lý nhà nước Bộ, Đề tài khoa học cấp ngành, Hà Nội;
môt cach hữu cơ, mật thiết đê phat triên bên vưng [4] Đỗ Cẩm Thơ (2015), Phát triển sản phẩm du 
du lịch cộng đồng. lịch đặc thù vùng miền núi phía Bắc, 
 Bản sắc văn hóa dân tộc vừa là tài nguyên, vừa vn/nghiencuu-traodoi/1101-phat-trien-san-pham-
là điều kiện để xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù du-lịch-dac-thu-vung-mien-nui-phia-bac. Truy cập: 
của các cộng đồng. Vì vậy, vấn đề bảo tồn phát huy 9h00, ngày 05/01/2017;
bản sắc văn hóa dân tộc trong phát triển du lịch [5] Trần Hữu Sơn (2016), Văn hoa dân gian vơi 
cộng đồng đang là vấn đề quan trọng, phổ biến ở vân đê xây dưng san phâm du lich biên, đao đăc thu 
vùng đồng bào các dân tộc. ơ tinh Quang Ngai. 
 Tài liệu tham khảo vn/Home/Van-hoa-xa-hoi/2016/41023/Van-hoa-
 [1] Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam (2006), dan-gian-voi-van-de-xay-dung-san-pham-du.aspx, 
Văn hóa sông nước miền Trung, NXB. Khoa học truy cập 05/1/2017.
 CULTURE OF ETHNIC MINORITIES 
 WITH COMMUNITY TOURISM DEVELOPMENT
 Tran Huu Son
 Abstract: To develop communitytourism in ethnic minority areas in general and areas where ethnic 
minorities with very few people living in particular, are one of the important solutions both to preserve 
national cultural identity and contribute to building new rural areas, creating jobs, eliminating hunger, 
reducing poverty and improving people’s living standards. Community tourism began to appear in Vietnam 
in the late 1980s, this form of tourism has officially developed and expanded, gradually bringing positive 
economic benefits for many localities. However, to develop community tourism in a sustainable manner, it 
is required that localities develop specific and appropriate tourism products in each region and havea plan 
and selection and attract tourists. The main factor contributing to the success of this type of tourism is the 
local community.
 Keywords: Cultural identity of ethnic groups; ethnic minority areas; community tourism; tourism 
products; eliminating hunger, reducing povertysteadily.
Số 21 - Tháng 3 năm 2018 105