Giáo trình Thực hành hàn cơ bản (Phần 2)

 17 
BÀI 2: HÀN HƠI 
Thời gian (giờ) 
Tổng số Thực hành Kiểm tra 
15 14 1 
MỤC TIÊU 
Học xong bài này người học có khả năng 
- Trình bày được phương pháp,chuẩn bị vật hàn ,chọn chế độ hàn thích hợp. 
- Trình bày kỹ thuật hàn bằng ngọn lửa khí. 
- Hàn được một số chi tiết hàn đơn giản, đúng trình tự,yêu cầu kỹ thuật và đảm 
bảo an toàn. 
NỘI DUNG 
1- Khái niệm 
Hàn khí là quá trình nung nóng kim loại chỗ cần nối và que hàn phụ (nếu có) 
đến trạng thái nóng chảy bằng ngọn lửa của khí cháy với ôxy (O2). 
Hình 1.1- Sơ đồ đơn giản của quá trình hàn khí 
Ngọn lửa hàn 2 của hỗn hợp khí cháy với ôxy đi ra từ mỏ hàn 3 sẽ làm nóng 
chảy chỗ cần nối của các chi tiết 1 và que hàn phụ 4 tạo thành vũng hàn 5. Sau khi 
ngọn lửa hàn đi qua, kim loại lỏng của vũng hàn kết tinh lại tạo thành mối hàn 6. Ngọn 
lửa của khí cháy axêtylen (C2H2) với ôxy có thể đạt được nhiệt độ từ 3200 đến 34850C. 
Quá trình hàn khí có thể cần hoặc không cần bổ sung kim loại cho vũng hàn thông qua 
que hàn phụ. 
Ngoài chức năng chính là tạo ra nguồn nhiệt hàn, ngọn lửa hàn còn có tác dụng 
bảo vệ cho vũng hàn khỏi những ảnh hưởng xấu của môi trường xung quanh nhằm 
nâng cao chất lượng mối hàn. 
2- Ngọn lửa hàn 
2.1- Ngọn lửa bình thường 
Khi tỷ lệ: 1,1
22
2 
HC
O
 đến 1,2 
 18 
10
Ngän löa OXy-A Xª TY LEN
d
2L
2mm
3100°
Nh©n 
ngän löa
Vïng ch¸y kh«ng 
hoµn toµn: C0 ; H2 ; H
Vïng «-xy ho¸: CO2; H2O; OH
Tû lÖ tiªu thô (Oxy/Ace): A = 1,1 tíi 1,2`
Ngọn lửa này chia ra làm ba vùng: 
- Vùng hạt nhân: Có màu sáng trắng, nhiệt lượng thấp và trong đó có các bon tự 
do nên không dùng để hàn vì làm mối hàn thấm các bon trở nên giòn. 
- Vùng cháy không hoàn toàn: Có màu sáng xanh, nhiệt độ cao (32000C) có CO 
và H2 là hai chất khử ôxy nên gọi là vùng hoàn nguyên hoặc vùng cháy chưa hoàn 
toàn. 
- Vùng cháy hoàn toàn: Có màu nâu sẫm nhiệt độ thấp, có C2 và nước là những 
chất khí sẽ ôxy hóa kim loại, vì thế còn gọi là vùng ôxy hóa ở đuôi ngọn lửa, các bon 
bị cháy hoàn toàn nên gọi là vùng cháy hoàn toàn. 
2.2- Ngọn lửa ôxy hóa 
Khi tỷ lệ: 2,1
22
2 
HC
O 
Tính chất hoàn nguyên của ngọn lửa bị mất, khí cháy sẽ mang tính chất ôxy hóa 
nên gọi là ngọn lửa ôxy hóa, lúc này nhân ngọn lửa ngắn lại, vùng giữa và vùng đặc 
biệt không rõ ràng ngọn lửa này có màu sáng trắng. 
2.3- Ngọn lửa các bon hóa 
Khi tỷ lệ: 1,1
22
2 
HC
O
 19 
Vùng ngọn lửa thừa các bon tự do và mang các bon hóa, lúc này nhân ngọn lửa 
kéo dài và nhập vào vùng giữa có màu nâu sẫm. 
Qua sự phân bố về thành phần về nhiệt độ của ngọn lửa hàn, áp dụng ngọn lửa 
để hàn như sau: 
Ngọn lửa bình thường có tác dụng tốt vùng cách nhân ngọn lửa từ 2 ÷ 3mm có 
nhiệt cao nhất thành phần của khí hoàn nguyên (CO và H2 nên dùng để hàn). 
Ngọn lửa các bon hóa dùng khi hàn gang (bổ sung các bon khi hàn bị cháy). Tôi 
bề mặt, hàn đắp thép cao tốc, và hợp kim đồng thau, cắt hơi, đốt sạch bề mặt. 
3- Kỹ thuật hàn kim loại bằng ngọn lửa khí 
3.1- Các loại mối hàn 
- Căn cứ vào hình dạng chi tiết, vị trí mối hàn trong không gian, trong hàn khí 
thường dùng nhất là mối hàn giáp mối. Khi hàn vật mỏng dùng mối hàn kiểu cuốn 
mép và không cần que hàn phụ khi hàn vật dày δ>5mm cần vát mép chữ V hoặc chữ 
X, sự biến dạng khi hàn loại vát mép chữ X ít hơn so với vát mép chữ V. 
- Mối hàn chồng dùng khi hàn vật có chiều dày δ>3mm, khi hàn đính các tấm 
thỏi, tấm lót khi chiều dày lớn không dùng mối này vì biến dạng lớn có thể bị nứt. 
- Mối hàn đứng và hàn góc cũng như mối hàn chồng chỉ dùng để hàn các vật 
mỏng không vát mép, khi hàn góc, mối hàn có 3 loại bằng mặt, lồi mặt, lõm mặt. 
 - Cũng như hàn hồ quang, tùy theo vị trí mối hàn trong không gian người ta 
chia ra: hàn bằng, hàn đứng, hàn ngang, hàn trần. 
3.2- Chuẩn bị vật hàn 
Trước khi hàn nên cần vát mép đối với kim loại có chiều dày lớn, làm sạch mép 
hàn và khu vực xung quanh mối hàn rộng 20 ÷ 30mm mỗi phía. Mép hàn trước khi 
hàn phải làm sạch rỉ, ôxít và dầu mỡ. 
Vật trước khi hàn cần chọn gá lắp hợp lý và hàn đính một số điểm để đảm bảo 
vị trí tương đối của kết cấu trước khi hàn. Thứ tự và khoảng cách các mối đính phụ 
thuộc vào bề dày để tránh cong vênh, có thể tiến hành đính theo thứ tự sau: 
 20 
Hình 3.2- Kích thước phôi hàn 
3.3- Phương pháp hàn 
Căn cứ vào sự chuyển dịch của mỏ hàn và que hàn chia hàn khí thành hai 
phương pháp: 
Hình 3.3- Phương pháp hàn phải và hàn trái 
* Phương pháp hàn phải 
Đặc điểm của phương pháp này là ngọn lửa luôn luôn hướng vào bể hàn nên 
hầu hết nhiệt lượng tập trung vào làm chảy kim loại vật hàn. Trong quá trình hàn do áp 
suất của ngọn lửa mà kim loại của bể hàn luôn luôn được xáo trộn đều tạo điều kiện 
cho xỉ nổi lên tốt hơn. Mặt khác do ngọn lửa bao bọc lên bể hàn nên mối hàn được bảo 
vệ tốt hơn, nguội chậm và giảm được ứng suất và biến dạng do quá trình hàn gây ra. 
Phương pháp này thường để hàn các chi tiết có δ>5mm hoặc những vật có nhiệt 
độ nóng chảy cao. 
* Phương pháp hàn trái 
Phương pháp này có đặc điểm hầu như ngược lại với phương pháp hàn phải, 
trong quá trình hàn ngọn lửa không hướng trực tiếp vào bể hàn, do đó ngọn lửa tập 
trung vào đây ít hơn. Bể hàn ít được xáo trộn nhiều và xỉ khí nổi lên hơn. Ngoài ra 
điều kiện bảo vệ mối hàn không tốt, tốc độ nguội của kim loại lớn, ứng suất và biến 
dạng sinh ra lớn hơn so với phương pháp hàn phải. Tuy nhiên trong phương pháp hàn 
trái người thợ hàn rất dễ quan sát mép vật hàn vì thế mối hàn, đều, đẹp, năng suất cao. 
 21 
- Phương pháp này thường để hàn các chi tiết có δ<5mm hoặc những vật liệu có 
nhiệt độ nóng chảy thấp. 
- Thực tế chứng minh vật hàn có δ<3mm thì tốt nhất dùng phương pháp hàn 
trái. Vật hàn có δ>5mm dùng phương pháp hàn phải. 
- Chọn phương pháp hàn tùy thuộc vào vị trí mối hàn trong không gian. Khi mỏ 
hàn bằng có thể hàn phải hoặc hàn trái tùy thuộc theo chiều dày vật hàn. Khi hàn đứng 
từ dưới lên nên hàn trái, những vật hàn có δ>8mm nên hàn phải. Khi hàn ngang nên 
hàn phải vì ngọn lửa hàn hướng trực tiếp vào mối hàn và có tác dụng giữ giọt kim loại 
không bị rơi. Khi hàn trần tốt nhất hàn trái. 
4-Thực hành hàn. 
4.1- Hàn giáp mối 
4.1.1- Điều kiện thực hiện bài học 
* Dụng cụ - Thiết bị 
+ Dụng cụ cầm tay: Kìm rèn, tuốc nơ vít, clê, mỏ lết, hộp dụng cụ vạn năng, bật 
lửa. 
+ Thiết bị: Van giảm áp đơn cấp, ống dẫn khí, chai khí ôxy, chai khí axêtylen, 
và mỏ hàn hơi. 
* Các điều kiện khác: Giáo trình Kỹ thuật hàn khí, tài liệu tham khảo, máy 
chiếu đa năng, máy chiếu vật thể, máy tính, xưởng thực hành, tủ đựng dụng cụ, trang 
bị BHLĐ. 
4.1.2- Trình tự thực hiện hàn 
TT 
Nội dung 
công việc 
Dụng cụ 
thiết bị 
Hình vẽ minh họa Yêu cầu kỹ thuật 
1 Đọc bản vẽ 
- Nắm được các 
kích thước cơ 
bản. 
- Hiểu được yêu 
cầu kỹ thuật 
 22 
2 - Kiểm tra 
phôi. 
- Chuẩn bị 
thiết bị, gá 
đính phôi 
- Thước lá 
- Bàn chải sắt 
- Bộ thông 
pép hàn. 
- Bộ đánh lửa 
- Chai oxy, 
chai axêtylen 
- Van giảm áp 
- Mỏ hàn 
- Phôi phẳng, 
thẳng không bị 
bavia. 
- Phôi đúng kích 
thước. 
- Chọn chế độ hàn 
hợp lý. 
- Mối đính nhỏ 
gọn, chắc, đúng vị 
trí. 
3 Tiến hành 
hàn 
- Bàn chải sắt 
- Bộ thông 
pép hàn. 
- Bộ đánh lửa 
- Chai oxy, 
chai axêtylen 
- Van giảm áp 
- Mỏ hàn 
- Đảm bảo an 
toàn cho người và 
thiết bị. 
- Ngồi đúng tư 
thế, mỏ hàn và 
dây hàn dao động 
đúng kỹ thuật. 
4 Kiểm tra sản 
phẩm 
- Thước lá 
- Dưỡng kiểm 
tra 
- Phát hiện được 
các khuyết tật của 
mối hàn. 
4.2- Hàn góc chữ T 
4.2.1- Điều kiện thực hiện bài học 
* Dụng cụ - thiết bị: Dụng cụ, thiết bị hàn khí 
* Nguyên vật liệu: 
 Khí ôxy, khí axêtylen đóng chai đạt tiêu chuẩn an toàn vệ sinh công nghiệp. 
* Các điều kiện khác: Giáo trình Kỹ thuật hàn, máy chiếu đa năng, máy chiều 
vật thể, máy tính, xưởng thực hành, tủ đựng dụng cụ, trang bị BHLĐ. 
4.2.2- Trình tự thực hiện hàn 
TT 
Nội dung 
công việc 
Dụng cụ 
thiết bị 
Hình vẽ minh họa 
Yêu cầu kỹ 
thuật 
 23 
1 Đọc bản vẽ 
- Nắm được các 
kích thước cơ 
bản. 
- Hiểu được yêu 
cầu kỹ thuật. 
2 - Kiểm tra 
phôi, chuẩn 
bị méo hàn. 
- Gá đính. 
- Thước lá 
500 
- Bàn chải 
sắt 
- phôi phẳng, 
thẳng không bị 
bavia, đúng 
kích thước. 
- Góc lắp ghép 
900 
- Mối hàn đính 
nhỏ gọn, đủ 
bền, đúng vị trí. 
- Chọn chế độ 
hành hợp lý. 
3 Tiến hành 
hàn 
- Bộ thông 
pép hàn. 
- Bộ đánh 
lửa 
- Chai oxy, 
chai 
axêtylen 
- Van giảm 
áp 
- Mỏ hàn 
- Đảm bảo an 
toàn cho người 
và thiết bị. 
- Dao động mỏ 
hàn và dây hàn 
phụ hợp lý. 
4 Kiểm tra sản 
phẩm 
- Thước lá 
- Dưỡng 
kiểm tra 
- Phát hiện 
được các 
khuyết tật của 
mối hàn. 
 24 
 25 
BÀI 3: HÀN THIẾC 
Thời gian (giờ) 
Tổng số Thực hành Kiểm tra 
15 14 1 
MỤC TIÊU 
Sau khi học xong bài học này người học sẽ có khả năng 
- Trình bày được công dụng và đặc điểm của dụng cụ,nguyên vật liệu dùng để 
hàn thiếc. 
- Sử dụng và bảo quản được mỏ hàn và đèn khò đúng yêu cầu kỹ thuật và an 
toàn. 
- Chuẩn bị chi tiết hàn sạch hết các vết dầu mỡ, hết lớp ô-xy hoá bề mặt bằng 
các dung dịch kiềm, bàn chải, dũa, mũi cạo hoặc bằng các phương pháp làm sạch khác. 
- Chọn đúng chế độ hàn như: nhiệt độ nung, tốc độ nung, thời gian giữ nhiệt. 
phù hợp với từng loại vật liệu hàn. 
- Hàn các mối hàn thiếc, đảm bảo độ tràn láng tốt, kim loại vảy hàn bám chắc 
vào kim loại vật hàn, không bị bọt khí, lẫn xỉ, cháy vảy hàn. 
- Thực hiện tốt công tác an toàn và vệ sinh phân xưởng 
NỘI DUNG 
1- Khái niệm 
1.1- Khái niệm hàn thiếc 
- Hàn thiêc là phương pháp nối các chi tiết lại với nhau nhờ một kim loại hoặc 
một hợp kim trung gian gọi là vẩy hàn. Trong quá trình hàn nung nóng vật hàn đến 
nhiệt độ tương đương nhiệt độ chảy của vảy hàn, vẩy hàn bị chảy nhưng kim loại vật 
hàn thì không chảy, kim loại vật hàn khuếch tán thẩm thấu vào vật hàn tạo thành mối 
hàn. 
- Kim loại vảy hàn có nhiệt độ nóng chảy thấp hơn kim loại vật hàn, khi ở nhiệt 
độ kim loại vảy nóng chảy còn kim loại vật hàn chưa nóng chảy thì kim loại vảy hàn 
khuếch tán vào kim loại vật hàn, khi nguội tạo thành mối hàn. Như vậy hàn vảy là 
phương pháp hàn liên kết hai chi tiết dưới góc độ phân tử nhờ kim loại vảy hàn làm 
trung gian. 
Hình 1.1- Mối hàn thiếc. 
Vảy hàn thiếc 
Vật hàn 
Vật hàn 
 26 
- Căn cứ vào nhiệt độ nóng chảy, vẩy hàn chia làm hai loại: 
+ Hàn vảy mềm: Vảy hàn có nhiệt độ nóng chảy t < 450oC. 
+ Vảy hàn có nhiệt độ t ≥ 450oC. 
1.2- Đặc điểm 
- Hàn vảy có thể tiến hành trong lò có khí bảo vệ, hàn trong chân không hoặc 
trong lò muối, do đó không yêu cầu thuốc hàn. 
- Tính kinh tế cao, bảo đảm được mối hàn phẳng, đẹp. 
- Sau khi hàn vảy không cần gia công cơ khí. Chi tiết hàn vảy không có ứng 
suất cục bộ như hàn bằng các phương pháp khác. 
- Trong sản xuất hàng khối tất cả các chi tiết hàn đều có chất lượng giống nhau. 
- Hàn vảy có thể chế tạo được những sản phẩm mà các phương pháp khác 
không làm được. 
- Không yêu cầu trình độ công nhân cao. 
- Phương pháp hàn vẩy có thể nâng cao năng suất lao động, đặc biệt trong sản 
xuất hàng khối, những sản phẩm hàn nhiều mối hàn cùng một lúc. 
2- Dụng cụ,vật liệu và thiết bị dùng để hàn thiếc 
2.1- Mỏ hàn nung điện: Có nhiệt độ cao nhất 350oC cho hàn vảy thiếc 
Hình 2.1- Mỏ hàn nung điện 
2.2- Mỏ hàn điện trở: Có nhiệt độ cao nhất 350oC dùng cho hàn vảy thiếc 
nhưng nhiệt lượng được cung ứng tức thời vì vậy loại này tiện lợi khi hàn các chi tiết 
nhỏ như linh kiện điện tử. 
Hình 2.2- Mỏ hàn điện trở 
 27 
2.3- Mỏ hàn nung lò: Là loại mỏ thủ công, khi hàn phải nung trên lò than, khi 
đủ nhiệt mới đem hàn, khi đủ nhiệt mới đem hàn, khi nguội phải nung lại 
Hình 2.3- Mỏ hàn nung lò 
 2.4- Lò rèn: Sử dụng nhiệt lượng của cacbon hóa thạch cháy trong ôxy tự nhiên 
để nung vật hàn tới nhiệt độ đạt hơn 2000oC. 
 2.5- Mỏ hàn hơi oxy – axetylen: Sử dụng nhiệt của axetylen cháy với oxy để 
hàn, nhiệt lượng khoảng 3200oC. 
Hình 2.5- Mỏ hàn hơi oxy – axetylen 
2.6- Đèn khò: Sử dụng hơi xăng dầu để nung nóng vật hàn, nhiệt lượng khoảng 
650oC. 
Hình 2.6- Đèn khò 
- Mỏ hàn sóng vi ba: Dùng sóng điện từ để làm nóng chi tiết giống như tôi cao 
tần, nhiệt độ đạt tới 3500oC. 
2.7- Thuốc hàn, thiếc hàn 
2.7.1- Thuốc hàn 
 Thuốc hàn thường dùng như nhựa thông, axit sunfuaric, hàn the, sunfuaric 
kẽm có tác dụng: 
 28 
 + Làm sạch các oxit và bụi bẩn bề mặt mép hàn để tạo điều kiện cho vảy hàn 
thẩm thấu và khuyếch tán để hình thành mối hàn đảm bảo độ bền của mối hàn tốt nhất. 
+ Khử màng oxit kim loại trực tiếp trong quá trình hàn. Sử dụng thuốc hàn là 
biện pháp trực tiếp, tích cực để khử màng oxit kim loại khi hàn vảy. 
2.7.2-Thiếc hàn : 
 Là loại hợp kim thiếc chì, loại này thường dùng khi hàn sắt tây. 
 + Thiếc hàn có 7 loại: thiếc hàn 30 (gồm 30% Sn và 70% Pb), thiếc hàn 25, 33, 
40, 50, 60 và thiếc hàn 90. 
+ Loại thiếc hàn 60 dùng để hàn dụng cụ đồ điện, nhiệt độ nóng chảy của nó là 
190oC. Thiếc hàn 90 dùng để hàn các dụng cụ chứa thức ăn vì chứa ít chì, tránh bị độc 
v.v 
Hình 2.7-.Thiếc hàn 
3- Kỹ thuật hàn thiếc bằng mỏ hàn đôt (hoặc mỏ điện trở) 
3.1. Làm sạch phôi 
- Dùng mũi cạo, bàn chải sắt làm sạch hết vết bẩn ,dầu mỡ ô-xy hoá ở trên 
đường hàn 
- Thuốc hàn Zncl2 được pha chế bão hoà 
3.2. Làm sạch mỏ hàn 
- Dùng giũa làm sạch hết lớp ô-xy hoá, thiếc còn bám trên mỏ hàn, có thể dùng 
muối ZnCl2 rửa sạch đầu mỏ hàn. 
ZnCl2 
Hình 3.2- Làm sạch mỏ hàn 
b) Rửa sạch đầu mỏ hàn a) Thiếc còn bám trên mỏ hàn 
 29 
3.3- Nung mỏ hàn 
Nhóm lò cho lò cháy ổn định lúc đó mới cho mỏ hàn vào để đốt khi đốt nên cho 
đầu bắt thiếc lên phía trên, đốt đến nhiệt độ khoảng 4000- 4500c, có thể đốt mỏ hàn 
bằng nguồn nhiệt của ngọn lửa hàn khí, cũng có thể dùng mỏ hàn điện để hàn. 
3.4- Quét thuốc hàn lên đường hàn 
- Dùng chổi lông nhúng vào thuốc hàn, rồi quét nhẹ lên vùng mối hàn chú ý 
quét thuốc hàn vừa đúng chiều rộng đường hàn. 
3.5- Hàn 
Mỏ hàn sau khi đã nung đúng nhiệt độ, cho mỏ hàn bắt thiếc bằng cách cho mỏ 
hàn vào thanh thiếc, thiếc sẽ chảy lỏng và bám vào mỏ hàn. 
Đưa mỏ hàn đã bắt thiếc vào vị trí mối hàn, tốt nhất là ở vị trí lòng thuyền 
chuyển động mỏ hàn chậm cho mỏ hàn vừa đốt nóng vật hàn đến nhiệt độ hàn, vừa 
làm cho thiếc chảy lỏng bám vào vật hàn, người thợ phải quan sát thiếc chảy lúc đó 
mới dịch chuyển mỏ hàn, khi hết thiếc trên mỏ hàn cũng là lúc mỏ hàn nguội, ta lại 
nung tiếp và tiếp tục hàn cho hết đường hàn. 
3.6- Các dạng sai hỏng nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa 
* Mối hàn không ngấu: 
 - Nguyên nhân:Nung mỏ hàn không đúng nhiệt độ, chuyển động mỏ hàn 
nhanh, làm sạch chưa tốt. 
 - Biện pháp phòng ngừa: - Nung mỏ hàn đúng nhiệt độ quy định, tuyệt đối 
chấp hành việc làm sạch trước khi hàn, luôn luôn quan sát tình hình nóng chảy của 
vùng hàn để điều chỉnh tốc độ hàn 
 * Mối hàn không đúng kích thước 
 - Nguyên nhân: Do không làm sạch hết vết bẩn và vết ô-xy hoá ở trên đường 
hàn, hoặc nung mỏ hàn chưa đúng nhiệt độ làm cho thiếc hàn chưa chảy lỏng hết gây 
nên ngậm xỷ 
 - Biện pháp phòng ngừa: Khống chế chiều rộng khi quét thuốc hàn lên 
đường 
 * Mối hàn ngậm xỉ: 
- Nguyên nhân: Do không làm sạch hết vết bẩn và vết ô-xy hoá trên phôi hàn 
trước khi hàn, hoặc nung chưa đến nhiệt độ khi hàn 
Mỏ hàn 
Thiếc hàn 
Hình 3.4.1- Quét thuốc lên vùng 
hàn 
Hình 3.4.2- Hàn 
 30 
- Biện pháp phòng ngừa: Nung mỏ hàn đúng nhiệt độ , chấp hành tuyệt đối 
công tác làm sạch 
3.7- Làm sạch kiểm tra chất lượng mối hàn 
Sau khi hàn xong dùng dung dịch xút 5% hoặc nước rửa sạch mối hàn để tránh 
thuốc hàn làm ô-xy hoá mối hàn. 
 Quan sát bằng mắt kiểm tra mối hàn có rong bóng hay không, có bị rỗ khí 
ngậm xỷ hay không 
 Kiểm tra kích thước mối hàn bằng thước 
 Sau đó dùng dầu lửa và phấn màu kiểm tra độ kín của mối hàn 
4- Kỹ thuật hàn thiếc bằng mỏ hàn khí 
4.1- Chuẩn bị phôi, vật liệu hàn 
- Dùng giũa làm sạch hết vết bẩn, vết ô-xy hoá trên phần cần hàn, mẩu hợp kim 
4.2- Tính chế độ hàn 
- Dùng pép hàn số 3 hoặc số 4 để hàn, công suất ngọn lửa 400-700 m3/h 
- Chọn que hàn có đường kính d= 4mm 
- Tốc độ hàn khi hàn đắp cần đảm bảo trong khoảng từ 0,25-0,15m/ph không 
nên nhỏ hơn 0,15m/ph dễ gây rỗ trong mối hàn 
- Chọn góc nghiêng mỏ hàn = 300-600 
4.3- Chọn phương pháp hàn 
Chọn phương pháp hàn trái, que hàn đi trước mỏ hàn 
Hình 4.3- Phương pháp hàn trái 
4.4- Lấy lửa và chọn ngọn lửa 
Chọn ngọn lửa ô- xy hoá để hàn 
 Tỷ lệ: 2,1
22
2 
HC
O
 31 
Hình 4.4- Ngọn lửa ôxy hóa 
4.5- Gá phôi hàn 
Đặt phôi hàn lên bề mặt bàn hàn, đặt mẩu hợp kim vào vị trí cần hàn sao cho 
khe hở giữa mẩu hợp kim và thành xấn của cán dao khoảng 0,5-1mm. 
4.6- Tiến hành hàn 
- Chi tiết đắp được đốt nóng đến nhiệt độ từ 900- 9500 bằng ngọn lửa hàn, sau 
đó đốt nóng que hàn, cho que hàn bắt thuốc hàn, rồi cho que hàn vào vị trí hàn, đầu 
que hàn được nhúng vào bể kim loại lỏng, hoặc cũng có thể sau khi đốt nóng vật hàn 
thì rải thuốc hàn lên đường hàn 
Quan sát qua kính hàn thấy đồng chảy tràn láng tốt, điền đầy khe hở đường hàn 
là được. 
 4.7- Các dạng sai hỏng nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa 
* Mối hàn không ngấu: 
 - Nguyên nhân: Nung chưa đến nhiệt độ hàn, vảy đồng không được dát mỏng 
trước khi hàn, đồng chưa chảy lỏng đã nhấc ra khỏi lò 
 - Biện pháp phòng ngừa: Nung vật hàn đúng nhiệt độ quy định, luôn luôn 
quan sát tình hình nóng chảy của đồng hàn 
* Mối hàn ngậm xỉ: 
- Nguyên nhân: Do không làm sạch hết vết bẩn và vết ô-xy hoá trên phôi hàn 
trước khi hàn, hoặc nung chưa đến nhiệt độ khi hàn 
- Biện pháp phòng ngừa: Nung mỏ hàn đúng nhiệt độ , chấp hành tuyệt đối 
công tác làm sạch 
 4.8- Làm sạch kiểm tra chất lượng mối hàn 
0,51 
Hình 4.5- Khe hở gá phôi hàn 
 32 
- Hàn xong chờ cho phôi hàn nguội, gõ sạch xỉ, dùng bàn chải sắt đánh sạch 
trên bề mặt phôi 
- Dùng nước sạch hoặc dung dịch xút 5% rửa sạch chi tiết hàn 
- Kiểm tra độ điền đầy của đồng vào khe hở đường hàn 
- Kiểm tra chất lượng chảy láng và chất lượng bề mặt của mối hàn , kiểm tra 
các khuyết tật của mối hàn 
5- An toàn khi hàn thiếc 
- Mặt bằng thực tập bố trí gọn gàng, nơi làm việc có đủ ánh sáng, hệ thống 
thông gió, hút bụi hoạt động tốt. 
- Nền xưởng khô ráo. 
- Bảo hộ lao động đầy đủ . 
6- Thực hành hàn thiếc 
6.1- Thực hành hàn mỏ đốt(hoặc mỏ điện trở) 
TT 
Nội 
dung 
công 
việc 
Dụng cụ 
Thiết bị 
 Hình vẽ minh họa Yêu cầu kỹ thuật 
1 Đọc bản 
vẽ 
- Nắm được các kích 
thước cơ bản. 
- Hiểu được yêu cầu kỹ 
thuật 
2 - Kiểm 
tra phôi, 
chuẩn bị 
mép 
hàn, mỏ 
hàn 
- Bàn chải 
sắt 
- Giũa. 
- Bộ đánh 
lửa 
- Chổi 
lông 
- Mỏ hàn 
- Dùng giũa làm sạch hết 
lớp ô-xy hoá, thiếc còn 
bám trên mỏ hàn, có thể 
dùng muối ZnCl2 rửa 
sạch đầu mỏ hàn. 
- Nung mỏ hàn trước khi 
hàn tối thiểu là 5 phút 
- Quét thuốc hàn vừa 
đúng chiều rộng đường 
hàn 
3 Tiến 
hành 
hàn 
- Bàn chải 
sắt 
- Giũa. 
- Đảm bảo an toàn cho 
người và thiết bị. 
- Ngồi đúng tư thế, mỏ 
hàn và thiếc hàn dao động 
Ф180 
lõi Ф3 
I 
I 
TL 2:1 
1
8
0
5
 33 
- Chổi 
lông 
- Mỏ hàn 
đúng kỹ thuật. 
- Đảm bảo độ tràn láng 
tốt, kim loại vảy hàn bám 
chắc vào 
kim loại vật hàn, không 
bị bọt khí, lẫn xỉ, cháy 
vảy hàn 
4 Kiểm 
tra 
- Phát hiện được các 
khuyết tật của mối 
hàn. 
- Dùng dung dịch xút 
5% hoặc nước rửa 
sạch mối hàn. 
6.2- Thực hành hàn mỏ hàn khí 
TT 
Nội 
dung 
công 
việc 
Dụng cụ 
Thiết bị 
 Hình vẽ minh họa Yêu cầu kỹ thuật 
1 
Đọc bản 
vẽ 
0,51 
- Nắm được các kích thước 
cơ bản. 
- Hiểu được yêu cầu kỹ 
thuật 
2 - Kiểm 
tra phôi, 
chuẩn bị 
mép hàn, 
mỏ hàn 
- Bàn chải 
sắt 
- Bộ thông 
pép hàn. 
- Bộ đánh 
lửa 
- Chai oxy, 
chai 
axêtylen 
- Van giảm 
0,51 
- Dùng máy mài,chổi thép 
đánh sạch vùng mối hàn và 
các mép hàn ở tấm hợp kim. 
- Pha bột Bô rắc với nước ở 
trạng thái sệt. 
- Bôi đều một lớp thuốc hàn 
lên bề mặt vật hàn và mép 
hàn. 
- Công suất ngọn lửa 250 
lít/giờ. 
- Ngọn lửa ôxy hoá. 
Mỏ hàn 
Thiếc hàn 
Φ180
1
8
0
5
1
8
0
5
 34 
áp 
- Mỏ hàn 
3 Tiến 
hành hàn 
- Bàn chải 
sắt 
- Giũa. 
- Chổi lông 
- Mỏ hàn 
- Lò rèn 
- Đảm bảo an toàn cho 
người và thiết bị. 
- Nung chi tiết,khi phát hiện 
chi tiết có màu cà chua thẫm 
thì tra dây hàn vào(đưa dây 
hàn vào sát các kẽ để kim 
loại vảy hàn thẩm thấu vào 
bên trong, thường xuyên 
chấm đầu que hàn vào lọ Bô 
rắc khô. 
- Đưa que hàn phụ xung 
quanh để tạo hình mối hàn 
- Hàn vảy đồng đảmbảo độ 
tràn láng tốt, kim loại que 
hàn khuếch tán vào kim loại 
vật hàn, không bị bọt khí, 
lẫn xỉ. 
- Đảm bảo an toàn cho 
người và thiết bị. 
4 Kiểm tra 
sản 
phẩm 
- Dùng nước ấm rửa sạch 
mối hàn. 
- Phát hiện được các khuyết 
tật của mối hàn 
 35 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 1. Trương Công Đạt. Năm 1977. Kỹ thuật hàn. NXB KHKT 
2. Lưu Văn Huy, Đỗ Tấn Dân. Năm 2006. Kỹ thuật Hàn. NXB KHKT 
3. Trần Hữu Tường, Nguyễn Như Tự. Năm 1985. Hàn kim loại màu và hợp kim 
màu. NXB KHKT 
 36