Sử dụng thông tin không gian địa lý trong kiểm toán ứng phó với thảm họa, thiên tai

TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN40 Số 122 - tháng 12/2017
SÖÛ DUïNG THOâNG TIN KHOâNG GIAN 
ÑÒA LYÙ TRONG KIEÅM TOAÙN ÖÙNG pHOÙ 
VÔÙI THAÛM HOïA, THIEâN TAI
ThS. HOÀNG THị KHáNH CHI*
*Kiểm toán nhà nước Chuyên ngành VI
Kiểm toán ứng phó với thảm hoạ, thiên tai đang còn là một khái niệm mới đối với KTNN Việt Nam. Việc ứng dụng thông tin không gian địa lý trong kiểm toán ứng phó với thảm hoạ thiên nhiên lại càng xa lạ. Các nước trong khu vực (đặc biệt là Indonesia) đã vận dụng rất tốt sự tiến bộ của khoa học, công nghệ trong hoạt động kiểm toán. Trong đó, sử dụng thông 
tin không gian địa lý trong kiểm toán quản lý thảm họa, thiên tai và các khoản tài trợ liên quan tới thảm 
họa thiên tai là một trong những vận dụng rất hữu ích cho hoạt động kiểm toán. 
Bài viết đưa ra một số khái niệm mới về thông tin không gian địa lý, trên cơ sở đó vận dụng thông tin 
không gian địa lý trong các cuộc kiểm toán nói chung cũng như vận dụng vào các cuộc kiểm toán ứng phó, 
khắc phục hậu quả, thiên tai.
Từ khóa: Thông tin không gian địa lý, ứng phó thảm họa thiên tai, kiểm toán.
Using geospatial information in auditing to respond to natural disasters
Disaster preparedness and disaster response is still a new concept for the State Audit Office of Vietnam. 
The deeper the application of geospatial information in natural disaster response audits seems even newer. 
Countries in the region (especially Indonesia) have made good use of the progress of science and technology 
in auditing. In particular, the use of geospatial information in disaster management audits, natural disasters 
and disasters related grants is one of the most useful uses for auditing. 
The paper offers a number of new concepts for geospatial information, based on the use of geospatial 
information in general audits as well as in response audit for consequences, natural disasters.
keywords : Geospatial information, disaster response.
Thực tế cho thấy thảm hoạ, thiên tai là hiện 
tượng không thể tránh khỏi do tác động của thiên 
nhiên và rất khó lường trước được hậu quả của nó. 
Việc ứng phó với thảm hoạ, thiên tai thường xảy ra 
nhanh chóng và đôi khi thiếu sự quản lý, giám sát 
từ các cơ quan quản lý nhà nước. Do hậu quả từ 
thảm hoạ, thiên tai thường lớn nên việc khắc phục 
các vấn đề xảy ra vì thế mà tiêu tốn nhiều tiền từ 
NSNN, thậm chí các nguồn tài trợ cho công việc 
này cũng nhiều. Chính vì vậy KTNN cũng cần đặt 
ra những thách thức mới trong kiểm toán liên quan 
đến việc ứng phó, khắc phục thảm hoạ, thiên tai. 
1. Vận dụng thông tin không gian địa lý và hệ 
thống thông tin không gian địa lý (GIS)
1.1. Thông tin không gian địa lý
Thông tin không gian địa lý là thông tin về một 
vị trí cụ thể trên trái đất, ví dụ như ở một thành 
phố: tên thành phố, số lượng người sống ở đó, tình 
hình khu công nghiệp, đặc điểm của vùng lân cận 
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN 41Số 122 - tháng 12/2017
(cát, sỏi, đất đai, độ nghiêng). Thông tin không 
gian địa lý có thể được thu thập và có giá trị trong 
sách, báo, internet, bản đồ, số liệu thống kê, từ thiết 
bị phát hiện từ xa, từ thông tin thu thập có sẵn như 
Google Maps, Bring Maps, OpenStreet Maps và 
đặc biệt là từ hệ thống định vị toàn cầu (GPS).
Phần mềm hệ thống thông tin địa lý (GIS) được 
sử dụng để lưu trữ, duy trì, hình ảnh hóa, phân 
tích các dữ liệu địa lý. Phần mềm này có thể hỗ 
trợ trong việc ra quyết định khi cần mở rộng hoặc 
xem xét các thông tin. Ví dụ, một công ty muốn xây 
dựng trụ sở mới, họ cần biết sự phân bổ về khách 
hàng của họ (nơi nào khách hàng sinh sống), cơ 
sở hạ tầng tại đó (có thể tiếp cận khách hàng như 
thế nào, cung cấp hàng hóa ra sao), giá trị của đất 
đai (ảnh hưởng tới giá cả hàng hóa), sử dụng đất 
ra sao (loại đất, cát, các hoạt động mà được phép 
xây dựng)
1.2. Vận dụng thông tin không gian địa lý
Thông tin không gian địa lý đóng vai trò rất 
quan trọng trong các giai đoạn khác nhau của chu 
trình hoạch định chính sách trong các tổ chức công 
như: xác định các vấn đề trong tổ chức công, thiết 
lập các mục tiêu chính sách, đưa ra các biện pháp, 
thực thi biện pháp, và cuối cùng kiểm soát, đánh giá 
liệu rằng các biện pháp đó có được thực thi và đạt 
được kết quả mong muốn không. Thông tin không 
gian địa lý có thể được sử dụng cho việc đánh giá 
các vấn đề xã hội, cho mục đích sửa đổi, phát hiện, 
cho sự minh bạch và trách nhiệm liên quan. Sử 
dụng thông tin không gian địa lý góp phần hỗ trợ 
các tổ chức công tổ chức, thực hiện các biện pháp 
phản ứng kịp thời với những vấn đề xảy ra cho xã 
hội như ô nhiễm môi trường Thông tin không 
gian địa lý được sử dụng ở tất cả các hoạt động, các 
giai đoạn của việc quản lý thảm họa, thiên tai như: 
đánh giá rủi ro thảm họa thiên tai; thiết lập các 
biện pháp giảm rủi ro thảm họa, thiên tai; dự báo, 
cảnh báo; đánh giá sự phá hoại và nhu cầu; thực 
hiện các hoạt động cứu trợ, phục hồi, xây dựng lại 
các vùng ảnh hưởng.
2. Sử dụng thông tin không gian địa lý trong 
hoạt động kiểm toán nói chung
2.1. Trong phân tích rủi ro
Quy trình kiểm toán bắt đầu với phân tích rủi 
ro để xác định đâu là nơi kiểm toán có thể mang lại 
nhiều giá trị nhất. Sử dụng thông tin không gian 
địa lý và định vị toàn cầu (GPS) có thể hỗ trợ kiểm 
toán viên trong việc đánh giá, phân tích rủi ro. 
Ví dụ, ở nhiều nước, vấn đề ô nhiễm môi 
TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN42 Số 122 - tháng 12/2017
trường, đô thị hóa, phá rừng đang trở thành 
những áp lực cho xã hội. Để ngăn chặn tình trạng 
rừng biến mất, Chính phủ phải đưa ra các biện 
pháp như hạn chế các hoạt động kinh tế ở những 
vùng đặc biệt bằng việc phát hành và kiểm soát 
các quyền thâm nhập, hay hạn chế thâm nhập 
nhằm bảo vệ vùng đó. Những biện pháp này được 
thực hiện dựa trên thông tin thu thập tại những 
vùng có rừng bị ảnh hưởng. Bằng việc kết nối các 
thông tin với các dữ liệu chính quyền về quản lý 
rừng có thể chỉ ra những vùng rủi ro mà kiểm 
toán có thể phải xem xét.
2.2. Trong thiết kế kiểm toán
Khi đã xác định được vùng rủi ro, thông tin 
không gian địa lý có thể hỗ trợ trong việc thiết 
kế công việc kiểm toán như: mục tiêu kiểm toán, 
trọng tâm, và phạm vi kiểm toán.
Trước tiên, sử dụng thông tin không gian địa 
lý giúp cho KTV trong việc kiểm soát sự phức tạp 
của vấn đề mà ở đó rủi ro vừa được đánh giá. Ví 
dụ, một khu rừng có thể là rộng lớn, và đôi khi khó 
có thể tiếp cận. Như vậy, KTV không thể sử dụng 
các phương pháp truyền thống khi thực hiện kiểm 
toán trong vùng này. Tương tự như vậy đối với 
việc kiểm toán tài trợ cho những vùng thảm họa 
lớn như thảm họa sóng thần ở ấn Độ Dương năm 
2004, thông tin không gian địa lý có thể cung cấp 
một cái nhìn nhanh chóng về số lượng nhà trong 
và ngoài dự án được tài trợ. Rất dễ dàng và nhanh 
chóng để xác định nhà nào là trong dự án tài trợ từ 
việc hình ảnh hóa trên một bản đồ hơn là từ một 
cái bảng với những con số. 
2.3. Trong thu thập và phân tích các phát hiện 
kiểm toán
Việc thiết kế kiểm toán xác định loại dữ liệu nào 
cần thu thập từ những nguồn nào. KTV có thể sử 
dụng các thiết bị định vị toàn cầu, vệ tinh dựa trên 
bản đồ để kết nối dữ liệu thuộc lĩnh vực kiểm toán 
với vị trí địa lý của họ, nó không chỉ phân tích vùng 
dữ liệu sau đó mà ngay lập tức các sự phối hợp khác 
được đưa lên phần mềm định vị toàn cầu và được 
kết nối với các bản đồ. Các vùng dữ liệu được vẽ 
trực tiếp hoặc bằng hình ảnh. 
2.4. Trong hình ảnh và chia sẻ thông tin
Hình ảnh hóa các kết quả kiểm toán giống như 
hình ảnh các thông tin không gian địa lý trên bản 
đồ mang đến thông điệp rõ ràng cho người tiếp 
nhận thông tin hơn là bằng văn bản. Ví dụ sử dụng 
các dấu hiệu, màu sắc trên bản đồ có ảnh hưởng 
mạnh mẽ trong việc làm thế nào người sử dụng có 
thể hiểu biết và thu nhận thông tin: ví dụ khi sử 
dụng màu đỏ thì người sử dụng có thể hiểu là nghĩa 
tiêu cực và vì vậy có thể thúc đẩy việc tìm kiếm vào 
các vùng tiêu cực, có vấn đề đó. Kiểm toán viên 
phải nhận thức được điều này và cần phải biết làm 
thế nào đưa ra những phát hiện và kết luận kiểm 
toán trong bản đồ mà không ảnh hưởng đến tính 
độc lập, khách quan của họ.
Ví dụ, trường hợp cụ thể ứng dụng thông tin 
không gian địa lý trong kiểm toán quản lý rừng 
Ví dụ SAI Indonesia đã tiến hành cuộc kiểm 
toán về quản lý rừng trong đó có sử dụng thông 
tin không gian địa lý. SAI Indonesia muốn biết là 
liệu các hoạt động phá rừng bất hợp pháp có xảy 
ra trong các công viên quốc gia, các khu vực bảo 
tồn động vật hoang dã và các khu rừng được bảo vệ 
không. Để trả lời câu hỏi này, họ đã thu thập thông 
tin như sau:
- Xác định vùng rừng (một phần của rừng được 
bảo vệ và các phần có ý nghĩa cho sản xuất)
- Điều kiện của khu rừng
- Các vùng, miền xung quanh khu rừng đó
- Các hoạt động sản xuất (cho những công ty 
phải có giấy phép hoạt động mới được phép trồng, 
khai thác rừng).
Những thông tin này đảm bảo cho KTV xác định 
liệu là hoạt động trồng và khai thác rừng có tuân 
theo giấy phép không. Trong suốt quá trình lập kế 
hoạch, SAI Indonesia đã sử dụng công cụ định vị 
toàn cầu để lựa chọn những vùng được kiểm toán: 
vùng nào thường xuyên xảy ra cháy rừng, vùng nào 
có mức độ phá rừng lớn nhất để kiểm toán.
SAI Indonesia đã sử dụng các nguồn thông tin 
khác nhau cho việc đánh giá sự khác nhau như: 
dữ liệu quản lý của Bộ quản lý rừng, các hình ảnh 
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN 43Số 122 - tháng 12/2017
vệ tinh của Viện nghiên cứu 
quốc gia về không gian và vũ 
trụ và các nguồn thông tin mở 
từ Google. Dựa trên những 
phân tích này, KTV có thể xác 
định liệu hoạt động phá rừng 
đã được thực hiện lúc nào và 
để lựa chọn những vùng cho 
thấy các công ty được phép 
khai thác rừng có tuân thủ các 
quy định của pháp luật. 
SAI Indonesia đã xác định 
được bao nhiêu hecta rừng bị 
phá trong vùng dựa vào những hình ảnh vệ tinh từ 
Chính phủ và các nguồn dữ liệu mở. Nhóm kiểm 
toán viên đã đến khảo sát tại những vùng đã lựa 
chọn để đánh giá liệu các vùng lựa chọn có thực sự 
bị phá như trên hình ảnh vệ tinh không. KTV có 
thể đánh giá hoạt động bất hợp pháp của việc phá 
rừng trước đó trong suốt quá trình thực địa của họ 
tới những vùng được lựa chọn. Với cách này, KTV 
có thể dựng lại những quan sát của mình trên bản 
đồ và kết nối với những dữ liệu liên quan. 
3. Sử dụng thông tin không gian địa lý trong 
kiểm toán ứng phó với thảm họa, thiên tai
3.1. Giám sát, theo dõi hoạt động phản ứng với 
thảm hoạ, thiên tai
Không giống như các cuộc kiểm toán thông 
thường, kiểm toán ứng phó với thảm hoạ, thiên tai 
có thể được thực hiện ngay sau khi thảm hoạ xảy 
ra và bắt đầu với các hoạt động ứng phó với thảm 
hoạ. Kiểm toán ứng phó với thảm họa thiên tai 
trước hết (có thể) là đưa các KTV tới những vùng 
bị thảm họa để quan sát các hoạt động cứu trợ, cứu 
tế. KTV có thể sử dụng thông tin không gian địa lý 
cùng với thông tin chính thức từ các cơ quan chức 
năng, có thẩm quyền để phân tích và lựa chọn vùng 
thiệt hại nào đang xảy ra, vùng dân cư nào đang 
bị ảnh hưởng. Sự đánh giá này có thể hỗ trợ KTV 
trong việc lựa chọn các vùng có mức độ ưu tiên cao 
để gửi các KTV tới quan sát.
Trước khi KTV đến quan sát vị trí các vùng sau 
thảm họa thiên tai thì họ nên chuẩn bị mang theo 
các thiết bị dụng cụ định vị toàn cầu hoặc các công 
cụ như máy điện thoại, máy tính bảng có chức 
năng định vị nhằm ghi lại, chụp lại các bức ảnh.
Thu thập những thông tin từ việc giám sát, theo dõi
Tùy thuộc vào phạm vi kiểm toán và những câu 
hỏi đặt ra cần phải trả lời, hoạt động giám sát phải 
được thu thập và ghi lại. Ví dụ trong nghiên cứu về 
các dự án nhà ở ở Aceh sau thảm họa, họ không 
những ghi lại những vị trí của các ngôi nhà mới 
mà còn ghi lại những thông tin khác như: các ngôi 
nhà này đã xây dựng xong chưa, chúng có được sử 
dụng không, có nước uống không, nước thải như 
thế nào
Phân tích những thông tin từ việc giám sát, 
theo dõi
Khi các quan sát đã được ghi lại, KTV có thể 
đưa vào hệ thống thông tin không gian địa lý và 
mô tả chúng trên bản đồ với các vùng dữ liệu khác 
nhau như: mật độ dân số, cơ sở hạ tầng, hình ảnh 
vệ tinh, các vùng bị ảnh hưởng bởi thảm họa, thiên 
tai KTV sử dụng hệ thống thông tin không gian 
địa lý để đo bề mặt một vùng hoặc định vị các vùng 
xây dựng mới, từ đó phân tích, đánh giá chúng để 
đưa ra định hướng cụ thể.
3.2. Kiểm toán khắc phục thảm họa, thiên tai
Trước khi lựa chọn các hoạt động cụ thể (khôi 
phục, sửa chữa, xây dựng lại) để kiểm toán, KTV 
phải có được những thông tin về những thiệt hại, 
nhu cầu và nguồn lực cần thiết cho việc phục hồi. 
Thường thì KTV có thể sử dụng phần mềm đánh 
giá, nếu không có phần mềm KTV có thể tự thu 
thập và phân tích thông tin. 
TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN44 Số 122 - tháng 12/2017
Khi hoạt động khắc phục thảm họa thiên tai 
được tiến hành, KTV nên đánh giá liệu rằng các 
bước có thực hiện theo đúng kế hoạch đã xây dựng; 
các nguồn chi tiêu cho việc khắc phục có được sử 
dụng đúng nguồn quỹ không, có tuân thủ theo các 
quy tắc, nguyên tắc đã ban hành, và liệu rằng có 
tách biệt được nguồn đầu vào, đầu ra hay không. 
Khi thông tin về hoạt động khôi phục được thu 
thập, bao gồm cả các thông tin về địa điểm, vị trí, 
nó có thể hỗ trợ KTV trong việc lựa chọn các vùng 
nơi rủi ro có thể xảy ra các lỗi vi phạm, bòn rút 
nguồn quỹ hoặc nơi nào thực hiện có hiệu quả, 
hiệu lực nhất để từ đó đưa ra những vấn đề cần 
quan tâm trong quá trình kiểm toán.
KTV có thể mô tả quá trình khắc phục trên bản 
đồ, sử dụng thông tin về các hoạt động khắc phục 
đó để chỉ ra những phần thiếu sót trong vùng bị 
thiệt hại để từ đó đề ra biện pháp khắc phục. Qua 
đó cũng chỉ ra được sự phân bổ địa lý về các vùng 
xảy ra thảm họa, thiên tai.
KTV không nên chỉ dựa vào các thông tin được 
cung cấp bởi các đơn vị công trực tiếp quản lý thảm 
họa, thiên tai, họ nên kết hợp sử dụng các thông tin 
rộng rãi từ các nguồn khác nhau thậm chí cần trực 
tiếp đi vào các vùng xảy ra thảm họa để quan sát.
3.3. Tập hợp các kết quả kiểm toán
Hệ thống thông tin không gian địa lý không chỉ 
giúp KTV phân tích các dữ liệu quan sát mà còn 
giúp KTV trong việc kết nối các kết quả kiểm toán. 
Các hình ảnh hóa trong hệ thống thông tin đó sẽ 
hỗ trợ KTV đưa ra kết luận và đề xuất trong quá 
trình kiểm toán. Ví dụ sau khi kết nối lại thông tin, 
KTV đưa ra kết luận rằng các nhà cửa xây dựng sau 
thảm họa là không được xây dựng đúng vị trí.
3.4. Vận dụng thông tin không gian địa lý trong 
kiểm toán việc ứng phó và khắc phục thảm họa, 
thiên tai (sử dụng các nguồn lực tài trợ)
Trong trường hợp kiểm tra việc sử dụng các 
nguồn lực tài trợ, KTV trước hết phải trả lời được 
các câu hỏi:
- Các nguồn lực tài trợ có được cam kết tài trợ 
cho việc khắc phục thảm hoạ, thiên tai không.
- Các nguồn tài trợ có được sử dụng theo mục 
đích trước và có tuân theo các quy tắc, nguyên tắc 
đã được xây dựng không.
- Các nguồn tài trợ có được sử dụng hiệu quả, 
hiệu lực không
Thông tin không gian địa lý có thể hỗ trợ KTV 
bằng việc cung cấp những hình ảnh về vị trí xảy ra, 
mức độ phá hủy, nhu cầu cần tài trợ, và các biện 
pháp thực hiện để giải quyết các nhu cầu của vùng 
bị ảnh hưởng. Tính hiệu lực, hiệu quả của nguồn 
tài trợ phụ thuộc lớn vào hoàn cảnh không gian địa 
lý, ví dụ như cơ sở hạ tầng, tác động của thảm họa, 
thiên tai, đặc tính về đất, vùng địa lý
Thông tin không gian địa lý vì thế nên được sử 
dụng trong các khâu lập kế hoạch, phối hợp, kiểm 
soát nguồn tài trợ liên quan đến thảm họa thiên tai 
nhằm ngăn chặn sự lãng phí, trùng lắp, cạnh tranh 
bất lợi giữa các tổ chức tài trợ, các vi phạm như bòn 
rút tiền quỹ và nguồn lực tài trợ.
kết luận
Kiểm toán ứng phó, khắc phục thảm hoạ, thiên 
tai tuy còn tương đối mới với KTNN Việt Nam, đặc 
biệt là việc vận dụng thông tin không gian địa lý vào 
kiểm toán cũng còn nhiều thách thức do hạn chế về 
phương tiện kỹ thuật, về nhân lực thực hiện nhưng 
rõ ràng nếu biết vận dụng khoa học kỹ thuật, công 
nghệ thông tin trong hoạt động kiểm toán thì nó sẽ 
hỗ trợ rất nhiều cho công việc kiểm toán xét trên 
mọi khía cạnh về tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả 
trong hoạt động kiểm toán. Hy vọng bài viết sẽ gợi 
mở ra các định hướng, chủ đề kiểm toán liên quan 
đến môi trường, đến việc khắc phục các hậu quả từ 
thảm hoạ thiên tai do thiên nhiên gây ra.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Chuẩn mực kiểm toán 5540 (Issai 5540 - Use 
of Geospatial information in Auditing Disaster 
Management and Disaster – related Aid).