Bài giảng Nguyên lý kế toán - Chương 1: Bản chất và đối tượng của kế toán - Nguyễn Thị Phương Mai

Nguyên lý Kế toán (Introduction to Accounting) 
Giảng viên :	 Nguyễn Thị Phương Mai 
Khoa :	 	 Quản trị Kinh doanh 
Điện thoại :	 0983.860.428 
Email: 	 maintp@ftu.edu.vn 
Nội dung môn học 
Chương 1: Bản chất và đối tượng của KT 
Chương 2: Chứng từ KT 
Chương 3: Tài khoản KT và sổ KT 
Chương 4: Báo cáo tài chính 
Giáo trình , tài liệu tham khảo 
Giáo trình 
Lý thuyết hạch toán kế toán – trường ĐH KTQD, Học viện Tài chính , ĐH Thương mại . 
Nguyên lý kế toán – PGS.TS Võ Văn Nhị - NXB Thống kê 
Tài liệu bắt buộc 
Luật Kế toán 2003 
Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt nam . 
Quyết định 15 QĐ/BTC ngày 20/03/2006 về việc ban hành chế độ kế tóan doanh nghiệp . 
Websites: 
Bộ Tài chính : www.mof.gov.vn 
Forum kế toán viên : www.webketoan.com 
Kiểm toán : www.kiemtoan.com.vn 
Chương I 
Bản chất và đối tượng của kế toán 
Nội dung chương 
Bản chất của Kế toán 
Đối tượng của Kế toán 
Yêu cầu của thông tin Kế toán 
Các nguyên tắc cơ bản của Kế toán 
Cơ sở pháp lý cho hoạt động Kế toán doanh nghiệp 
Bản chất của kế toán  1.1. Khái niệm : 
Một hệ thống thông tin... 
Ghi chép các nghiệp vụ kinh tế tài chính 
xử lý , tổng hợp và cung cấp thông tin 
sử dụng các thông tin để ra các quyết định 
Kế toán là ... 
Kế toán là ... 
	 Việc thu thập , xử lý , kiểm tra , phân tích và cung cấp thông tin kinh tế tài chính dưới hình thức giá trị , hiện vật và thời gian lao động . 
 ( Điều 4 - Luật kế toán 2003). 
Ngôn ngữ của kinh doanh 
Kế toán là ... 
Người lao động 
Ai là người sử dụng thông tin kế toán ? 
Các nhà quản lý 
cấp trung 
Các nhà quản lý 
Cấp cao 
Nhà đầu tư , 
 ngân hàng 
Khách hàng 
Nhà cung cấp 
Phương pháp kế toán 
Phương pháp chứng từ 
Phương pháp đối ứng tài khoản 
Phương pháp tính giá 
Phương pháp tổng hợp cân đối 
1.2. Chức năng của Kế toán 
Chức năng phản ánh 
Chức năng giám đốc 
Mối quan hệ giữa hai chức năng 
1.3. Đơn vị kế toán ( Điều 2-Luật KT) 
Cơ quan nhà nước , đơn vị sự nghiệp , tổ chức có sử dụng kinh phí , ngân sách nhà nước ; 
Cơ quan nhà nước , đơn vị sự nghiệp , tổ chức không sử dụng kinh phí , ngân sách nhà nước ; 
Doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế ; 
Hợp tác xã , hộ kinh doanh cá thể . 
Quy trình kế toán trong  doanh nghiệp 
5. Người ra quyết định 
1. Hoạt động SXKD 
2. Thu thập , ghi chép 
3. Xử lý , phân loại 
4. Thông tin ( Báo cáo kt ) 
1.4. Kế toán tài chính & Kế toán quản trị 
Kế toán tài chính : Thu thập và cung cấp thông tin kinh tế , tài chính thông qua BCTC cho đối tượng có nhu cầu sử dụng thông tin, chủ yếu là cho đối tượng bên ngoài DN . 
Kế toán quản trị : Thu thập và cung cấp thông tin kinh tế , tài chính theo yêu cầu quản trị và quyết định kinh tế tài chính trong nội bộ đơn vị kế toán 
Kế toán tài chính và kế toán quản trị ( Những điểm khác nhau ) 
Về đối tượng sử dụng thông tin. 
Về đặc điểm của thông tin 
Về nguyên tắc trình bày và cung cấp thông tin. 
Về tính pháp lý . 
Về thước đo sử dụng . 
Về hệ thống báo cáo 
2. Đối tượng của kế toán 
	 Đối tượng của kế toán là Tài sản và sự vận động của tài sản trong quá trình SXKD. 
Tài sản 
Nguồn hình thành tài sản 
Sự vận động của tài sản trong quá trình SXKD. 
2.1. Tài sản (Assets) 2.1.1. Khái niệm 
	 Là nguồn lực thuộc quyền kiểm soát của doanh nghiệp , có khả năng đem lại lợi ích kinh tế trong tương lai cho doanh nghiệp . 
	( Chuẩn mực kế toán 01) . 
	VD: Đất đai , hàng hóa 
Tài sản  
Khả năng kiểm soát : 
Thu được lợi ích kinh tế 
Ngăn chặn đối tượng khác tiếp cận lợi ích đó 
Lợi ích kinh tế trong tương lai : 
Sử dụng trong SXKD, cung cấp dịch vụ 
Bán , trao đổi lấy TS khác 
Thanh toán các khoản nợ 
Phân phối cho các chủ sở hữu 
2.1.2. Phân loại tài sản 
Tài sản dài hạn (TSCĐ) 
Tài sản ngắn hạn (TSLĐ) 
Tài sản ngắn hạn (Current Assets) 
	 Là những tài sản thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp , có thời gian sử dụng , thu hồi , luân chuyển ngắn , ( trong vòng một năm hay một chu kỳ kinh doanh ). 
Tài sản ngắn hạn (Current Assets) 
Tiền và các khoản tương đương tiền : 
Tính lao động cao nhất 
Gồm : Tiền mặt tại quỹ , Tiền gửi ngân hàng . Tiền đang chuyển , Các khoản tương đương tiền ( Vàng , bạc , đá quý , kim khí quý ) 
Đầu tư ngắn hạn : đầu tư chứng khoán ngắn hạn , góp vốn liên doanh , liên kết . 
	 Trích lập dự phòng ? 
Tài sản ngắn hạn (Current Assets) 
Các khoản phải thu ngắn hạn : là tài sản của DN đang bị đối tượng khác chiếm dụng 
	 Bao gồm : các khoản phải thu từ khách hàng , phải thu nội bộ , các khoản thế chấp , ký cược , ký quỹ . 
Hàng tồn kho : nguyên vật liệu , công cụ dụng cụ , thành phẩm , hàng hóa . 
Trích lập dự phòng ? 
Tài sản ngắn hạn (Current Assets) 
Tài sản ngắn hạn khác : 
Chi phí trả trước ngắn hạn 
Thuế và các khoản phải thu khác của Nhà nước 
Tạm ứng , ký quỹ , ký cược  
Tài sản dài hạn (Non-current Assets) 
	 Là những tài sản có giá trị lớn và thời gian sử dụng lâu dài , tham gia vào nhiều chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp . 
Tài sản dài hạn (Non-current Assets) 
Các khoản phải thu dài hạn 
Tài sản cố định : 4 tiêu chuẩn 
Chắc chắn thu được lợi ích kinh tế trong tương lai 
Nguyên giá xác định một cách đáng tin cậy 
Thời gian sử dụng ước tính trên 1 năm 
Đủ tiêu chuẩn giá trị theo quy định hiện hành 
Tài sản dài hạn (Non-current Assets) 
Tài sản cố định (Fixed Assets): 3 loại 
TSCĐ hữu hình : có hình thái vật chất cụ thể . VD: công trình xây dựng , máy móc , thiết bị , phương tiện vận chuyển  
TSCĐ vô hình : không có hình thái vật chất cụ thể nhưng xác định được giá trị . VD: quyền sử dụng đất , nhãn hiệu hàng hóa , thương hiệu  
TSCĐ thuê tài chính : không thuộc quyền sở hữu của DN, chỉ thuộc quyền kiểm soát đặc biệt 
Tài sản dài hạn 
Bất động sản đầu tư : cho thuê hoặc chờ tăng giá để bán chứ không sử dụng trong SXKD. 
Đầu tư tài chính dài hạn : là các khoản đầu tư tài chính có thời hạn thu hồi vốn trên 1 năm.VD : đầu tư CK dài hạn , liên doanh , liên kết  
	 Trích lập dự phòng ? 
Tài sản dài hạn khác : 
Chi phí trả trước dài hạn 
Tài sản thuế thu nhập hoãn lại 
2.2. Nguồn vốn 
Nguồn vốn chủ sở hữu (Owners’ Equity) 
Nợ phải trả (Liabilities) 
Vốn chủ sở hữu 
	 Là số vốn do chủ doanh nghiệp hay những bên góp vốn khác cùng đầu tư để tiến hành hoạt động kinh doanh . 
	DN được quyền sử dụng nguồn vốn này một cách ổn định , lâu dài , thường xuyên trong suốt thời gian hoạt động . 
Nghiệp vụ ảnh hưởng đến VCSH 
VCSH Tăng 
VCSH Giảm 
Chủ SH đầu tư 
vào DN 
Doanh thu 	 
Chi phí 
Chủ SH rút vốn 
 khỏi DN 
VCSH 
Vốn chủ sở hữu 
Vốn của các chủ đầu tư : vốn của chủ doanh nghiệp , vốn góp , vốn cổ phần , vốn Nhà nước ; 
Thặng dư vốn cổ phần : là chênh lệch giữa mệnh giá cổ phiếu với giá thực tế phát hành ; 
Vốn chủ sở hữu 
Các quỹ của doanh nghi ệp : quỹ đ ầ u tư phát tri ể n , quỹ dự phòng tài chính  
Lợi nhuận chưa phân phối : là lợi nhuận sau thuế chưa chia cho chủ sở hữu hoặc chưa trích lập các quỹ ; 
Chênh lệch tỷ giá 
Chênh lệch đánh giá lại tài sản 
Nợ phải trả 
	 Là nghĩa vụ hiện tại của doanh nghiệp phát sinh từ các giao dịch và sự kiện đã qua mà doanh nghiệp phải thanh toán từ các nguồn lực của mình . 
Nợ phải trả 
	4 cách trả nợ : 
	- Trả bằng tiền 
	- Trả bằng tài sản khác hoặc cung cấp một dịch vụ 
	- Thay thế nghĩa vụ này bằng nghĩa vụ khác 
	- Chuyển đổi nghĩa vụ nợ thành vốn CSH 
N ợ phải trả 
Vay ngắn hạn , dài hạn 
Phải trả nhà cung cấp 
Phải trả Nhà nước 
Phải trả cán bộ và công nhân viên 
Phải trả khác 
Phương trình kế toán 
Tài sản 
= 
Nợ phải trả + Vốn chủ sở hữu 
Vốn CSH 
Tổng tài sản – Nợ phải trả 
= 
Sự vận động của Tài sản 
DOANH THU 
CHI PHÍ 
KẾT QUẢ 
Doanh thu 
Doanh thu : l à tổng giá trị các Lợi ích kinh tế doanh nghiệp thu được trong kỳ kế toán , phát sinh từ các hoạt động SXKD thông thường và các hoạt động khác của doanh nghiệp , góp phần làm tăng Vốn chủ SH. 
Doanh thu bán hàng 
Doanh thu cung cấp dịch vụ 
Thu nhập khác : 
Chi phí 
Chi phí : là tổng giá trị các khoản làm giảm lợi ích kinh tế trong kỳ kế toán dưới hình thức các khoản tiền chi ra , các khoản khấu hao tài sản ... dẫn đến làm giảm vốn chủ sở hữu . 
Chi phí sản xuất kinh doanh 
Chi phí tài chính 
Chi phí khác 
Kết quả 
Kết quả : là phần chênh lệch giữa doanh thu , thu nhập và chi phí của cùng một kỳ kế toán . 
3 trường hợp : 
Kết quả > 0: Lãi → Tăng vốn chủ sở hữu . 
Kết quả < 0: Lỗ → Giảm vốn chủ sở hữu . 
Kết quả = 0 → Hoà vốn . 
Kết quả 
DT + Thu nhập - CP 
= 
Các quan hệ pháp lý ngoài vốn 
Các hoạt động liên quan đến việc sử dụng tài sản không thuộc quyền sở hữu gọi là các mối quan hệ pháp lý ngoài vốn. 
Đi thuê hoặc đi mượn tài sản 
Nhận đại lý, ký gửi, gia công... 
3. Yêu cầu của thông tin kế toán 
Trung thực 
Khách quan 
Đầy đủ 
Kịp thời 
Dễ hiểu 
Có thể so sánh 
4. Các nguyên tắc của kế toán 
	 Là những nguyên tắc chung được thừa nhận trong công tác kế toán ( định giá các loại tài sản , ghi chép sổ sách , phương pháp soạn thảo các BCTC) nhằm đảm bảo sự dể hiểu , đáng tin cậy và có thể so sánh của các thông tin kế toán . 
Các nguyên tắc của kế toán 
Cơ sở dồn tích 
Hoạt động liên tục 
Giá gốc 
Phù hợp 
Nhất quán 
Thận trọng 
Trọng yếu 
Cơ sở dồn tích (Accrual Basic) 
Ghi sổ vào thời điểm phát sinh nghiệp vụ kinh tế tài chính . 
Không căn cứ vào thời điểm thực tế thu hoặc chi tiền . 
Cơ sở dồn tích : 
Doanh thu và chi phí được ghi sổ khi các giao dịch phát sinh 
Hai c ơ sở thu thập số liệu kế toán 
Cơ sở tiền mặt : 
Doanh thu và chi phí được ghi sổ khi thực sự có nghiệp vụ thu hoặc chi tiền 
Nguyên tắc hoạt động liên tục (Going-concern) 
Cơ sở giả định là DN đang hoạt động liên tục và sẽ tiếp tục HĐKD bình thường trong tương lai gần ; 
DN không có ý định cũng như không buộc phải ngừng HĐ hoặc phải thu hẹp đáng kể quy mô hoạt động của mình . 
Nguyên tắc giá gốc (Historical Cost) 
Tài sản được ghi nhận theo giá gốc 
Giá gốc là chi phí thực tế phát sinh để có được tài sản đó 
Nguyên tắc phù hợp (Matching) 
Phù hợp giữa doanh thu và chi phí . 
Doanh thu , chi phí được xác định cho từng kỳ kế toán ( năm , quý , tháng ). 
Chi phí tương ứng với doanh thu là : 
 Chi phí của kỳ tạo ra doanh thu ; 
 Chi phí của kỳ trước hoặc chi phí phải trả liên quan đến doanh thu của kỳ . 
Nguyên tắc nhất quán (Consistency) 
	 Thống nhất về chính sách và phương pháp kế toán đã chọn ít nhất trong một kỳ kế toán năm . 
	 VD: Xác định trị giá vốn cúa hàng xuất kho , có 4 phương pháp : 
FIFO hay Nhập trước , Xuất trước 
LIFO hay Nhập sau , Xuất trước 
Bình quân gia quyền 
Giá trị đích danh 
Nguyên tắc thận trọng (Prudence) 
	 Là việc xem xét , cân nhắc , phán đoán cần thiết để lập các ước tính kế toán trong các điều kiện không chắc chắn . 
Phải lập dự phòng 
Tài sản và thu nhập : không đánh giá cao hơn 
Nợ phải trả và chi phí : không đánh giá thấp hơn 
Nguyên tắc thận trọng ( tiếp ) 
Doanh thu và thu nhập : ghi nhận khi có bằng chứng chắc chắn về khả năng thu được lợi ích kinh tế . 
Chi phí : ghi nhận khi có bằng chứng về khả năng phát sinh . 
Nguyên tắc trọng yếu (Materiality) 
 Việc bỏ sót hoặc sai sót trọng yếu sẽ làm sai lệch đáng kể báo cáo tài chính , ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của người sử dụng BCTC. 
Mức độ trọng yếu phụ thuộc vào quy mô và tính chất của các bỏ sót hoặc sai sót được đánh giá trong hoàn cảnh cụ thể. 
	(Chu ẩn mực 29) 
5. Nội dung cơ bản của Luật KT ( Bao gồm 7 chương , 54 điều ) 
 C1 : Quy định chung . 
 C2 : Nội dung của công tác kế toán 
 C3 : Tổ chức bộ máy kế toán và người làm kế toán 
 C4 : Hoạt động nghề nghiệp kế toán 
 C 5: Quản lý Nhà nước về kế toán 
 C 6 : Khen thưởng và xử lý vi phạm 
 C 7 : Điều khoản thi hành 
6. Chuẩn mực kế toán 
 	 Là những quy định và hướng dẫn các nguyên tắc , nội dung, phương pháp và thủ tục kế toán cơ bản , chung nhất làm cơ sở ghi chép kế toán và lập báo cáo tài chính nhằm đạt được sự đánh giá trung thực , hợp lý , khách quan về thực trạng tài chính và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp . 
4 chuẩn mực kế toán ban hành đợt 1 ( ngày 31/12/2001) 
Chuẩn mực 02 - “ Hàng tồn kho ” 
Chuẩn mực 03 - “TSCĐ hữu hình ” 
Chuẩn mực 04 - “TSCĐ vô hình ” 
Chuẩn mực 14 - “ Doanh thu và Thu nhập khác ” 
6 chuẩn mực kế toán ban hành đợt 2 ( ngày 31/12/2002) 
Chuẩn mực số 01 – “ Chuẩn mực chung ”. 
Chuẩn mực số 06 – “ Thuê tài sản ”. 
Chuẩn mực số 10 – “ Ảnh hưởng của việc thay đổi tỷ giá hối đoái ”. 
Chuẩn mực số 15 – “ Hợp đồng xây dựng ”; 
Chuẩn mực số 16 – “Chi phí đi vay ”; 
Chuẩn mực số 24 – “ Báo cáo lưu chuyển tiền tệ ”; 
6 chuẩn mực kế toán ban hành đợt 3 ( ngày 31/12/2003) 
Chuẩn m ực số 05- Bất đ ộng sản đầu tư ; 
Chuẩn m ực số 07- Kế toán các khoản đầu tư vào công ty liên kết; 
Chuẩn m ực số 08- Thông tin tài chính về nh ững khoản v ốn góp liên doanh ; 
Chuẩn m ực số 21- Trình bày báo cáo tài chính ; 
Chuẩn m ực số 25- Báo cáo tài chính h ợp nhất và kế toán khoản đầu tư vào công ty con; 
Chuẩn m ực số 26- Thông tin về các bên liên quan . 
6 chuẩn mực kế toán ban hành đợt 4 ( ngày 15/02/2005) 
Chuẩn mực số 17 – Thuế thu nhập doanh nghiệp; 
Chuẩn mực số 22 – Trình bày bổ sung báo cáo tài chính của các ngân hàng và tổ chức tài chính tương tự; 
Chuẩn mực số 23 – Các sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm; 
Chuẩn mực số 27 – Báo cáo tài chính giữa niên độ; 
Chuẩn mực số 28 – Báo cáo bộ phận; 
Chuẩn mực số 29 – Thay đổi chính sách kế toán, ước tính kế toán và các sai sót. 
4 chuẩn mực kế toán ban hành đợt 5 (QD 100/QD-BTC-2005 ngày 28/12/2005) 
Chuẩn mực số 11 – “Hợp nhất kinh doanh”; 
Chuẩn mực số 18 – “Các khoản dự phòng, tài sản và nợ tiềm tàng”; 
Chuẩn mực số 19 – “Hợp đồng bảo hiểm”; 
Chuẩn mực số 30 – “Lãi trên cổ phiếu”. 
Kết thúc chương 1