Bài giảng Nguyên lỹ kế toán - Chương 3: Bảng cân đối kế toán - Nguyễn Vũ Việt

9/18/2011
1
Bảng cân ñối kế toán

Khái niệm bảng cân ñối kế toán

Kết cấu bảng cân ñối kế toán

Thành phần bảng cân ñối kế toán

Phân tích Hàng tồn kho

Phân tích tài sản dài hạn

Phân tích nguồn vốn nợ và thuê mua

Bảng cân ñối kế toán là một báo cáo tài chính
tổng hợp phản ánh tổng quát toàn bộ giá trị tài
sản hiện có và nguồn vốn hình thành tài sản ñó
của doanh nghiệp tại một thời ñiểm nhất ñịnh.

Bảng cân ñối kế toán chỉ phán ánh trạng thái
tài chính của doanh nghiệp tại thời ñiểm lập
báo cáo.
9/18/2011
2

Gồm 3 thành phần cơ bản:
- Tổng tài sản (Assets)
- Tổng nợ (Liabilities)
- Nguồn vốn chủ sở hữu (Capital/ Equity)

Là nguồn lực kinh tế, do công ty kiểm soát, ñược kỳ
vọng mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai.

Tài sản chỉ ñược ghi nhận khi:
- Có lợi ích kinh tế ñi kèm
- Tài sản có chi phí hay giá trị có thể xác ñịnh một cách
ñáng tin cậy.
• Tài sản gồm 2 nhóm:
- Tài sản ngắn hạn
- Tài sản dài hạn

Là các tài sản có thời gian sử dụng nhỏ hơn 1 năm
tài chính hoặc 1 chu kì kế toán (tùy theo thời gian
nào dài hơn).

Tài sản ngắn hạn gồm (sắp xếp theo khả năng
thanh khoản của tài sản):
- Tiền và các khoản tương ñương tiền (Chứng khoán
thanh khoản rủi ro thấp có thời gian ñáo hạn dưới
90 ngày)
- Các khoản ñầu tư tài chính ngắn hạn (Marketable 
securities) (CK trên 90 ngày dưới 1 năm)
9/18/2011
3
- Các khoản phải thu ngắn hạn (Có bao gồm dự
phòng nợ khó ñòi
- Hàng tồn kho: TS công ty nắm giữ ñể bán hay sử
dụng trong việc sản xuất
- Chi phí trả trước: là chi phí vận hành ñã ñược trả
trước nhưng chưa nhận ñược lợi ích kinh tế từ
khoản chi phí ñó.
- Tài sản ngắn hạn khác

Là tài sản có thời gian sử dụng nhiều hơn 1 năm, 
bao gồm:
- TS hữu hình (Tangible assets): là tài sản dài hạn
có dạng vật chất phục vụ cho các hoạt ñộng của
công ty như: ðất ñai, nhà xưởng, máy móc thiết
bị
- TS dài hạn ñựoc ghi nhận tại nguyên giá
(historical cost) trừ ñi khấu hao lũy kế
- Chi phí lịch sử bao gồm: Chi phí mua trên hóa
ñơn, chi phí vận chuyển và các chi phí khác ñể tài
sản có thể hoạt ñộng ñược.

 TS vô hình (Intangible assets): Là TS không có
hình thái vật chất nhưng có thể xác ñịnh ñược
giá trị và do doanh nghiệp nắm giữ, sử dụng
trong sản xuất, kinh doanh, cung cấp dịch vụ
hoặc cho các ñối tượng khác thuê phù hợp với
tiêu chuẩn ghi nhận TSCð vô hình. Có 2 loại TS 
vô hình:
- TSVH xác ñịnh (Identifiable intangible asset): Là
TS có thể mua ñộc lập và gắn liền với 1 số quyền
hạn ñặc biệt trong một thời hạn nhất ñịnh
- TSVH không xác ñịnh (Unidentifiable intangible 
asset): không thể mua ñược một cách ñộc lập và
có thời gian hưởng lợi không xác ñịnh. (VD lợi
thế thương mại – goodwill) 
9/18/2011
4

Là các khoản giảm trừ lợi ích kinh tế tương
lai, phát sinh từ nghĩa vụ của một doanh
nghiệp mà trong tương lai phải chuyển giao
tài sản hay cung cấp dịch vụ cho chủ thể
khác.

Khoản nhận ñược nhưng chưa hạch toán
thành doanh thu trên bảng KQHðSXKD hoặc/ 
và sẽ phải hoàn trả lại.

Khoản ñã ñược hạch toán trên bảng
KQHðSXKD nhưng thực tế chưa trả tiền.

Nợ bao gồm: Nợ ngắn hạn và nợ dài hạn

Bao gồm :
- Phải trả người bán
- Vay nợ ngắn hạn
- Người mua trả tiền trước (doanh thu chưa
thực hiện)
- Thuế và các khoản phải nộp
- Chi phí trả sau: CP ñã ñược ghi nhận trên
kết quả HðSXKD nhưng chưa ñựoc trả
- Dự phòng phải trả ngắn hạn
9/18/2011
5

Phải trả người bán dài hạn

Vay và nợ dài hạn

Thuế thu nhập hoãn lại phải trả

Dự phòng trợ cấp mất việc

Dự phòng phải trả dài hạn

Là phần lợi ích còn lại của cổ ñông trong
tổng tài sàn của doanh nghiệp sau khi ñã
trừ ñi nợ
⇒VCSH = Tổng tài sản – Nợ
• Vốn chủ sở hữu gồm:
- Vốn của cổ ñông
- Nguồn kinh phí và quỹ khác

Vốn góp: Là khoản vốn góp cả cổ ñông
thương và cổ ñông ưu ñãi. Mệnh giá của
cổ phiếu do pháp luật quy ñịnh và ít có mối
quan hệ với giá thị trường của cổ phiếu

Thặng dư vốn cổ phần: Chênh lệch giữa giá
phát hành lần ñầu với mệnh giá của CP

Lợi nhuận chưa phân phối

Cổ phiếu quỹ

Tổng thu nhập tích lũy: Bao gồm: Chênh
lệch ñánh giá lại tài sản, Chênh lệch tỷ giá
hối ñoái

Lợi ích cổ ñông thiểu số
9/18/2011
6

 Là phần vốn chủ sở hữu của cổ ñông nhỏ (có
quyền biểu quyết nhỏ hơn 50%) tại công ty
con ñược hợp nhất vào công ty mẹ trong
trường hợp công ty mẹ không sở hữu 100% 
công ty con.

 Thường chỉ xuất hiện trên báo cáo hợp nhất, 
cho biết thông tin về tỷ lệ sở hữu của công
ty mẹ trong công ty con.

Quỹ khen thưởng phúc lợi

Nguồn kinh phí

Nguồn kinh phí ñã hình thành TSCð

Tài sản ngắn hạn ròng (Net current asset) 
= TS ngắn hạn – nợ ngắn hạn => phản ánh
hoạt ñộng trong ngắn hạn của doanh
nghiệp

Tài sản ròng (net asset) = Tổng tài sản –
Tổng nợ phải trả = Vốn chủ sở hữu của
doanh nghiệp
9/18/2011
7

 Dạng tài khoản (account format): Tài sản ñược
trình bày ở cột bên trái, nợ và VCSH ñược trình
bày ở cột bên phải (Ví dụ)

 Dạng báo cáo (Report format): Tài sản, nợ và
VCSH ñược trình bày trong 1 cột (Ví dụ)

 Các khoản mục trên bảng CðKT ñược phân loại
và trình bày thành từng nhóm nhỏ dựa trên tính
thanh khoản của TS, tính chất dài hạn hay ngắn
hạn của TS và nợ.

 Tại VN: Mẫu B01-DN ñược quy ñịnh tại quyết
ñịnh số 15/2006

 Giá trị ñược xác ñịnh trên bảng CðKT có thể
là:
- Giá gốc (Historical cost): Là giá trị ñược giao
dịch tại thời ñiểm mua
- Giá trị hợp lý (fair value): là giá trị mà tại ñó
một tài sản có thể mua/bán ñược hay một
khoản nợ có thể ñược thanh toán. => Giá trị
tương ñối khách quan
- Chi phí thay thế (Replacement cost): Giá trị
có thể xác ñịnh ñể thay thế tài sản hiện tại/ 
khoản nợ
- Giá trị hiện tại của dòng tiền tương lai

Cần lưu ý gì khi phân tích giá trị của tài
sản và nợ trên bảng CðKT?

Giá gốc có thể ñược xác ñịnh và khách
quan nhưng không phù hợp với phân tích
vì giá trị tài sản và nợ thay ñổi liên tục
qua thời gian

Giá trị hợp lý khá chủ quan phụ thuộc
doanh nghiệp tự nguyện ấn ñịnh

Chi phí thay thế không hoàn toàn phù hợp
với ñiều kiện tính toán giá trị tài sản của
doanh nghiệp.
9/18/2011
8

 Hàng tồn kho là tài sản:
- ðược giữ lại ñể bán trong kỳ sản xuất, kinh
doanh bình thường
- ðang trong quá trình sản xuất, kinh doanh dở
dang
- Nguyên liệu, vật liệu, công cụ, dụng cụ ñể sử
dụng trong quá trình sản xuất, kinh doanh
hoặc cung cấp dịch vụ.

 Các loại chi phí ñược tính vào giá gốc hàng
tồn kho bao gồm:
- Chi phí mua
- Chi phí chuyển ñổi
- Chi phí sản xuất chung cố ñịnh (Chi phí sản
xuất gián tiếp ñược phân bổ dựa trên công
suất bình thường của máy móc sản xuất.
- Các chi phí khác ñể mang hàng tồn kho ñến
vị trí hay ñiều kiện hiện tại.

 Chi phí không tính vào giá gốc:
- Chi phí nguyên liệu, vật liệu, chi phí nhân
công và các chi phí sản xuất, kinh doanh
khác phát sinh trên mức bình thương
- Chi phí bảo quản hàng tồn kho trừ các khoản
chi phí bảo quản hàng tồn kho cần thiết cho
quá trình sản xuất tiếp theo và chi phí bảo
quản quy ñịnh.
- Chi phí bán hàng
- Chi phí quản lý doanh nghiệp
9/18/2011
9

 Xác ñịnh giá gốc hàng tồn kho của công ty A dựa
trên các thông tin sau:

 Tuy nhiên, do thời ñiểm tiếp nhận và thời
ñiểm xuất hàng hóa khác nhau => xác ñịnh
giá trị hàng tồn kho và giá trị hàng hóa ñược
xuất kho là khó khăn.

 Có 4 phương pháp tính giá trị hàng tồn kho:
- Phương pháp theo giá ñích danh
- Phương pháp bình quân gia quyền (Weighted 
average cost)
- Phương pháp nhập trước, xuất trước (FIFO)
- Phương pháp nhập sau, xuất trước (LIFO)

 Phương pháp tính theo giá ñích danh: Giá
hàng tồn kho là giá gốc thực tế của hàng tồn
kho ñó. Phương pháp này ñược áp dụng với
doanh nghiệp có ít loại mặt hàng hoặc mặt
hàng ổn ñịnh và nhận diện ñược

 Phương pháp bình quân gia quyền: Giá trị
của từng loại hàng tồn kho ñược tính theo
giá trị trung bình của từng loại hàng tồn kho
tương tự ñầu kỳ và giá trị từng loại hàng tồn
kho ñược mua hoặc sản xuất trong kỳ
9/18/2011
10

 Phương pháp nhập trước xuất trước (FIFO): 
áp dụng dựa trên giả ñịnh là hàng tồn kho
ñược mua trước hoặc sản xuất trước thì
ñược xuất trước và hàng tồn kho còn lại cuối
kỳ là hàng tồn kho ñược mua hoặc sản xuất
gần thời ñiểm cuối kỳ

 Phương pháp nhập sau xuất trước (LIFO) áp
dụng dựa trên giả ñịnh là hàng tồn kho ñược
mua sau hoặc sản xuất sau thì ñược xuất
trước, và hàng tồn kho còn lại cuối kỳ là
hàng tồn kho ñược mua hoặc sản xuất trước
ñó.

 Tính giá vốn hàng bán và hàng tồn kho cuối
kỳ theo các phương pháp nêu trên, biết:

 Khi giá hàng tồn kho tăng, việc lựa chọn
phương pháp xác ñịnh giá trị hàng tồn kho có
ảnh hưởng khá lớn ñến các khoản mục trên
bảng CðKT, HðSXKD và bảng lưu chuyển tiền
tệ.

 Trong trường hợp giá hàng hóa liên tục biến
ñộng , phương pháp FIFO phản ánh chính xác
hơn giá trị kinh tế của HTK và Giá vốn hàng
bán
9/18/2011
11

 Vốn hóa chi tiêu (capital expenditure) và chi 
phí (expense):
- Chi tiêu dự kiến ñem lại lợi ích kinh tế trong
nhiều kì kế toán sẽ ñược vốn hóa (ñược tính
vào tài sản trên bảng CðKT) => vốn hóa chi 
tiêu (Capital expenditure)
- Chi tiêu mà khả năng ñem lại lợi ích kinh tế
trong tương lai không chắc chắn ñược ghi
nhận chi phí trên bảng KQHðSXKD => Chi phí
(Expense)

Ảnh hưởng của vốn hóa chi phí và ghi nhận chi phí
ñối với báo cáo TC của doanh nghiệp
9/18/2011
12

 Thời gian sử dụng hữu ích (Useful life): Là thời
gian mà TSCð hữu hình phát huy ñược tác dụng
cho sản xuất, kinh doanh, ñược tính bằng:
- Thời gian mà doanh nghiệp dự tính sử dụng TSCð 
hữu hình hoặc,
- Số lượng sản phẩm, hoặc các ñơn vị tính tương tự
mà DN dự tính thu ñược từ việc sử dụng tài sản
• Giá trị thanh lý (Salvage value): Là giá trị ước tính
thu ñược khi hết thời gian sử dụng hữu ích của TS
• Gð doanh nghiệp có thể ñiều chỉnh thời gian sử
dụng hữu ích và giá trị còn lại ñể tác ñộng ñến TS 
và lợi nhuận trên BCTC

 Sau khi vốn hóa chi phí trên bảng cân ñối kế
toán, hàng kì kế toán, doanh nghiệp phải
chuyển dần một phần chi phí sang báo cáo
KQHðSXKD => Tính chi phí khấu hao TSCð 
(Depreciation).

 Có 3 phương pháp khấu hao TSCð:
- Phương pháp khấu hao ñường thẳng
(Straight line method)
- Khấu hao theo số dự giảm dần (Accelerated 
depreciation method)
- Khấu hao theo số lượng sản phẩm (unit of 
production method)

 Chi phí khấu hao hàng năm không thay ñổi
trong suốt thời gian sử dụng hữu ích của TS

 Khi thay ñổi TGSD hữu ích hoặc thay ñổi giá
trị thanh lý dự kiến của TS => tác ñộng như
thế nào tới BCTC của doanh nghiệp?
9/18/2011
13

 Chi phí khấu hao giảm dần trong suốt thời
gian sử dụng hữu ích của TS

 Chi phí khấu hao ñược tính theo số lượng
sản phẩm ước tính có thể SX ra ñược

 Công ty A mua một thiết bị có giá $550,000 với
thời gian sử dụng hưữ ích dự kiến là 5 năm và
giá trị thanh lý dự kiến là $50,000. Công ty dự
kiến sản xuất ñược 20,000sp trong thời gian sử
dụng máy móc trong ñó 2 năm ñầu tiên SX 
6,000sp; 3,000sp 2 năm tiếp theo và 2,000 sp 
trong năm cuối cùng.

 Giả ñịnh mỗi năm doanh nghiệp có doanh thu là
$600,000 và chi phí ngoài khấu hao là $300,000. 
Thuế suất thuế TNDN là 30%.

 Hãy tính lợi nhuận ròng và tỉ suất lợi nhuận cần
biên của công ty sử dụng 3 phương pháp khấu
hao khác nhau
9/18/2011
14

 ðộ tuổi TB của TS = Khấu hao lũy kế / Khấu
hao hàng năm

 Số năm khấu hao TB = nguyên giá TS/ khấu
hao hàng năm

 Số năm khấu hao còn lại = (nguyên giá – khấu
hao lũy kế) / khấu hao hàng năm

 Cuối năm 2010, một công ty có nguyên giá
TSCð là 3 triệu USD, khấu hao lũy kế 2.5tr 
USD, chi phí khấu hao hàng năm là 500,000 
USD. Tính ñộ tuổi trung bình của TS, số năm
khấu hao trung bình và số năm khấu hao còn
lại?

 Có nhận xét gì về trường hợp này?

 Nguồn vốn nợ - trái phiếu:
- Trái phiếu là một hợp ñồng trong ñó người ñi
vay (người phát hành trái phiếu) có nghĩa vụ
thanh toán cho người nắm giữ trái phiếu
(người cho vay) theo các ñiều khoản của hợp
ñồng phát hành trái phiếu bao gồm lãi ñịnh
kỳ và nợ gốc khi ñáo hạn.
9/18/2011
15

 Mệnh giá (face value, par value): Là khoản tiền
gốc sẽ ñược trả cho người nắm giữ trái phiếu
khi ñáo hạn

 Lãi suất danh nghĩa – lãi suất cuống phiếu
(Coupon rate): là tỷ lệ lãi suất ghi trên TP dùng
ñể tính khoản tiền lãi danh nghĩa (Coupon 
payment)

 Tiền lãi danh nghĩa là khoản tiền người phát
hành TP phải trả cho người cầm trái phiếu ñịnh
kì.

 LS thị trường là LS yêu cầu của người nắm giữ
TP, phụ thuộc mức ñộ rủi ro của TP và mức LS 
chung trên thị trường.

 Giá trị trái phiếu ñược tính bằng tổng giá trị
hiện tại của toàn bộ các khoản tiền người
phát hành phải trả cho người sở hữu TP, bao
gồm tiền lãi danh nghĩa ñịnh kỳ và tiền gốc
trả tại ngày ñáo hạn. 

 Trái phiếu phát hành ngang giá (Par bond) là
trái phiếu ñược phát hành với giá bằng mệnh
giá của TP, xảy ra khi lãi suất thị trường bằng
lãi suất danh nghĩa của TP.

 TP phát hành có chiết khấu (Discounted 
bond): Là trái phiếu ñược phát hành với giá
thấp hơn mệnh giá, xảy ra khi lãi suất thị
trường cao hơn lãi suất danh nghĩa của TP

 TP phát hành có phụ trội (Premium bond): là
trái phiếu ñược phát hành với giá lớn hơn
mệnh giá, xỷa ra khi lãi suất thị trường nhỏ
hơn lãi suất danh nghĩa của TP.
9/18/2011
16

 Lãi vay TP ghi nhận trên BCKQHðSXKD là tích
số giữa số dư nợ TP ñầu kì nhân với lãi suất
thị trường tại thời ñiểm phát hành.

 Phân bổ phụ trội và chiết khấu TP ñể tính
vào chi phí ñi vay từng thời kì trong suốt kì
hạn của TP. Có 2 phương pháp phân bổ phụ
trội hoặc chiết khấu:
- PP lãi suất thực tế: khoản phân bổ ñược tính
bằng chênh lệch giữa chi phí lãi vay phải trả
với số tiền lãi phải trả hàng kì.
- PP ñường thẳng: khoản phân bổ ñược chia
ñều trong suốt kỳ hạn vay

 Một trái phiếu có mệnh giá $1,000 với lãi
suất danh nghìa là 10%, trả lãi ñịnh kỳ 6 
tháng/ lần. Kì hạn của TP là 4 năm. Lãi suất
thị trường là 9%.

 ðịnh giá trái phiếu này? ðây là trái phiếu
chiết khấu hay trái phiếu phụ trội?

 Sau khi phát hành trái phiếu, doanh nghiệp
ghi nhận chi phí lãi vay và ñiều chỉnh số tiền
vay như thế nào?

 Doanh nghiệp A phát hành trái phiếu doanh
nghiệp với mệnh giá là $100, lãi suất cuống
phiếu là 8%/ năm, trả lãi ñịnh kì hàng năm. 
Kì hạn trái phiếu là 5 năm, lãi suất thị
trường là 10%.

 ðịnh giá trái phiếu này?

 Trong thời gian phát hành trái phiếu, doanh
nghiệp A ghi nhận trái phiếu này trên bảng
cân ñôi kế toán và BCKQHðSXKD như thế
nào?
9/18/2011
17

 TP phát hành tại mệnh giá:

 Bảng cân ñối kế toán: TS và nợ tăng cùng 1 
lượng bằng mệnh giá. GT sổ sách của nợ sẽ
không thay ñổi trong suốt kỳ hạn của TP

 KQHðSXKD: Chi phí lãi vay = lãi danh nghĩa

 Bảng LCTT: Tiền thu ñược từ phát hành TP là
dòng tiền tài chính, khoản lãi danh nghĩa là
dòng tiền từ HðSXKD. Khi thanh toán nợ gốc, 
dòng tiền ñó là dòng tiền tài chính

 TP phát hành chiết khấu:
- Bảng CðKT: Giá trị ghi sổ của tài sản và nợ
tăng thêm 1 lượng bằng số tiền bán trái
phiếu. Tại bất kì thời ñiểm nào trong kì hạn
của Tp, giá trị của Tp ñều bằng giá trị hiện
tại của các dòng tiền tương lai còn lại của
TP ñược chiết khấu theo LS thị trường tại
thời ñiẻm ñáo hạn.
- Báo cáo KQHðSXKD: Chi phí lãi vay bằng lãi
danh nghĩa + phân bổ chiết khấu.
- Bảng lưu chuyển tiền tệ: Tiền bán TP ñược
ghi vào dòng tiền từ Hð Tài chính, phần tiền
lãi danh nghĩa ñược ghi vào dòng tiền từ
HðSXKD.

 Vào ngày 31/12/2008, một công ty phát hành
TP với ls danh nghĩa là 10%/năm, thời gian
ñáo hạn 3 năm và mệnh giá là $10,000. Giả
ñịnh công ty hạch toán lãi vay vào CP 
HðSXKD.

 Nêu cách thức ghi nhận trái phiếu này vào
bảng CðKT, báo cáo KQHðSXKD và báo cáo
lưu chuyển tiền tệ trong năm 2009, 2010 biết
rằng lãi suất thị trường tại thời ñiểm phát
hành là 12%
9/18/2011
18

 Với trái phiếu phụ trội:
- Bảng CðKT: Giá trị ghi sổ của TP phụ trội cao
hơn mệnh giá. Phần chênh lệch ñược phân
bổ dần qua các năm và ñược trừ vào giá trị
ghi sổ của TP làm cho giá trị ghi sổ giảm dần
về mệnh giá tại thời ñiểm ñáo hạn.
- Bảng KQHðSxKD: Chi phí lãi vay = lãi danh
nghĩa – phân bổ phụ trội
- Bảng LCTT: Giống trái phiếu chiết khấu

 Vào ngày 31/12/2008, một công ty phát hành
TP với ls danh nghĩa là 10%/năm, thời gian
ñáo hạn 3 năm và mệnh giá là $10,000. Giả
ñịnh công ty hạch toán lãi vay vào CP 
HðSXKD.

 Nêu cách thức ghi nhận trái phiếu này vào
bảng CðKT, báo cáo KQHðSXKD và báo cáo
lưu chuyển tiền tệ trong năm 2009, 2010 biết
rằng lãi suất thị trường tại thời ñiểm phát
hành là 9%