Đổi mới chương trình đào tạo Đại học ngành Giáo dục thể chất cho các trường Đại học sư phạm theo định hướng phát triển năng lực sư phạm

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2016-0058
Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 6, pp. 131-138
This paper is available online at 
ĐỔI MỚI CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC NGÀNH GIÁO DỤC THỂ
CHẤT CHO CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC SƯ PHẠM
Phạm Đông Đức1, Trương Thị Hồng Tuyên1, Lê Thị Thu Hoài1, Nguyễn Thu Huyền1,
Hoàng Thái Đông1, Nguyễn Thị Ngọc1, Nguyễn Văn Quý2
1Khoa Giáo dục thể chất, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
2Tổ Giáo dục thể chất và Công tác đội, Trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn
Tóm tắt. Định hướng của Giáo dục phổ thông Việt Nam đang thực hiện bước chuyển từ
chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học. Theo xu
hướng đó, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đổi mới chương trình đào tạo đại học ngành giáo
dục thể chất cho các trường đại học sư phạm từ đó xây dựng được khung chương trình đào
tạo giáo viên thể dục thể thao theo định hướng phát triển năng lực sư phạm.
Từ khóa: Chương trình đào tạo, giáo dục thể chất, phát triển năng lực sư phạm.
1. Mở đầu
Mục tiêu của các trường sư phạm là đào tạo ra những sinh viên có đủ năng lực thực hiện
các hoạt động cơ bản trong thực tiễn nghề nghiệp và giải quyết tốt các tình huống của thực tiễn
giáo dục. Đặc biệt, sau năm 2015 chương trình và sách giáo khoa mới ở phổ thông sẽ được biên
soạn theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Vì thế, chương trình đào tạo giáo viên phải cấu
trúc và thiết kế lại sao cho phát triển được những năng lực nghề cần thiết và vững chắc cho sinh
viên để có thể đáp ứng với thực tiễn phổ thông. Trong xây dựng và phát triển chương trình đào tạo
giáo viên cần có sự gắn kết chặt chẽ giữa học lí thuyết với thực hành, thực tập; tri thức lí luận với
tri thức thực tiễn; tri thức khoa học với tri thức kinh nghiệm và tri thức hành động theo định hướng
phát triển năng lực nghề. Trong đó chú trọng rèn luyện các năng lực dạy học - giáo dục cho sinh
viên [1,2,3,4].
Chương trình giáo dục đại học ngành sư phạm thể dục thể thao trình độ đại học (nay là
ngành giáo dục thể chất) hiện hành tại các trường đại học sư phạm đã đáp ứng được yêu cầu về
chất lượng đào tạo cử nhân sư phạm thể dục, thể thao trong giai đoạn vừa qua. Tuy nhiên, để đáp
ứng yêu cầu đổi mới của Luật Giáo dục Đại học và Nghị quyết 29-NQ/TW Hội nghị Trung ương 8
khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo thì chương trình đào tạo đại học ngành
sư phạm thể dục, thể thao cho các trường đại học sư phạm cần được thiết kế xây dựng, bổ sung,
đổi mới nội dung theo định hướng phát triển năng lực cho sinh viên [5,6,7,8].
Ngày nhận bài: 20/4/2016. Ngày nhận đăng: 20/6/2016.
Liên hệ: Phạm Đông Đức, e-mail: dongduc66@gmail.com
131
P.Đ.Đức, T.T.H.Tuyên, L.T.T.Hoài, N.T.Huyền, H.T.Đông, N.T.Ngọc, N.V.Quý
Trên cơ sở đó chúng tôi nghiên cứu đề tài “Đổi mới chương trình đào tạo đại học ngành
giáo dục thể chất cho các trường đại học sư phạm theo định hướng phát triển năng lực sư phạm”.
Bài viết này xin được tóm lược kết quả cơ bản của đề tài.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Cơ sở xác định nội dung cơ bản của chương trình phát triển năng lực sư
phạm cho sinh viên các trường đại học sư phạm
2.1.1. Cơ sở khoa học để xây dựng chương trình
- Căn cứ vào đặc trưng của nhà trường phổ thông hiện đại, hội nhập quốc tế và yêu cầu mới
về sản phẩm và năng lực của giáo viên phổ thông.
- Chuyển mục tiêu và nội dung đào tạo từ chủ yếu cung cấp tri thức sang đào tạo năng lực
của người giáo viên.
- Chuyển phương thức tổ chức đào tạo theo định hướng:
i) Hình thành và phát triển nhân cách, năng lực sư phạm, năng lực khoa học chuyên ngành,
kiến thức và kĩ năng nghề nghiệp của người sinh viên theo nguyên lí hoạt động, thông qua nghiên
cứu và giải quyết các tình huống sư phạm.
ii) Gắn với cơ sở giáo dục phổ thông theo mô hình mạng lưới các cơ sở giáo dục phát triển
nghề nghiệp.
iii) Tổ chức đào tạo theo học chế tín chỉ.
iv) Phát triển năng lực nghề nghiệp của giáo viên theo chu trình mở: Đào tạo bồi dưỡng
thường xuyên.
2.1.2. Cơ sở pháp lí để đổi mới chương trình
- Nghị quyết của hội nhị lần thứ 8, Ban chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số
29-NQ/TW) về đổi mới căn bản toàn diện trong giáo dục đào tạo.
- Đề án “Đổi mới chương trình và sách giáo khoa phổ thông sau năm 2015” (Dự thảo).
- Chuẩn nghề nghiệp của giáo viên mần non, tiểu học , trung học cơ sở, giáo viên trung học
phổ thông.
- Chuẩn đầu ra trình độ đại học khối ngành sư phạm đào tạo giáo viên trung học phổ thông.
- Quy chế đào tạo nghiệp vụ sư phạm trong hoạt động đào tạo giáo viên phổ thông.
- Hướng dẫn thực hiện quy chế đào tạo nghiệp vụ sư phạm trong hoạt động đào tạo giáo
viên phổ thông.
2.1.3. Cơ sở thực tiễn để đổi mới chương trình
- Những kết luận khoa học, những đóng góp từ các Hội thảo về nghiệp vụ sư phạm của cấp
khoa, cấp trường.
- Chương trình đào tạo đại học, cao đẳng theo hệ thống tín chỉ của các trường Đại học sư
phạm.
2.2. Mục tiêu của chương trình
- Hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực khoa học, năng lực sư phạm cốt lõi cho sinh
viên đáp ứng được yêu cầu của nhà trường phổ thông hiện đại, hội nhập quốc tế; dạy học theo yêu
cầu của chuẩn giáo viên, có khả năng phát triển và thích ứng với các điều kiện dạy và học khác
132
Đổi mới chương trình đào tạo đại học ngành giáo dục thể chất cho các trường đại học...
nhau.
- Làm căn cứ để hướng dẫn hoạt động đào tạo giáo viên trong các cơ sở đào tạo giáo viên.
- Làm căn cứ để kiểm định, đánh giá chương trình, chất lượng đào tạo giáo viên và đánh giá
cơ sở đào tạo, bồi dưỡng giáo viên.
2.3. Chuẩn đầu ra
Phẩm chất Chương trình giáo dục và hình thành và phát triển cho sinh viên những phẩm
chất: Thấm nhuần thế giới quan Mác - Lê Nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, yêu nước, yêu chủ nghĩa
xã hội, yêu nghề, có ý thức trách nhiệm cao với nghề nghiệp, có đạo đức tốt, có tác phong mẫu
mực của người cán bộ nghiên cứu; Hiểu đúng vai trò của Nhà giáo; Đáp ứng các giá trị về nghề
nghiệp.
Các năng lực nghề nghiệp
- Năng lực chuyên ngành giáo dục Thể chất: Có kiến thức khoa học đại cương có liên quan
đến chuyên ngành, nhằm chuẩn bị cho sinh viên có đủ tiềm lực tiếp thu khối kiến thức chuyên
ngành; Nắm vững các kiến thức, kĩ năng của các lĩnh vực giáo dục Thể chất cần thiết nhằm đáp
ứng nhiệm vụ dạy học của người giáo viên Thể dục Thể thao và chuẩn bị cho việc học ở các bậc
học tiếp theo hoặc giáo dục tiếp tục; Phát triển trí tuệ, hình thành các phẩm chất của tư duy cơ bản,
nền tảng của lĩnh vực sư phạm và hoạt động TDTT, lí luận và phương pháp các môn thể thao phổ
cập; Phát triển năng lực nghề nghiệp đáp ứng diễn biến phát triển của thực tiễn nhà trường các cấp
về lĩnh vực GDTC; Có khả năng và ham muốn học hỏi, tiếp thu những nét tinh hoa, phổ quát của
nền văn hóa nhân loại; Có khả năng sử dụng tin học và ngoại ngữ trong nghiên cứu tài liệu chuyên
ngành.
- Năng lực sư phạm: Năng lực dạy học; Năng lực giáo dục; Năng lực định hướng sự phát
triển của học sinh; Năng lực phát triển cộng đồng; Năng lực phát triển cá nhân.
- Vị trí, khả năng công tác và khả năng học tập nâng cao trình độ sau khi tốt nghiệp: Có
trình độ đại học, có khả năng thực hiện tốt chương trình môn học Giáo dục Thể chất ở các bậc học
thuộc hệ thống Giáo dục quốc dân, có tiềm lực đáp ứng yêu cầu đổi mới của sự nghiệp giáo dục;
Có đủ khả năng tiếp tục học tập và nghiên cứu chuyên môn ở trình độ thạc sĩ và tiến sĩ.
2.4. Chương trình đào tạo đại học ngành giáo dục thể chất cho các trường đại
học sư phạm theo định hướng phát triển năng lực sư phạm
Từ cơ sở trên chúng tôi tiến hành xây dựng chương trình đào tạo năng lực sư phạm cho sinh
viên các trường đại học sư phạm như sau: (Bảng 1).
Bảng 1. Khung chương trình giáo dục đại học ngành Giáo dục thể chất
cho các trường Đại học Sư phạm theo định hướng phát triển năng lực sư phạm
TT Môn học
Mã học
phần
Số tín
chỉ
Số tiết Số
giờ tự
học
Lên lớp Thực
hànhLT BT TL
I Khối kiến thức chung 22
1 Triết học POLI 101 2 30
2 Chính trị POLI 201 8 120
3 Ngoại ngữ ENGL 101 10 150
133
P.Đ.Đức, T.T.H.Tuyên, L.T.T.Hoài, N.T.Huyền, H.T.Đông, N.T.Ngọc, N.V.Quý
4 Tin học đại cương COMP103 2 30
II Khối kiến thức rèn luyệnNVSP 34
A Khối kiến thức chungrèn luyện NVSP 14
5 Tâm lí học giáo dục PSYC 101 4 60
6 Giáo dục học PSYC 102 3 45
7 Thực hành nghề PSYC 103 2 30
8 Giao tiếp sư phạm PSYC 104 2 30
9 Kiểm tra đánh giá giáo
dục
COMM003 3 45
B Khối kiến thức chuyênngành rèn luyện NVSP 8
10 Phương pháp NCKH
trong TDTT
PHYE 246 2 30
11 Tâm lí và Giáo dục học
TDTT
PHYE 233 3 45
12
Lí luận và PP TDTT
Trường học PHYE 336 3 45
C Thực hành sư phạm 12
13
Rèn luyện NVSP thường
xuyên
COMM
001
3 45
14
Thực hành tại trường Sư
phạm
PHYE 002 3 45
15 Thực tập sư phạm phổ
thông lần 1
COMM013 3 45
16 Thực tập sư phạm phổthông lần 2 COMM014 3 45
III Khối kiến thức chuyênnghiệp 79
A Khối kiến thức cơ sởngành 20
17 Giải phẫu BIOL 156 3 30 10 5 0 90
18 Vệ sinh Thể dục thể thao PHYE 232 2 20 10 0 0 60
19
Thống kê và Đo lường
TDTT
PHYE 331 3 30 10 5 0 90
20 Sinh lí Thể dục thể thao PHYE 333 4 35 10 15 0 120
21 Lịch sử và quản lí TDTT PHYE 432 3 30 10 5 0 90
134
Đổi mới chương trình đào tạo đại học ngành giáo dục thể chất cho các trường đại học...
22 Y học Thể dục thể thao PHYE 334 3 30 10 5 0 90
23 Sinh cơ học TDTT PHYE 437 2 20 10 0 0 60
B Khối kiến thức chuyênngành 59
B1 Kiến thức bắt buộc 47
24 Tiếng Anh chuyên ngành ENGL 211 2 15 10 5 0 60
25
Lí luận và phương pháp
GDTC
PHYE 335 4 35 10 15 0 120
26 Trò chơi vận động PHYE 143 2 15 45 0 0 60
27 Điền kinh và phương pháp
giảng dạy
PHYE 135 8 45 195 0 0 240
28
Thể dục cơ bản và PP.
giảng dạy
PHYE 138 5 30 120 0 0 150
29 Bơi lội và phương pháp
giảng dạy
PHYE 338 5 30 120 0 0 150
30 Bóng bàn và phương pháp
giảng dạy
PHYE 241 3 15 75 0 0 90
31
Bóng chuyền và PP. giảng
dạy PHYE 242 3 15 75 0 0 90
32
Bóng đá và phương pháp
giảng dạy
PHYE 243 3 15 75 0 0 90
33 Bóng rổ và phương pháp
giảng dạy
PHYE 245 3 15 75 0 0 90
34 Cầu lông và phương pháp
giảng dạy
PHYE 340 3 15 75 0 0 90
35
Đá cầu và phương pháp
giảng dạy
PHYE 341 3 15 75 0 0 90
36
Võ và phương pháp giảng
dạy :
PHYE 141 3 15 75 0 0 90
B2 Khối kiến thức tự chọn 1 7/63
37 Tự chọn – Bóng chuyền PHYE 344 7 0 210 0 0 210
38 Tự chọn – Bóng đá PHYE 347 7 0 210 0 0 210
39 Tự chọn – Bóng rổ PHYE 350 7 0 210 0 0 210
40 Tự chọn – Cầu lông PHYE 353 7 0 210 0 0 210
41 Tự chọn – Đá cầu PHYE 356 7 0 210 0 0 210
42 Tự chọn – Bóng bàn PHYE 359 7 0 210 0 0 210
43 Tự chọn - Võ thuật PHYE 362 7/21 0 210 0 0 210
135
P.Đ.Đức, T.T.H.Tuyên, L.T.T.Hoài, N.T.Huyền, H.T.Đông, N.T.Ngọc, N.V.Quý
B3
Khối kiến thức tự chọn 2
(chọn mục 79 hoặc 80 và
81)
5/10
44
Bài tập nâng cao khả năng
NCKH GDTC phổ thông
PHYE 445 5 75 150
45 Xây dựng và phát triểnchương trình GDTC PHYE 446 2 25 2 3 0 60
46
Tuyển chọn và huấn luyện
VĐV Thể thao
PHYE 447 3 30 5 10 0 90
Tổng cộng: 135
2.5. Đánh giá chương trình đào tạo đại học ngành giáo dục thể chất cho các
trường đại học sư phạm theo định hướng phát triển năng lực sư phạm
Để đánh giá hiệu quả của chương trình giáo dục đại học ngành giáo dục thể chất mới xây
dựng, bước đầu chúng tôi tiến hành trao đổi mạn đàm, thảo luận và phỏng vấn bằng phiếu hỏi với
các nhà quản lí ở các cơ sở giáo dục và các giáo viên khoa Giáo dục thể chất ở 7 trường đại học
sư phạm trọng điểm toàn quốc (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Trường Đại học Sư phạm Hà
Nội 2, Trường Đại học Sư phạm thuộc Đại học Thái Nguyên, Trường Đại học Sư phạm thuộc Đại
học Vinh, Trường Đại học Sư phạm thuộc Đại học Huế, Trường Đại học Sư phạm thuộc Đại học
Đà Nẵng, Trường Đại học Sư phạm TPHCM ), thông qua các tiêu chuẩn đánh giá chương trình
[9]. kết quả cụ thể tại bảng 2:
Bảng 2. Đánh giá chương trình đào tạo đại học ngành giáo dục thể chất
cho các trường đại học sư phạm theo định hướng phát triển năng lực sư phạm (n=50)
TT Nội dung đánh giá
Không đạt Đạt Khá Tốt
SL % SL % SL % SL %
1 Đáp ứng mục tiêu giáo dục đại học 4 8 46 92
2 Đáp ứng mục tiêu đào tạo ngành GDTC 3 6 47 94
3 Định kì điều chỉnh nâng cao chất lượng. 8 16 42 84
4 Chuẩn đầu ra đáp ứng yêu cầu Chuẩn
năng lực của Bộ GD&ĐT.
2 4 48 96
5
Chuẩn đầu ra phù hợp thực tiễn Việt
Nam và hội nhập quốc tế.
9 18 41 82
6
Chuẩn đầu ra gắn với mục tiêu của nhà
trường, địa phương và ngành.
6 12 44 88
7
Chương trình đáp ứng yêu cầu chuyên
môn, đạo đức nghề nghiệp.
5 10 45 90
9
Gắn liền với chiến lược phát triển nhân
lực, các chính sách giáo dục và TDTT
của quốc gia và hướng tới hội nhập
quốc tế.
8 16 42 84
136
Đổi mới chương trình đào tạo đại học ngành giáo dục thể chất cho các trường đại học...
10
Vấn đề cốt lõi về kiến thức, kĩ năng và
thái độ trong TDTT.
3 6 47 94
11
Nội dung quản lí, giảng dạy và phát
triển phong trào TDTT. 7 14 43 86
12
Nội dung chú trọng đến các vấn đề
pháp lí và đạo đức nghề nghiệp.
11 22 39 78
13
Tham khảo chương trình đào tạo có uy
tín trong nước hoặc thế giới.
4 8 46 92
14 Sự tham gia của các nhà khoa họcTDTT, giảng viên, cán bộ quản lí. 1 2 49 98
15
Sự tham gia của tổ chức xã hội, nhà
tuyển dụng và người đã tốt nghiệp.
12 24 38 76
16 Cấu trúc đảm bảo tính khoa học, tính
hệ thống, có sự phân bố hợp lí.
3 6 47 94
18 Đảm bảo có tính liên thông giữa các
trình độ đào tạo về TDTT.
10 20 40 80
19 Kế hoạch đào tạo và đề cương chi tiết
đáp ứng yêu cầu đào tạo TDTT.
6 12 44 88
Qua bảng trên ta thấy: 100% số người được hỏi đều cho rằng, chương trình đào tạo đại học
ngành giáo dục thể chất cho các trường đại học sư phạm theo định hướng phát triển năng lực sư
phạm mà chúng tôi mới xây dựng đáp ứng được yêu cầu từ mức khá trở lên ở tất cả các tiêu chí
đánh giá.
Bên cạnh đó chúng tôi còn tiến hành đưa chương trình vào giảng dạy cho sinh viên chuyên
ngành Giáo dục thể chất, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, năm học 2014-2015; và bước đầu nhận
được sự đánh giá tốt từ phía sinh viên, giáo viên và cán bộ quản lí. Kết quả cụ thể ở bảng 3.
Bảng 3. Đánh giá chung về chương trình đào tạo đại học ngành Giáo dục thể chất
- Trường Đại học Sư phạm Hà Nội theo định hướng phát triển năng lực sư phạm (n=60)
TT Đối tượng
Không đạt Đạt Khá Tốt
SL % SL % SL % SL %
1 Giáo viên và cán bộ quản lí (n=21) 7 33 14 67
2 Sinh viên (n=39) 14 36 25 64
3. Kết luận
Từ kết quả nghiên cứu trên, chúng tôi đi đến một số kết luận sau:
- Chương trình đào tạo đại học ngành giáo dục thể chất cho các trường đại học sư phạm
theo định hướng phát triển năng lực sư phạm được chúng tôi xây dựng trên cơ sở lí luận và thực
tiển giáo dục thể chất; cũng như xu hướng, yêu cầu về đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục và
đào tạo ở nước ta hiện nay.
- Chương trình mới xây dựng đã được các nhà chuyên môn đánh giá, có cấu trúc và nội
137
P.Đ.Đức, T.T.H.Tuyên, L.T.T.Hoài, N.T.Huyền, H.T.Đông, N.T.Ngọc, N.V.Quý
dung đạt yêu cầu từ loại khá trở lên ở tất cả các tiêu chí đánh giá.
- Chương trình đã được đưa vào giảng dạy cho sinh viên chuyên ngành Giáo dục thể chất,
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, năm học 2014-2015; và bước đầu đã nhận được sự đánh giá cao
(100% từ khá trở lên) từ phía sinh viên, giáo viên và cán bộ quản lí.
Như vậy, chương trình đào tạo đại học ngành giáo dục thể chất cho các trường đại học sư
phạm theo định hướng phát triển năng lực sư phạm mà chúng tôi mới xây dựng có thể đưa vào
giảng dạy đại trà cho sinh viên các trường đại học sư phạm trong giai đoạn tới.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Trần Khánh Đức, 2010. Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỉ XXI. Nxb giáo
dục Việt Nam.
[2] Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2009. Phát triển chương trình đào tạo giáo viên THPT đáp ứng
chuẩn nghề nghiệp giáo viên Trung học. Tài liệu hội thảo – tập huấn: Phát triển chương
trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên THPT theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên Trung học, tháng
9/2013.
[3] Phạm Hồng Quang. Những vấn đề chung về phát triển chương trình đào tạo giáo viên phổ
thông. Tài liệu hội thảo – tập huấn: Phát triển chương trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên
THPT theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên Trung học, tháng 12/2015.
[4] Vũ Thị Sơn, 2009. Phát triển năng lực nghề nghiệp giáo viên phổ thông qua nghiên cứu bài
học. Dự án quốc tế - Trung tâm Giao lưu văn hóa Nhật Bản tài trợ.
[5] Đinh Quang Báo. Giải pháp đổi mới chương trình đào tạo giáo viên trình độ đại học theo
học chế tín chỉ. Đề tài NCKH cấp Bộ, MS B2011 – 17 – CT03 (2014).
[6] Lâm Quang Thiệp, 2006. Chương trình và qui trình đào tạo đại học. Nxb Hà Nội.
[7] Đề án đổi mới chương trình đào tạo GV THCS, THPT của trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
Tháng 3/2015.
[8] Chương trình đào tạo đại học, ngành giáo dục thể chất, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
(2014).
[9] Ngô Doãn Đãi, 2007. Xây dựng tiêu chuẩn kiểm định chương trình đào tạo ở Việt Nam. Hội
thảo Quốc tế “Kiểm định chất lượng đào tạo chuyên môn trong các trường đại học ở các nước
trên thế giới”, Học viện Quản lí giáo dục.
ABSTRACT
Creating a university physical education curriculum to develop capacity pedagogy
Vietnamese General education is transitioning from rote presentation-memorization to
accessing information and increasing learner capability. To achieve this, we conducted innovative
research on university physical education curriculum at pedagogical universities and created a
curriculum for teacher training according to sports capacity development oriented pedagogy.
Keywords: Training programs, physical education, teachers’ capacity development.
138