Giải mã tiêu đề dạng câu hỏi trên báo chí (Trên ngữ liệu báo tiếng Nga)

1. Đặt vấn đề1
Xu hướng chung của báo chí hiện đại là 
“cởi mở, thân thiện với bạn đọc”; giữa nhà 
báo và bạn đọc hình thành mối quan hệ qua 
lại khăng khít. Mối quan hệ này được thể hiện 
rất rõ nét trên báo chí trong các tiêu đề dạng 
câu hỏi. Thông thường, trong giao tiếp, các câu 
hỏi thường đòi hỏi câu trả lời trực tiếp. Tuy 
nhiên, bản chất của loại hình văn viết (trong 
đó có báo chí) là không thể nhận được câu trả 
lời trực tiếp của độc giả, vì thế đặc tính cơ bản 
của các câu hỏi trên báo chí không đặt ra mục 
đích nhận được thông tin phản hồi, ngược lại 
bản thân các câu hỏi đã chứa đựng những thông 
tin quan trọng. Các câu hỏi trong tiêu đề trên 
báo chí dường như chỉ là cái cớ để các nhà báo 
hướng tới mục đích tiếp cận gần hơn với độc 
giả, mong muốn độc giả tham gia vào vấn đề 
của họ, là người chất vấn, đối thoại cùng họ. 
* ĐT.: 84-904511498 
Email: vuthichin191@gmail.com
Trong một số trường hợp, câu hỏi là 
cách nhà báo chuẩn bị tinh thần cho độc giả 
tiếp nhận một số thông tin, thúc giục họ “đối 
thoại” với nhà báo, tìm “làn sóng” chung 
với họ, tìm sự đồng tình hay chung ý nghĩ 
phản đối của họ. Câu hỏi còn tạo ra phương 
thức giao tiếp sống động, nhưng tự nhiên, 
mộc mạc của nhà báo với độc giả. Chính 
vì vậy, tiêu đề dạng câu hỏi luôn được các 
nhà báo sử dụng như một “chiến thuật” lợi 
hại, một “bảo bối” để thu hút sự chú ý, quan 
tâm, theo dõi của độc giả. 
Để “Giải mã câu hỏi trong các tiêu đề 
báo”, chúng tôi sử dụng thủ pháp thống kê, 
so sánh, phương pháp miêu tả để phân loại, 
phân tích và tổng hợp chức năng, vai trò của 
các tiêu đề báo có dạng câu hỏi trong tiếng 
Nga và tìm ra những thông điệp (đặc biệt là 
thông điệp ngầm, ẩn ý) mà tác giả muốn 
truyền tải tới độc giả thông qua những câu 
hỏi đó. 
GIẢI MÃ TIÊU ĐỀ DẠNG CÂU HỎI TRÊN BÁO CHÍ
(TRÊN NGỮ LIỆU BÁO TIẾNG NGA)
Vũ Thị Chín*
Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Nga, Trường Đại học Ngoại ngữ, ĐHQGHN, 
Phạm Văn Đồng, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam
Nhận bài ngày 26 tháng 03 năm 2018 
Chỉnh sửa ngày 25 tháng 05 năm 2018; Chấp nhận đăng ngày 28 tháng 05 năm 2018 
Tóm tắt: Mối quan hệ giữa nhà báo và bạn đọc được thể hiện rất rõ trong các tiêu đề dạng câu hỏi. Các 
câu hỏi trên báo chí không đặt ra mục đích nhận được thông tin phản hồi, ngược lại bản thân chúng đã chứa 
đựng những thông tin quan trọng. Đó chỉ là cái cớ để các nhà báo hướng tới mục đích tiếp cận gần hơn với 
độc giả, mong muốn độc giả tham gia vào vấn đề của họ, là người chất vấn, đối thoại cùng họ. Đó cũng là 
cách nhà báo chuẩn bị tinh thần cho độc giả tiếp nhận một số thông tin, thúc giục họ tiếp cận bài báo, tìm sự 
đồng tình hay chung ý nghĩ phản đối của họ. Phân tích các dạng câu hỏi trong các tiêu đề và tìm ra những 
thông điệp, ẩn ý ngầm... mà tác giả muốn truyền tải là mục đích của bài viết này.
Từ khóa: ngôn ngữ báo chí, tiêu đề, câu hỏi, thông điệp
25Tạp chí Nghiên cứu Nước ngoài, Tập 34, Số 3 (2018) 24-33
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Tiêu đề báo: chức năng, nhiệm vụ
Ngôn ngữ báo chí có đặc trưng là ngôn 
ngữ của thông tin, sự kiện, ngôn ngữ định 
lượng (chứ không phải định tính). Ngôn từ 
trong tiêu đề báo thường ngắn gọn, cô đọng, 
súc tích, nhưng đồng thời phải truyền tải được 
lượng thông tin tối đa trong khuôn khổ hạn 
hẹp của tờ báo. Chức năng quan trọng và cơ 
bản nhất của tiêu đề là tạo ra sự khác biệt, thu 
hút sự chú ý của bạn đọc. Một tiêu đề tốt cần 
đạt được các tiêu chí sau:
- Tạo tò mò (độc, lạ, hấp dẫn), 
- Cung cấp thông tin (trực tiếp hay gián 
tiếp) về nội dung, chủ đề của bài báo,
- Hứa hẹn về một câu trả lời cho một câu 
hỏi/ bức xúc/ thắc mắc của độc giả mang tính 
thời sự hoặc một giải pháp cho một vấn đề
Tiêu đề chính là cầu nối giữa báo chí và 
độc giả, là bộ mặt của bài báo, là những ấn 
tượng ban đầu mà nhà báo dành cho bạn đọc. 
Sự thành công của bài báo một phần là nhờ 
vào tiêu đề của bài báo đó. Đây chính là mảnh 
đất mầu mỡ để các nhà báo-nhà ngôn ngữ thỏa 
sức sáng tạo. Cùng với một loạt các thủ pháp 
ngôn ngữ khác (chơi chữ, điệp từ, điệp ngữ, từ 
đồng nghĩa, trái nghĩa), sử dụng câu hỏi là 
một trong những thủ pháp yêu thích và được 
sử dụng rộng rãi trong các tiêu đề báo chí. 
2.2. Tiêu đề dạng câu hỏi trên báo chí Nga
Khảo sát tiêu đề trên báo chí Nga chúng 
tôi nhận thấy rằng, tiêu đề dạng câu hỏi có 
số lượng không nhỏ. Mỗi số báo nói chung 
đều có một vài bài có tiêu đề dạng câu 
hỏi, nhưng tuần báo uy tín và có số lượng 
phát hành lớn nhất nước Nga Аргументы 
и Факты (АиФ) – Luận chứng và Sự kiện 
(AiF) phần lớn các bài báo có tiêu đề là câu 
hỏi. Trong 12 số báo phát hành quý 1 năm 
2018, trung bình mỗi số có tới vài chục bài 
báo có tiêu đề là câu hỏi, chiếm hơn 73%, 
(nghĩa là nhiều gấp tới 3 lần so với bài có 
tiêu đề dạng khác). 
Ngày tháng Số
Tổng 
số 
bài
Tiêu 
đề có 
câu 
hỏi
Tỉ 
trọng
10/01/2018 №1-2 80 62 77,5%
17/01/2018 № 3 79 60 75,9%
24/01/2018 № 4 77 60 77,9%
31/01/2018 № 5 73 57 78%
07/02/2018 № 6 66 55 83,3%
14/02/2018 № 7 71 61 85,9%
21/02/2018 № 8 42 27 64,2%
28/02/2018 № 9 62 42 67,7%
07/03/2018 № 10 55 30 54,5%
14/03/2018 № 11 74 53 71,6%
21/03/2018 № 12 62 35 56,4%
Tổng cộng 12 số 741 542 73,1%
Khi đọc báo, nhiệm vụ khó khăn nhất của 
độc giả là “giải mã” tiêu đề báo - một phát 
ngôn/mệnh đề/tuyên bố/thông điệp ngắn gọn 
(đôi khi hơi bí ẩn): nó không chỉ truyền tải 
thông tin nào đó, mà còn là đánh giá riêng 
của tác giả về vấn đề nêu ra trong bài viết. 
Để có cái nhìn bao quát và chung nhất về các 
câu hỏi trong tiêu đề báo chí Nga và giải mã 
chúng, chúng tôi không chỉ nghiên cứu tiêu 
đề báo AiF, mà còn trong các báo khác như 
Sự thật (Правда), Sự thật Thanh niên (КП – 
Комсомольская Правда), Báo Văn học (ЛГ 
– Литературная газета)
Theo quan sát của chúng tôi, câu hỏi trong 
các tiêu đề báo phong phú, đa dạng về chủng loại. 
2.2.1. Về cấu tạo 
 Câu hỏi trong các tiêu đề báo có thể là câu 
đơn hoặc câu phức, câu một thành phần hay 
26 V.T. Chín/ Tạp chí Nghiên cứu Nước ngoài, Tập 34, Số 3 (2018) 24-33
hai thành phần, nhiều trường hợp tiêu đề là tổ 
hợp gồm 2 câu riêng biệt Ví dụ:
- Câu một thành phần
Поворот к дню рождения? (Правда 
12.10.1995)
Металл из нефти? (Спутник № 1, 1987)
На «Тибет» и суда нет? (КП 10.12.1997)
- Câu đơn 
Велик ли уровень ксенофобии в России 
(АиФ 30.08.2017)
Кто поздравил Путина с победой (АиФ 
21.03.2018)
Кого в России считают кумирами XX 
века? (АиФ 31.01.2018)
- Câu phức
Что будет, если вовремя не поверить 
счетчики воды? (АиФ 31.01.2018)
С кем боевать правительству, если БАБ 
в сылке, а ЧВС – в осадке? (КП 07.05.1998)
Почему звезды прощаются, но не 
уходят с сцены? (АиФ 31.01.2018)
- Tổ hợp các câu đơn hoặc phức với cấu 
trúc ngữ pháp khác nhau tạo ra những tiêu đề 
“độc, lạ”:
Подъем – за деньги. Появятся ли в 
России платные лифты? (АиФ 14.03.2018)
Русский человек – не Обломов, не 
Рахметов. А кто? (КП 07.05.1998)
Инициатива, созидание Есть ли в 
нашей жизни что-н. более ценное, чем эти 
человеческие проявления? (МК 24.06.1992)
Крым. Что впереди? (АиФ 05.02.1994)
Впрочем, кто сказал, что Западу 
нужны наши реформы? (МК, 30.01.1996)
2.2.2. Về dạng thức 
Các câu hỏi trong các tiêu đề báo Nga 
thường có dạng sau:
- Câu hỏi có từ hỏi (Câu nghi vấn có từ 
nghi vấn). Các từ nghi vấn кто, что, чей, 
почему, когда, зачем, сколько thường 
đứng ở đầu câu tiêu đề, cuối câu thường là 
dấu chấm hỏi. Ví dụ: 
На что вам хватает зарплаты? (РГ 
14.09.2004)
Сколько денег нужно для армии? (АиФ 
17.01.2018)
Что в новой программе вооружений? 
(АиФ 28.02.2018)
Когда пенсии повысят до 25 тысяч 
рублей? (АиФ 21.02.2018)
Откуда в Россию едут мигранты? 
(АиФ 14.02.2018)
Кто на кого жалуется на ЦИК? (АиФ 
31.01.2018)
Trong một số trường hợp sau từ nghi vấn 
động từ dùng ở dạng nguyên thể. 
Как жить, если область – банкрот? 
(АиФ 31.01.2018)
Зачем считать сугроб с машины? 
(АиФ 14.02.2018) 
- Câu hỏi không có từ hỏi (Câu nghi vấn 
không có từ nghi vấn). Về cấu trúc, loại câu 
này trùng với câu trần thuật/tường thuật, cuối 
câu bắt buộc có dấu chấm hỏi. Ví dụ: 
Русский бум на германских аукционах? 
(НГ 11.03.2005)
Новая Кавказская война начнется 
в старом московском метро? (КП 
24.06.1998)
Дядя Степа – коррупционер? (КП 
30.07.1998)
- Câu hỏi có tiểu từ ли, разве hoặc từ 
правда: 
Разве достаток – это недостаток? 
(Спутник № 9, 1987)
Додут ли деньги до Беслана? (КП 
09.09.2004) 
27Tạp chí Nghiên cứu Nước ngoài, Tập 34, Số 3 (2018) 24-33
Надежны ли наши банки? (АиФ 
31.08.1995)
Правда, что за поддельный телосмотр 
будут сажать в тюрьму? (АиФ 31.01.2018)
Правда, что в Москве можно посмотреть 
кино бесплатно? (АиФ 31.01.2018) 
- Câu hỏi lựa chọn với liên từ или
Малина или аспирин? (АиФ 03.12.2009)
Царь или Родина? (АиФ 17.10.2010) 
Лидер или неудачник? (АиФ № 44, 2010) 
Hiệu ứng của các câu hỏi lựa chọn tăng 
lên nhiều lần khi nhà báo kết hợp hai hay 
nhiều thủ pháp ngôn ngữ. Độc giả khó có thể 
thờ ơ với những bài báo có cặp từ trái nghĩa 
trong tiêu đề sau: 
Предатель или патриот? (НГ, 
10/3/2005) – Kẻ phản bội hay người yêu nước
130 млрд ущерба от коррупции – много 
или мало? (АиФ 16.08.2017) – 130 tỉ thất 
thoát vì tham nhũng: nhiều hay ít? 
Школа в России и в США: обе хуже 
или обе лучше? (РГ, 14/9/2004) – Trường 
phổ thông ở Nga và Mỹ: ở cả hai nơi cùng tồi 
đi hay tốt lên?
2.3. Giải mã câu hỏi trong tiêu đề báo Nga
Theo Pađucheva “cần phân biệt loại câu 
hỏi thực sự và câu hỏi không đòi hỏi câu trả 
lời” (Падучева, 2009: 252). Điều này nghĩa 
là có những câu hỏi nhất thiết cần câu trả lời 
và có câu hỏi không cần câu trả lời trực tiếp. 
2.3.1. Câu hỏi đòi hỏi phải có câu trả lời
Dạng câu hỏi này thường được sử dụng 
trong những mục hỏi-đáp các kiến thức về luật 
pháp, về khoa học thường thức, các bài tư vấn 
...Ví dụ: 
Как “ожила” планета? (Спутник, 
2/1987) – Hành tinh đã “sống lại” như thế nào?
Почему мы живём в этой Вселенной? 
(Спутник, 3/1987) – Tại sao chúng ta lại sống 
trên hành tinh này?
Кто может получить вклад умершего 
человека? (АиФ 14.02.2018) – Ai có thể nhận 
tiền gửi ngân hàng của người chết?
Вреден ли для печени рыбий жир? 
(АиФ 14.02.2018) – Mỡ (dầu) cá có hại cho 
gan hay không?
Các tiêu đề có câu hỏi dạng này không 
hiếm trên báo chí, độc giả có thể dễ dàng tìm 
được điều quan tâm trong các bài báo đó. Ví 
dụ, trên tuần báo AiF ngày 31/01/2018 có tới 
gần hai chục bài báo mà nội dung là câu trả lời 
cho câu hỏi trong tiêu đề. Ví dụ:
Сколько соли можно съесть в день? – 
Ăn bao nhiêu muối mỗi ngày là đủ?
В чем причина появление веснушек зимой? 
– Tại sao tàn nhang xuất hiện vào mùa đông? 
Что можно приготовить из мха? Rêu 
có thể làm những món gì? (Các món có thể 
chế biến từ rêu?).
Как правильно принимать лекарства? 
Uống thuốc thế nào cho đúng? (Dùng thuốc 
đúng cách thế nào?)
А упало, В пропало. В каких продуктах 
искать витамины в зимнее время? 
Сколько весит уникальный изумруд, 
найденный на Урале?
С чем связано частое мочеиспукание? 
Câu hỏi trong các tiêu đề trên không phải 
là biện pháp nghệ thuật tu từ mà các nhà báo 
sử dụng làm “bảo bối” để tạo ra hiệu quả đích 
thực nhằm thu hút sự chú ý của độc giả, lôi 
cuốn họ tham gia vào những vấn đề mà tác 
giả đang bức xúc, trăn trở nên đó không phải 
là đối tượng nghiên cứu chính trong bài viết 
này. Chúng tôi sẽ đi sâu xem xét, nghiên cứu 
loại câu hỏi không đòi hỏi câu trả lời trực tiếp 
để “giải mã” chúng nhằm tìm ra những thông 
điệp mà tác giả muốn chuyển tải tới bạn đọc.
2.3.2. Câu hỏi không đòi hỏi câu trả lời trực tiếp
Dạng câu hỏi này có thể là:
28 V.T. Chín/ Tạp chí Nghiên cứu Nước ngoài, Tập 34, Số 3 (2018) 24-33
- Câu hỏi cầu khiến (вопросы-просьбы)
- Câu hỏi dạng đề nghị (вопросы-
предложения) 
- Câu hỏi lại (вопросы-переспросы)
- Câu hỏi tu từ (риторические вопросы) 
Khảo sát hơn 600 tiêu đề báo dạng câu 
hỏi chúng tôi hầu như không thấy ba dạng 
câu hỏi đầu, trong các tiêu đề thường xuất 
hiện dạng số 4 - câu hỏi tu từ. Theo Đinh 
Trọng Lạc “câu hỏi tu từ về hình thức là câu 
hỏi mà về thực chất là câu khẳng định hoặc 
phủ định có cảm xúc”. Dạng câu hỏi này 
“không đòi hỏi câu trả lời mà chỉ nhằm tăng 
cường tính diễn cảm của phát ngôn” (Đinh 
Trọng Lạc, 2005: 194). 
Trong các tiêu đề báo chí Nga chức năng 
của những câu hỏi tu từ chủ yếu là:
- Để lôi cuốn, thu hút sự chú ý của độc giả;
- Phỏng đoán phản ứng của độc giả, ngầm 
định hướng cho độc giả về thái độ của họ với 
thông tin đó;
- Hàm chứa sự hoài nghi của tác giả về 
tính trung thực của sự việc, tính xác đáng của 
thông tin;
- Kêu gọi hành động, đề xuất biện pháp 
giải quyết, đề nghị.
2.3.2.1. Câu hỏi thu hút sự chú ý của độc giả
Theo E.C.Traianxkaia, “Câu hỏi trong các 
văn bản viết thực sự chỉ là nhân tố gây chú ý. 
Câu hỏi là ngữ liệu trực quan vì thế tạo điều 
kiện thuận lợi cho việc thu nhận và giải nghĩa 
thông tin của bạn đọc. Có thể ví vai trò của 
câu hỏi trong văn bản viết như ngữ điệu và cử 
chỉ trong hội thoại” (Троянская, 1982: 158). 
Trong thực tế, khi đặt tiêu đề cho bài báo, 
bất cứ người cầm bút nào cũng mong muốn 
đạt được mục đích thu hút sự chú ý của độc 
giả và các tiêu đề dạng câu hỏi không phải là 
ngoại lệ. Để đạt được mục đích này, các nhà 
báo đã sử dụng rất nhiều thủ pháp ngôn ngữ. 
a. Dùng câu hỏi lựa chọn với cặp từ trái 
nghĩa dùng với nghĩa bóng. Từ trái nghĩa 
ngữ cảnh là những cặp từ chỉ trong những 
ngữ cảnh cụ thể mới xác định đuợc sự đối lập 
của ngữ nghĩa, hiện tượng, sự vật hoặc bản 
chất của sự vật... làm cho tiêu đề ấn tượng, 
độc đáo. Ví dụ:
Недоценка или предупреждение? 
(Спутник, №1, 1987) – Không đánh giá đúng 
hay là sự thành kiến?
Босня: соглашение или перекур 
(Правда 29/11/1995) – Bosnhia: hiệp định 
ngừng chiến hay tạm nghỉ để hút thuốc? 
Пуля, конечно, дура. Но умно ли ее 
встретить голой грудью? (КП 27.09.1995)
b. Sử dụng điệp từ, điệp ngữ trong câu hỏi 
là biện pháp tu từ yêu thích của nhà báo “để 
tạo nên ấn tượng đặc biệt và có tác dụng âm 
nhạc rất cao” (Đinh Trọng Lạc, 2005: 93). 
Умный генерал – уволенный генерал? 
(КП 24/01/1995) – Tướng thông minh hay là 
tướng bị bãi miễn? Phải chăng họ bị bãi miễn 
chỉ vì nguyên nhân khó có thể chấp nhận nổi: 
họ quá thông minh?
Хороший русский – мертвый русский? 
(КП 24.10.1995)
Будет Дэн – будет и пища? (КП 
12.04.1995)
Выборы в Мытищах – выбор в 
России? (КП 01.12.1995)
Đặc biệt, khi sử dụng biện pháp “thế đồng 
nghĩa” – từ đồng nghĩa (Đinh Trọng Lạc, 
2005: 161), nhà báo không những diễn đạt 
được nội dung bài báo theo trình tự tuyến tính 
của phát ngôn, mà còn tạo cảm giác tò mò, 
gây bất ngờ. Ví dụ:
Дума отдала голоса за Кириенко. А он 
отдаст жизнь за царя?
Елена Мухина знает, как выжить. А 
кто поможет ей жить?
29Tạp chí Nghiên cứu Nước ngoài, Tập 34, Số 3 (2018) 24-33
В Сараево дождались трамваев. 
Дождутся ли переговоров?
Ельцин спас французов. Спасёт ли 
Ширак россиян?
Хоннекеру возвращена свобода. 
Вернётся ли здоровье?
c. Kết hợp cùng lúc các thủ pháp 
ngôn ngữ (dấu chấm câu, đồng nghĩa, trái 
nghĩa) luôn tạo ra những điểm nhấn, làm 
tiêu đề có tính biểu cảm cao, trông “bắt mắt”.
Хотите построить дворец? Заложите 
свою хижину! (КП 06.08.1998) – Tiêu 
đề được tạo nên bởi 2 câu (câu hỏi và câu 
mệnh lệnh), cặp từ gần nghĩa (построить-
заложить) và cặp từ trái nghĩa (дворец – 
хижина). 
Что наша жизнь? Фильм! Фильм? 
Фильм (КП 15.07.1995)
Русский человек – не Обломов, не 
Рахметов. А кто? (КП 07.05.1998)
Инициатива, созидание Есть ли в 
нашей жизни что-н. более ценное, чем эти 
человеческие проявления? (МК 24.06.1992)
Он умрет, и это интересно?... (НГ 
12.04.1995)
d. Biện pháp chơi chữ trong các tiêu đề 
dạng câu hỏi thường dễ gây chú ý và để lại ấn 
tượng cho người đọc bởi sự đặc biệt và mới lạ: 
Как закалялась связь (РГ 14.09.2004) – 
Mượn và thay từ “thép” (сталь) thành “mối 
quan hệ” (связь) trong tên tiểu thuyết nổi tiếng 
của Nhicalai Oxtrơrốpki «Как закалялась 
сталь» (Thép đã tôi thế đấy).
«Фиксинг» - это «фиг всем»? (КП 
04.08.1998) – Dùng từ ngoại lai fixing với 
nghĩa “định vị, gia cố, cố định, siết chặt”
На чью сторону ШЕРЕМЕТнется 
ОРГ? (КП 05.02.1998) (ШЕРЕМЕТнется 
= Шеремет + метнётся) – Bài báo về Pavel 
Seremet - phóng viên nổi tiếng - bị buộc tội 
vượt biên giới Belarus trái phép (Ông bị giết 
hại ngày 20.07.2016 tại Kiev, Ucraina).
По счету или по счетчику? (АиФ № 
50, 2009)
Стоит ли продать себя, когда продать 
уже нечего? (КП 14.04.1994) 
Мы наш, мы старый «мир» разрушили. 
И зачем? (КП 18.08.1998)
2.3.2.2. Câu hỏi phỏng đoán phản ứng của 
độc giả, đồng tình với độc giả 
Trong những trường hợp này, câu hỏi 
được đưa ra thường là những câu hỏi mà bản 
thân tác giả đã biết trước câu trả lời và đây 
chỉ là cách tác giả muốn chia sẻ cùng độc giả 
hay chính xác hơn là tác giả muốn đoán ý độc 
giả. Khi quyết định đặt tiêu đề cho bài báo, 
nhà báo thường phải cố gắng tưởng tượng ra 
những tình huống có thể xảy ra, tính đến nỗi 
hoài nghi, sự bức xúc của độc giả trong quá 
trình thu nhận thông tin. Thông qua câu hỏi, 
tác giả muốn truyền đạt thông điệp: nhà báo 
đã và đang đứng trên cùng chiến tuyến với họ, 
là đồng minh đáng tin cậy của họ. Vì vậy tác 
giả đã đặt mình vào chỗ của người thu nhận 
thông tin và công khai những ưu tư, suy nghĩ 
của độc giả thành câu hỏi trong quá trình thu 
nhận và xử lý thông tin. 
Кризис финансовой совести: нас снова 
продали? (МК 19.11.1994)
Образуются или нет межфракционные 
блоки в думе? (МК 14.01.1996)
Выведет ли Россия войска из Сирии? 
(АиФ 01.11.2017)
Кто ответит за задержки зарплат? 
(АиФ 01.11.2017)
Будут ли санкции за Крымский мост? 
(АиФ 28.02.2018)
Loại tiêu đề dạng câu hỏi này có đặc điểm 
là do tác giả tự đặt ra nhân danh độc giả. Ở 
đây, tác giả cùng một lúc muốn câu hỏi thực 
hiện ba chức năng:
30 V.T. Chín/ Tạp chí Nghiên cứu Nước ngoài, Tập 34, Số 3 (2018) 24-33
- Nêu thực chất vấn đề một cách rõ ràng, 
rành mạch
- Tạo cơ hội để độc giả thể hiện thái độ, 
quan điểm của mình về vấn đề nêu ra
- Mời mọc độc giả cùng tham gia giải 
quyết vấn đề trên.
Trên báo MK ngày 29.11.1994 có bài báo 
với tiêu đề “Куда идти России? Лидеры 
тоже не знают - Nước Nga sẽ đi về đâu? 
Ngay cả nguyên thủ quốc gia cũng không 
biết”. Đó không chỉ là sự trăn trở, lo lắng của 
tác giả đối với tình trạng của đất nước, mà còn 
là sự lo ngại bất an của người dân.
Để cứu những ngân hàng bị ảnh hưởng 
bởi lệnh cấm vận, chính phủ sẵn sàng tiêu tiền 
tỉ, nhưng không nâng lương hưu, trợ cấp cho 
người dân nên bài báo với tiêu đề “Почему 
государство для банков деньги печатает, 
а для простых людей – нет? (– Tạm dịch: 
Tại sao chính phủ in tiền cho các ngân hàng, 
còn dân thường thì không?”) có thể tìm được 
sự đồng cảm, sự cộng hưởng của độc giả. 
Chỉ cần đọc tiêu đề Игра на нервах. 
Почему работодатели издеваются, а 
работники терпят? (АиФ 10.01.2018) 
– (Tạm dịch: Trò chơi cân não. Tại sao chủ 
doanh nghiệp nhạo báng, chế giễu, còn người 
làm công phải chịu đựng?) bạn đọc đã hình 
dung được nghịch cảnh đang diễn ra không 
chỉ ở nước Nga. Nội dung bài báo đã chỉ ra 
rằng Nga có 4 triệu dân đang tìm việc làm. 
Những người khác lo sợ mất việc và không có 
nguồn thu nhập khác để sinh sống, vì thế đôi 
khi họ phải thực hiện yêu cầu vô lý của chủ.
Trên các mặt báo, có thể dễ dàng bắt gặp 
những tít dạng:
Маленькие зарплаты и жеские 
штрафы. На что жалуются граждане 
РФ? (АиФ 14.02.2018)
Доходное место. Почему высшие 
чиновники обходятся нам так дорого? 
(АиФ 10.01.2018)
Почему чиновники обманывают самых 
беззащитных? (АиФ 14.02.2018)
Сколько Бревновых надо убрать с 
дороги, ведущей в Кремль-2000? (КП 
04.02.1998)
Bằng những câu hỏi mang tính thời sự 
cao, tác giả bài báo chứng tỏ họ luôn có những 
đồng minh thực sự là bạn đọc: họ có thể tìm 
được tiếng nói chung. 
2.3.2.3. Câu hỏi ẩn chứa sự hoài nghi của tác 
giả vào tính chân thực của sự việc, độ chính 
xác của thông tin 
Thông qua câu hỏi, chính xác hơn là nhờ 
sự trợ giúp của câu hỏi, tác giả có thể thể hiện 
sự hoài nghi, không tin tưởng của mình về 
một sự việc, hiện tượng nào đó mà vẫn tránh 
được cảm giác áp đặt mang tính chủ quan, vẫn 
được “an toàn”. 
Ví dụ điển hình trong trường hợp này là 
bài trên Báo Văn học ngày 21.06.1995 với 
tiêu đề “Прощай оружие?” viết về chấm dứt 
xung đột ở Tretrnhia và sự đầu hàng của đội 
quân của Đuđaev. Tác giả hoài nghi, không tin 
tưởng vào khả năng chiến sự ở đó có thể chấm 
dứt, bởi vậy người ta khó có thể giải trừ quân 
bị. Sự hoài nghi không tin tưởng đó được tác 
giả thể hiện bằng cách “mượn” tên tác phẩm 
nổi tiếng của Ernest Hemingway (A Farewell 
To Arms - Giã từ vũ khí) cùng với cách sử 
dụng dấu chấm câu rất ấn tượng, rất đặc biệt: 
dấu chấm hỏi sau câu mệnh lệnh thức. Đây 
quả thực là thách đố với các dịch giả khi muốn 
dịch tiêu đề này sang ngôn ngữ khác. Rõ ràng 
kết hợp tuyệt vời này đã ngầm thông báo một 
kết quả trái ngược. 
Надежны ли наши банки? (АиФ 
31.08.1995) Minh chứng để chứng minh “độ 
tin cậy” của một số ngân hàng là lời cảnh báo 
cho người dân nên cẩn trọng khi lựa chọn. 
Các tiêu đề dạng câu hỏi sau đây trên thể 
hiện rõ ràng thái độ hoài nghi của tác giả. Đây 
31Tạp chí Nghiên cứu Nước ngoài, Tập 34, Số 3 (2018) 24-33
không còn là câu hỏi nữa mà chính là sự không 
đồng tình của tác giả với sự kiện, thông tin nêu 
ra trong bài báo. “Кто сказал, что будет 
лучше?”. Trong bài, câu hỏi được đặt ra quá 
đơn giản tới mức gần như lời thách đố và tác giả 
ngầm thông báo câu trả lời: Kết cục của sự việc 
là tình hình kinh tế Nga khó có thể khá lên được, 
đồng thời ngầm phê phán chính sách tài chính 
của đất nước. Còn về đề xuất “Бесплатный 
обед. За чей счёт?” trong ЛГ 10.01.1990 rõ 
ràng là không khả thi. Câu hỏi gián tiếp “liệu 
có hay không âm mưu mưu sát”: “А было ли 
покушение? (АиФ 31.08.1995) giúp tác giả 
bày tỏ quan điểm của mình: nghi ngờ, không tin 
vào tính chân thực của thông tin cho rằng Tổng 
thống Azerbaidzan bị mua chuộc, đồng thời 
khẳng định thông tin này là giả dối.
Những tiêu đề dạng này không hiếm trên 
báo Nga. Ví dụ: 
Поворот к дню рождения (Правда 
12.10.1995)
«Демократы» спасли Россию от 
голода? (Правда 11.11.1995)
Впрочем, кто сказал, что Западу 
нужны наши реформы? (МК, 30.01.1996)
Правда, что в Москве можно 
посмотреть кино бесплатно? (АиФ 
31.01.2018)
2.3.2.4. Câu hỏi nhằm mục đích kêu gọi 
cùng hành động, đề xuất biện pháp giải 
quyết, đề nghị
Là nhân tố tác động (trực tiếp hoặc gián 
tiếp) đến độc giả, câu hỏi trong tiêu đề giúp 
độc giả định hướng để có thể tìm được lời giải 
cho 3 vấn đề:
- Một khi đây là câu hỏi của chính tác giả 
vậy thì ai sẽ là người trả lời câu hỏi: tác giả 
hay bạn đọc?
- Những câu hỏi này giúp gì cho việc thể 
hiện khuynh hướng đánh giá của bài báo?
- Những câu hỏi này giúp bạn đọc có 
hành động/suy nghĩ gì để cải thiện/giải quyết 
vấn đề?
Почему коррупцию в Дагестане не 
замечали несколько лет? (АиФ 21.02.2018) 
– Tác giả không tin là trong nhiều năm nạn 
tham nhũng ở Đaghestan không ai nhận ra: 
người ta không muốn, không thích nói hoặc sợ 
nói ra sự thật bởi bộ máy thanh tra, kiểm soát 
cồng kềnh bao gồm nhiều thành phần và kiểm 
tra thường xuyên! Thông điệp của người viết: 
người dân muốn và có quyền được biết là số 
tiền họ đóng thuế đi đâu-về đâu và cần thiết 
lập hệ thống kiểm tra toàn dân.
Из-за чего растут цены бензина? (АиФ 
21.03.2018) – Với tỉ giá 70 rúp/đôla thì 1 lít 
xăng 95 ở Nga sẽ có giá là 50 cent, còn hiện 
tại đã lên tới hơn 70 cent nếu qui đổi ra tiền 
đô. Như vậy người tiêu dùng bị “móc hầu 
bao” thêm 20 cent!!! Và tác giả rút ra kết luận 
rất đặc biệt: «Что-то здесь не так!»
Những đề xuất về các giải pháp cần có 
sự cộng hưởng của bạn đọc để có thể trở 
thành khả thi xuất hiện nhiều trong AiF ngày 
30.08.2017 và 21.03.2018:
Как государство может уменьшить 
разрыв между бедными и богатыми?
Как будет развиваться отечественная 
легкая промышленность?
Как продать рекордный урожай? 
Почему в магазинах импортный 
помидор?
Почему нет скидок на неудобные 
места в самолете? 
Можно ли вернуть стоимость 
нерасходованных средств по ОМС? 
Как вернуть гражданам РФ ощущение 
защищенности? 
Đọc những tiêu đề có hai vế sau, độc giả 
dễ dàng nhận thấy: vế đầu chính là chủ đề 
mà bài báo đề cập, vế sau là khúc mắc/ băn 
32 V.T. Chín/ Tạp chí Nghiên cứu Nước ngoài, Tập 34, Số 3 (2018) 24-33
khoăn/ bức xúc/ mối quan tâm chưa có lời giải 
và cần được giải đáp. Những giải pháp đề cập 
trong bài báo rất cần sự cộng hưởng, sự ủng 
hộ của người dân. 
А библиотека – что может она? (ЛГ 
09.12.1987)
Cладкая ягода – где она? (МК 
20.08.1988)
Закон о печати: Каким ему быть? 
(Правда 08.01.1990)
Реформы – ради чего? (АиФ 05.02.1994)
Trong một số trường hợp câu hỏi trong 
tiêu đề bài báo còn có thể thực hiện chức năng: 
diễn đạt vấn đề, tạo tình huống, thông báo về 
dự định của tác giả. Nói một cách văn chương 
hơn câu hỏi tạo điều kiện cho sự khai thông, 
mở đầu “câu chuyện”. Ví dụ: Tác giả mở đầu 
bài báo bằng câu hỏi «Почему официальные 
лица на Западе и на Украине клевешут 
нашу страну, а мы молчим?» (Tạm dịch: 
Tại sao quan chức các nước phương Tây và 
Ucraina vu khống đất nước chúng ta mà chúng 
ta lại im lặng?”). Đây mới đích thực là câu hỏi 
cần có lời giải và lời giải đó được tác giả nêu 
trong tiêu đề: “Как России защитить свою 
честь?” - (АиФ 23.08.2017). - Nước Nga 
cần bảo vệ danh dự như thế nào?/Nga cần 
làm gì để bảo vệ danh dự? /LB Nga: Những 
điều cần làm để bảo vệ danh dự.
Россию уважают или боятся? (АиФ 
31.01.2018) – Câu hỏi có chủ thể bất định 
“Người ta tôn trọng hay sợ Nga” gây chú ý bởi:
- “Người ta” trong trường hợp này chỉ các 
nước phương Tây, Mỹ và Ucraina (cả tác giả 
và bạn đọc đều hiểu rõ điều này).
- Theo ngữ pháp tiếng Nga sau động từ 
«уважать» danh từ sử dụng ở cách 4, còn 
«бояться» – cách 2, vì vậy lẽ ra câu chuẩn 
phải là «Россию уважают или России 
боятся?». Nhưng sự cố ý “lệch chuẩn” làm 
cho tiêu đề ngắn gọn hơn và có thể bạn đọc 
sẽ hiểu theo chiều hướng rằng, tác giả mong 
muốn Nga được “tôn trọng” hơn là “sợ”.
Почему материнство вышло из моды? 
(АиФ 28.02.2018) – Tình trạng dân số sụt 
giảm là đe dọa lớn đối với nước Nga. Đây là 
vấn đề nghiêm trọng, mang tính nguy hại cho 
nền an ninh quốc gia, vì vậy, tìm ra nguyên 
nhân và giải pháp luôn là tâm điểm của sự chú 
ý ở LB Nga.
Почему судьи оказались вне закона? 
(АиФ 14.02.2018) 
3. Kết luận
Sự xuất hiện các câu hỏi trong các tiêu đề 
báo chí Nga tạo cho độc giả cảm giác được 
tôn trọng, được tin cậy. Đây thường cũng là 
những vấn đề nóng hổi của xã hội đang được 
rất nhiều người quan tâm, những bức xúc của 
người dân cần/chưa tìm được lời giải. Do đó, 
những tiêu đề dạng câu hỏi thường gợi trí tò 
mò, có sức hấp dẫn, đủ sức thu hút độc giả 
đón đọc. Những thông điệp mà nhà báo muốn 
truyền tải đến bạn đọc đáng để mỗi người suy 
ngẫm và hành động. 
Tài liệu tham khảo
Tiếng Việt
Đinh Trọng Lạc (2005). 99 phương tiện và biện pháp tu 
từ tiếng Việt. Hà Nội: Nxb Giáo dục.
Tiếng Nga
Милевская Т.Е. (1985). Средства выражения 
речевого контакта в русском языке (Вопросно-
ответный комплекс в научно-популярных 
произведениях). Диссертация на соискание 
ученой степени к.ф.н., Ленинград. 
Падучева Е.В. (2009). Высказывание и его 
соотнесенность с действительностью. Изд. 
ЛКИ, Москва.
Правила русской орфографии (1956). Москва.
Троянская Е.С. (1982). Лингвистическое 
исследование научной литературы. Москва.
33Tạp chí Nghiên cứu Nước ngoài, Tập 34, Số 3 (2018) 24-33
DECODING QUESTION HEADLINES 
IN RUSSIAN NEWSPAPERS
Vu Thi Chin
Faculty of Russian Language and Culture, VNU University of Languages and International Studies,
Pham Van Dong, Cau Giay, Hanoi, Vietnam
Abstract: The relations between journalists and readers can clearly be seen in question 
headlines. Questions in newspapers do not aim at receiving feedback; rather, they contain 
important information. They are just a means used by journalists to help them get closer to readers, 
engage them, and act as a questioner and interlocutor. This is also a method used by journalists 
to prepare some information for readers in order to encourage them to read their articles, and 
seek for readers’ agreement. This paper aims to analyze different types of questions in newspaper 
headlines and find out messages, implications which journalists want to express.
Keywords: journalistic style, headline, question, message