Nâng cao chất lượng hoạt động thông tin của thư viện trường đại học địa phương

BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 5/2012 
39 
I. Tại sao hoạt động thông tin trường đại 
học địa phương cần nâng cao chất 
lượng? 
1.1 "Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy 
và học, khắc phục cơ bản lối truyền thụ 
một chiều. Phát huy phương pháp dạy học 
tích cực, sáng tạo, hợp tác; giảm thời gian 
giảng lý thuyết, tăng thời gian tự học, tự 
tìm hiểu cho học sinh, sinh viên; gắn bó 
chặt chẽ giữa học lý thuyết và thực hành, 
đào tạo gắn với nghiên cứu khoa học, sản 
xuất và đời sống” là một trong những giải 
pháp được nêu trong Thông báo kết luận 
số 242-TB/TW ngày 15/4/2009 về tiếp tục 
thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 - khóa 
VIII. Như thế quá trình đổi mới sự nghiệp 
giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục - 
đào tạo trong đó đổi mới phương pháp dạy 
- học là công việc trọng tâm luôn được 
Đảng, Nhà nước, ngành Giáo dục – Đào 
tạo cùng các cấp quản lý giáo dục và xã 
hội coi trọng. 
 Để thực hiện giải pháp nêu trên, 
những năm qua và hiện nay nhiều trường 
đại học, cao đẳng trong cả nước đã chuyển 
từ phương thức đào tạo theo niên chế sang 
phương thức đào tạo theo hệ thống tín chỉ. 
Yêu cầu của đào tạo theo hệ thống tín chỉ 
là giảm đáng kể giờ lên lớp lý thuyết và 
tăng số giờ thảo luận, thí nghiệm, thực 
hành. Giờ tự học của sinh viên tăng gấp 
đôi. Với các yêu cầu đó, đòi hỏi thư viện 
cần phải có hoạt động thông tin đủ mạnh 
(Vốn tài liệu: hệ thống giáo trình, tài liệu 
tham khảo, nguồn tài nguyên thông tin của 
các ngành đào tạo, liên kết chia sẻ nguồn 
thông tin,...) đáp ứng nhanh chóng, đầy đủ 
nhu cầu của người dạy, người học. Việc 
triển khai mô hình đào tạo theo tín chỉ thành 
công gắn liền với nhiều yếu tố, trong đó 
nguồn tài liệu, nguồn tài nguyên thông tin 
đóng một vai trò quan trọng, quyết định chất 
lượng dạy - học và nghiên cứu khoa học. 
1.2 Đổi mới phương pháp dạy - học, 
chuyển đổi đào tạo theo tín chỉ và không 
ngừng nâng cao chất lượng đào tạo, đào tạo 
theo nhu cầu xã hội trong trường đại học đã 
và đang đặt ra những yêu cầu, nhiệm vụ mới 
cho hoạt động thông tin các thư viện trường 
đại học địa phương. 
 Điều 45 của Quyết định số 58/2010/QĐ-
TTg ngày 22/9/2010 của Thủ tướng Chính 
phủ ban hành Điều lệ trường đại học, đã 
nêu: “Trường đại học phải có thư viện và 
các trung tâm thông tin tư liệu chuyên 
ngành phục vụ hoạt động đào tạo, khoa học 
và công nghệ. Thư viện và các trung tâm 
thông tin tư liệu có trách nhiệm quản lý, bổ 
sung và cung cấp thông tin, tư liệu khoa học 
và công nghệ ở trong nước và nước ngoài 
thuộc các lĩnh vực hoạt động của Trường, 
thu thập và bảo quản các sách, tạp chí, 
băng, đĩa, các tài liệu lưu trữ, các luận văn, 
luận án đã bảo vệ tại trường, các ấn phẩm 
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN 
CỦA THƯ VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỊA PHƯƠNG 
TÔN QUANG ĐĂNG 
Trung tâm Thông tin-Thư viện ĐH Tiền Giang 
BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 5/2012 
40 
của trường...”. Thư viện, vốn tài liệu, 
nguồn tài nguyên thông tin là điều kiện 
quan trọng đáp ứng yêu cầu đổi mới 
phương pháp dạy - học và cũng là tiêu chí 
để đánh giá trong kiểm định chất lượng 
trường đại học. Do đó Thư viện đại học 
địa phương cần phát huy vai trò, chức 
năng, nhiệm vụ để phục vụ tốt nhiệm vụ 
đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển 
giao công nghệ của trường, đồng thời đáp 
ứng các yêu cầu của đào tạo theo học chế 
tín chỉ là một yêu cầu cấp thiết, khách 
quan, đồng thời cần phải được nhà trường 
quan tâm đầu tư thỏa đáng với những bước 
đi vững chắc. 
1.3 Các thư viện đại học với chức 
năng, nhiệm vụ cung cấp nguồn thông tin 
và đáp ứng thỏa đáng nhu cầu người dùng 
tin để thúc đẩy việc tự học, tự nghiên cứu 
của các cán bộ giảng dạy và sinh viên 
trong trường. Đồng thời là yếu tố đóng vai 
trò quyết định chất lượng đào tạo, đặc biệt 
quan trọng trong chuyển giao tri thức và 
nghiên cứu khoa học. Vì vậy, đổi mới giáo 
dục đại học phải song hành với đổi mới 
nâng cao chất lượng hoạt động thông tin 
của các thư viện trường đại học địa 
phương là cần thiết nhằm thỏa mãn tốt 
nhất nhu cầu thông tin cho người dùng tin 
ở bất kỳ thời điểm nào và bất kỳ nơi đâu 
với tinh thần “phục vụ những gì bạn đọc 
cần”. 
1.4 Thực trạng phát triển hoạt động 
thông tin tại thư viện đại học địa phưong 
hiện nay ít nhiều khó khăn do chậm đổi 
mới trong tình hình ngành công nghệ 
thông tin và truyền thông phát triển nhanh 
chóng đã tác động mạnh mẽ đến ngành 
thông tin - thư viện. Thế giới hiện nay 
đang phát triển là thực hiện thư viện số và 
kết nối để thu hẹp diện tích, khoảng cách 
địa lý. Trong khi đó, ngành thông tin - thư 
viện nước ta đang bước đầu xây dựng và 
phát triển theo hướng thư viện số . Vì thế, 
hoạt động này còn đơn giản: 
• Maketing các hoạt động thông tin ít 
được quan tâm, chú trọng. 
• Nhân viên chưa được bồi dưỡng hay 
đào tạo lại đúng chuyên ngành thông 
tin - thư viện theo hướng chuẩn hóa 
về chuyên môn. 
• Cơ sở vật chất nhỏ hẹp, hạ tầng công 
nghệ thông tin còn lạc hậu. Tiếp cận 
và ứng dụng công nghệ mới còn 
chậm. Phần mềm tự viết, hay có mua 
phần mềm thương mại thì chưa đồng 
bộ. 
• Hoạt động thông tin cung cấp chủ 
yếu phổ biến như mượn, trả tài liệu, 
đọc tại chỗ, tra cứu, sao chụp tài 
liệu,... 
• Dịch vụ tham khảo còn ở mức đơn 
giản: sinh viên chủ động, nhân viên 
thư viện đôi khi còn bị động. 
• Việc liên kết, chia sẻ nguồn tài 
nguyên thông tin giữa các thư viện 
đại học địa phương còn bị động do 
thiếu tính liên kết giữa các đơn vị; 
chênh lệch trình độ, chênh lệch và 
khác biệt về công nghệ; chi phí cho 
công nghệ cao. 
II. Đề xuất một số giải pháp nâng cao 
chất lượng dịch vụ thông tin của các 
trường đại học địa phương 
Nhằm nâng cao chất lượng hoạt động 
thông tin của thư viện trường đại học địa 
phương, chúng tôi đề xuất các giải pháp 
thực thi như sau: 
2.1 Bồi dưỡng và đào tạo lại nguồn nhân 
lực đang công tác theo hướng chuẩn hóa. 
BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 5/2012 
41 
Đây là giải pháp trọng tâm của mọi 
tổ chức bởi tính hiệu quả của tổ chức phụ 
thuộc rất lớn vào đội ngũ cán bộ tham gia 
vận hành nó. Bồi dưỡng và đào tạo lại 
nguồn nhân lực đều có liên quan đến các 
vấn đề tổ chức và phát triển hoạt động thông 
tin, và chất lượng hoạt động thông tin. Khi 
thực hiện giải pháp này cần chú ý như sau: 
• Tùy thực tế hoạt động thông tin của 
từng thư viện phải xây dựng kế hoạch 
chiến lược phát triển chuyên môn, nghiệp 
vụ theo hướng chuẩn hóa và lựa chọn, ứng 
dụng công nghệ vào công việc trên cơ sở 
của sứ mệnh, kế hoạch chiến lược của từng 
trường để đảm bảo thư viện luôn phát 
triển. 
• Có kế hoạch phát triển nhân sự trên 
cơ sở tuyển dụng viên chức mới được đào 
tạo đúng chuyên ngành, ngành công nghệ 
thông tin, ngoại ngữ hay chọn hình thức 
đào tạo, bồi dưỡng phù hợp cho nhân viên 
đang công tác (bồi dưỡng chuyên môn, tự 
đào tạo, đào tạo tại chức, ...). Việc bồi 
dưỡng hay đào tạo của thư viện cần có mối 
liên hệ hết sức chặt chẽ với các đơn vị đào 
tạo chuyên ngành nhằm các đơn vị đào tạo 
sẽ tư vấn về mặt đào tạo nhân sự, về một 
số chuẩn kỹ thuật; thứ hai, thư viện đại học 
hợp tác với các đơn vị đào tạo trong việc 
tiếp nhận sinh viên thực tập, hỗ trợ kinh 
phí...Có như vậy, công tác này sẽ đem lại 
hiệu quả thiết thực. 
• Luôn tạo điều kiện cho nhân viên 
học tập nâng cao trình độ, khuyến khích 
nhân viên tự học về công nghệ thông tin, 
tạo động lực và sự hứng thú cho nhân viên 
trong công việc cũng như trong đào tạo. 
2.2 Đầu tư xây dựng, cải tạo cơ sở vật 
chất và trang bị hạ tầng công nghệ thông 
tin bền vững và chia sẻ nguồn tài nguyên 
thông tin đó là động lực phát triển hoạt 
động thông tin 
Việc đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và 
trang bị hạ tầng công nghệ thông tin mang 
tính bền vững và chia sẻ nguồn tài nguyên 
thông tin là một trong những nhân tố cần 
thiết thúc đẩy hoạt động thông tin phát triển. 
Cần lưu ý một số yếu tố khi thực hiện được 
giải pháp này làm nền tảng cho sự phát triển 
“bền vững” như sau: 
• Đầu tư xây dựng cơ sở mới hay cải 
tạo lại các phòng chức năng của thư viện tạo 
thành một không gian học tập năng động 
tích hợp trong thư viện với nhiều bộ phận hỗ 
trợ học tập khác nhằm đáp ứng mọi nhu cầu 
sinh viên trong việc học tập, nghiên cứu, 
vvtrên cơ sở kết hợp những dịch vụ thư 
viện, công nghệ trong cùng một tòa nhà thư 
viện, sinh viên sẽ dễ dàng tìm thấy tất cả 
những tài nguyên cần thiết phục vụ việc học 
tập và soạn thảo những bài khóa luận, tiểu 
luận, luận án tốt nghiệp. Đồng thời việc 
trang bị hạ tầng công nghệ thông tin mang 
tính ổn định và thích nghi với điều kiện, môi 
trường địa phương; cũng như bảo trì tốt thiết 
bị công nghệ thông tin; 
• Bồi dưỡng và tập huấn cho nhân viên 
về các ứng dụng công nghệ mới qua các 
khóa tập huấn của ngành; tiếp cận, lựa chọn 
và ứng dụng công nghệ mới để vận dụng 
vào công việc như công nghệ Web 2.0 - thế 
hệ Web lấy người dùng làm trung tâm, 
người dùng đóng vai trò tạo lập thông tin. 
Với đặc điểm này, các thư viện có thể xây 
dựng quảng bá hình ảnh, triển khai và nâng 
cấp dịch vụ tài nguyên, kết nối người dùng, 
xây dựng tài nguyên và cung cấp thông tin 
cho bạn đọc mà có những thư viện đã áp 
dụng như Thư viện Michigan ở Mỹ đã sử 
dụng Wiki, Blogs, Facebook, Thư viện bang 
BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 5/2012 
42 
Queenhsland ở Úc đang triển khia 
Facebook, Blog...hay một số Thư viện các 
trường Đại học ở Việt Nam đã áp dụng. 
• Có nguồn tài chính ổn định. 
• Tăng cường quan hệ trong việc tìm 
và thực hiện các dự án tài trợ của ngành 
hay của các tổ chức nước ngoài cho việc 
phát triển công nghệ cho thư viện. 
• Việc liên kết chia sẻ nguồn tài 
nguyên thông tin thì các thư viện trường 
đại học địa phương đều nhận thấy được 
tầm quan trọng như việc phối hợp nguồn 
dữ liệu thư mục giữa các thư viện. Mỗi thư 
viện đều có một số lượng biểu ghi nhất 
định về một lĩnh vực nào đó, sự hợp nhất 
giữa chúng sẽ tạo nên một ngân hàng dữ 
liệu phong phú và đa dạng. Người dùng tin 
sẽ có nhiều cơ hội hơn trong việc lựa chọn 
tài liệu. Nhưng bên cạnh còn có những khó 
khăn, rào cản như: việc chênh lệch trình độ 
và công nghệ chi phí cho công nghệ cao, 
thiếu tính liên kết giữa các đơn vị. Các thư 
viện cần có những giải pháp cụ thể tháo gỡ 
những khó khăn vừa nêu thì việc chia sẻ 
thông tin được tiến hành tốt, dẫn đến chất 
lượng hoạt động thông tin càng được nâng 
cao. 
2.3 Phát triển và đa dạng hóa nguồn 
tài liệu 
Nội dung cốt lõi quan trọng của thư 
viện là vốn tài liệu. Thư viện phải xây 
dựng một chiến lược phát triển nguồn vốn 
tài liệu đúng hướng và phù hợp thực tế 
ngành đào tạo của trường có vai trò quyết 
định chất lượng dịch vụ thông tin. Để thực 
hiện giải pháp này cần tiến hành những 
công việc như sau : 
• Hình thành chính sách phát triển bộ 
sưu tập của thư viện trường trên cơ sở thăm 
dò ý kiến cán bộ giảng dạy, sinh viên nhằm 
bổ sung tài liệu phù hợp của các ngành đào 
tạo từng trường với xu hướng đổi mới 
phương pháp dạy - học; chọn lọc nhiều loại 
hình tài liệu mới, đa dạng hóa nguồn tài liệu 
chú ý tài liệu số hóa nhưng đảm bảo thực 
hiện tốt Luật Sở hữu trí tuệ. Chính sách phát 
triển bộ sưu tập đóng vai trò tiên quyết trong 
việc xây dựng nguồn tài liệu và hiệu quả sử 
dụng tài liệu của thư viện. 
• Giữa các thư viện đại học địa phương 
có sự phối hợp, liên kết trong bổ sung và 
chia sẻ nguồn tài liệu theo hướng các trường 
trong vùng hay cùng ngành đào tạo trên cơ 
sở các trường cùng xác định nhu cầu thực 
tiễn của từng thư viện trong việc trao đổi 
nguồn tài nguyên thông tin, khảo sát và đánh 
giá thực trạng hợp tác trao đổi thông tin giữa 
thư viện; 
• Sử dụng hợp lý và phân bổ nguồn 
ngân sách; tăng cường tìm tài trợ từ các dự 
án trong và ngoài nước về các nguồn tài liệu 
với nhiều loại hình tài liệu ưu tiên nguồn tài 
nguyên thông tin số hóa. 
• Có biện pháp đánh giá tính hiệu quả 
của nguồn tài liệu đã bổ sung đưa vào sử 
dụng sau một thời gian sử dụng để hoàn 
thiện dần và nâng chất lượng chính sách 
phát triển bộ sưu tập của thư viện mình. 
• Đa dạng hóa nguồn tài nguyên thông 
tin bằng việc phối hợp giữa các thư viện 
bằng các hình thức trao đổi thông tin: dịch 
vụ mượn liên thư viện, mục lục liên hợp trực 
tuyến, vấn đề hợp tác trong công tác bổ sung 
tài liệu, chia sẻ nguồn thông tin số. Trên cơ 
sở đó, xây dựng một cơ chế hợp tác cho hoạt 
động chia sẻ thông tin cũng như dự tính 
những thuận lợi và khó khăn khi triển khai 
các dịch vụ này hay có thể sử dụng dịch vụ 
tích hợp các ứng dụng công nghệ thông tin 
BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 5/2012 
43 
và thư viện cho bạn đọc (Lưu hành, tham 
khảo, hỗ trợ máy tính và khu vực học tập 
kể cả nghe nhìn). Dịch vụ này rất thích 
hợp đối với các thư viện mới xây dựng, rất 
tiện ích cho cán bộ thư viện trong việc hỗ 
trợ bạn đọc học theo tính cá nhân hoặc 
hướng dẫn kỹ năng nghiên cứu theo nhóm. 
2.4 Đẩy mạnh maketing hoạt động 
thông tin trong thư viện: 
Một trong những nhiệm vụ của 
marketing trong hoạt động thông tin thư 
viện là nghiên cứu về sự vận động, thay 
đổi nhu cầu thông tin cũng như sự phân 
bố, phát triển lượng người dùng tin. Đây là 
yếu tố quan trọng nhất trong việc xây dựng 
chiến lược phát triển của mỗi cơ quan 
thông tin, thư viện. Bên cạnh đó, 
Marketing cũng quan tâm giải quyết các 
vấn đề: sử dụng tối ưu các nguồn lực hiện 
có của mỗi thư viện; tìm kiếm tạo lập và 
thu hút các nguồn lực bên ngoài; hỗ trợ, 
khuyến khích người dùng tin khai thác và 
sử dụng các sản phẩm và dịch vụ thông – 
tin thư viện; và cải thiện hình ảnh của hệ 
thống thông tin – thư viện. Việc maketing 
cần chú trọng đến các yếu tố sau: 
• Kế hoạch marketing là một công cụ 
thiết yếu cho phép chúng ta tập trung nỗ 
lực để nâng cao hoạt động thông tin đáp 
ứng nhu cầu dùng cho tin bạn đọc hoặc 
nhóm bạn đọc. Kế hoạch phải thể hiện 
 ▪ Đánh giá chỗ đứng hiện tại hoạt 
động thông tin của thư viện (nghiên cứu 
thị trường), cần hiểu được mong muốn và 
nhu cầu của người dùng tin, môi trường 
thư viện hoạt động, các nguồn và các nhân 
tố xã hội ảnh hưởng tới người dùng tin; 
▪ Sự phân loại người dùng không chỉ 
giúp cho việc xác định những đòi hỏi về 
dịch vụ khác nhau của mỗi nhóm đối tượng 
người dùng tin và đưa ra những chiến lược 
truyền thông thích hợp mà còn giúp cho việc 
phân bổ các nguồn lực một cách phù hợp, 
cần phải phân loại và xác định được đối 
tượng người dùng tin chính; 
▪ Thư viện cần tìm ra cách để người 
dùng tin nhận biết được các sản phẩm và 
dịch vụ của mình có những yếu tố nào ưu 
việt hơn để tạo nên lợi thế cạnh tranh so với 
các nơi khác; 
▪ Thư viện cần nghiên cứu và xây dựng 
các sản phẩm và nhiều dịch vụ được người 
dùng tin mong muốn được sử dụng. Vì thế 
thư viện cần phải cải tiến các sản phẩm và 
dịch vụ như thế nào, thậm chí khi cần phải 
thay thế bằng các sản phẩm khác phù hợp 
hơn; 
▪ Thư viện cần nỗ lực phát triển có hiệu 
quả các phương thức hoạt động giúp cho 
người dùng tin thuận tiện trong việc tìm 
kiếm tài liệu; 
▪ Một trong những cách để thư viện tự 
quảng cáo hình ảnh là đưa ra các thông điệp 
Marketing tới người dùng tin. Thông điệp 
marketing là điều quan trọng nhất mà thư 
viện muốn mọi người biết về bản thân. Nội 
dung của thông điệp chính phải thể hiện 
được nhiệm vụ chiến lược của thư viện. Bên 
cạnh đó thông điệp chính cũng cần phải dễ 
đọc, dễ nhớ và không dài. 
• Thông qua việc maketing nhằm mở 
rộng và tạo quan hệ với bạn đọc và công 
chúng như tổ chức nhiều hoạt động như câu 
lạc bộ thư viện, tổ chức các ngày hội thông 
tin kết hợp triển lãm các sản phẩm thông tin 
mới do các chuyên gia hay bạn đọc đóng 
góp, hoặc tổ chức triển lãm giới thiệu sách 
theo một chủ đề/nhân vật và giao lưu với tác 
giả,...Đẩy mạnh công tác liên lạc đến với 
bạn đọc hoặc nhóm bạn đọc bằng kỹ năng cá 
BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 5/2012 
44 
nhân và tính chuyên nghiệp của cán bộ thư 
viện. 
• Marketing phải đảm bảo tính trung 
thực bao gồm: mô tả các hoạt động hiện 
có, các hoạt động cần làm để đạt được mục 
tiêu đã định, chi tiết các phương pháp sẽ 
sử dụng để quảng bá và phân phối hoạt 
động ra cộng đồng, thực hiện chiến dịch 
quảng bá. 
2.5 Nâng cao việc quản lý, sử dụng tài 
chính và năng lực quản lý 
Nâng cao việc quản lý, sử dụng tài 
chính; năng lực quản lý là giải pháp có 
mối liên hệ và tác động lớn đến tất cả các 
giải pháp đã trình bày ở trên. Cho dù mục 
tiêu, kế hoạch chiến lược đề ra rõ ràng, có 
giải pháp thực thi để đạt được các mục tiêu 
đó là đúng nhưng năng lực quản lý và 
quản lý, sử dụng tài chính kém thì khó có 
thể nâng chất hoạt động thông tin. 
III. Kết luận 
Đổi mới phương pháp giảng dạy ở bậc 
đại học, nâng cao chất lượng đào tạo là một 
quá trình, cần có kế hoạch chiến lược, quyết 
tâm và sự đồng thuận ủng hộ của toàn xã 
hội, cả hệ thống giáo dục, của các đối tượng 
trong và ngoài ngành giáo dục. Thư viện đại 
học địa phương cần phải tích cực tạo chuyển 
biến trong cách nghĩ, cách làm, ưu tiên lựa 
chọn, áp dụng công nghệ đổi mới hoạt động 
thông tin trong thư viện với các điều kiện, 
phương tiện đã và sẽ có nhằm nâng cao chất 
lượng hoạt động của mình, thực sự trở thành 
“giảng đường thứ hai”, “chiếc cầu nối tri 
thức” cho cán bộ, giảng viên, sinh viên và 
cộng đồng xã hội cũng như đang cố gắng để 
đạt mục tiêu: Tăng khả năng truy cập thông 
tin; thu thập thông tin nhanh hơn; xác định 
vị trí, phân tích và kết nối tới thông tin một 
cách tinh vi hơn; tiếp tục nâng cao nghiệp 
vụ cho đội ngũ cán bộ thư viện và tăng các 
khoản đầu tư cho công nghệ.