Bồi dưỡng giáo viên TH - Module 2: Đặc điểm tâm lí của học sinh dân tộc ít người, học sinh có nhu cầu đặc biệt, học sinh có hoàn cảnh khó khăn

| 55 
 MODULE TH 
2 
®ÆC §IÓM T¢M LÝ 
CñA HäC SINH D¢N TéC 
ÝT NG¦êI, häc sinh 
Cã NHU CÇU §ÆC BIÖT, 
häc sinh cã hoµn c¶nh 
khã kh¨n 
NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THẢO 
56 | MODULE TH 2 
A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN 
— Vi$t Nam có 54 dân t0c, dân t0c Vi$t (Kinh) chi6m kho9ng 87%, 53 dân 
t0c còn lAi chi6m kho9ng 13% dân sD c9 nucthFc. Dân t0c Vi$t vì vKy MucthNc 
gOi là dân t0c Ma sD. Các dân t0c khác MucthNc gOi là dân t0c thiSu sD (DTTS) 
hay dân t0c ít ngucthXi. 
— Dân sD, MiYu ki$n phát triSn kinh t6 — xã h0i, m^t b`ng dân trí, nguan 
nhân lucthnangc qua Mào tAo (có chdt lucthNng cao) cuthhoia các DTTS không Mang MYu. 
Có nhucthngang dân t0c khá phát triSn, dân sD tucthhng MDi Mông M6n hàng chuthnangc 
vAn trj lên nhucth Tày, Thái, MucthXng, Hoa, Dao m^t b`ng dân trí tucthhng 
MDi cao, có Mông cán b0 có trình M0 MAi hOc, trên MAi hOc; lAi có nhucthngang 
dân t0c chKm phát triSn, dân sD quá ít chp có kho9ng trqm ngucthXi nhucth dân 
t0c Si La, Pu Péo, Rh Mqm, Brâu..., m^t b`ng dân trí thdp, rdt hi6m ho^c 
chuctha có cán b0 có trình M0 MAi hOc. VY vùng Mdt, cùng là vùng Mang bào 
DTTS cucth trú, có nhucthngang vùng thuKn lNi vY Mdt Mai, khí hKu, giao thông Mi 
lAi, lAi có nhucthngang vùng h6t sucthsacc khó khqn. Không thS so sánh các 
thung luthngang r0ng rãi, phì nhiêu nhucth MucthXng Thanh ({i$n Biên), MucthXng Lò 
(Yên Bái), B}c Quang (Hà Giang), AYun Pa (Gia Lai), Gia Ngha ({}c 
Nông) vFi các vùng cao Mèo dDc, thi6u Mdt canh tác, khí hKu kh}c 
nghi$t. Cuthngang nhucth không thS so sánh các vùng Mã sFm Mô thƒ hoá nhucth 
thành phD C„n Thh, Sóc Trqng, Trà Vinh, BAc Liêu vFi các vùng xa, Mdt 
chua m^n chp trang MucthNc ducthhuyena nucthFc và các thucthsac c† lác chƒu m^n nhucth m0t 
sD vùng j Mang b`ng sông Cucthhoiu Long. 
— Do M^c MiSm sDng phân tán cuthhoia cucth dân trong m0t dân t0c và vi$c sDng xen 
k‰ giucthngaa các cucth dân cuthhoia nhiYu dân t0c dŠn tFi tình trAng các lFp hOc j vùng 
DTTS có rdt nhiYu nhóm hOc sinh thu0c các dân t0c khác nhau. Nqng lucthnangc 
ngôn ngucthnga cuthngang nhucth kh9 nqng hOc tKp cuthhoia các nhóm tr‹ này không Mang 
MYu. Tr‹ DTTS là nhóm tr‹ g^p nhiYu khó khqn trong hOc tKp. 
Ngoài ra, trong lFp hOc j vùng DTTS cuthngang có kho9ng 4% sD hOc sinh 
khuy6t tKt nhucth: khuy6t tKt trí tu$ hay khi6m thính, khi6m thƒ, M0t sD 
nhóm khác, nhi mà tr‹ ph9i sDng thi6u nguan nucthFc sAch thì các b$nh vY 
 !C I%M T(M L* C+A H.C SINH D(N T2C *T NG45I, H.C SINH KHUY:T T;T HO!C... C> HO?N C@NH KH> KHAN | 57 
tai và xoang x*y ra r-t ph0 bi2n. 4 5ó cuthngang có th9 có r-t nhi:u tr< có kh* 
n>ng thính giác bA *nh hucthCng nghiêm trFng, có th9 chAu hHu qu* vJnh 
viKn hoLc tMm thNi, do bA nhiKm bPnh hoLc các ch-t dAch nhQy trong 
viêm xoang và tai gây nên. 4 hQu h2t các quSc gia trên th2 giTi, ngucthNi ta 
có th9 ducthnang ki2n kho*ng 10% tr< không bA khuy2t tHt vZn s\ gLp ph*i các 
khó kh>n trong hFc tHp trên lTp. 
LTp hFc C vùng DTTS 5ucthcng nhiên là lTp hFc hoà nhHp. TructhTc 5ây “lTp 
hFc hoà nhHp” thucthNng 5ucthfc hi9u là hgi nhHp nhucthngang tr< em khuy2t tHt vào 
trong các “lTp hFc bình thucthNng” cùng vTi nhucthngang tr< em không bA khuy2t 
tHt. HiPn nay, trên th2 giTi thuHt ngucthnga hoà nhHp 5ucthfc mC rgng r-t nhi:u, nó 
còn có nghJa là hgi nhHp t-t c* nhucthngang trng lucthnangc 
khác biPt. Nhucthngang em này do 5i:u kiPn v: hoàn c*nh, trí tuP, th9 ch-t, giTi 
tính, tình c*m ngôn ngucthnga, v>n hoá, tôn giáo, các nhóm dân tgc khác nhau. 
nên có nguy cc và thucthNng hay bA “xa lánh” hoLc bA loMi tructhhuyen, không 5ucthfc 
tham gia vào quá trình hFc tHp. Nhucthngang em này do nhucthngang 5i:u kiPn cuthhoia b*n 
thân nên thucthNng bq hFc giucthngaa chucthhuyenng hoLc 52n lTp nhucthng các em bA “bq rci” 
hoLc không 5ucthfc tham gia các hoMt 5gng ngay tMi lTp hFc cuthhoia mình. 
Nhucthngang em có hoàn c*nh và n>ng lucthnangc khác biPt có th9 là: 
— Trn, gia 5ình nghèo 5ói. 
— Tr< em ph*i lao 5gng nhi:u C nhà, C ngoài 5ung, hoLc làm thuê ki2m sSng. 
— Tr< em bA *nh hucthCng bCi HIV/AIDS. 
— Tr< em thugc mgt sS nhóm DTTS hoLc nhóm tôn giáo khác nhau. 
— Tr< em hFc quá kém nên thucthNng không theo kAp các bMn trong lTp. 
— Trn khi hFc b{ng ti2ng ViPt. 
— Tr< em gái DTTS. 
— Trn trong di 
chuy9n vHn 5gng, không nghe, không nói và không nhìn 5ucthfc 
— Tr< em quá nhút nhát ít tham gia vào các hoMt 5gng tHp th9. 
— Có th9 nhóm lMi thành 3 nhóm chính: hFc sinh DTTS; hFc sinh có nhu 
cQu 5Lc biPt: khi2m thA, khi2m thính, chHm phát tri9n trí tuP, có khó kh>n 
trong hFc tHp; hFc sinh có hoàn c*nh khó kh>n. 
58 | MODULE TH 2 
— Module này giúp b0n hi2u 3ucth5c 37c 3i2m tâm lí cuthhoia 3 nhóm h@c sinh 
ti2u h@c: 
+ H@c sinh dân tEc thi2u sF. 
+ H@c sinh có nhu cHu 37c biIt: khiKm thL, khiKm thính, chNm phát tri2n trí 
tuI, có khó khQn trong h@c tNp. 
+ H@c sinh có hoàn cRnh khó khQn. 
B0n sT có kU nQng tìm hi2u phân tích 37c 3i2m tâm lí HSDT ít ngucthZi; h@c 
sinh có nhu cHu 37c biIt; h@c sinh có hoàn cRnh khó khQn 32 vNn duthnangng 
trong d0y h@c, giáo duthnangc phù h5p v_i 3Fi tucth5ng h@c sinh. 
— B0n sT 3ucth5c tiKp tuthnangc nghiên cucthsacu vb nEi dung và phucthcng pháp giáo duthnangc 
cho các nhóm h@c sinh có nhu cHu 37c biIt d module 10, 11. 
NEi dung cuthhoia module ghm các ho0t 3Eng chính: 
— Tìm hi2u 37c 3i2m tâm lí cuthhoia ba nhóm h@c sinh ti2u h@c: h@c sinh DTTS; h@c 
sinh có nhu cHu 37c biIt (khiKm thL, khiKm thính, chNm phát tri2n trí tuI, có 
khó khQn trong h@c tNp); h@c sinh có hoàn cRnh khó khQn (tNp trung). 
— Phân tích 37c 3i2m tâm lí h@c sinh DTTS, h@c sinh có nhu cHu 37c biIt; 
h@c sinh có hoàn cRnh khó khQn (TNp trung — Tucthnang h@c). 
— Thucthnangc hành vNn duthnangng xây ducthnangng kK ho0ch theo dõi sucthnang tiKn bE cuthhoia h@c 
sinh (Tucthnang h@c). 
ThiKt kK mEt sF ho0t 3Eng 32 quan sát, phân tích 37c 3i2m tâm lí 32 
phân lo0i các nhóm h@c sinh trong l_p h@c (Tucthnang h@c). 
B. MỤC TIÊU 
1. VỀ KIẾN THỨC 
NgucthZi h@c 3ucth5c trang bL các kiKn thucthsacc cc bRn vb khái niIm, 37c 3i2m 
tâm lí, khR nQng và nhu cHu cuthhoia h@c sinh thuEc các nhóm sau: 
— Nhóm h@c sinh DTTS. 
— Nhóm h@c sinh có nhu cHu 37c biIt: h@c sinh khiKm thL, khiKm thính, 
chNm phát tri2n trí tuI, có khó khQn trong h@c tNp. 
— Nhóm h@c sinh có hoàn cRnh khó khQn. 
 !C I%M T(M L* C+A H.C SINH D(N T2C *T NG45I, H.C SINH KHUY:T T;T HO!C... C> HO?N C@NH KH> KHAN | 59 
2. VỀ KĨ NĂNG 
Ngucth#i h'c có k+ n-ng: 
— Nh0n bi2t 4ucth5c nhucthngang 47c 4i8m tâm lí cuthhoia h'c sinh DTTS; h'c sinh có 
nhu cEu 47c biFt (H'c sinh khi2m thI, khi2m thính, ch0m phát tri8n trí 
tuF, có khó kh-n trong h'c t0p); h'c sinh có hoàn cQnh khó kh-n. 
— Có k+ n-ng tìm hi8u phân tích 47c 4i8m tâm lí h'c sinh DTTS ngucth#i, h'c 
sinh có nhu cEu 47c biFt; h'c sinh có hoàn cQnh khó kh-n 48 v0n duthnangng 
trong dXy h'c, giáo duthnangc phù h5p v[i 4\i tucth5ng H'c sinh. 
3. VỀ THÁI ĐỘ 
Ngucth#i h'c có thái 4] tích cucthnangc 4\i v[i h'c sinh DTTS; h'c sinh có nhu cEu 
47c biFt; h'c sinh có hoàn cQnh khó kh-n: 
— Yêu thucthang, tôn tr'ng, tin tucthcng vào khQ n-ng hoà nh0p và quyen 4ucth5c 
giáo duthnangc cuthhoia HS; 
— Có tinh thEn h5p tác v[i 4fng nghiFp, gia 4ình h'c sinh và c]ng 4fng; 
cam k2t thucthnangc hiFn quan 4i8m cuthhoia gQng và các chính sách cuthhoia Nhà nucth[c 
ve giáo duthnangc hoà nh0p; 
— Có ý thucthsacc v0n duthnangng sáng tXo ki2n thucthsacc và các k+ n-ng 4ucth5c bfi ducthjng, 
không ngucthhuyenng tucthnang bfi ducthjng 48 nâng cao ki2n thucthsacc chuyên môn, 
nghiFp vuthnang. 
C. NỘI DUNG 
Hoạt động 1 
TÌM HIỂU ĐẶC ĐIỂM TÂM LÍ CỦA NHÓM HỌC SINH DÂN TỘC 
ÍT NGƯỜI 
I. MỤC TIÊU 
Ngucth#i h'c 4ucth5c trang bI các ki2n thucthsacc ca bQn ve khái niFm, 47c 4i8m 
tâm lí, khQ n-ng và nhu cEu cuthhoia nhóm h'c sinh DTTS. Trên ca sc 4ó v0n 
duthnangng trong dXy h'c, giáo duthnangc phù h5p v[i 4\i tucth5ng H'c sinh. 
60 | MODULE TH 2 
II. THÔNG TIN CƠ BẢN 
1. Điều kiện tự nhiên, văn hoá – xã hội ảnh hưởng đến tâm lí học sinh 
dân tộc thiểu số cấp Tiểu học 
Vi"t Nam là m*t +,t nucth/c có +2a hình +a d6ng, l9m núi nhi;u sông, có 
cao nguyên, +Bng bDng l6i có hàng ngàn kilômét (km) +ucthIng biJn v/i 
nhi;u +Lo, quNn +Lo, v2nh và cLng biJn l/n. Tuy vQy, phNn l/n +,t +ai 
vSn là +Bi núi v/i hTn 3 tri"u km
2
, chiWm 3/4 di"n tích cL nucth/c, tQp trung 
[ 4 vùng núi l/n: vùng núi ^ông B9c, vùng núi Tây B9c, vùng núi TructhIng 
STn b9c và vùng núi TructhIng STn nam; 16/63 tenh và thành phf là tenh 
mi;n núi cao và 24 tenh có huy"n, xã mi;n núi. 
j +Bng bDng Nam B*, tuy +i;u ki"n +2a hình ít phucthsacc t6p hTn nhucthng l6i 
ch2u cLnh luthnga luthnangt và sucthnang chia c9t cuthhoia h" thfng kênh r6ch chDng ch2t, 
53 DTTS anh em sfng trên nhucthngang vùng núi, cao nguyên và kênh r6ch 
này. Mui vùng mi;n, mui dân t*c g9n v/i m*t +i;u ki"n tucthnang nhiên, +i;u 
ki"n sfng, +vc tructhng sLn xu,t, phong tuthnangc tQp quán và ngôn ngucthnga riêng. 
MQt +* dân sf r,t th,p, khoLng 65 +Wn 150 ngucthIi/km
2
, cucth dân l6i sfng 
phân tán mà không thành quNn thJ. Ngo6i tructhhuyen ba DTTS là Hoa, Khmer và 
Ch}m sfng [ vùng th,p, sf còn l6i sfng [ vùng cao v/i khí hQu và thIi 
tiWt kh9c nghi"t, nhi;u nTi gNn nhucth l6nh giá, m ucth/t quanh n}m. GNn 
+ây, có nTi l6nh ducth/i 0
0
C gây b}ng tuyWt, Lnh hucth[ng l/n +Wn sinh ho6t 
cuthhoia con ngucthIi, làm chWt hàng lo6t cây trBng và vQt nuôi. 
Nhìn qua +i;u ki"n tucthnang nhiên ,y cuthngang +uthhoi th,y sucthnang khó kh}n cuthhoia hc sinh 
DTTS trong vi"c +Wn tructhIng nhucth thW nào. Không nhucthngang thW, hi"n nay vSn 
còn nhi;u nTi che có +ucthIng cho xe cT gi/i ch6y tucthhuyen huy"n lên tenh mà vSn 
chuctha có +ucthIng tucthhuyen xã lên huy"n, chuctha nói +Wn +ucthIng liên xã. Vi"c hc sinh 
tiJu hc +i hc xa 5 — 7km là chuy"n ph„ biWn (l/p 4, 5 các em phLi v; hc 
[ +iJm tructhIng chính). Không có cNu, cuthngang ch…ng có +ò, hc sinh phLi bám 
dây, thQm chí bTi qua sông +ánh b6c v/i tucthhoi thNn +J +Wn tructhIng +i hc. 
N6n l[ núi, suthnangt +ucthIng, cây +„, luthnga quét kéo theo biWt bao bi k2ch cho +Bng 
bào mi;n núi là chuy"n thucthIng nhQt mui khi +Wn mùa muctha bão. 
^Bng bào các DTTS cucth trú tQp trung thành làng (bLn, buôn, ,p). NWu xét 
+Tn v2 hành chính c,p xã thì ít có xã nào che có m*t dân t*c mà các dân 
 !C I%M T(M L* C+A H.C SINH D(N T2C *T NG45I, H.C SINH KHUY:T T;T HO!C... C> HO?N C@NH KH> KHAN | 61 
t!c s%ng (an xen v-i nhau. Song n4u 5 (6n v7 làng thì có nhi<u làng ch= 
có m!t dân t!c sinh s%ng, sucthnang giao ti4p v-i bên ngoài ch= diFn ra vào ngày 
chI phiên. Cu!c s%ng gKn bó v-i thiên nhiên, tính chMt (Nc (iOm lao 
(!ng thuthhoi công là chuthhoi y4u làm nRy sinh tucth duy cuthnang thO. 
Kinh t4 mi<n núi chWm phát triOn là (Nc (iOm quan trZng thucthsac hai Rnh 
hucth5ng (4n tâm lí hZc sinh DTTS. ^_ng bào mi<n núi s%ng chuthhoi y4u vào 
ngh< ructhhuyenng. Ru!ng bWc thang, nucth6ng rby không (uthhoi cung cMp lúa gdo và 
lucth6ng thucthnangc, dbn (4n viec phá ructhhuyenng làm nucth6ng. Ructhhuyenng b7 tàn phá không 
thucth6ng ti4c, kO cR ructhhuyenng nguyên sinh. Khoáng sRn b7 (ào b-i vô t!i vd. ^á 
núi b7 (fo gZt, thWm chí san bgng. He th%ng thui (ien l-n và nhj (ucthIc 
xây ducthnangng mà thi4u sucthnang tính toán thMu (áo và (_ng b!. Thêm vào (ó là sucthnang 
bi4n (ki khí hWu ngày m!t khKc nghiet h6n nên hWu quR mà ngucthli dân 
phRi gánh ch7u là ndn sdt l5, luthnga quét, cháy ructhhuyenng, mMt nhà cucthhoia, cuthhoia cRi và 
tính mdng. Nhucthngang sRn phrm cây công nghiep nhucth chè, cà phê, (i<u thì 
ntm (ucthIc ntm mMt, khi r! lên thì (ua nhau tr_ng, khi thMt thu thì (ua 
nhau chNt phá. 
M!t s% (Nc sRn mi<n núi nhucth mWn, xoài, (ào không bi4n thành sRn 
phrm hàng hoá vì không có (ucthlng giao thông, không vWn chuyOn (ucthIc 
v< thành ph% nên không góp phwn cRi thien (li s%ng cuthhoia ngucthli dân. 
Nhi<u vùng có cucthhoia ngõ biên gi-i, ngucthli dân trong (ó có cR hZc sinh TH, 
THCS tham gia vWn chuyOn hàng lWu (O ki4m tn Nói tóm ldi, nghèo 
(ói vbn luôn là m%i (e dod thucthlng nhWt (%i v-i (_ng bào các DTTS và 
con em hZ. 
Tình trdng nghèo (ói phRi tham gia lao (!ng tructh-c (! tuki là phk bi4n 
không ch= (%i v-i DTTS mà ngay cR 5 nhi<u vùng nông thôn, tMt y4u dbn 
t-i tình trdng bj hZc có thli hdn hoNc bj hZc lâu dài. ^6n cucthhoi 5 xã ^ông 
S6n thu!c huyen mi<n núi Tân S6n, t=nh Phú ThZ ch= cách Hà N!i h6n 
100km, v-i dien tích 4.329km
2
, n6i sinh s%ng cuthhoia ba dân t!c Mucthlng, Dao, 
Kinh có 717 h! dân, h6n 3.318 nhân khru nhucthng có t-i 527 h! có sk 
nghèo, chi4m 73,5%. Xã Thu Ngdc, cuthngang thu!c huyen này, n6i sinh s%ng 
cuthhoia các dân t!c Mucthlng, Dao, Kinh, Tày có 1.225 h! dân v-i 5.745 nhân 
khru thì có t-i 722 h! nghèo, chi4m t= le 63%. Nhi<u tructhlng không có n6i 
62 | MODULE TH 2 
bán trú, các em ph-i /i h0c r1t xa, tucthhuyen sáng s7m. Có tructh<ng dành /ucth?c 
m@t sA phòng làm nDi E cho các em thì chH E r1t chIt ch@i, m@t giucth<ng 
2 tKng cho 4 em, mHi phòng có t7i ít nh1t 16 em. ChP hai xã thu@c m@t 
huyTn miUn núi chuctha ph-i là nghèo nh1t nucth7c, mà cu@c sAng cuthhoia h0c 
sinh DTTS /ã nhucth th[, thì không cKn thuy[t minh nhiUu cuthngang /uthhoi hi_u 
các em ch`u -nh hucthEng cuthhoia sucthnang nghèo /ói nhucth th[ nào. 
Công viTc hcng ngày cuthhoia /dng bào DTTS thu@c diTn lao /@ng gi-n /Dn, 
có tính truyUn thAng, gen v7i tucthnang nhiên, ducthnanga vào tucthnang nhiên. Trên thucthnangc t[ 
nhiUu lúc, nhiUu nDi có th_ th1y, v7i tucth tucthEng Không có lúa ngô thì -ói, 
không có cái chucthnga cuthngang không ch4t nên nhu cKu h0c tIp cuthhoia h0c sinh chuctha 
/ucth?c /gt ra m@t cách bucthsacc bách. NhiUu chuyên gia nucth7c ngoài hji các em 
vì sao không /i h0c ti[ng phk thông. Các em tr- l<i, có giji ti[ng Kinh khi 
vU nhà làm nucthDng làm rmy cuthngang chnng dùng /[n cho nên không cKn h0c. 
pó là m@t rào c-n l7n, n[u không muAn nói là l7n nh1t trong viTc vIn 
/@ng h0c sinh t7i tructh<ng. Mgc dù nhu cKu giáo duthnangc là r1t cKn thi[t, 
nhucthng m@t khi h0 /ã không muAn, tucthsacc là không có nhu cKu, thì viTc 
dùng mTnh lTnh hành chính công vuthnang /_ gi-i quy[t là r1t khó. ChP còn 
biTn pháp vIn /@ng, thuy[t phuthnangc /_ h0 dKn c-m th1y có nhu cKu, và 
công viTc /ó không th_ c1p tIp, mà ph-i cKn có th<i gian. 
pó là chuctha nói /[n cD sE vIt ch1t, l7p h0c, bàn gh[, nhà bán trú, thi[t b` 
dty h0c, /iTn, nucth7c stch, nhà vT sinh E nhiUu tructh<ng, nhiUu vùng r1t thi[u 
thAn, n[u không muAn nói là chuctha có gì /áng k_. Trình /@ dân trí th1p, 
phúc l?i xã h@i, các d`ch vuthnang vU y t[, lao /@ng, b-o hi_m, giao thông, bucthu 
/iTn, phát thanh, truyUn hình nhìn chung còn r1t th1p kém, m@t sA còn 
xa lt hogc chuctha /[n /ucth?c v7i /dng bào miUn núi. pó cuthngang là m@t htn ch[ 
quan tr0ng trong viTc thu hút h0c sinh /[n tructh<ng và /-m b-o sx sA. 
pdng bào DTTS sinh sAng E nhiUu vùng trong c- nucth7c. Tây Bec có, pông 
Bec có, /dng bcng ven bi_n Trung B@ có, /dng bcng sông Cucthhoiu Long có, 
Tructh<ng SDn— Tây Nguyên có. Chính vì /gc /i_m /`a lí, thk nhucth}ng khác 
nhau nên tIp quán canh tác có khác nhau. Có nDi có /gc /i_m canh tác 
nucthDng rmy, có nDi canh tác ru@ng n ...  
— Tôn trang Sa dTng xã hFi (ví duthnang, chúng có sucthnang Sa dTng vP kinh tR — xã hFi, 
chúng SP c=p SRn các gia Sình nghèo có thK là nhucthngang gia Sình r\t t&t cho 
trv em, chúng Suctha ra nhucthngang gi/i pháp sáng tTo cho các v\n SP và chúng 
Sucth`c xem là mFt sucthnang SFc Sáo). 
— Hucthngau ích cho cuFc s&ng sau này. 
— iuctha vào c/ nam gi4i và nucthnga gi4i trong các vai trò khác nhau. 
— Sucthhoi duthnangng nhucthngang ngôn ngucthnga phù h`p nhZm Suctha vào t\t c/ các phucth*ng di9n 
công bZng SP c=p g trên. 
124 | MODULE TH 2 
Gi"i trong gi)ng d+y 
Giáo viên và tructh,ng h/c m2t cách vô tình có th6 làm t8ng các 9:nh ki<n 
liên quan 9<n gi@i. Chúng ta có th6 9ã: 
— G/i h/c sinh nam trH l,i nhiIu hJn h/c sinh nucthnga. 
— Giao các công viLc vL sinh cho h/c sinh nucthnga và các công viLc sucthhoi duthnangng công 
cuthnang máy móc cho các h/c sinh nam. 
— Giao cho h/c sinh nam nhiIu trách nhiLm hJn các h/c sinh nucthnga (nhucth làm 
l@p tructhSng hoTc tU tructhSng). HJn th< nucthngaa, nhiIu giáo viên có th6 hoàn 
toàn không nhYn thucthsacc 9ucth[c r\ng, h/ có sucthnang phân biLt trong cách cucth xucthhoi v@i 
h/c sinh nam và nucthnga. 
— Can tbo cJ h2i cho tct cH h/c sinh nam và nucthnga nh\m giúp các em h/c tYp 
tet nhct b\ng khH n8ng cuthhoia mình. Không nhct thi<t phHi cheng lbi nhucthngang 
quan niLm 9ucth[c coi là quan tr/ng v@i m2t nIn v8n hoá hoTc m2t c2ng 
9hng 9:a phucthJng nào 9ó. Tuy nhiên vjn can phHi hi6u nhucthngang quan niLm 
9ó có Hnh hucthSng nhucth th< nào 9ei v@i viLc dby h/c và nhucthngang cJ h2i h/c 
tYp mà tct cH trk em can có. 
— N<u chúng ta muen 9uctha tct cH trk em vào l@p h/c có môi tructh,ng h/c tYp 
hoà nhYp và thân thiLn, chúng ta sm phHi luôn tucthnang hni trong moi gi, h/c: “N2i 
dung bài dby cuthhoia mình có lôi cuen các em không?”; “Cách thi<t k< các hobt 
92ng cuthhoia bài h/c này có 9ucth[c tct cH các em trai và các em gái thích thú 
không?”; “LiLu tct cH h/c sinh trong l@p có th,i gian và sucthsacc khok hoàn thành 
bài tYp mình giao hay không?”, w6 trH l,i 9ucth[c nhucthngang câu hni này, bbn 
hãy ti<n hành m2t bài tYp nhn: Hãy k6 hoTc vi<t m2t câu chuyLn ngxn v@i 
tiêu 9I “Nhucthngang công viLc em làm S nhà”. Bbn có th6 sm rct ngbc nhiên khi 
bi<t 9ucth[c lucth[ng công viLc các em, 9Tc biLt là các em gái, phHi làm cho gia 
9ình. Tucthhuyen 9ó, bbn có th6 9iIu ch{nh n2i dung và phucthJng pháp dby h/c cuthhoia 
mình cho phù h[p v@i nhu cau và hoàn cHnh cuthhoia các em h/c sinh. 
HIV/AIDS và sucthnang kì th; 
Ngày càng có nhiIu trk em trên th< gi@i b: nhi}m HIV/AIDS ngay tucthhuyen khi 
l/t lòng m…. NhiIu trk em khác có th6 b: kì th: hoTc hoàn toàn b: lobi tructhhuyen 
ra khni tructh,ng h/c bSi vì các em seng trong m2t gia 9ình có ngucth,i b: 
 !C I%M T(M L* C+A H.C SINH D(N T2C *T NG45I, H.C SINH KHUY:T T;T HO!C... C> HO?N C@NH KH> KHAN | 125 
HIV/AIDS; nhucthngang tr/ em b3 m4 côi s9ng v;i ông bà, v;i ngucth?i thân hoBc 
là tr/ em Ducth?ng ph9 do cha mH mIt s;m vì AIDS. 
Hai vIn DL l;n mà các giáo viên gBp phOi liên quan DRn HIV/AIDS trong 
tructh?ng hSc: 
— V"n $% thucthsac nh"t, sucthsacc kho/ và y tR khi làm viYc v;i nhucthngang em có 
HIV/AIDS: D[ giOi quyRt Ducth\c thách thucthsacc này, giáo viên c]n phOi Ducth\c 
thông tin m^t cách D]y Duthhoi vL tIt cO các bYnh lây nhi`m, D[ khi nào nói vL 
AIDS là ban có th[ liên hY t;i nhucthngang gì Dã biRt. Ban có th[ nói chuyYn v;i 
các cán b^ y tR D3a phucthdng và cep nhet các thông tin, DBc biYt là vL tình 
trang cuthhoia các cfn bYnh lây nhi`m trong khu vucthnangc cuthngang nhucth tình trang lây 
nhi`m AIDS. Ban cuthngang có th[ thu thep nhucthngang tài liYu, thông tin quan 
trSng liên quan DRn HIV/AIDS và chia s/ chúng v;i D4ng nghiYp và hSc 
sinh. ViYc chia s/ thông tin có th[ giúp sucthhoia chucthngaa nhucthngang sai l]m vL cfn 
bYnh và nhucthngang ngucth?i b3 Onh hucthkng. Trên thucthnangc tR, mSi ngucth?i trong tructh?ng 
hSc DLu tham gia giucthnga gìn nhà tructh?ng trong sach và lành manh cho tr/ 
em. ViYc cung cIp gfng tay cao su và chIt khucthhoi trùng sn rIt c]n thiRt D[ 
toy uR máu, phân và các chIt nôn mucthhoia. 
— V"n $% thucthsac hai, làm thR nào D[ trO l?i các câu hpi cuthhoia hSc sinh vL 
HIV/AIDS: Ban sn cOm thIy thoOi mái hdn khi nói chuyYn v;i tr/ nRu ban 
chuon b3 sqn nhucthngang câu hpi “Con ngucth?i b3 nhi`m AIDS btng cách nào?” 
hoBc “Bao cao su là gì?” Khi m^t hSc sinh DBt câu hpi cho ban, hãy: 
+ Chú ý l{ng nghe. 
+ Nhìn nhen nghiêm túc nhucthngang gì các em nói. 
+ TrO l?i k mucthsacc D^ hi[u biRt cuthhoia các em. 
+ Càng trung thucthnangc càng t9t. 
Trong tructh?ng h\p ban không biRt câu trO l?i, Ducthhuyenng ngai nói cho các em 
biRt ban c]n có thêm th?i gian D[ tìm ra câu trO l?i chính xác. 
Sucthnang kì th0 
M^t ngucth?i có th[ vucthhuyena là nan nhân vucthhuyena là ngucth?i thucthnangc hiYn nhucthngang hành vi 
thái D^ bIt công v;i ngucth?i khác. M^t s9 bài hSc quan trSng có th[ rút ra 
tucthhuyen hoat D^ng này nhucth ví duthnang ducth;i Dây: 
126 | MODULE TH 2 
Chia s& ngucth*i h+c thành các nhóm g2m 5 ho5c 6 ngucth*i. Yêu c;u h+ chia 
s< m=t câu chuy@n vB l;n h+ nhìn thEy thái F= FGnh kiIn ho5c chính h+ 
Fã trMi qua trong tructh*ng h+c. M=t s& nhucthngang gQi ý và chS dUn sV rEt hucthngau 
ích cho ngucth*i tham ducthnang. ChXng hYn nhucth: 
— Nhucthngang hành vi thái F= FGnh kiIn ho5c kì thG không nhEt thiIt phMi có 
chuthhoi ý. 
— Kinh nghi@m này có tha có cM sucthnang tham gia cuthhoia h+c sinh, giáo viên, cán b= 
quMn lí ho5c chS là môi tructh*ng hdng ngày cuthhoia nhà tructh*ng. 
— Hãy gQi ý ngucth*i tham ducthnang nên nghf tgi cM chucthhng trình dYy h+c, phucthhng 
pháp giMng dYy, tài li@u giáo duthnangc, các m&i quan h@ ho5c nhucthngang khía cYnh 
khác liên quan trong môi tructh*ng h+c Fucth*ng. 
— Hãy lucthu ý ngucth*i tham ducthnang rdng các F5c Fiam FB cjp FIn phMi Fa dYng. 
Thucth*ng thì m+i ngucth*i hãy nghf ngay FIn vEn FB chuthhoing t=c ho5c thành 
ph;n dân t=c trong hoYt F=ng này. Hãy c& glng giúp h+ xem xét nhucthngang 
vEn FB khác liên quan FIn kì thG hay FGnh kiIn nhucth nhucthngang quan ni@m 
cho rdng các em nucthnga thucth*ng không giqi khoa h+c ho5c quan Fiam cho 
rdng tr< em khuyIt tjt không tha chhi các môn tha thao. 
— Cu&i cùng, hãy gQi ý cho tham ducthnang Fuctha ra nhucthngang kinh nghi@m mà h+ có 
tha vucthhuyena là ngucth*i bG F&i xucthhoi bEt công ho5c là ngucth*i F&i xucthhoi bEt công vgi 
ngucth*i khác. Ít ngucth*i sV lucthnanga ch+n phucthhng án sau nhucthng khi có ngucth*i làm 
nhucth vjy, thì h+ sV tYo nhiBu ch h=i Fa m+i ngucth*i cùng suy ngUm. 
Dành cho mwi ngucth*i 5 phút Fa chia s< câu chuy@n cuthhoia mình và nIu c;n 
thiIt, dành thêm 5 phút nucthngaa cho h+ trM l*i các câu hqi vB nhucthngang gì mình 
Fã trMi qua. xiBu quan tr+ng là m+i ngucth*i FucthQc tìm hiau vB kinh nghi@m 
cuthhoia nhau và rút ra FucthQc nhucthngang suy nghf cuthhoia m+i ngucth*i nói chung khi 
nhucthngang vi@c nhucth thI xMy ra, bYn cuthngang có tha hqi mwi cá nhân vB vi@c kinh 
nghi@m trMi qua, Fã Mnh hucthzng nhucth thI nào tgi thái F= và hành vi cuthhoia h+ 
hay theo h+ làm thI nào Fa tránh nhucthngang vi@c này. 
Khi m+i ngucth*i có ch h=i FucthQc ka chuy@n, bYn có tha F5t các câu hqi cho 
cu=c trao F{i, thMo lujn vB FGnh kiIn và kì thG trong lgp h+c và tructh*ng h+c. 
— BYn cMm thEy nhucth thI nào khi chia s< vgi m+i ngucth*i câu chuy@n riêng tucth 
cuthhoia bYn liên quan FIn kì thG và FGnh kiIn? 
 !C I%M T(M L* C+A H.C SINH D(N T2C *T NG45I, H.C SINH KHUY:T T;T HO!C... C> HO?N C@NH KH> KHAN | 127 
— B#n %ã h(c %ucth+c gì tucthhuyen kinh nghi2m cuthhoia chính mình? Câu chuy2n cuthhoia 
ngucth<i khác có th? làm cho b#n hành %Dng khác %i trong công vi2c d#y 
h(c hoIc trong %<i sKng hLng ngày không? 
— B#n thMy có liên quan gì giucthngaa nhucthngang câu chuy2n này? B#n có thMy thú vR 
vSi liên h2 nào mà b#n tìm thMy không? 
— Có ai thMy khó khTn khi nhS l#i hoàn cUnh hay tình huKng khi lVn %Vu 
tiên thMy có hi2n tucth+ng kì thR hoIc %Rnh kiWn trong môi tructh<ng h(c %ucth<ng 
không? NWu có thì t#i sao l#i cUm thMy nhucth vYy? 
— Nhucthngang câu chuy2n do ngucth<i khác k? làm cho b#n nhS %Wn nhucthngang hoàn 
cUnh tucthZng tucthnang nào khác cuthhoia b#n không? 
III. TỰ ĐÁNH GIÁ 
Tr" l%i câu h+i 
Câu h+i 1. Trong lSp cuthhoia thVy/cô có nhucthngang %Ki tucth+ng h(c sinh có 
hoàn cUnh %Ic bi2t khó khTn không? Hoàn cUnh cuthhoia các em thW nào? 
Hàng ngày các em phUi làm nhucthngang công vi2c gì? Nhucthngang h(c sinh My có 
gì khác vSi các h(c sinh cùng lSp vb tâm lí, giao tiWp và h(c tYp? NWu 
có hãy ghi l#i. 
Câu h+i 2. NhS l#i hei nhf, thVy/cô %ã bao gi< bR ucthsacc hiWp/bht n#t chuctha? 
HoIc b#n biWt ngucth<i khác tucthhuyenng bR ucthsacc hiWp/bht n#t? Hãy ghi l#i. 
Câu h+i 3. Trong quá trình d#y h(c, có khi nào thVy/cô nhYn thMy dMu 
hi2u tri %ang bR ucthsacc hiWp, bht n#t trong lSp cuthhoia mình không? jó là nhucthngang 
dMu hi2u nào? Hãy ghi l#i mDt tructh<ng h+p cuthnang th?. 
Câu h+i 4. H(c sinh l tructh<ng cuthhoia thVy/cô có hi2n tucth+ng kì thR %Rnh kiWn 
không? Có khi nào thVy/cô nhYn thMy dMu hi2u tri %ang bR kì thR, %Rnh 
kiWn trong lSp cuthhoia mình không? Theo thVy/cô %ó là nhucthngang dMu hi2u nào? 
Hãy ghi l#i mDt câu chuy2n vb hi2n tucth+ng kì thR/%Rnh kiWn. 
Câu h+i 5. Qua vi2c nghiên cucthsacu tài li2u và kinh nghi2m thucthnangc tW bUn thân, 
thVy/cô sn làm gì cho các em h(c sinh trong lSp h(c mình phuthnang trách? 
128 | MODULE TH 2 
Hoạt động 8 
THỰC HÀNH 
 Hãy đọc các ví dụ dưới đây và trả lời câu hỏi 
(1) Nhà Lan r+t nghèo, nên em ch5 có m7t b7 qu;n áo => m?c =@n lBp, nhìn 
các bEn m?c qu;n áo =Fp em th+y r+t buHn và x+u hK. Cuthngang vì vOy Lan 
ngEi =i hQc và hay ngh5 R nhà. 
(2) Hùng có tính “hOu =Ou”, mYi khi =ucth\c lBp giao nhi]m vuthnang gì em thucth_ng 
làm h`ng. MYi l;n nhucth th@ cô giáo thucth_ng mcng: Em thì làm (ucth*c vi.c 
gì c0 chucthsac. Hùng tin reng mình là =H vô tích sucthnang, do =ó em trR nên nhút 
nhát, không thích tham gia vào hoEt =7ng chung. 
(3) Páo là m7t hQc sinh hQc y@u môn Toán, giáo viên =ã giúp =n nhiou l;n 
nhucthng em vpn chuctha ti@n b7. Hôm nay, em ch5 làm =ucth\c 2 trong 5 phép 
tính cuthhoia bài ki>m tra. Sau =ây là 2 cách nhOn xét cuthhoia giáo viên vo bài 
làm cuthhoia hQc sinh Páo: 
— Páo lEi làm sai m+t 3 phép tính rHi. Cô =ã nhcc nhR nhiou l;n sao em vpn 
làm sai. Em hQc r+t kém. 
— Páo =ã làm =úng =ucth\c 2 phép tính rHi =ây này. Em hãy xem lEi nhucthngang bài 
này và hãy tìm cách => l;n sau có th> làm thêm =ucth\c nhiou bài tính =úng 
nucthngaa nhé. 
(4) Nzm nay, lBp 1A cuthhoia cô Hoa có tBi 3 hQc sinh hQc quá y@u vo môn Ti@ng 
Vi]t. Các em không th> =ánh v;n =ucth\c. Cô Hoa tìm =uthhoi mQi cách => các 
em có th> =Qc mà vpn không =ucth\c. Cô nh_ tK tructhRng và hi]u phó tucth v+n, 
giúp =n nhucthng cu}i nzm, k@t qu~ =Qc và vi@t cuthhoia c~ 3 em =ou không =Et. 
LBp cuthhoia cô ch5 có 10 hQc sinh và cô =ã không =Et ch5 tiêu thi =ua. 
(5) Vào =;u nzm hQc, lBp 3A cuthhoia th;y Dn ti@p nhOn m7t hQc sinh mBi. Hai 
ngày sau, th;y Dn nhOn ra em hQc sinh =ó nhìn r+t kém. Th;y =ã b} trí 
cho em ngHi R bàn =;u. Em hQc y@u, không theo k‚p t}c =7 hQc cuthhoia hQc 
sinh trong lBp. Th;y Dn =ã chia sƒ =iou này vBi =Hng nghi]p, sau =ó 
tìm tài li]u trong thucth vi]n => =Qc. Th;y bi@t em =ó =ã b‚ khi@m th‚ R 
dEng nhìn kém. 
 !C I%M T(M L* C+A H.C SINH D(N T2C *T NG45I, H.C SINH KHUY:T T;T HO!C... C> HO?N C@NH KH> KHAN | 129 
Tr" l%i câu h+i 
1. Theo b(n vì sao các em h1c sinh trong ví duthnang 1, 2, 3 l(i có hành vi nhucth v@y? 
2. Làm thD nào EF giúp nhucthngang em này hoà nh@p vJi lJp? 
3. B(n hãy so sánh và phân tích tác duthnangng cuthhoia hai lOi nh@n xét vR bài làm cuthhoia 
em Páo. 
4. B(n hãy tucth vUn giúp cô Hoa và thXy DZn vR tructhOng h[p hai h1c sinh trên. 
5. Hãy thucthnangc hi_n các ho(t E`ng sau: 
(1) Xây ducthnangng kD ho(ch theo dõi sucthnang tiDn b` cuthhoia h1c sinh trong lJp h1c cuthhoia 
b(n. 
(2) ThiDt kD m`t sh ho(t E`ng EF quan sát, phân tích Ejc EiFm tâm lí EF 
phân lo(i các nhóm h1c sinh trong lJp h1c. 
(3) Thucthnangc hành quan sát k lJp h1c cuthhoia b(n. Mô tm và phân tích kDt qum. 
B(n hãy tham khmo mnu quan sát dành cho nhóm h1c sinh có hoàn cmnh 
khó khon ducthJi Eây: 
Nhucthngang tình hu)ng có th, x.y ra 
trong l4p h6c cuthhoia tôi 
Mucthsacc <= 
T?i 
sao l?i 
thA? 
Tôi có 
th, 
làm gì? 
Chuctha 
x.y 
ra 
M=t 
lGn 
HIn 
m=t 
lGn 
Em h1c sinh bq xô Ery, bq Eá, hojc bq 
b(n khác ch tình lao vào. 
Các b(n khác kF nhucthngang câu chuy_n 
không hay vR em. 
Em bq b(n khác lUy Et. 
Em bq g1i bung nhucthngang tên xUu bki vì em 
có nhucthngang Ejc EiFm khác vJi các b(n. 
Em bq g1i bung nhucthngang tên xUu vì 
nhucthngang lí do khác. 
130 | MODULE TH 2 
Nhucthngang tình hu)ng có th, x.y ra 
trong l4p h6c cuthhoia tôi 
Mucthsacc <= 
T?i 
sao l?i 
thA? 
Tôi có 
th, 
làm gì? 
Chuctha 
x.y 
ra 
M=t 
lGn 
HIn 
m=t 
lGn 
Em b$ các b'n ch* gi-u ho0c xúc ph'm 
không vì lí do gì. 
Em b$ <=y ra ngoài mBt trò chEi mBt 
cách có chuthhoi ý. 
MBt vài b'n không tJt vKi em vì mBt lí 
do nào <ó. 
Trong tuGn qua, L l4p có em 
Mucthsacc <= 
T?i 
sao l?i 
thA 
Tôi có 
th, làm 
gì? 
Chuctha 
x.y ra 
M=t 
lGn 
HIn 
m=t 
lGn 
B$ b'n gNi bOng nhucthngang cái tên mà 
em không thích. 
Nói không tucthhoi t* vKi em. 
CJ tình <á em <U trêu chNc. 
T0ng quà cho em. 
Không thiYn cZm vKi em ch[ vì 
không thích em. 
Nói nhucthngang l\i làm t]n thucthEng em. 
B_t em <uctha ti`n. 
Làm em sc hãi. 
 !C I%M T(M L* C+A H.C SINH D(N T2C *T NG45I, H.C SINH KHUY:T T;T HO!C... C> HO?N C@NH KH> KHAN | 131 
Trong tu(n qua, , l.p có em 
Mucthsacc 67 
T8i 
sao l8i 
th< 
Tôi có 
th> làm 
gì? 
Chuctha 
xEy ra 
M7t 
l(n 
HHn 
m7t 
l(n 
Ng"n c&n không cho em ch-i 
cùng các b2n trong l6p. 
K: cho em m;t câu chuy?n cucthAi 
rBi cucthAi l2i em. 
BDt em trêu chFc hoGc Hánh các 
b2n khác. 
Nói dKi em và HNy em vào vuthnang vi?c 
rDc rKi. 
BDt em mang HB cho hF. 
CK tình chS giTu em. 
Khó chUu vì quWn áo em mGc. 
Không ch-i v6i em. 
CK tình làm vX, hZng HB dùng 
cuthhoia em. 
132 | MODULE TH 2 
D. ĐÁNH GIÁ 
B!n hãy tucthnang )ánh giá b.n thân sau khi h4c xong module bc tr. l@i 
các câu hAi sau: 
1. Theo thFy/cô, module có thucthnangc sucthnang thiKt thucthnangc, hucthngau ích vNi nghO nghi>p cuthhoia 
thFy/cô không? NKu có thì vì sao? Và nKu không thì cuthngang xin thFy/cô gi.i 
thích vì sao. 
2. Sau khi h4c xong module này, thFy/cô có thZ làm )ucth\c nhucthngang gì )Z giúp 
các em h4c sinh gi.m bNt thi>t thòi, nhanh chóng hoà nh_p và h4c t_p 
có ch`t lucth\ng? 
3. Nhucthngang vi>c mà thFy/cô ducthnang kiKn sb thucthnangc hi>n trong th@i gian tNi c lNp h4c 
cuthhoia b!n. 
E. TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. N!i dung và phucth-ng pháp d/y h1c cho h1c sinh dân t!c, Trung tâm 
Nghiên cucthsacu giáo duthnangc dân tgc. 
2. Chuyên 9: giáo duthnangc hoà nhu kh thu_t d!y h4c lNp ghép, Trung 
tâm Nghiên cucthsacu giáo duthnangc dân tgc. 
3. B! tài li?u v: giáo duthnangc hoà nh<p, Ducthnang án PEDC.