Bài giảng Kiến trúc truyền thống các vùng nhiệt đới

MỞ ĐẦU
Chương 1. KHÍ HẬU TOÀN CẦU VÀ NHỮNG ĐẶC ĐIÊM 
KHÍ HẬU VIỆT NAM
Chương 2. KIẾN TRÚC TRUYỀN THỐNG CÁC VÙNG 
NHIỆT ĐỚI
2.1 MỞ ĐẦU
2.2 KIẾN TRÚC TRUYỀN THỐNG CÁC VÙNG KHÍ HẬU NHIỆT ĐỚI
2.3 CÁC ĐẶC ĐIỂM THÍCH ỨNG KHÍ HẬU TRONG KIẾN TRÚC TRUYỀN 
THỐNG VIỆT NAM
Chương 3. TIỆN NGHI SINH KHÍ HẬU
Chương 4. CÁC GIẢI PHÁP THIẾT KẾ KIẾN TRÚC THÍCH ỨNG 
VỚI KHÍ HẬU VIỆT NAM
NỘI DUNG MÔN HỌC
2.1 MỞ ĐẦU
 Từ khi con người bắt đầu xuất hiện trên trái đất thì vấn đề tạo nên một
môi trường sống nhân tạo để chống lại các yếu tố tác hại của thiên
nhiên đã được đặt ra.
 Loài người nguyên thuỷ đã chọn các hang động tự nhiên làm nơi trú
ngụ của mình để chống lại các yếu tố khắc nghiệt của thời tiết: bão
tuyết, mưa nắng, giá rét
 Cùng với sự phát triển của trí
thức, con người đã biết tìm
kiếm chọn lọc các chỗ ở ngày
càng thích hợp với điều kiện
sinh hoạt đời sống.
 Tự mình dần dần tạo dựng lên
các môi trường sống một cách
chủ động, không còn lệ thuộc
vào những công trình có sẵn
trong tự nhiên, khái niệm ngôi
nhà bắt đầu từ đó.
 Sự ra đời các ngôi nhà là để tạo nên một môi trường sống - làm việc và
thường được xây dựng trên một nguyên tắc chung: không gian sống, sinh
hoạt trong nhà, tường, mái che nắng, che mưa, chống nóng, lạnh, lấy ánh
sáng, thông gió...
 Do điều kiện khí hậu không giống nhau nên đặc điểm kiến trúc từng khu vực
cũng khác nhau. Để cuộc sống dễ chịu và tiện nghi thì kiến trúc ở khu vực
sinh sống bảo đảm chống lại các yếu tố bất lợi cũng như khai thác tối đa các
yếu tố có lợi của Khí hậu.
 Lịch sử phát triển kiến trúc là một quá trình phát triển và hoàn thiện các công
trình xây dựng để thích nghi hơn với điều kiện khí hậu ở mỗi vùng. Có thể
nói kiến trúc là sản phẩm của khí hậu, phản ánh các đặc điểm của khí
hậu. Nói một cách khác, các yếu tố khí hậu ở mỗi khu vực quyết định các
giải pháp và hình thức kiến trúc của ngôi nhà ở từng địa phương đó.
 Ngày nay các tiến bộ khoa học kỹ
thuật được áp dụng vào kiến trúc
– xây dựng, cho phép chúng ta
sáng tạo nên các không gian ở và
làm việc một cách hợp lý, trên cơ
sở các tính toán khoa học và có
định lượng, chứ không phải là tìm
kiếm mò mẫm như ông cha ta đã
phải làm hàng nghìn năm trước
đây.
 Di sản và kinh nghiệm dân gian đã không ngừng được kiểm nghiệm trong quá
trình xây dựng là tài sản quý báu cho phép chúng ta kế thừa các tinh hoa.
Nhưng cũng cần chú ý chắt lọc loại trừ các yếu tố bất hợp lý, phong thủy theo
kiểu mê tín để các công trình mới có thiết kế thích hợp hơn.
 Công trình thường có cấu trúc tường dày, đặc.
 Diện tích mở cửa nhỏ và cửa thường ở trên cao, có thể bít lại bằng vải
ẩm nhằm giữ độ ẩm bên trong công trình, hạn chế gió nóng khô thổi vào
bên trong công trình.
2.2.1 ĐẶC ĐIỂM KIẾN TRÚC VÙNG KHÍ HẬU NÓNG KHÔ
2.2. KIẾN TRÚC CÁC VÙNG KHÍ HẬU NHIỆT ĐỚI
LÂU ĐÀI EL KHARANA - JORDANIA TUNISIE
Lâu đài Diriyah - Arab Saudi
KIẾN TRÚC VÙNG KHÍ HẬU NÓNG KHÔ
 Giải pháp mái vòm, tường cong làm giảm cường độ bức xạ mặt trời tác
động lên trên bề mặt công trình.
Nhà mái vòm ở Nepal
 Các công trình bố trí gần nhau hoặc theo từng nhóm nhỏ gọn (nén =
compact) xung quanh các sân trong, hẻm nhỏ để che chắn cho nhau, tạo
bóng mát, hạn chế tác động của BXMT, hạn chế gió mang hơi nóng đi vào
bên trong công trình.
 Các mảng tường và mái nhà lớn, dày nhằm cách nhiệt hạn chế sự xâm
nhập của nhiệt BXMT.
KIẾN TRÚC VÙNG KHÍ HẬU NÓNG KHÔ
Nhà dân ở M’Zab- Algeria Nhà dân ở Tunisia
Cấu trúc bẫy gió trong kiến trúc truyền thống các nước Ả-rập
Gió được lấy ở trên cao để tránh cát bụi, gió được lọc sạch và tăng độ ẩm 
trước khi thổi vào không gian hoạt động của con người.
KIẾN TRÚC VÙNG KHÍ HẬU NÓNG KHÔ
Mặt cắt một tháp gió điển hình
Cấu trúc bẫy gió trong kiến trúc truyền thống
KIẾN TRÚC VÙNG KHÍ HẬU NÓNG KHÔ
KIẾN TRÚC VÙNG KHÍ HẬU NÓNG ẨM
Nhà ở dân gian Malaysia
Giải pháp làm mát trong nhà ở dân gian Malaysia
 Vật liệu tự nhiên thân thiện môi trường
 Cấu trúc nhẹ theo kiểu nhà sàn giúp ngôi
nhà thông thoáng, chống ẩm.
 Không gian mở, ít vách ngăn, giúp gió lưu
thông dễ dàng.
 Mái hiên rộng tạo bóng và che chắn bớt
BXMT trực tiếp chiếu vào nhà.
 Sử dụng mái hai lớp ở giữa có tầng
không khí lưu thông, cách nhiệt tốt, chống
nóng.
 Khuôn viên nhà thoáng đãng, kết hợp
hài hoà với cây xanh, thảm cỏ nhằm hạn
chế bức xạ nhiệt từ bên ngoài và góp phần
làm đẹp cho công trình.
2.3 CÁC ĐẶC ĐIỂM THÍCH ỨNG KHÍ HẬU TRONG KIẾN TRÚC 
TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM
 BÀI TẬP THUYẾT TRÌNH NHÓM: 5sv/nhóm chọn một trong các đề 
tài sau để thuyết trình.
1. KIẾN TRÚC DÂN GIAN - NHÀ Ở:
 Nhà ở dân gian Bắc Bộ;
 Nhà ở dân gian Trung Bộ;
 Nhà ở dân gian Nam Bộ;
 Nhà ở dân gian miền núi và Trung du phía Bắc;
 Nhà ở dân gian Tây Nguyên;
2. KIẾN TRÚC TÔN GIÁO, TÍN NGƯỠNG: 
 Đình, chùa, nhà thờ
3. KIẾN TRÚC CÔNG CỘNG: 
 Trường học, bệnh viện, nhà hát, khách sạn
Kinh tế
Nhà ở 
truyền 
thống đa 
dạng
54 dân 
tộc
Giáo dục
Địa hình Khí hậu
Bắc
Trung
Nam
Tây 
Nguyên
NHÀ Ở DÂN GIAN
NHÀ Ở DÂN GIAN - ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ
6. Sân
7. Toilet 
8. Giếng nước 
9. Vườn
10.Hồ nước 
11.Cổng
1. Phòng khách
2. Phòng ngủ
3. Kho
4. Bếp
5. Hiên
NHÀ Ở DÂN GIAN – ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ
THÔNG GIÓ TỰ NHIÊN
NHÀ Ở DÂN GIAN – ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ
NHÀ Ở DÂN GIAN – ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ
Một ngôi nhà cổ ở Quan Nhân, Hà Nội
NHÀ Ở DÂN GIAN – MIỀN TRUNG - Vùng gió lào
Theo Pierre Gourou “Nhà lá Mái là loại nhà rương [] mái nhà có hai lớp 
gồm: một mái đầu tiên bằng đất nện để khô và một mái thứ hai lợp tranh, đỡ 
bằng những phên đan bằng tre thô sơ được bó đất cẩn thận, khoảng cách 
giữa hai lớp mái được mức tối đa ở trên nóc 40cm”. 
Kiểu kiến trúc này khá phổ biến ở các tỉnh Quảng trị, Quảng Nam, Quảng 
Ngãi, Bình Định. Tùy theo từng vùng có tên gọi khác nhau: nhà mái xông 
(Quảng Trị), nhà bỏ đất (hay trần bích) Quảng Nam, nhà đắp (đảo Lý Sơn, 
Quảng Ngãi), nhà Lá Mái (Bình Định, Phú Yên). 
NHÀ LÁ MÁI
NHÀ Ở DÂN GIAN – MIỀN TRUNG - Vùng gió lào
NHÀ LÁ MÁI
NHÀ Ở DÂN GIAN – MIỀN TRUNG - Vùng gió lào
NHÀ LÁ MÁI
NHÀ Ở DÂN GIAN – MIỀN TRUNG - Vùng gió lào
NHÀ DÂN GIAN Ở XÃ HƯNG CHÍNH, HƯNG NGUYÊN, NGHỆ AN
NHÀ Ở DÂN GIAN – MIỀN TRUNG - vùng gió lào
Nhà cổ thôn Hiền Lương, Vĩnh Linh, Quảng Trị
NHÀ Ở DÂN GIAN – MIỀN TRUNG - Vùng gió lào
Nhà Rường thôn Liêm Công Tây, Cửa Tùng, Quảng Trị
NHÀ Ở DÂN GIAN – MIỀN TRUNG - Vùng gió lào
Nhà ở vùng Bình Định có cấu trúc chống nóng với hệ thống mái 2 
lớp, hiên mở rộng hạn chế bức xạ trực tiếp
NHÀ Ở DÂN GIAN – MIỀN TRUNG – Nhà vườn Huế
Mặt bằng tổng thể
NHÀ Ở DÂN GIAN – MIỀN TRUNG – Nhà vườn Huế
NHÀ Ở DÂN GIAN – Đồng bằng SÔNG CỬU LONG
NHÀ Ở DÂN GIAN – Đồng bằng SÔNG CỬU LONG
NHÀ Ở DÂN GIAN – Đồng bằng SÔNG CỬU LONG
Sân vườnNội thất
NHÀ Ở DÂN GIAN – Đồng bằng SÔNG CỬU LONG
Một cụm nhà huyện Mộc Hóa – Long An
1. Nhà xây trên nền đất đắp; 2. Nhà trên cọc; 3.Nhà nổi
Các loại nhà ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long
NHÀ Ở DÂN GIAN – Đồng bằng SÔNG CỬU LONG
NHÀ Ở DÂN GIAN – VÙNG TRUNG DU VÀ MIỀN NÚI PHÍA BẮC
1
4 3
2 5
6
6
7
7
NHÀ Ở DÂN GIAN – VÙNG TRUNG DU VÀ MIỀN NÚI PHÍA BẮC
NHÀ Ở DÂN GIAN – Vùng TÂY NGUYÊN
NHÀ Ở DÂN GIAN – Vùng TÂY NGUYÊN
Bố cục một bản làng dân tộc Tây Nguyên
Một ngôi nhà ở Kon Tum
KIẾN TRÚC TÔN GIÁO
Chùa Bút Tháp (Hà Bắc)
Công trình có hướng chính Nam, bố cục “nội công ngoại quốc” với hệ thống sân 
trong nhà tạo điều kiện thông thoáng tốt nhưng vẫn tránh được ảnh hưởng bất lợi 
của gió Đông Bắc.
Chùa Bút Tháp
Đình Bảng (Hà Bắc)
• Hệ thống cột kê trên đá tảng.
• Hệ thống sàn gỗ cấu trúc cao hơn nền đất.
• Mái lợp ngói, độ vươn của mái che chắn BXMT đi vào bên trong công trình.
• Hệ thống cửa mở rộng, tạo sự chuyển tiếp cho không gian bên trong và
bên ngoài.
KIẾN TRÚC TÔN GIÁO
ĐẶC ĐIỂM THÍCH ỨNG KHÍ HẬU TRONG KIẾN TRÚC 
TRUYỀN THỐNG VIỆT NAM 
Sự phong phú của khí hậu trên lãnh thổ nước ta góp phần tạo ra các kiểu kiến
trúc dân gian đa dạng và sinh động. Nhìn chung kiến trúc dân gian Việt Nam có
những đặc điểm thích ứng khí hậu sau:
 Xây dựng nhà trên cột, sử dụng rộng rãi hệ khung bằng gỗ.
 Nhà không có tường hoặc sử dụng các kết cấu bao che nhẹ, tấm chắn, 
tường dạng bình phong bằng gỗ, tre, tranh, giấy có thể tháo gỡ hoặc xếp 
mở được, giúp thông gió tự nhiên.
 Mái là yếu tố cơ bản nhất của nhà, mái rất dốc, phần diềm mái vươn ra dài.
 Nhà ở dân gian được xây dựng phân tán có các phòng và sân trong thông 
thoáng, hàng hiên kết hợp với các sân vườn rộng và hồ nước xung quanh.
 Hướng gió dễ chịu chiếm ưu thế, được tính đến khi bố trí sắp xếp các công 
trình, có tính toán tránh bức xạ mặt trời và mưa.
MẪU NHÀ DÂN GIAN ĐIỂN HÌNH 
1. Gió thổi vào cửa 
sổ mái
2. Gió thổi vào nhà
3. Tường nhẹ dạng 
chớp
4. Cây xanh thảm cỏ
5. Gió thoát ra mái
6. Mái dốc
7. Gió thoát ra khỏi 
nhà
8. Sàn nhà nâng cao
KẾT LUẬN
 Những kết quả thu được qua việc phân tích quá trình phát triển kiến trúc
ở các khu vực khí hậu khác nhau đã đem lại cho người thiết kế những
bài học và kinh nghiệm quý giá.
 Một dấu ấn có tính chất đậm nét nhất trong truyền thống kiến trúc của
một dân tộc trước hết là công trình được xây dựng có các giải pháp
và hình thức kiến trúc phản ánh được các đặc điểm khí hậu khu vực
đó, sau đó mới xét đến điều kiện kinh tế, xã hội, văn hoá phản ánh
trong các kiểu hình thức kiến trúc cụ thể.