Nghiên cứu mô hình quy hoạch kiến trúc bản làng kết hợp với dịch vụ du lịch khu văn hóa lịch sử ATK định hóa

 Nguyễn Xuân Thành Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 128(14): 101 - 105 
NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH QUY HOẠCH KIẾN TRÚC BẢN LÀNG 
KẾT HỢP VỚI DỊCH VỤ DU LỊCH KHU VĂN HÓA LỊCH SỬ ATK ĐỊNH HÓA 
 Nguyễn Xuân Thành* 
 Trường Đại học Kỹ thuật công nghiệp – ĐH Thái Nguyên 
TÓM TẮT 
 Khu du lịch văn hóa lịch sử ATK Định Hóa không chỉ là nơi có nhiều di tích lịch sử có ý nghĩa 
 quan trọng mà còn là nơi giàu truyền thống văn hóa dân tộc, có nhiều danh lam thắng cảnh đẹp. 
 Tuy nhiên trong quá trình khai thác du lịch vẫn chưa gắn kết việc khai thác, bảo tồn di tích với 
 khai thác bản sắc văn hóa dân tộc của vùng thể hiện các mặt sau: Chưa khai thác yếu tố văn hoá 
 bản làng vào các tuyến du lịch; Chưa khai thác kiến trúc nhà ở của người dân để phục vụ khách du 
 lịch. Để khắc phục các nhược điểm trên bài báo đưa ra mô hình quy hoạch kiến trúc bản làng kết 
 hợp với dịch vụ du lịch khu văn hóa lịch sử ATK Định Hóa nhằm khai thác giá trị văn hóa dân tộc 
 của vùng phục vụ cho du lịch. 
 Từ khóa: Quy hoạch, kiến trúc, kiến trúc cảnh quan, bản làng, nhà ở. 
TỔNG QUAN* ngự tốt khi cách mạng gặp khó khăn. Chính vì 
- ATK Định hóa là nơi có nhiều di tích lịch sử vậy mỗi tên làng, tên núi ở đây đều gắn với 
quan trọng, là môt địa danh có truyền thống những sự kiện lịch sử hào hùng của dân tộc. 
văn hóa cách mạng và có nhiều danh lam Do đó, bố cục cảnh quan làng bản khu ATK 
thắng cảnh. Do vậy, ATK Định Hóa là nơi Định Hóa có đặc điểm gắn với cảnh quan đồi 
hấp dẫn du khách để tìm hiểu văn hoá lịch sử, núi tạo cho làng bản vẻ hùng tráng và hòa 
thăm quan ngắm cảnh và nghỉ dưỡng. nhập xung quanh. 
- Ngày nay, trước sự phát triển mạnh mẽ về * Bản làng gắn với rừng. 
văn hóa, kinh tế, các điểm di tích ATK Định Rừng Định Hóa là một bộ phận đặc trưng 
Hóa đang được đầu tư cơ sở hạ tầng, bảo tồn trong việc tạo ra cảnh quan bản làng nơi đây. 
tôn tạo các di tích nhằm khai thác du lịch. Mỗi một làng bản gắn với những con đường 
Tuy nhiên chưa chú ý đến việc đầu tư để khai nhỏ xíu, gập ghềnh, len lỏi giữa rừng cọ. 
thác các giá trị văn hóa cảnh quan của vùng Những mái nhà sàn, nhà đất thấp thoáng dưới 
cụ thể còn một số tồn tại: những tán lá cọ và bóng cây cổ thụ đã tạo cho 
+ Chưa khai thác yếu tố văn hoá bản làng vào đặc điểm riêng của cảnh quan khu vực. 
các tuyến du lịch. * Bản làng gắn với quần thể di tích. 
+ Chưa khai thác kiến trúc nhà ở của người Khi lựa chọn nơi đây làm ATK, BácHồ khẳng 
dân để phục vụ khách du lịch. định: “Có nhân dân tốt, có cơ sở chính trị tốt 
CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA KIẾN là ở nơi đó “tiến khả dĩ công, thoái khả dĩ 
TRÚC BẢN LÀNG KHU VĂN HÓA LỊCH thủ” (tiến có thể đánh, lui có thể giữ)”. Đây 
SỬ ATK ĐỊNH HÓA chính là tiêu chí của Người để lựa chon nơi ở 
* Bản làng gắn với núi đồi. và làm việc ”Gần dân mà không gần đường”. 
Một trong những đặc trưng của bản làng khu Do vậy, khi xây dựng các điểm căn cứ cách 
ATK Định Hóa là thường nằm trong điạ thế mạng, Bác Hồ đều lựa chọn vị trí gắn với bản 
bao quanh có núi do vậy rất thuận lợi cho việc làng. Đây là một yếu tố quan trọng để huy 
lập căn cứ địa và đánh du kích trong kháng động lực lượng của toàn dân tham gia phục 
chiến, tạo cho Định Hóa có khả năng phòng vụ cho cách mạng. Cùng với những tấm lòng 
 kiên trung của người dân là một trong những 
* Tel: 0988 811535, Email: thanhnx_kts@yahoo.com lá chắn che chở cho cả vùng ATK rộng lớn, 
 101 
 Nguyễn Xuân Thành Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 128(14): 101 - 105 
bảo vệ an toàn cho Trung ương Đảng, Chính giữ lửa cho tất cả các bếp khác cũng như sưởi 
phủ và Bác Hồ. ấm cho cả gia đình, Bếp thứ hai được đặt 
Vị trí các điểm di tích thường được xây dựng cạnh giường của người già với mục đích giữ 
ở lưng chừng đồi dưới những tán cọ và những ấm trong mùa đông. Bếp cuối cùng dùng để 
cây cổ thụ xanh mát đan xen với những ngôi chế biến thức ăn, bếp này thường được dựng 
nhà sàn trong làng bản thấp thoáng dưới chân ở một gian riêng. Bên cạnh đó, người Tày 
đồi bám ven những cánh đồng, bờ suối. cũng thờ ma bếp ở ngay góc bếp hoặc cắm 
 ống nhang vào bức vách thẳng khuôn bếp 
Đây chính là một đặc trưng của cảnh quan của 
 nhưng về vách phía sau gọi là “sỏi lội”. 
bản làng, nó gắn với cảnh quan di tích ATK 
Định Hóa thành một cơ thể vững chắc và hài Trong ngôi nhà sàn, từ cách bố trí không gian 
hòa với không gian thiên nhiên của núi đồi. thờ cúng tổ tiên, nơi tiếp khách, bếp núc cho 
 tới buồng ngủ của mỗi thành viên trong gia 
* Bản làng gắn với con suối, thác nước. 
 đình đều thể hiện rõ phong tục, tập quán, nền 
Phần lớn các bản làng nơi đây đều có phong nếp của đồng bào Tày ở Định Hóa. 
cảnh hữu tình đáp. Không những có núi, Định 
 MÔ HÌNH QUY HOẠCH KIẾN TRÚC BẢN 
Hóa còn có suối uốn lượn bắt nguồn từ chân 
 LÀNG KẾT HỢP VỚI DỊCH VỤ DU LỊCH 
dãy núi Hồng chảy qua xóm Khuôn Tát ... đổ 
 KHU VĂN HÓA LỊCH SỬ ATK ĐỊNH HÓA 
vào sông Công là một phần không thể thiếu 
được trong bố cục kiến trúc bản làng huyện Nguyên tắc mô hình quy hoạch tuyến du 
Định Hóa. lịch nhằm khai thác giá trị bản làng 
Do vậy, suối không chỉ có vai trò ý nghĩa Dựa vào sự phân bố của các điểm di tích mà 
lịch sử như vậy mà còn là một điểm nhấn khi quy hoạch tuyến du lịch tổ chức thành các 
làm tôn thêm vẻ đẹp trong việc bố trí cảnh cụm theo nguyên tắc sau: 
quan bản làng. - Chọn ra các điểm di tích quan trọng có ý 
* Đặc trưng của kiến trúc nhà ở. nghĩa về mặt lịch sử và thuận tiện giao thông 
 để làm điểm đón tiếp du khách. 
Nét đặc trưng trong kiến trúc nhà ở Định Hóa 
là kiến trúc nhà sàn dân tộc Tày – Định Hóa. - Các di tích khác chỉ là các điểm tham quan . 
Hiện nay nhà sàn phần lớn là nhà hai mái, sàn - Trong tuyến tham quan cần đan xen bản 
ghép dát hoặc ván gỗ. Việc dựng ngôi nhà sàn làng với các điểm di tích tạo thành vòng tuần 
cần rất nhiều công phu. Để chuần bị đủ hoàn liên tục làm phong phú và hấp dẫn thêm 
nguyên liệu: Cột, ván, sàn, cọ... người ta phải cho du khách. 
vào rừng sâu, lên núi cao để kiếm tìm loại gỗ - Mạng lưới giao thông hiện tại đến các cụm 
tốt lâu năm. Thời gian lo nguyên liệu có thể di thích theo dạng hình xương cá không thuận 
vài ba tháng nhưng cũng khi tới cả vài năm. tiện cho tham quan. Đề xuất đường giao 
Nhà sàn có diện tích sử dụng rất lớn, chia thông thành vòng tròn khép kín thuận tiện cho 
thành các gian và mỗi gian đều có chức năng du khách cũng như phát huy giá trị củ bản 
riêng: Gian giữa dùng làm bàn thờ, để cầu làng vào du lịch. 
nguyện ông bà tổ tiên phù hộ cho gia đình an Giải pháp mô hình quy hoạch kiến trúc 
lành, ấm no và hạnh phúc. Còn các gian phụ bản làng kết hợp với dịch vụ du lịch khu 
được dùng để sinh hoạt, để đồ đạc văn hóa lịch sử ATK Định Hóa 
Nghệ thuật bài trí trong nhà sàn cũng mang Tùy vào địa điểm và vai trò của làng mà có 
nhiều nét đặc trưng riêng của văn hóa Tày – thể phân cấu trúc làng thành các phân khu 
Định Hóa. Nhà sàn người Tày thường đặt 3 nhằm phục vụ du lịch văn hóa như sau: 
bếp: Một bếp đặt ở gian chính giữa ngôi nhà, 
 Không gian đón tiếp và dịch vụ. 
đây là bếp chính dùng để tiếp khách và là nơi 
102 
 Nguyễn Xuân Thành Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 128(14): 101 - 105 
- Vị trí : Thường được lựa chọn vị trí ở đầu Không gian văn hóa lễ hội, thể dục thể thao. 
làng để đón tiếp du khách - Vị trí: Lựa chọn vùng trọng tâm của làng, 
- Nội dung hoạt động: nơi có địa hình bằng phẳng, phù hợp với các 
 hoạt động tập trung đông người. 
 - Nội dung hoạt động: Là nơi tập trung các 
 hoạt động thể thao và trò chơi, lễ hội,. 
 - Hình thức thể hiện: 
 Nên kết hợp với không gian thiên nhiên ngắm 
 cảnh tạo cảm rác rộng rãi, khoáng đạt. 
 Xây dựng khuôn viên sân lễ hội như trồng cây 
 xung quanh sân, lát nền vỉa hè, không gian 
 đường dạo. 
 Trang bị hệ thống cột điện chiếu sáng mang 
 dáng dấp kiến trúc dân tộc. 
Hình 1. Quy hoạch mạng lưới tuyến du lịch nhằm 
 khai thác giá trị bản làng phục vụ du lịch. Với địa hình không phẳng dùng giải pháp kè 
 theo dạng vát hay giật cấp đan xen với cỏ cây 
Khu phụ trợ phục vụ cho quản lý hướng dẫn, 
 tạo hòa nhập với cảnh quan xung quanh. 
trưng bày các hoạt động trong làng. 
 Cần chú ý các thùng rác lưu động để đảm bảo 
Văn hóa ẩm thực, bán hàng thủ công, đồ lưu niệm 
 môi trường xung quanh. 
Trường hợp làng có Đình cần khai thác giá trị 
Đình làng làm chỗ đón tiếp, trưng bày giới 
thiệu cho du khách 
- Hình thức thể hiện: 
Xây dựng các công trình dựa theo đường 
đồng mức của địa hình, tránh đào phá san lấp 
gây lãng phí cho đầu tư. Tỷ lệ khối tích công 
trình hài hòa với phong cảnh tự nhiên và cảnh 
quan đô thị. 
Khai thác các đường nét của kiến trúc địa 
phương, khuyến khích lợp mái dốc lợp ngói 
hoặc dán ngói hay có thể lợp dạ. 
Khai thác cảnh quan thiên nhiên sẵn có nhằm 
khai thác du lịch 
 Hình 3. Mẫu nhà nghỉ có phòng nghỉ khách và 
 chủ nhà chung một nhà 
 Không gian làng bản 
 - Về mặt chức năng: 
 Là nơi du khách tham quan và tìm hiểu văn 
 Hình 2. Không gian đón tiếp khách và dịch vụ hóa phong tục tập quán thông qua đời sống 
 khai thác kiến trúc nhà sàn sinh hoạt. 
 103 
 Nguyễn Xuân Thành Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 128(14): 101 - 105 
Tạo thuận lợi cho du khách ăn nghỉ nếu có 
nhu cầu đảm bảo tiện nghi, tính riêng tư, 
không ảnh hưởng đến cuộc sống riêng tư của 
gia đình. 
- Mô hình quy hoạch kiến trúc nhà ở: 
 Hình 4. Quy hoạch khuôn viên hài hòa xung quanh 
Quy hoạch dựa vào kiến trúc nhà dân sẵn có 
để chia thành các cụm bằng cách làm đường 
giao thông, tạo vỉa hè, đèn điện chiếu sáng, 
cây ven đường , hàng rào nhằm khai thác nổi Hình 5. Mẫu nhà nghỉ có phòng nghỉ khách và 
bật giá trị của kiến trúc bản địa đồng thời tạo chủ nhà tách làm 2 nhà 
thuận tiện cho du khách tham quan. Các công - Giải pháp quy hoạch kiến trúc: Không gian 
trình xây mới cần tuân thủ theo địa hình tự đường dạo khai thác cảnh quan đường dọc 
nhiên để hài hòa với môi trường xung quanh theo ven suối bằng hệ thống kè, lan can kết 
Giải pháp mặt bằng: Không gian mặt bằng hợp với bến nước, chỗ nghỉ chân ngắm cảnh 
tầng trệt là nơi tiếp khách , nơi du khách tham nhằm tạo cho du khách thêm thú vị. Bảo tồn 
quan, nơi trưng bày vật lưu niệm. Tầng 2 một hệ thống cây tự nhiên đặc biệt là những cây 
phần bố trí không gian ăn ở gia đình, bố trí lâu năm để đảm bảo vẻ nguyên sơ cho không 
thêm một cầu thang cho du khách lên phòng gian bản làng hài hòa với cảnh quan di tích 
nghỉ để đảm bảo riêng tư, trường hợp có hành KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 
lang không cần bố trí cầu thang riêng mà 
 Trên đây là một số giải pháp về mô hình quy 
khách có thể đi qua hành lang đến không gian 
 hoạch tuyến du lịch, mô hình bản làng kết 
phòng nghỉ. Không gian ăn uống có thể sử 
dụng chung với du khách tùy theo kiến trúc hợp với du lịch, mô hình kiến trúc nhà ở trong 
cụ thể đảm bảo vừa vệ sinh, vừa thoáng mát. khu du lịch khu văn hóa lịch sử ATK Định 
Nhà vệ sinh có thể bố trí vệ sinh riêng hay Hóa nhằm khai thác giá trị văn hóa dân tộc 
chung tùy vào điều kiện cụ thể đảm bảo vệ của vùng phục vụ cho du lịch góp phần làm 
sinh môi trường. Thông thường nhà vệ sinh tăng sự hấp dẫn của khu du lịch văn hóa lịch 
bố trí phía sau 2 tầng kết hợp với hành lang sử ATK Định Hóa với du khách. 
của nhà. 
Không gian thư giãn ngắm cảnh TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 1. Kts Nguyễn Thế Khải, Khai thác không gian 
- Vị trí : Thường ở cuối làng nơi có phong kiến trúc cảnh quan tại các khu di tích, Tạp chí 
cảnh đẹp núi đồi, cánh đồng, suối nước. Kiến trúc Việt Nam 
 2. Nguyễn Thế Bá (2004), Quy hoạch xây dựng và 
- Chức năng: Tạo không gian đường dạo tận phát triển đô thị, Nxb xây dựng, Hà Nội. 
dụng không gian thiên nhiên phục vụ nghỉ 3. Đồng Khắc Thọ, Về thủ đô gió ngàn ATK in 
ngơi thư giãn của du khách dấu lịch sử, Nxb Hội Nhà Văn, Thái Nguyên.
104 
 Nguyễn Xuân Thành Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 128(14): 101 - 105 
 SUMMARY 
 A LANDSCAPES PLANNING MODEL OF LOCAL ARCHITECTURE 
 COMBINE WITH TOURIST SERVICES FOR THE ATK DINH HOA 
 Nguyen Xuan Thanh* 
 College of Technology - TNU 
 ATK Dinh Hoa is not only home of many historical sites but also a place rich in cultural, ethnic 
 traditions and beautiful landscapes. However, during the tour operators have not linked the 
 exploitation and conservation of monuments to exploit ethnic cultural identity of the region. 
 Therefore, this paper introduced a landscape planning model based on the combination of the local 
 architecture and services for tourism development. For development the values of local 
 architecture we proposed to plan ruins in clusters and a closed circle road to connect clusters ruins 
 and local villages. In addition, we encourage the development of tourist services in the living space 
 of indigenous. 
 Keywords: planning, architecture, landscape architecture, architectural space, conservation 
Ngày nhận bài:07/10/2014; Ngày phản biện:21/10/2014; Ngày duyệt đăng: 25/11/2014 
Phản biện khoa học: TS. Dương Thế Hùng – Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp - ĐHTN 
* Tel: 0988 811535, Email: thanhnx_kts@yahoo.com 
 105