Giáo trình Hệ thống tài khoản kế toán và cách hạch toán (Phần 7)

Hệ thống tài khoản kế toỏn và cỏch hạch 
toỏn _ phần 7 
333 
HạCH TOáN TàI KHOảN LOạI NàY CầN TÔN TRọNG 
MộT Số QUY ĐịNH SAU 
1. Các doanh nghiệp có quyền chủ động sử dụng các loại nguồn vốn và 
các quỹ hiện có theo chính sách tài chính hiện hành, nh−ng với nguyên tắc 
phải đảm bảo hạch toán rành mạch, rõ ràng từng loại nguồn vốn, quỹ. Phải 
theo dõi chi tiết theo từng nguồn hình thành và theo từng đối t−ợng góp vốn 
(Tổ chức hoặc cá nhân), từng loại vốn, quỹ. 
Nguồn vốn chủ sở hữu của chủ doanh nghiệp thể hiện là một nguồn 
hình thành của tài sản thuần hiện có ở doanh nghiệp, nh−ng không phải cho 
một tài sản cụ thể mà là các tài sản nói chung. 
2. Việc chuyển dịch từ nguồn vốn này sang nguồn vốn khác hoặc từ chủ 
sở hữu này sang chủ sở hữu khác phải theo đúng chính sách tài chính hiện 
hành và làm đầy đủ các thủ tục cần thiết. 
3. Khi có sự thay đổi chính sách kế toán hoặc phát hiện ra sai sót trọng 
yếu mà phải áp dụng hồi tố, sau khi xác định đ−ợc ảnh h−ởng của các khoản 
mục vốn chủ sở hữu thì phải điều chỉnh vào số d− đầu năm của các tài khoản 
vốn chủ ở hữu t−ơng ứng của năm hiện tại. 
4. Tr−ờng hợp doanh nghiệp bị giải thể hoặc phá sản, các chủ sở hữu vốn 
(Các tổ chức hoặc cá nhân góp vốn) chỉ đ−ợc nhận phần giá trị còn lại của tài 
sản sau khi đã thanh toán các khoán Nợ phải trả. 
Loại Tài khoản 4 - Nguồn vốn chủ sở hữu, có 12 tài khoản, chia 
thành 5 nhóm: 
Nhóm Tài khoản 41 có 7 tài khoản: 
- Tài khoản 411 - Nguồn vốn kinh doanh; 
- Tài khoản 412 - Chênh lệch đánh giá lại tài sản; 
- Tài khoản 413 - Chênh lệch tỷ giá hối đoái; 
- Tài khoản 414 - Quỹ đầu t− phát triển; 
- Tài khoản 415 - Quỹ dự phòng tài chính; 
- Tài khoản 418 - Các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu; 
- Tài khoản 419 - Cổ phiếu quỹ. 
Nhóm Tài khoản 42 có 1 tài khoản: 
- Tài khoản 421 - Lợi nhuận ch−a phân phối. 
Nhóm Tài khoản 43 có 1 tài khoản: 
334 
- Tài khoản 431 - Quỹ khen th−ởng, phúc lợi. 
Nhóm Tài khoản 44 có 1 tài khoản: 
- Tài khoản 441 - Nguồn vốn đầu t− xây dựng cơ bản. 
Nhóm Tài khoản 46 có 2 tài khoản: 
- Tài khoản 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp; 
- Tài khoản 466 - Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ. 
335 
TàI KHOảN 411 
NGUồN VốN KINH DOANH 
Tài khoản này dùng để phản ánh nguồn vốn kinh doanh hiện có và tình 
hình tăng, giảm nguồn vốn kinh doanh của doanh nghiệp. 
Đối với công ty Nhà n−ớc, nguồn vốn kinh doanh gồm: Nguồn vốn kinh 
doanh đ−ợc Nhà n−ớc giao vốn, đ−ợc điều động từ các doanh nghiệp trong nội 
bộ Tổng công ty, vốn do công ty mẹ đầu t− vào công ty con, các khoản chênh 
lệch do đánh giá lại tài sản (Nếu đ−ợc ghi tăng, giảm nguồn vốn kinh doanh), 
hoặc đ−ợc bổ sung từ các quỹ, đ−ợc trích lập từ lợi nhuận sau thuế của hoạt 
động kinh doanh hoặc đ−ợc các tổ chức, cá nhân trong và ngoài n−ớc viện trợ 
không hoàn lại. 
Đối với doanh nghiệp liên doanh, nguồn vốn kinh doanh đ−ợc hình thành 
do các bên tham gia liên doanh góp vốn và đ−ợc bổ sung từ lợi nhuận sau thuế. 
Đối với công ty cổ phần, nguồn vốn kinh doanh đ−ợc hình thành từ số 
tiền mà các cổ đông đã góp cổ phần, đã mua cổ phiếu, hoặc đ−ợc bổ sung từ lợi 
nhuận sau thuế theo nghị quyết của Đại hội cổ đông của doanh nghiệp hoặc 
theo quy định trong Điều lệ hoạt động của Công ty. Thặng d− vốn cổ phần do 
bán cổ phiếu cao hơn mệnh giá. 
Đối với công ty TNHH và công ty hợp danh, nguồn vốn kinh doanh do 
các thành viên góp vốn, đ−ợc bổ sung từ lợi nhuận sau thuế của hoạt động 
kinh doanh. 
Đối với doanh nghiệp t− nhân, nguồn vốn kinh doanh bao gồm vốn do 
chủ doanh nghiệp bỏ ra kinh doanh hoặc bổ sung từ lợi nhuận sau thuế của 
hoạt động kinh doanh. 
HạCH TOáN TàI KHOảN NàY CầN TÔN TRọNG 
MộT Số QUY ĐịNH SAU 
1. Các doanh nghiệp hạch toán vào TK 411 "Nguồn vốn kinh doanh" 
theo số vốn thực tế đã góp bằng tiền, bằng tài sản khi mới thành lập, hoặc 
huy động thêm vốn để mở rộng quy mô hoạt động của doanh nghiệp. 
2. Doanh nghiệp phải tổ chức hạch toán chi tiết nguồn vốn kinh doanh 
theo từng nguồn hình thành vốn. Trong đó cần theo dõi chi tiết cho từng tổ 
chức, từng cá nhân tham gia góp vốn. 
a) Đối với công ty Nhà n−ớc thì nguồn vốn kinh doanh có thể đ−ợc hạch 
toán chi tiết nh− sau: 
- Vốn đầu t− của chủ sở hữu: Là nguồn vốn Ngân sách Nhà n−ớc giao 
(Kể cả nguồn vốn có nguồn gốc từ Ngân sách Nhà n−ớc, nh−: Chênh lệch do 
đánh giá lại tài sản...); 
336 
- Nguồn vốn bổ sung từ lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp hoặc đ−ợc 
tặng, biếu, viện trợ... 
b) Đối với doanh nghiệp liên doanh, công ty TNHH, công ty hợp danh thì 
nguồn vốn kinh doanh đ−ợc hạch toán chi tiết nh− sau: 
- Vốn đầu t− của chủ sở hữu: Là khoản vốn góp của các thành viên góp vốn; 
- Vốn khác: Là nguồn vốn đ−ợc bổ sung từ lợi nhuận sau thuế hoặc đ−ợc 
tặng biếu, viện trợ. 
c) Đối với công ty cổ phần thì nguồn vốn kinh doanh đ−ợc hạch toán chi 
tiết nh− sau: 
- Vốn đầu t− của chủ sở hữu: Là khoản tiền hoặc tài sản do các cổ đông 
góp cổ phần tính theo mệnh giá của cổ phiếu đã phát hành; 
- Thặng d− vốn cổ phần: Là số chênh lệch giữa mệnh giá và giá phát 
hành cổ phiếu; 
- Vốn khác: Là số vốn bổ sung từ lợi nhuận sau thuế hoặc đ−ợc tặng, 
biếu, viện trợ, nh−ng ch−a tính cho từng cổ đông. 
3. Đối với doanh nghiệp liên doanh phải tổ chức hạch toán chi tiết nguồn 
vốn kinh doanh theo từng bên góp vốn. Trong đó phải chi tiết theo từng lần 
góp vốn, mức vốn góp, loại vốn góp, nh−: Vốn góp ban đầu, vốn đ−ợc bổ sung 
từ kết quả hoạt động kinh doanh. 
4. Chỉ ghi giảm vốn kinh doanh khi doanh nghiệp nộp trả vốn cho Ngân 
sách Nhà n−ớc, bị điều động vốn cho doanh nghiệp khác trong nội bộ Tổng 
công ty, trả lại vốn cho các cổ đông hoặc các bên góp vốn liên doanh hoặc giải 
thể, thanh lý doanh nghiệp, hoặc xử lý bù lỗ kinh doanh theo quyết định của 
Đại hội cổ đông. 
5. Tr−ờng hợp nhận vốn góp liên doanh, vốn góp cổ phần của các cổ đông 
bằng ngoại tệ thì đ−ợc quy đổi ngoại tệ ra Đồng Việt Nam theo tỷ giá giao 
dịch thực tế hoặc tỷ giá giao dịch bình quân trên thị tr−ờng ngoại tệ trên 
Ngân hàng do ngân hàng Nhà n−ớc Việt Nam công bố tại thời điểm phát sinh. 
Trong quá trình hoạt động, không đ−ợc đánh giá lại số d− Có Tài khoản 411 
"Nguồn vốn kinh doanh" có gốc ngoại tệ. 
6. Tr−ờng hợp nhận vốn góp của các tổ chức, cá nhân góp vốn bằng tài 
sản phải phản ánh tăng nguồn vốn kinh doanh theo giá đánh giá lại của tài 
sản đ−ợc các bên góp vốn chấp nhận. 
7. Đối với công ty cổ phần, vốn góp cổ phần của các cổ đông đ−ợc ghi theo 
giá thực tế phát hành cổ phiếu, nh−ng đ−ợc phản ánh chi tiết theo hai chỉ tiêu 
riêng: Vốn đầu t− của chủ sở hữu và thặng d− vốn cổ phần. Vốn đầu t− của 
chủ sở hữu đ−ợc phản ánh theo mệnh giá của cổ phiếu. Thặng d− vốn cổ phần 
phản ánh khoản chênh lệch tăng giữa số tiền thực tế thu đ−ợc so với mệnh giá 
337 
khi phát hành lần đầu, hoặc phát hành bổ sung cổ phiếu và chênh lệch tăng, 
giảm giữa số tiền thực tế thu đ−ợc so với giá mua lại cổ phiếu khi tái phát 
hành cổ phiếu quỹ. 
Riêng tr−ờng hợp mua lại cổ phiếu để huỷ bỏ ngay tại ngày mua thì giá 
trị cổ phiếu đ−ợc ghi giảm nguồn vốn kinh doanh tại ngày mua là giá thực tế 
mua lại và cũng phải ghi giảm nguồn vốn kinh doanh chi tiết theo mệnh giá 
và phần thặng d− vốn cổ phần của cổ phiếu mua lại. 
KếT CấU Và NộI DUNG PHảN áNH CủA 
TàI KHOảN 411 - NGUồN VốN KINH DOANH 
Bên Nợ: 
Nguồn vốn kinh doanh giảm do: 
- Hoàn trả vốn góp cho các chủ sở hữu vốn; 
- Giải thể, thanh lý doanh nghiệp; 
- Bù lỗ kinh doanh theo quyết định của Đại hội cổ đông (Đối với công ty 
cổ phần) 
- Mua lại cổ phiếu để huỷ bỏ (Đối với công ty cổ phần). 
Bên Có: 
Nguồn vốn kinh doanh tăng do: 
- Các chủ sở hữu đầu t− vốn (Góp vốn ban đầu và góp vốn bổ sung); 
- Bổ sung vốn từ lợi nhuận kinh doanh; 
- Phát hành cổ phiếu cao hơn mệnh giá; 
- Giá trị quà tặng, biếu, tài trợ (Sau khi trừ các khoản thuế phải nộp) 
làm tăng nguồn vốn kinh doanh. 
Số d− bên Có: 
Nguồn vốn kinh doanh hiện có của doanh nghiệp. 
Tài khoản 411 - Nguồn vốn kinh doanh, có 3 tài khoản cấp 2: 
- TK 4111 - Vốn đầu t− của chủ sở hữu: Tài khoản này phản ánh khoản 
vốn thực đã đầu t− của chủ sở hữu theo Điều lệ công ty của các chủ sở hữu 
vốn. Đối với các công ty cổ phần thì vốn góp từ phát hành cổ phiếu đ−ợc ghi 
vào tài khoản này theo mệnh giá. 
- TK 4112 - Thặng d− vốn cổ phần: Tài khoản này phản ánh phần chênh 
lệch tăng do phát hành cổ phiếu cao hơn mệnh giá và chênh lệch tăng, giảm 
338 
so với giá mua lại khi tái phát hành cổ phiếu quỹ đối với các công ty cổ phần). 
- TK 4118 - Vốn khác: Tài khoản này phản ánh số vốn kinh doanh đ−ợc 
hình thành do bổ sung từ kết quả hoạt động kinh doanh hoặc do đ−ợc tặng, 
biếu, tài trợ, đánh giá lại tài sản (Nếu các khoản này đ−ợc phép ghi tăng, 
giảm nguồn vốn kinh doanh). 
PHƯƠNG PHáP HạCH TOáN Kế TOáN 
MộT Số NGHIệP Vụ KINH Tế CHủ YếU 
1. Khi thực nhận vốn góp, vốn đầu t− của các chủ sở hữu, ghi: 
Nợ các TK 111, 112,... 
Nợ TK 211 - TSCĐ hữu hình 
Nợ TK 213 - TSCĐ vô hình 
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (4111). 
2. Khi nhận đ−ợc tiền mua cổ phiếu của các cổ đông với giá phát hành 
theo mệnh giá cổ phiếu, ghi: 
Nợ các TK 111, 112 (Mệnh giá) 
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (4111) (Mệnh giá). 
3. Khi nhận đ−ợc tiền mua cổ phiếu của các cổ đông với giá phát hành 
cao hơn mệnh giá cổ phiếu, ghi: 
Nợ các TK 111, 112 (Giá phát hành) 
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (TK 4111) (Mệnh giá) và TK 
4112 (Chênh lệch lớn hơn giữa giá phát hành và 
mệnh giá cổ phiếu) 
4. Khi nhận đ−ợc tiền tái phát hành cổ phiếu quỹ, ghi: 
Nợ các TK 111, 112 (Giá tái phát hành) 
Nợ TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (4112) (Số chênh lệch giữa giá tái 
phát hành nhỏ hơn giá ghi số cổ phiếu quỹ) 
Có TK 419 - Cổ phiếu quỹ (Theo giá ghi sổ) 
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (4112) (Số chênh lệch giữa giá 
tái phát hành lớn hơn giá ghi sổ cổ phiếu quỹ). 
5. Bổ sung vốn kinh doanh từ quỹ đầu t− phát triển khi đ−ợc phép của 
Hội đồng quản trị hoặc cấp có thẩm quyền, ghi: 
Nợ TK 414 - Quỹ đầu t− phát triển 
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh. 
339 
6. Bổ sung nguồn vốn kinh doanh từ số chênh lệch do đánh giá lại tài 
sản, khi đ−ợc duyệt, ghi: 
Nợ TK 412 - Chênh lệch đánh giá lại tài sản 
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh. 
7. Khi công trình xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn đầu t− XDCB đã 
hoàn thành hoặc công việc mua sắm TSCĐ đã xong đ−a vào sử dụng cho hoạt 
động sản xuất, kinh doanh, quyết toán vốn đầu t− đ−ợc duyệt, kế toán ghi 
tăng nguyên giá TSCĐ, đồng thời ghi tăng nguồn vốn kinh doanh: 
Nợ TK 441 - Nguồn vốn đầu t− XDCB 
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh. 
8. Khi các công ty thành viên trực thuộc Tổng công ty, công ty con nhận 
vốn vào Tổng công ty giao, công ty mẹ đầu t− để bổ sung vốn kinh doanh, kế 
toán đơn vị cấp d−ới, ghi: 
Nợ các TK 111, 112,... 
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh. 
9. Khi nhận đ−ợc quà biếu, tặng, tài trợ, ghi: 
Nợ các TK 111, 112,... 
Nợ TK 211 - TSCĐ hữu hình 
Nợ TK 152 - Nguyên liệu, vật liệu 
Có TK 711 - Thu nhập khác. 
Sau khi thực hiện nghĩa vụ thuế với Nhà n−ớc, nếu phần còn lại đ−ợc 
phép ghi tăng nguồn vốn kinh doanh (4118), ghi: 
Nợ TK 421 - Lợi nhuận ch−a phân phối 
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (4118). 
10. Bổ sung vốn góp do trả cổ tức bằng cổ phiếu cho các cổ đông, ghi: 
Nợ TK 421 - Lợi nhuận ch−a phân phối 
Nợ TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (4112) (Số chênh lệch giữa giá phát 
hành nhỏ hơn mệnh giá cổ phiếu) 
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (TK 4111 - Theo mệnh giá và 
TK 4112 - Số chênh lệch giữa giá phát hành lớn hơn 
mệnh giá cổ phiếu). 
11. Khi nhận vốn góp của các bên tham gia liên doanh, ghi: 
Nợ các TK 111, 112, 211, 213,... 
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (4111). 
12. Khi công ty cổ phần mua lại cổ phiếu để huỷ bỏ ngay tại ngày mua lại: 
340 
12.1. Tr−ờng hợp gi áthực tế mua lại cổ phiếu lớn hơn mệnh gi ácổ phiếu, ghi: 
Nợ TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (TK 4111 (Theo mệnh giá)) 
Nợ TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (TK 4112 (Số chênh lệch giữa giá 
mua lại lớn hơn mệnh giá cổ phiếu)) 
Có các TK 111, 112,... 
12.2. Tr−ờng hợp gi áthực tế mua lại cổ phiếu nhỏ hơn mệnh gi ácổ phiếu, ghi: 
Nợ TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (4111) (Theo mệnh giá cổ phiếu) 
Có các TK 111, 112,... 
Có TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (4112) (Số chênh lệch giữa giá 
mua lại nhỏ hơn mệnh giá). 
13. Khi huỷ bỏ cổ phiếu quỹ, ghi: 
Nợ TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (TK 4111 (Theo mệnh giá)) 
Nợ TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (TK 4112 (Số chênh lệch giữa giá 
mua lại lớn hơn mệnh giá cổ phiếu)) 
Có TK 419 - Cổ phiếu quỹ (Theo giá mua lại cổ phiếu). 
14. Khi hoàn trả vốn góp cho các thành viên góp vốn, ghi: 
Nợ TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh (4111, 4112) 
Có các TK 111, 112,... 
15. Khi đơn vị thành viên, công ty con hoàn trả vốn kinh doanh cho Tổng 
công ty, công ty mẹ theo ph−ơng thức ghi giảm vốn, kế toán đơn vị cấp d−ới, ghi: 
Nợ TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh 
Có các TK 111, 112,... 
16. Khi bị điều động vốn kinh doanh của đơn vị cho một đơn vị khác theo 
quyết định của cấp có thẩm quyền (nếu có): 
- Khi bị điều động vốn kinh doanh là TSCĐ, ghi: 
Nợ TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh 
Nợ TK 214 - Hao mòn TSCĐ 
Có TK 211 - TSCĐ hữu hình 
Có TK 213 - TS CĐ vô hình. 
- Khi điều động vốn bằng tiền, ghi: 
Nợ TK 411 - Nguồn vốn kinh doanh 
Có TK 111, 112 
17. Kế toán tr−ờng hợp mua, bán khi hợp nhất kinh doanh đ−ợc thực 
341 
hiện bằng việc bên mua phát hành cổ phiếu: Thực hiện theo Thông t− h−ớng 
dẫn kế toán thực hiện Chuẩn mực kế toán số 11 - “Hợp nhất kinh doanh”. 
342 
TàI KHOảN 412 
CHÊNH LệCH ĐáNH GIá LạI TàI SảN 
Tài khoản này dùng để phản ánh số chênh lệch do đánh giá lại tài sản 
hiện có và tình hình xử lý số chênh lệch đó ở doanh nghiệp. 
HạCH TOáN TàI KHOảN NàY CầN TÔN TRọNG 
MộT Số QUY ĐịNH SAU 
1. Tài sản đ−ợc đánh giá lại chủ yếu là TSCĐ, bất động sản đầu t−, một 
số tr−ờng hợp có thể và cần thiết đánh giá lại vật t−, công cụ, dụng cụ, thành 
phẩm, hàng hóa, sản phẩm dở dang... 
2. Chênh lệch đánh giá lại tài sản đ−ợc phản ánh vào tài khoản này 
trong các tr−ờng hợp sau: 
- Khi có quyết định của Nhà n−ớc về đánh giá lại tài sản; 
- Khi thực hiện cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà n−ớc; 
- Các tr−ờng hợp khác theo quy định (Nh− khi chuyển đổi hình thức sở 
hữu doanh nghiệp...) 
3. Tài khoản này không phản ánh số chênh lệch đánh giá lại khi đ−a tài 
sản đi góp vốn liên kết, liên doanh hoặc đầu t− vào công ty con, khoản chênh 
lệch đánh giá lại trong các tr−ờng hợp này đ−ợc phản ánh vào TK 711 - Thu 
nhập khác (nếu là lãi) hoặc TK 811 - Chi phí khác (nếu là lỗ). 
4. Giá trị tài sản đ−ợc xác định lại trên cơ sở bảng giá Nhà n−ớc quy 
định hoặc Hội đồng định giá tài sản thống nhất xác định. 
5. Số chênh lệch giá do đánh giá lại tài sản đ−ợc hạch toán và xử lý theo 
chính sách tài chính hiện hành. 
KếT CấU Và NộI DUNG PHảN áNH CủA 
Tài KHOảN 412 - CHÊNH LệCH ĐáNH GIá Lại Tài SảN 
Bên Nợ: 
- Số chênh lệch giảm do đánh giá lại tài sản; 
- Xử lý số chênh lệch tăng do đánh giá lại tài sản. 
Bên Có: 
- Số chênh lệch tăng do đánh giá lại tài sản; 
343 
- Xử lý số chênh lệch giảm do đánh giá lại tài sản. 
Tài khoản 412 - Chênh lệch đánh giá lại tài sản, có thể có số d− bên Nợ 
hoặc số d− bên Có: 
Số d− bên Nợ: 
Số chênh lệch giảm do đánh giá lại tài sản ch−a đ−ợc xử lý. 
Số d− bên Có: 
Số chênh lệch tăng do đ ...  
374 
4. Cuối mỗi năm tài chính, đơn vị phải làm thủ tục quyết toán tình hình 
tiếp nhận và sử dụng nguồn kinh phí sự nghiệp với cơ quan tài chính, cơ quan 
chủ quản và với từng cơ quan, tổ chức cấp phát kinh phí theo chính sách tài 
chính hiện hành. Số kinh phí sử dụng ch−a hết đ−ợc xử lý theo quyết định của 
cơ quan có thẩm quyền. Đơn vị chỉ đ−ợc chuyển sang năm sau số kinh phí sự 
nghiệp, dự án ch−a sử dụng hết khi đ−ợc cơ quan hoặc cấp có thẩm quyền 
chấp nhận. 
5. Cuối năm tài chính, nếu số chi hoạt động bằng nguồn kinh phí sự 
nghiệp ch−a đ−ợc duyệt quyết toán, thì kế toán kết chuyển nguồn kinh phí sự 
nghiệp năm nay sang nguồn kinh phí sự nghiệp năm tr−ớc. 
KếT CấU Và NộI DUNG PHảN áNH CủA 
TàI KHOảN 461- NGUồN KINH PHí Sự NGHIệP 
Bên Nợ: 
- Số chi bằng nguồn kinh phí sự nghiệp, nguồn kinh phí dự án đã đ−ợc 
duyệt quyết toán với nguồn kinh phí sự nghiệp, nguồn kinh phí dự án; 
- Số kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án sử dụng không hết hoàn lại cho 
NSNN hoặc nộp trả cấp trên. 
Bên Có: 
Số kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án đã thực nhận của Ngân sách hoặc 
cấp trên, 
- Các khoản thu sự nghiệp phát sinh tại đơn vị đ−ợc bổ sung nguồn kinh 
phí sự nghiệp. 
Số d− bên Có: 
Số kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án đã nhận của Ngân sách hoặc cấp 
trên cấp nh−ng ch−a sử dụng hoặc đã sử dụng nh−ng ch−a đ−ợc quyết toán. 
Tài khoản 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp, có 2 tài khoản cấp 2: 
Tài khoản 4611 - Nguồn kinh phí sự nghiệp năm tr−ớc: Phản ánh số 
kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án thuộc năm tr−ớc đã sử dụng nh−ng báo 
cáo quyết toán năm tr−ớc ch−a đ−ợc duyệt và số kinh phí sự nghiệp năm tr−ớc 
ch−a sử dụng hết. Khi báo cáo quyết toán năm tr−ớc đ−ợc duyệt, số chi bằng 
nguồn kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án năm tr−ớc sẽ đ−ợc chuyển trừ vào 
Tài khoản 461 "Nguồn kinh phí sự nghiệp" (4611 - Nguồn kinh phí sự nghiệp 
năm tr−ớc). Còn số kinh phí sự nghiệp năm tr−ớc ch−a sử dụng hết, tùy theo 
quyết định của cơ quan tài chính hoặc cấp có thẩm quyền, phải nộp lại ngân 
sách hoặc chuyển thành nguồn kinh phí năm nay. 
- Tài khoản 4612 - Nguồn kinh phí sự nghiệp năm nay: Phản ánh nguồn 
kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án đã đ−ợc Ngân sách hoặc cấp trên cấp 
375 
trong năm nay, kể cả các khoản kinh phí sự nghiệp năm tr−ớc ch−a sử dụng 
hết khi xét duyệt báo cáo quyết toán đ−ợc chuyển thành khoản kinh phí của 
năm nay. Hết niên độ kế toán, sang đầu năm sau số kinh phí thuộc năm nay, 
nếu ch−a đ−ợc quyết toán sẽ đ−ợc chuyển từ Tài khoản 4612 "Nguồn kinh phí 
sự nghiệp năm nay" sang Tài khoản 4611 "Nguồn kinh phí sự nghiệp năm 
tr−ớc" để theo dõi cho đến khi báo cáo quyết toán năm tr−ớc đ−ợc duyệt. 
PHƯƠNG PHáP HạCH TOáN Kế TOáN 
MộT Số NGHIệP Vụ KINH Tế CHủ YếU 
1. Nhận kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án do Ngân sách Nhà n−ớc cấp 
bằng lệnh chi tiền hoặc kinh phí sự nghiệp do cấp trên cấp bằng tiền, ghi: 
Nợ các TK 111, 112,... 
Có TK 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp (4612). 
2. Khi đ−ợc cơ quan có thẩm quyền giao dự toán chi hoạt động, chi dự án 
ghi đơn bên Nợ TK 008 "Dự toán chi sự nghiệp, dự án" (Tài khoản ngoài Bảng 
Cân đối kế toán). 
3. Khi rút dự toán chi sự nghiệp, dự án về nhập quỹ hoặc mua vật t−, 
dụng cụ hoặc thanh toán trực tiếp cho ng−ời bán hàng hoặc chi trực tiếp, ghi: 
Nợ TK 111 - Tiền mặt 
Nợ TK 331 - Phải trả cho ng−ời bán 
Nợ TK 161 - Chi sự nghiệp (1612) 
Nợ các TK 152, 153,... 
Có TK 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp (4612). 
Đồng thời ghi đơn bên Có TK 008 "Dự toán chi sự nghiệp, dự án" (Tài 
khoản ngoài Bảng cân đối kế toán). 
4. Các khoản thu sự nghiệp phát sinh tại đơn vị (nếu có), ghi: 
Nợ các TK 111, 112,... 
Có TK 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp (4612) 
5. Nhận kinh phí sự nghiệp bằng TSCĐ do Ngân sách cấp, đơn vị cấp 
trên cấp hoặc đ−ợc viện trợ không hoàn lại bằng TSCĐ dùng cho hoạt động sự 
nghiệp, hoạt động dự án, ghi: 
Nợ TK 211 - TSCĐ hữu hình 
Nợ TK 213 - TSCĐ vô hình 
Có TK 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp. 
Đồng thời, ghi: 
376 
Nợ TK 161 - Chi sự nghiệp 
Có TK 466 - Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ. 
6. Cuối kỳ kế toán năm, đơn vị còn có số d− tiền mặt, tiền gửi thuộc nguồn 
kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án nếu phải nộp trả số kinh phí sự nghiệp sử 
dụng không hết cho Ngân sách Nhà n−ớc hoặc cấp trên, khi nộp trả, ghi: 
Nợ TK 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp 
Có các TK 111, 112,... 
Nếu số kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án sử dụng không hết đ−ợc giữ lại 
để chuyển thành nguồn kinh phí năm sau thì không thực hiện bút toán trên. 
7. Khi báo cáo quyết toán chi sự nghiệp, chi dự án đ−ợc duyệt ngay 
trong năm ghi: 
Nợ TK 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp (4612) 
Có TK 161 - Chi sự nghiệp (1612) (Số chi đ−ợc duyệt). 
8. Nếu đến cuối năm báo cáo quyết toán chi sự nghiệp, dự án ch−a 
đ−ợc duyệt: 
- Kết chuyển chi sự nghiệp, chi dự án năm nay thành chi sự nghiệp, chi 
dự án năm tr−ớc, ghi: 
Nợ TK 161 - Chi sự nghiệp (1611 - Chi sự nghiệp năm tr−ớc) 
Có TK 161 - Chi sự nghiệp (1612 - Chi sự nghiệp năm nay). 
- Đồng thời kết chuyển nguồn kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án năm 
nay thành nguồn kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án năm tr−ớc, ghi: 
Nợ TK 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp (4612 - Nguồn kinh phí sự 
nghiệp năm nay) 
Có TK 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp (4611 - Nguồn kinh phí sự 
nghiệp năm tr−ớc). 
9. Khi báo cáo quyết toán chi sự nghiệp, chi dự án năm tr−ớc đ−ợc duyệt, ghi: 
Nợ TK 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp (4611) 
Có TK 161 - Chi sự nghiệp (1611). 
10. Nguồn kinh phí sự nghiệp của năm tr−ớc đ−ợc xác định còn thừa khi 
xét duyệt báo cáo quyết toán năm, đ−ợc chuyển thành nguồn kinh phí sự 
nghiệp năm nay, ghi: 
 Nợ TK 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp (4611 - Nguồn kinh phí sự 
nghiệp năm tr−ớc) 
Có TK 461 - Nguồn kinh phí sự nghiệp (4612 - Nguồn kinh phí sự 
nghiệp năm nay). 
377 
TàI KHOảN 466 
NGUồN KINH PHí Đã HìNH THàNH Tài SảN Cố ĐịNH 
Tài khoản này dùng để phản ánh số hiện có và tình hình biến động 
tăng, giảm nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ. Chỉ ghi tăng nguồn kinh phí 
đã hình thành TSCĐ khi đơn vị mua sắm TSCĐ, đầu t− xây dựng mới hoặc 
nâng cấp, cải tạo, mở rộng đ−ợc ghi tăng nguyên giá TSCĐ bằng nguồn kinh 
phí sự nghiệp, kinh phí dự án đ−ợc cấp từ NSNN hoặc nhận viện trợ, tài trợ, 
đ−a vào sử dụng cho hoạt động sự nghiệp, dự án. 
Ghi giảm nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ khi tính hao mòn TSCĐ 
hoặc nh−ợng bán, thanh lý, phát hiện thiếu TSCĐ khi kiểm kê, nộp trả Nhà n−ớc 
hoặc điều chuyển TSCĐ cho đơn vị khác theo lệnh của cấp trên, của Nhà n−ớc. 
kết cấu và nội dung PHảN áNH CủA 
TàI KHOảN 466 - NGUồN KINH PHí Đã HìNH THàNH TSCĐ 
Bên Nợ: 
Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ giảm, gồm: 
- Nộp trả Nhà n−ớc hoặc điều chuyển TSCĐ dừng cho hoạt động sự 
nghiệp, hoạt động dự án theo quyết định của cơ quan Nhà n−ớc hoặc cấp có 
thẩm quyền; 
- Tính hao mòn TSCĐ dùng cho hoạt động sự nghiệp, dự án; 
- Nh−ợng bán, thanh lý TSCĐ, phát hiện thiếu TSCĐ dùng cho hoạt 
động sự nghiệp, dự án; 
- Giá trị còn lại của TSCĐ giảm do đánh giá lại. 
Bên Có: 
Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ tăng, gồm: 
- Đầu t−, mua sắm TSCĐ hoàn thành đ−a vào sử dụng hoạt động sự 
nghiệp, dự án: 
Đ−ợc cấp kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án, đ−ợc viện trợ không hoàn 
lại bằng TSCĐ; 
- Giá trị còn lại của TSCĐ tăng do đánh giá lại. 
Số d− bên Có: 
Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ hiện có ở đơn vị. 
378 
PHƯƠNG PHáP HạCH TOáN kế TOáN 
MộT Số NGHIệP Vụ KINH Tế CHủ yếu 
1. Tr−ờng hợp đ−ợc Ngân sách Nhà n−ớc, đơn vị cấp trên cấp kinh phí 
bằng TSCĐ hoặc dùng kinh phí sự nghiệp, dự án, viện trợ không hoàn lại để 
mua sắm TSCĐ, đầu t− XDCB, khi việc mua TSCĐ, đầu t− XDCB hoàn thành 
tài sản đ−ợc đ−a vào sử dụng cho hoạt động sự nghiệp, dự án, ghi: 
Nợ TK 211 - TSCĐ hữu hình 
Nợ TK 213 - TSCĐ vô hình 
Có các TK 111, 112, 241, 331, 461,... 
Đồng thời ghi: 
Nợ TK 161 - Chi sự nghiệp 
Có TK 466 - Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ. 
Nếu rút dự toán chi sự nghiệp, dự án để mua TSCĐ, để đầu t− XDCB, 
đồng thời ghi đơn bên Có TK 008 - Dự toán chi sự nghiệp, dự án (Tài khoản 
ngoài Bảng cân đối kế toán). 
2. Cuối kỳ kế toán năm tính hao mòn TSCĐ đầu t−, mua sắm bằng 
nguồn kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án dùng cho hoạt động sự nghiệp, dự 
án, ghi: 
Nợ TK 466 - Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ 
Có TK 214 - Hao mòn TSCĐ. 
3. Khi nh−ợng bán, thanh lý TSCĐ dùng cho hoạt động sự nghiệp, dự án: 
- Ghi giảm TSCĐ nh−ợng bán, thanh lý: 
Nợ TK 466 - Nguồn kinh phí đã hình thành TSCĐ giá trị còn lại) 
Nợ TK 214 - Hao mòn TSCĐ (Giá trị hao mòn) 
Có TK 211 - TSCĐ hữu hình (Nguyên giá) 
Có TK 213 - TSCĐ vô hình (Nguyên giá). 
- Số thu, các khoản chi và chênh lệch thu, chi về nh−ợng bán, thanh 
lý TSCĐ đầu t− bằng nguồn kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án, đ−ợc xử 
lý và hạch toán theo quyết định thanh lý, nh−ợng bán TSCĐ của cấp có 
thẩm quyền. 
379 
LOạI TàI KHOảN 5 
DOANH THU 
Loại Tài khoản này dùng để phản ánh toàn bộ doanh thu bán sản phẩm, 
hàng hoá bất động sản đầu t−, dịch vụ, tiền lãi, tiền bản quyền, cổ tức và lợi 
nhuận đ−ợc chia, các khoản chiết khấu th−ơng mại, giảm giá hàng bán, hàng 
bán bị trả lại. 
Doanh thu là tổng giá trị của các lợi ích kinh tế doanh nghiệp đã thu 
đ−ợc hoặc sẽ thu đ−ợc trong kỳ kế toán, phát sinh từ hoạt động SXKD thông 
th−ờng của doanh nghiệp, góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu. Các khoản thu 
hộ bên thứ ba không phải là nguồn lợi ích kinh tế, không làm tăng vốn chủ sở 
hữu của doanh nghiệp sẽ không đ−ợc coi là doanh thu. 
HạCH TOáN LOạI TàI KHOảN NàY CầN TÔN TRọNG 
 MộT Số QUY ĐịNH SAU 
1. Việc xác định và ghi nhận doanh thu phải tuân thủ các quy định 
trong Chuẩn mực kế toán số 14 "Doanh thu và thu nhập khác" và các Chuẩn 
mực kế toán khác có liên quan. 
2. Việc ghi nhận doanh thu và chi phí phải theo nguyên tắc phù hợp. 
Khi ghi nhận một khoản doanh thu thì phải ghi nhận một khoản chi phí 
t−ơng ứng có liên quan đến việc tạo ra doanh thu đó. 
3. Chỉ ghi nhận doanh thu bán sản phẩm, hàng hoá khi thoả mãn đồng 
thời 5 điều kiện sau: 
- Doanh nghiệp đã trao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở 
hữu sản phẩm hoặc hàng hoá cho ng−ời mua; 
- Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền quản lý hàng hoá nh− ng−ời 
sở hữu hàng hoá hoặc quyền kiểm soát hàng hoá; 
- Doanh thu đ−ợc xác định t−ơng đối chắc chắn; 
- Doanh nghiệp đã thu đ−ợc hoặc sẽ thu đ−ợc lợi ích kinh tế từ giao dịch 
bán hàng; 
- Xác định đ−ợc chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng. 
4. Doanh thu của giao dịch về cung cấp dịch vụ đ−ợc ghi nhận khi kết 
quả của giao dịch đó đ−ợc xác định một cách đáng tin cậy. Tr−ờng hợp giao 
dịch về cung cấp dịch vụ liên quan đến nhiều kỳ thì doanh thu đ−ợc ghi nhận 
trong kỳ theo kết quả phần công việc đã hoàn thành vào ngày lập Bảng cân 
đối kế toán của kỳ đó. Kết quả của giao dịch cung cấp dịch vụ đ−ợc xác định 
khi thoả mãn đồng thời bốn (4) điều kiện sau: 
380 
- Doanh thu đ−ợc xác định t−ơng đối chắc chắn; 
- Có khả năng thu đ−ợc lợi ích kinh tế từ giao dịch cung cấp dịch vụ đó; 
- Xác định đ−ợc phần công việc đã hoàn thành vào ngày lập Bảng cân 
đối kế toán; 
- Xác định đ−ợc chi phí phát sinh cho giao dịch và chi phí để hoàn thành 
giao dịch cung cấp dịch vụ đó. 
5. Khi hàng hoá hoặc dịch vụ đ−ợc trao đổi để lấy hàng hoá hoặc dịch vụ 
t−ơng tự về bản chất và giá trị thì việc trao đổi đó không đ−ợc coi là một giao 
dịch tạo ra doanh thu và không đ−ợc ghi nhận là doanh thu. 
6. Doanh thu phải đ−ợc theo dõi riêng biệt theo từng loại doanh thu: 
Doanh thu bán hàng, doanh thu cung cấp dịch vụ, doanh thu tiền lãi, tiền bản 
quyền, cổ tức và lợi nhuận đ−ợc chia. Trong từng loại doanh thu lại đ−ợc chi 
tiết theo từng khoản doanh thu, nh− doanh thu bán hàng có thể đ−ợc chi tiết 
thành doanh thu bán sản phẩm, hàng hoá,... nhằm phục vụ cho việc xác định 
đầy đủ, chính xác kết quả kinh doanh theo yêu cầu quản lý hoạt động sản 
xuất, kinh doanh và lập báo cáo kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. 
7. Nếu trong kỳ kế toán phát sinh các khoản giảm trừ doanh thu bán 
hàng và cung cấp dịch vụ, nh− chiết khấu th−ơng mại, giảm giá hàng bán, 
hàng bán bị trả lại thì phải đ−ợc hạch toán riêng biệt. Các khoản giảm trừ 
doanh thu đ−ợc tính trừ vào doanh thu ghi nhận ban đầu để xác định doanh 
thu thuần làm căn cứ xác định kết quả kinh doanh của kỳ kế toán. 
8. Về nguyên tắc, cuối kỳ kế toán, doanh nghiệp phải xác định kết quả 
hoạt động SXKD. Toàn bộ doanh thu thuần thực hiện trong kỳ kế toán đ−ợc 
kết chuyển vào Tài khoản 911 - Xác định kết quả kinh doanh. Các tài khoản 
thuộc loại tài khoản doanh thu không có số d− cuối kỳ. 
Loại Tài khoản 5 - Doanh thu có 6 tài khoản, chia thành 3 nhóm: 
Nhóm TK 51 - Doanh thu, có 03 tài khoản 
- Tài khoản 511 - Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ; 
- Tài khoản 512 - Doanh thu bán hàng nội bộ; 
- Tài khoản 515 - Doanh thu hoạt động tài chính. 
Nhóm TK 52 - Có 01 tài khoản 
- Tài khoản 521 - Chiết khấu th−ơng mại. 
Nhóm TK 53 - Có 2 tài khoản 
- Tài khoản 531 - Hàng bán bị trả lại; 
- Tài khoản 532 - Giảm giá hàng bán. 
381 
TàI KHOảN 511 
DOANH THU BáN HàNG Và CUNG CấP DịCH vụ 
Tài khoản này dùng để phản ánh doanh thu bán hàng và cung cấp dịch 
vụ của doanh nghiệp trong một kỳ kế toán của hoạt động SXKD từ các giao 
dịch và các nghiệp vụ sau: 
- Bán hàng: Bán sản phẩm do doanh nghiệp sản xuất ra, bán hàng hoá 
mua vào và bán bất động sản đầu t−; 
- Cung cấp dịch vụ: Thực hiện công việc đã thoả thuận theo hợp đồng 
trong một kỳ, hoặc nhiều kỳ kế toán, nh− cung cấp dịch vụ vận tải, du lịch, 
cho thuê TSCĐ theo ph−ơng thức cho thuê hoạt động.... 
HạCH TOáN TàI KHOảN NàY CầN TÔN TRọNG 
 MộT Số QUY ĐịNH SAU 
1. Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ đ−ợc xác định theo giá trị 
hợp lý của các khoản đã thu đ−ợc tiền, hoặc sẽ thu đ−ợc tiền từ các giao dịch 
và nghiệp vụ phát sinh doanh thu nh− bán sản phẩm, hàng hoá, bất động sản 
đầu t−, cung cấp dịch vụ cho khách hàng bao gồm cả các khoản phụ thu và 
phí thu thêm ngoài giá bán (Nếu có). 
2. Tr−ờng hợp doanh nghiệp có doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ 
bằng ngoại tệ thì phải quy đổi ngoại tệ ra Đồng Việt Nam hoặc đơn vị tiền tệ 
chính thức sử dụng trong kế toán theo tỷ giá giao dịch thực tế phát sinh hoặc 
tỷ giao dịch bình quân trên thị tr−ờng ngoại tệ liên ngân hàng do Ngân hàng 
Nhà n−ớc Việt Nam công bố tại thời điểm phát sinh nghiệp vụ kinh tế. 
3. Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ thuần mà doanh nghiệp 
thực hiện đ−ợc trong kỳ kế toán có thể thấp hơn doanh thu bán hàng và cung 
cấp dịch vụ ghi nhận ban đầu do các nguyên nhân: Doanh nghiệp chiết khấu 
th−ơng mại, giảm giá hàng đã bán cho khách hàng hoặc hàng đã bán bị trả lại 
(do không đảm bảo điều kiện về quy cách, phẩm chất ghi trong hợp đồng kinh 
tế), và doanh nghiệp phải nộp thuế tiêu thụ đặc biệt hoặc thuế xuất khẩu, 
thuế GTGT theo ph−ơng pháp trực tiếp đ−ợc tính trên doanh thu bán hàng và 
cung cấp dịch vụ thực tế mà doanh nghiệp đã thực hiện trong một kỳ kế toán. 
4. Tài khoản 511 “Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ” chỉ phản 
ánh doanh thu của khối l−ợng sản phẩm, hàng hoá, bất động sản đầu t− đã 
bán; dịch vụ đã cung cấp đ−ợc xác định là đã bán trong kỳ không phân biệt 
doanh thu đã thu tiền hay sẽ thu đ−ợc tiền. 
5. Đối với sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ thuộc đối t−ợng chịu thuế GTGT