Bài giảng môn học Nguyên lý kế toán (Bản đẹp)

1Chương 1
TỔNG QUAN VỀ
KẾ TOÁN
Mục tiêu học tập
Sau khi nghiên cứu xong chương này bạn có
thể trả lời các câu hỏi sau:
‹ Kế toán là gì?
‹ Kế toán có từ bao giờ?
‹ Tại sao phải làm kế toán?
‹ Làm kế toán như thế nào?
‹ Kế toán thực hiện với những đối tượng nào?
‹ Kế toán dựa vào những nguyên tắc, khái
niệm cơ sở nào?
‹ .
Nội dung học tập
‹ Bản chất kế toán
‹ Đối tượng kế toán
‹ Các nguyên tắc và yêu cầu cơ bản đối
với kế toán
‹ Hệ thống phương pháp kế toán
21.1. Bản chất kế toán
1.1.1. Lược sử ra đời và phát triển của KT
1.1.2. Các khái niệm và phân loại kế toán
1.1.3. Chức năng, vai trò của kế toán
1.1.1. Lược sử ra đời và phát triển của
KT
‹ Trên thế giới
• Thời cổ đại
• Nửa cuối thế kỷ 13
• Thế kỷ 16
• Năm 1973
• Hiện nay
1.1.1. Lược sử ra đời và phát triển của
KT
‹ Nước ta
• Giai đoạn 1945-1954
• Giai đoạn 1954-1961
• Giai đoạn 1961-1989
• Giai đoạn 1989-1995
• Giai đoạn từ 1995 đến nay
31.1.2. Các khái niệm và phân loại KT 
‹ Một số khái niệm kế toán ở các nước
trên thế giới
• Gene Alle Gohlke, GSTS viện đại học
Wisconsin
• Theo Robert Anthony, GSTS đại học Harvard
• Các GSTS: Jack L. Smith – Robert M. Keith –
William L. Stephens đại học South Florida
• Theo Ủy ban thực hành kiểm toán quốc tế
(IAPC)
• Theo Anderson, Needles, Caldwell 
1.1.2. Các khái niệm và phân loại KT
‹ Theo Luật Kế toán Việt Nam
“Kế toán là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, 
phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, 
tài chính dưới hình thức giá trị, hiện vật
và thời gian lao động.”
• Là một hệ thống thông tin
• Đo lương thông tin bằng 3 loại thước đo
‹Hiện vật
‹ Thời gian lao động
‹Giá trị
1.1.2. Các khái niệm và phân loại KT
‹ Căn cứ vào đối tượng sử dụng thông tin, 
kế toán được phân thành 2 loại:
• Kế toán tài chính: “là việc thu thập, xử lý, 
kiểm tra, phân tích và cung cấp thông tin 
kinh tế, tài chính cho đối tượng có nhu cầu
sử dụng thông tin của đơn vị kế toán”
• Kế toán quản trị: “là việc thu thập, xử lý, 
phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài
chính theo yêu cầu quản trị và quyết định
kinh tế, tài chính trong nội bộ đơn vị kế
toán.”
41.1.3. Chức năng, vai trò của kế toán
Chức năng của kế toán
Hoạt động
kinh doanh
Người ra
Quyết định
THU THẬP
Ghi chép
dữ liệu
XỬ LÝ
Phân loại
Sắp xếp
THÔNG TIN
Báo cáo
Truyền tin
HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN
1.1.3. Chức năng, vai trò của kế toán
Vai trò của Kế toán
Hoạt động
KD
Hoạt động kế toán
Nhà quản lý
Chủ DN
HĐ quản trị
Ban giám đốc
Quản trị viên
Người có lợi
ích trực tiếp
Nhà đầu tư,
Chủ nợ
Hiện tại và
Tương lai
Người có lợi ích
gián tiếp
Cơ quan thuế
Cơ quan thống kê
Cơ quan hoạch
định CSkhác
TÓM LẠI
‹ Kế toán là một khoa học
‹ Kế toán là một nghệ thuật
‹ Kế toán là công cụ của quản trị
‹ Kế toán là một nghề
51.2. Đối tượng của kế toán
1.2.1. Ý nghĩa, yêu cầu
1.2.2. Tài sản và nguồn vốn
1.2.3. Sự vận động của tài sản
1.2.1. Ý nghĩa, yêu cầu
‹ Ý nghĩa:
• Thông tin và kiểm tra đầy đủ, trung thực, 
hợp lý Tài sản, Nguồn vốn và sự vận động
của chúng
• Tổ chức công tác kế toán khoa học, hợp lý
‹ Yêu cầu
• Trạng thái tĩnh
• Trạng thái vận động
1.2.2. Tài sản và nguồn vốn
1.2.2.1. Tài sản: Là nguồn lực do doanh
nghiệp kiểm soát và có thể thu được lợi
ích kinh tế trong tương lai
• Thuộc quyền sở hữu
• Quyền kiểm soát lâu dài
‹ Căn cứ thời gian sử dụng, luân chuyển, 
thu hồi vốn:
• Tài sản ngắn hạn
• Tài sản dài hạn
‹Hữu hình
‹Vô hình
61.2.2. Tài sản và nguồn vốn
1.2.2.2. Nguồn vốn: Là nguồn hình thành
tài sản của doanh nghiệp
‹ Nợ phải trả
• Nợ ngắn hạn
• Nợ dài hạn
‹ Nguồn vốn chủ sở hữu
• Đầu tư ban đầu
• Thặng dư vốn cổ phần
• Các quỹ
• Lợi nhuận chưa chia
• Các khỏan khác
1.2.2. Tài sản và nguồn vốn
1.2.2.3. Mối quan hệ giữa TS và NV
TÀI SẢN = NGUỒN VỐN
TÀI SẢN = NỢ + NGUỒN VỐN CSH
NỢ PHẢI TRẢ = TÀI SẢN - NVCSH
NVCSH = TÀI SẢN - NỢ PHẢI TRẢ
1.2.3. Sự vận động của TS và NV
‹ Thay đổi hình thái biểu hiện
‹ Thay đổi lượng giá trị
71.3. Các nguyên tắc và yêu cầu cơ
bản đối với kế toán
‹ Các nguyên tắc kế toán cơ bản
• Cơ sở dồn tích
• Hoạt động liên tục
• Giá gốc
• Phù hợp
• Nhất quán
• Thận trọng
• Trọng yếu
1.3. Các nguyên tắc và yêu cầu cơ
bản đối với kế toán
‹ Các yêu cầu cơ bản đối với kế toán
• Trung thực
• Khách quan
• Đầy đủ
• Kịp thời
• Dễ hiểu
• Có thể so sánh được
1.4. Hệ thống các phương pháp KT
‹ Phương pháp chứng từ kế toán
‹ Phương pháp đối ứng tài khỏan
‹ Phương pháp tính giá
‹ Phương pháp tổng hợp – cân đối kế
toán
1Chöông 2
HEÄ THOÁNG BAÛNG 
CAÂN ÑOÁI
MUÏC TIEÂU HOÏC TAÄP
Sau khi hoïc xong chöông naøy baïn coù theå:
„ Naém ñöôïc khaùi quaùt phöông phaùp Toång
hôïp – Caân ñoái keá toaùn
„ Hieåu ñöôïc baûn chaát, keát caáu, noäi dung cuûa
caùc Baûng caân ñoái toång theå
„ Bieát ñöôïc söï taùc ñoäng cuûa caùc nghieäp vuï
kinh teá phaùt sinh ñeán Baûng caân ñoái keá toaùn
NOÄI DUNG CHÖÔNG 2
1. Khaùùi quaùùt veàà phöông phaùùp Toåång hôïïp
– caânâ ñoáái keáá toaùùn
2. Baûûng caânâ ñoáái keáá toaùùn
3. Keáát quaûû hoaïït ñoääng kinh doanh
4. Löu chuyeåån tieààn teää
21- Khaùi quaùt veà phöông phaùp
Toång hôïp – caân ñoái keá toaùn
„ Khaùùi nieääm
„ YÙÙ nghóa cuûûa phöông phaùùp
„ Caùùc Baûûng toåång hôïïp caânâ ñoáái keáá toaùùn
1.1- Khaùi nieäm
„ Toåång hôïïp – caânâ ñoáái keáá toaùùn laøø phöông
phaùùp toåång hôïïp soáá lieääu töøø caùùc soåå keáá
toaùùn theo caùùc moáái quan heää voáán coùù cuûûa
keáá toaùùn nhaèèm cung caááp thoângâ tin taøøi
chính cho nhöõngõ ngöôøøi ra quyeáát ñònh
„ Toåång hôïïp vaøø caânâ ñoáái laøø hai maëët cuûûa
moäät phöông phaùùp coùù moáái quan heää chaëët
cheõõ vôùùi nhau trong quaùù trình xöûû lyùù vaøø
cung caááp thoângâ tin keáá toaùùn
1.2- YÙ nghóa cuûa phöông phaùp
„ Cung caáp moät caùch khaùi quaùt nhaát
tình hình taøi saûn, nôï phaûi traû vaø nguoàn
voán cuûa chuû sôû höõu cuõng nhö quaù
trình vaø keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh
nghieäp maø caùc phöông phaùp khaùc
khoâng theå cung caáp ñöôïc
„ Nhöõng thoâng tin treân raát caàn cho
nhieàu ñoái töôïng söû duïng khaùc nhau
31.3- Caùc Baûng toång hôïp – caân
ñoái keá toaùn
Baûûng toåång hôïïp caânâ ñoáái keáá toaùùn laøø hình thöùùc bieååu
hieään cuûûa phöông phaùùp Toåång hôïïp – caânâ ñoáái keáá
toaùùn; ñöôïïc goïïi laøø caùùc baùùo caùùo keáá toaùùn.
Baùùo caùùo keáá toaùùn coùù hai loaïïi: loaïïi göûûi ra beânâ ngoaøøi
doanh nghieääp goïïi laøø caùùc baùùo caùùo taøøi chính vaøø loaïïi
duøøng trong noääi boää doanh nghieääp.
Caênê cöùù vaøøo nhöõngõ tieâuâ chí khaùùc nhau, ta coùù theåå
phaânâ caùùc baùùo caùùo keáá toaùùn thaøønh nhöõngõ loaïïi khaùùc
nhau.
1.3- Caùc Baûng toång hôïp – caân
ñoái keá toaùn (tt)
„ Theo noääi dung kinh teáá:
– Baûûng toåång hôïïp caânâ ñoáái toåång theåå
– Baûûng toåång hôïïp caânâ ñoáái boää phaään
„ Theo caááp quaûûn lyùù:
– Baùùo caùùo caááp treânâ
– Baùùo caùùo noääi boää
„ Theo trình ñoää tieâuâ chuaåån hoùùa:
– Baûûng tieâuâ chuaåån
– Baûûng chuyeânâ duøøng
„ Theo keáát caááu bieååu:
– Bieååu keáát caááu theo chieààu ngang
– Bieååu keáát caááu theo chieààu doïïc
2. Baûng caân ñoái keá toaùn
„ Baûn chaát vaø muïc ñích
„ Keát caáu vaø noäi dung
„ Aûnh höôûng cuûa caùc nghieäp vuï kinh teá
phaùt sinh ñeán Baûng caân ñoái keá toaùn
42.1- Baûn chaát vaø muïc ñích
„ Baûûng caânâ ñoáái keáá toaùùn laøø baùùo caùùo taøøi chính toåång
hôïïp, phaûûn aùùnh toåång quaùùt toaøøn boää giaùù trò taøøi saûûn
hieään coùù vaøø nguoààn hình thaøønh taøøi saûûn ñoùù cuûûa
doanh nghieääp taïïi moäät thôøøi ñieååm nhaáát ñònh.
„ Ñaëëc ñieååm cuûûa Baûûng caânâ ñoáái keáá toaùùn:
– Noääi dung mang tính toåång hôïïp;
– Thoângâ tin mang tính thôøøi ñieååm;
– Thoângâ tin döôùùi hình thöùùc giaùù trò.
2.2- Keát caáu vaø noäi dung
Keáát caááu Baûûng caânâ ñoáái keáá toaùùn goààm 2 phaààn:
„ Phaàn taøi saûn: Phaûn aùnh giaù trò taøi saûn hieän coù
theo keát caáu vaø hình thöùc bieåu hieän, goàm:
– A: Taøi saûn ngắn hạn
– B: Taøi saûn dài hạn
„ Phaàn nguoàn voán: Phaûn aùnh nguoàn hình thaønh
taøi saûn hieän coù cuûa DN taïi thôøi ñieåm baùo caùo. 
Caùc chæ tieâu nguoàn voán theå hieän traùch nhieäm
kinh teá vaø phaùp lyù cuûa DN ñoái vôùi TS ñang
quaûn lyù vaø söû duïng ôû DN. Nguoàn voán goàm:
– A: Nôï phaûi traû
– B: Nguoàn voán chuû sôû höõu
2.2- Keát caáu vaø noäi dung (tt)
Baûûng caânâ ñoáái luoânâ luoânâ tuaânâ thuûû nguyeânâ
taééc caânâ ñoáái sau:
„ Toåång taøøi saûûn = Toåång nguoààn voáán
„ Toåång taøøi saûûn = Nôïï phaûûi traûû + Nguoààn voáán CSH
„ Nguoààn voáán CSH = Toåång taøøi saûûn – Nôïï phaûûi traûû
„ Nôïï phaûûi traûû = Toåång taøøi saûûn – Nguoààn voáán CSH
5BAÛNG CAÂN ÑOÁI KEÁ TOAÙN
31-12-200x 
TAØI SAÛN MAÕ SOÁ Soá ñaàu naêm Soá cuoái kyø
1 2 3 4
A- TAØØI SAÛÛN NGẮN HẠN
I- Tieààn
II- Caùùc khoaûûn ñaààu tö taøøi chính ngaéén haïïn
III- Caùùc khoaûûn phaûûi thu
IV- Haøøng toààn kho
V- Taøøi saûûn ngắn hạn khaùùc
B- TAØØI SAÛÛN DÀI HẠN
I- Các khỏan phải thu dài hạn
II- Taøøi saûûn coáá ñònh
III- Bất động sản đầu tư
IV- Các khỏan đầu tư tài chính dài hạn
V- Tài sản dài hạn khác
TOÅNG COÄNG TAØI SAÛN
BAÛNG CAÂN ÑOÁI KEÁ TOAÙN
31-12-200x
NGUOÀN VOÁN MAÕ SOÁ Soá ñaàu naêm Soá cuoái kyø
1 2 3 4
A- NÔÏÏ PHAÛÛI TRAÛÛ
I- Nôïï ngaéén haïïn
II- Nôïï daøøi haïïn
B- VOÁÁN CHUÛÛ SÔÛÛ HÖÕUÕ
I- Vốn chủ sở hữu
II- Nguoààn kinh phí và quĩ khác
TOÅNG COÄNG NGUOÀN VOÁN
2.3. Aûnh höôûng cuûa caùc NVKT 
PS ñeán Baûng caân ñoái keá toaùn
„ Caùùc loaïïi nghieääp vuïï KTPS 
„ Aûûnh höôûûng cuûûa caùùc NVKT phaùùt sinh
„ Ví duïï minh hoïïa
62.3.1- Caùc loaïi NVKT phaùt sinh
„ Huy ñoääng voáán töøø chuûû sôûû höõuõ
„ Huy ñoääng voáán töøø chuûû nôïï
„ Ñaààu tö voáán baèèng tieààn vaøøo taøøi saûûn
„ Söûû duïïng taøøi saûûn vaøøo hoaïït ñoääng SXKD
„ Tieâuâ thuïï thaøønh phaååm, haøøng hoùùa hoaëëc dòch
vuïï
„ Hoaøøn voáán cho chuûû nôïï
„ Hoaøøn voáán cho chuûû sôûû höõuõ
2.3.2- Aûnh höôûng cuûa caùc NVKT
Caùùc nghieääp vuïï kinh teáá phaùùt sinh taùùc ñoääng
ñeáán Baûûng caânâ ñoáái keáá toaùùn theo caùùc tröôøøng
hôïïp sau:
„ Taøøi saûûn taêngê , Nguoààn voáán taêngê
„ Taøøi saûûn naøøy taêngê , Taøøi saûûn khaùùc giaûûm
„ Nguoààn voáán naøøy taêngê , nguoààn voáán khaùùc giaûûm
„ Taøøi saûûn giaûûm, Nguoààn voáán giaûûm
2.3.3- Ví duï
Doanh nghieääp thöông maïïi vöøøa môùùi ñöôïïc thaøønh
laääp thaùùng 1/2003 coùù 9 nghieääp vuïï kinh teáá phaùùt
sinh trong thaùùng nhö sau:
1. Voáán ban ñaààu baèèng tieààn maëët laøø 1 tyûû ñoààng.
2. Môûû taøøi khoaûûn tieààn göûûi ngaânâ haøøng vaøø göûûi vaøøo ñoùù
800 trieääu ñoààng.
3. Mua traûû chaääm moäät caênê nhaøø trò giaùù 200 trieääu.
4. Vay ngaéén haïïn ngaânâ haøøng 500 trieääu chuyeåån vaøøo
taøøi khoaûûn TG.
5. Nhaääp loââ haøøng trò giaùù 1 tyûû, ñaõõ thanh toaùùn qua 
ngaânâ haøøng 500 trieääu.
72.3.3- Ví duï (tt)
6. Baùùn heáát loââ haøøng ñaõõ mua vôùùi giaùù 1,2 tyûû ñoààng
cho Coângâ ty ABC. Chi phí quaûûn lyùù vaøø baùùn
haøøng trong kyøø laøø 20 trieääu, chi baèèng tieààn maëët. 
Thueáá TTÑB 1% doanh thu. ABC ñaõõ thanh
toaùùn 1 tyûû ñoààng tieààn maëët.
7. Vay ngaéén haïïn ngaânâ haøøng traûû nôïï ngöôøøi baùùn 500 
trieääu.
8. Mua loââ haøøng môùùi trò giaùù 400 trieääu, thanh toaùùn
baèèng tieààn göûûi ngaânâ haøøng.
9. Xuaáát tieààn maëët traûû nôïï ngaânâ haøøng 500 trieääu. 
BAÛNG PHAÂN TÍCH CAÙC NGHIEÄP VUÏ KD
TAØØI SAÛÛN NGUOÀN VOÁN
Tieàn
maët
Tieàn
göûi
Phaûi
thu
TSCÑ Haøng
hoùa
NV 
CSH
Phaûi
traû
Thueá
PN
Vay
NH
Laõi, loã
+200 +200
+500 +500
-500 +1.000 +500
-1.000 -1.000
-20 -20
+12 -12
+1.000 +200 +1.200
-500 +500
-400 +400
-500 -500
680 400 200 200 400 1.000 200 12 500 168
+1.000+1.000
+800-800
BAÛNG CAÂN ÑOÁI KEÁ TOAÙN
31-1-200X
TAØI SAÛN NGUOÀN VOÁN
- Tieààn maëët 680 - Vay ngaéén haïïn 500
- Tieààn göûûi NH 400 - P. traûû N. baùùn 200
- Phaûûi thu KH 200 - Thueáá PN 12
- Haøøng hoùùa 400 - NV chuûû SH 1.000
- TSCÑ 200 - Laõiõ 168
Coääng 1.880 Coääng 1.880
83. Caânâ ñoáái DT, CP vaøø KQKD
„ Baûûn chaáát vaøø muïïc ñích
„ Keáát caááu vaøø noääi dung Baûûng keáát quaûû hoaïït
ñoääng kinh doanh
„ Ví duïï
3.1. Baûûn chaáát vaøø muïïc ñích
„ Laøø baùùo caùùo taøøi chính toåång hôïïp, phaûûn aùùnh
toåång quaùùt tình hình vaøø keáát quaûû hoaïït ñoääng
saûûn xuaáát kinh doanh, caùùc hoaïït ñoääng khaùùc
trong moäät kyøø keáá toaùùn cuûûa doanh nghieääp
„ Thoângâ tin treânâ baùùo caùùo naøøy cho pheùùp nhöõngõ
ngöôøøi söûû duïïng phaânâ tích tình hình vaøø keáát
quaûû kinh doanh, ñaùùnh giaùù khaûû naêngê sinh lôïïi
trong hieään taïïi vaøø döïï baùùo khaûû naêngê sinh lôïïi
trong töông lai
3.1. Baûûn chaáát vaøø muïïc ñích (tt)
„ Ñaëëc ñieååm cuûûa Baùùo caùùo:
– Toåång hôïïp
– Baèèng tieààn
– Thôøøi kyøø
93.1. Baûûn chaáát vaøø muïïc ñích (tt)
„ Caùùc caânâ ñoáái chuûû yeááu
Doanh thu
thuaàn veà
baùn haøng
vaø cung
caáp dòch
vuï
=
Doanh
thu baùn
haøng vaø
cung caáp
dòch vuï
-
Caùc
khoûan
giaûm
tröø
3.1. Baûûn chaáát vaøø muïïc ñích (tt)
„ Caùùc caânâ ñoáái chuûû yeááu
Caùc
khoûan
giaûm
tröø
Chieát
khaáu
thöông
maïi
Giaûm
giaù
haøng
baùn
Haøng
baùn bò
traû laïi
Thueá XK, 
Thueá TTDB, 
Thueá GTGT 
tröïc tieáp
= ++ +
Laõi
goäp
Doanh
thu
thuaàn
Giaù voán
haøng
baùn
= -
3.2. Keáát caááu
„ Veàà cô baûûn, baûûng baùùo caùùo keáát quaûû HÑ kinh
doanh, bao goààm 3 yeááu toáá chính:
– Doanh thu
– Chi phí
– Lôïïi nhuaään
„ Moáái quan heää giöõaõ 3 yeááu toáá naøøy, nhö sau:
TOÅNG
LÔÏI 
NHUAÄN
TOÅNG 
DOANH 
THU
TOÅNG
CHI
PHÍ
= -
10
3.3. Caùùc chæ tieâuâ chuûû yeááu
1. Doanh thu baùùn haøøng vaøø cung caááp dòch vuïï
2. Caùùc khoûûan giaûûm tröøø
3. Doanh thu thuaààn
4. Giaùù voáán haøøng baùùn
5. Lôïïi nhuaään goääp veàà baùùn haøøng vaøø cung caááp
dòch vuïï
6. Doanh thu hoaïït ñoääng taøøi chính
7. Chi phí taøøi chính
- Trong ñoùù: chi phí laõiõ vay
8. Chi phí baùùn haøøng
9. Chi phí quaûûn lyùù doanh nghieääp
3.3. Caùùc chæ tieâuâ chuûû yeááu
10. Lôïïi nhuaään thuaààn töøø hoaïït ñoääng kinh doanh
11. Thu nhaääp khaùùc
12. Chi phí khaùùc
13. Lôïïi nhuaään khaùùc
14. Toåång lôïïi nhuaään keáá toaùùn tröôùùc thueáá
15. Chi phí Thueáá TNDN hieään haøønh
16. Chi phí thueáá TNDN hoõanõ laïïi
17. Lôïïi nhuaään sau thueáá thu nhaääp doanh nghieääp
18. Laõiõ cô baûûn treânâ coåå phieááu
4. Baùùo caùùo löu chuyeåån tieààn teää
„ Baûûn chaáát muïïc ñích
„ Caânâ ñoáái chuûû yeááu
11
4.1. Baûûn chaáát vaøø muïïc ñích
„ Laøø moäät baùùo caùùo taøøi chính toåång hôïïp phaûûn
aùùnh khaùùi quaùùt löu löôïïng tieààn vaøøo, tieààn ra
trong moäät kyøø kinh doanh cuûûa doanh nghieääp
„ Cho pheùùp ngöôøøi söûû duïïng baùùo caùùo phaânâ
tích ñaùùnh giaùù khaûû naêngê taïïo ra tieààn cuõngõ
nhö khaûû naêngê thanh toaùùn baèèng tieààn cuûûa
DN
„ Ñaëëc ñieååm: 
– Toåång hôïïp
– Baèèng tieààn
– Thôøøi kyøø
4.2. Caânâ ñoáái chuûû yeááu
Tieàn
coù
ñaàu
kyø
Tieàn
thu
trong
kyø
Tieàn
chi 
trong
kyø
Tieàn
coøn
cuoái
kyø
+ = +
1Chöông 3
TAØI KHOAÛN 
VAØ GHI SOÅ KEÙP
Muïc tieâu hoïc taäp
Sau khi hoïc xong phaàn naøy baïn coù theå:
„ Neâu ñöôïc baûn chaát cuûa taøi khoaûn, caùc loaïi
taøi khoaûn, quy taéc phaûn aùnh vaøo caùc taøi
khoaûn
„ Lieät keâ ñöôïc caùc taøi khoûan trong heä thoáng
taøi khoaûn keá toaùn thoán ... ê
1Chương 6
KẾ TOÁN CÁC QUÁ
TRÌNH SẢN XUẤT KINH 
DOANH CHỦ YẾU 
TRONG DOANH 
NGHIỆP
Mục tiêu học tập
Sau khi học xong chương này bạn có thể mô
tả khái niệm, nhiệm vụ, nguyên tắc, phương
pháp kế toán một số nghiệp vụ chủ yếu đối
với:
ƒ TSCĐ
ƒ Nguyên liệu, vật liệu và công cụ, dụng cụ
ƒ Tiền lương và các khỏan trích theo lương
ƒ Hàng hóa trong doanh nghiệp thương mại
ƒ Quá trình sản xuất
ƒ Quá trình tiêu thụ và xác định kết quả
ƒ Quá trình phân phối kết quả
Nội dung
►Kế toán các yếu tố cơ bản
►kế toán quá trình sản xuất
►Kế toán quá trình tiêu thụ và xác định kết quả
►kế toán quá trình phân phối kết quả
21. Kế toán các yếu tố cơ bản
►TSCĐ
►Công cụ, dụng cụ và Nguyên liệu, vật liệu
►Tiền lương và các khỏan trích theo lương
►Hàng hóa trong doanh nghiệp thương mại
1.1. Kế toán TSCĐ
1.1.1. Khái niệm
1.1.2. Nhiệm vụ kế toán TSCĐ
1.1.3. Một số qui định về kế toán TSCĐ
1.2.4. Tài khỏan sử dụng
1.2.5. Phương pháp kế toán một số
nghiệp vụ chủ yếu
1.1.4. Tài khỏan sử dụng
►TK “Tài sản cố định hữu hình” – 211
►TK “Tài sản cố định vô hình” – 213
►Kết cấu của 2 tài khỏan này như sau:
ƒ Bên Nợ: ghi tăng nguyên giá TSCĐ
ƒ Bên Có: ghi giảm nguyên giá TSCĐ
ƒ Số dư nợ: phản ánh nguyên giá TSCĐ hiện có vào
cuối kỳ kế toán
►TK “Hao mòn TSCĐ” – 214
ƒ Bên Nợ: ghi giảm giá trị hao mòn TSCĐ
ƒ Bên Có: ghi tăng giá trị hao mòn TSCĐ
ƒ Số dư có: giá trị hao mòn TSCĐ hiện có cuối kỳ
31.1.5. Phương pháp kế toán một số
nghiệp vụ chủ yếu
►Kế toán tăng nguyên giá TSCĐ
►Kế toán giảm nguyên giá TSCĐ
►Kế toán khấu hao TSCĐ 
1.1.5.1. Kế toán tăng TSCĐ 
►Mua sắm
Nợ TK 211 “ghi theo nguyên giá” hoặc
Nợ TK 213 “ghi theo nguyên giá”
Nợ TK 133 “Thuế GTGT được khấu trừ” (nếu có)
Có các TK 111, 112, 331, 
►Mua TSCĐ theo phương thức trả chậm
Nợ TK 211/213 (Ghi theo giá mua trả ngay)
Nợ TK 133 (Thuế GTGT được khấu trừ nếu có)
Nợ TK 242 (Phần lãi trả chậm)
Có TK 331 (Tông giá thanh toán)
1.1.5.1. Kế toán tăng TSCĐ (tt)
Định kỳ thanh toán tiền cho người bán, ghi:
Nợ TK 331
Có TK 111/112
Đồng thời phân bổ chi phí lãi trả chậm vào
chi phí hoạt động tài chính, ghi:
Nợ TK 635
Có TK 242
►TSCĐ được biếu, tặng, ghi:
Nợ TK 211/213
Có TK 711
41.1.5.1. Kế toán tăng TSCĐ (tt)
CP liên quan trực tiếp đến TSCĐ được biếu, 
tặng, ghi:
Nợ TK 211/213
Có TK 111/112/331/
►TSCĐ xây dựng mới, khi công trình hòan
thành, ghi:
Nợ TK 211
Có TK 241
1.1.5.1. Kế toán tăng TSCĐ (tt)
►Trường hợp TSCĐ vô hình hình thành theo
quá trình
ƒ Tập hợp chi phí đầu tư, ghi:
Nợ TK 241
Có các TK 111/112/
ƒ Kết thúc quá trình đầu tư, tính giá, ghi:
Nợ TK 213
Có TK 241
1.1.5.1. Kế toán tăng TSCĐ (tt)
►TSCĐ được cấp hoặc nhận vốn góp, ghi:
Nợ TK 211/213
Có TK 411
►TSCĐ tự chế
ƒ Xuất kho, ghi:
Nợ TK 632
Có TK 155/154
ƒ Ghi tăng TSCĐ:
Nợ TK 211
Có TK 512 (Theo giá thành thực tế)
51.1.5.1. Kế toán tăng TSCĐ (tt)
►TSCĐ trao đổi tương tự, ghi:
Nợ 211/213 (ghi theo GTCL của TS đưa đi trao đổi)
Nợ 214 (hao mòn của TSCĐ đưa đi trao đổi)
Có 211/213 (nguyên giá TSCĐ đưa đi trao đổi)
1.2. KT công cụ, dụng cụ và NVL
►Các khái niệm
►Nhiệm vụ của kế toán
►Một số qui định
►Tài khỏan sử dụng
►Phương pháp kế toán một số nghiệp vụ chủ
yếu
1.2.1. Các khái niệm
►Công cụ, dụng cụ là những tư liệu lao động
không có đủ những tiêu chuẩn về giá trị và
thời gian sử dụng qui định đối với TSCĐ.
►Theo qui định hiện hành những tư liệu lao
động sau đây không phân biệt tiêu chuẩn về
giá trị và thời gian sử dụng vẫn kế toán là
công cụ, dụng cụ:
ƒ Lán trại, đà giáo, công cụ dùng trong XDCB, dụng
cụ gá lắp chuyên dùng cho sản xuất.
ƒ Các loại bao bì dùng trong thu mua, bảo quản, 
tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa
ƒ Dụng cụ, đồ nghề bằng sành sứ, thủy tinh
ƒ Dụng cụ BHLĐ
61.2.1. Các khái niệm
►NVL là những đối tượng lao động dùng trong
sản xuất chế biến của doanh nghiệp, gồm:
ƒ Nguyên, vật liệu chính
ƒ Vật liệu phụ
ƒ Nhiên liệu
ƒ Phụ tùng thay thế
ƒ Vật liệu và thiết bị trong XDCB
1.2.2. Nhiệm vụ của kế toán
► Tổ chức ghi chép, phản ánh, tổng hợp số liệu về
tình hình nhập, xuất, tồn kho
►Hướng dẫn, kiểm tra các bộ phận có liên quan thực
hiện việc ghi chép ban đầu, sổ kế toán cần thiết
theo đúng chế độ, đúng phương pháp
► Xác định giá trị tiêu hao để phân bổ vào các đối
tượng chịu chi phí có liên quan
► KT việc chấp hành chế độ bảo quản, N-X-T; chấp
hành định mức dự trữ, định mức tiêu hao, phát hiện
và đề xuất biện pháp xử lý kịp thời các khỏan thừa, 
thiếu vật tư,
► Tham gia kiểm kê, đánh giá lại khi cần
1.2.3. QĐ về kế toán CC, DC và NVL
► KT công cụ, dụng cụ và NVL phải phản ánh theo giá
gốc
►Để tính giá gốc xuất kho có thể áp dụng một trong
các phương pháp: FIFO, LIFO, bình quân và đích
danh
► Kế toán chi tiết phải thực hiện theo từng kho, hoặc
từng nơi sử dụng, từng loại, từng nhóm, từng thứ, 
công cụ, dụng cụ và nguyên liệu, vật liệu
► Trường hợp giá trị công cụ, dụng cụ xuất dùng có
giá trị lớn, phục vụ nhiều kỳ kinh doanh thì có thể
áp dụng phương pháp phân bổ dần hoặc trích trước
vào chi phí SXKD
71.2.4. Tài khỏan sử dụng
►Tài khỏan 152 “Nguyên liệu, vật liệu”
ƒ Bên nợ: giá gốc của nguyên liệu, vật liệu nhập
kho; giá trị NL, VL thừa phát hiện trong kiểm kê; 
Kết chuyển giá gốc tồn kho cuối kỳ khi kế toán
NVL theo phương pháp kiểm kê định kỳ.
ƒ Bên có: giá gốc của nguyên liệu, vật liệu xuất
kho; giá trị NVL thiếu phát hiện trong kiểm kê; CK 
thương mại được hưởng; Giá gốc NVL trả lại
người cung cấp; Kết chuyển tồn kho đầu kỳ nếu
kế toán NVL theo phương pháp kiểm kê định kỳ.
ƒ Số dư nợ: Giá gốc của NVL tồn kho.
1.2.4. Tài khỏan sử dụng (tt)
►TK 153 “Công cụ, dụng cụ”
ƒ Bên nợ: Giá gốc công cụ, dụng cụ nhập kho; 
Thừa phát hiện trong kiểm kê; Kết chuyển tồn
kho cuối kỳ nếu kế toán CC, DC theo phương
pháp kiểm kê định kỳ.
ƒ Bên có: Giá gốc CC, DC xuất kho; thiếu phát hiện
trong kiểm kê; CK được hưởng; giảm giá hoặc trả
lại người bán; kết chuyển tồn kho đầu kỳ nếu kế
toán CC, DC theo phương pháp kiểm kê định kỳ.
ƒ Số dư nợ: Giá gốc công cụ, dụng cụ tồn kho
1.2.5. P.pháp k.toán một số NV ch.yếu
►Phương pháp kê khai thường xuyên
►Phương pháp kiểm kê định kỳ
81.2.5.1. PP kê khai thường xuyên
►Mua ngoài nhập kho
Nợ TK 152/153
Nợ TK 133
Có các TK 111/112/331/
►CK, giảm giá hoặc trả lại người bán
Nợ TK 331
Có TK 152/153
►Xuất NVL cho SXKD
Nợ TK 621
Nợ các TK 627/641/642/
Có TK 152 
1.2.5.1. PP kê khai thường xuyên (tt)
►Xuất CC, DC giá trị nhỏ
Nợ các TK 627/641/642/
Có TK 153
►Xuất CC, DC giá trị lớn cho SXKD
Nợ TK 142
Có TK 153
►Xuất thiếu chờ xử lý
Nợ TK 138
Có TK 152/153
1.2.5.2. PP kiểm kê định kỳ
►Kết chuyển tồn kho đầu kỳ
Nợ TK 611
Có TK 152/153
►Mua trong kỳ
Nợ TK 611
Nợ TK 133
Có các TK 111/ 112/ 331/
91.3. Kế toán tiền lương và các
khỏan trích theo lương
►Khái niệm
►Nhiệm vụ của kế toán
►Tài khỏan sử dụng
►Phương pháp kế toán một số nghiệp vụ chủ
yếu
1.3.1. Khái niệm
►Tiền lương là biểu hiện bằng tiền của một bộ
phận sản phẩm xã hội mà người lao động
được sử dụng để tái sản xuất sức lao động
►CP tiền lương là số tiền doanh nghiệp phải trả
cho những người lao động tham gia vào quá
trình SXKD, gồm: lương chính, lương phụ và
các khỏan phụ cấp được tính vào lương
►BHXH
►BHYT
►Kinh phí công đòan
1.3.2. Nhiệm vụ của kế toán
►Tổ chức ghi chép, phản ánh, tổng hợp số liệu
về số lao động, thời gian lao động và kết quả
lao động. Tính các khỏan phải trả, phải nộp
cho người lao động. Phân bổ chi phí tiền
lương và các khỏan trích theo lương vào các
đối tượng chịu chi phí có liên quan
►Hướng dẫn, kiểm tra các cá nhân, bộ phận có
liên quan thực hiện chế độ ghi chép ban đầu, 
ghi sổ kế toán,
►Lập báo cáo về lao động và tiền lương
10
1.3.3. Tài khỏan sử dụng
►TK 334 – Thanh toán với CNV
ƒ Bên Nợ
►Các khỏan khấu trừ lương
►Số tiền đã thanh toán cho CNV
ƒ Bên Có
►Tiền lương phải trả cho CNV
►Tiền thưởng phải trả cho CNV
►Bảo hiểm xã hội trả thay lương
ƒ Số dư có:
►Số tiền DN còn nợ CNV
1.3.3. Tài khỏan sử dụng (tt)
►TK 338 - Phải trả, phải nộp khác
ƒ Bên Nợ: các khỏan đã trả, đã nộp
ƒ Bên Có: các khỏan phải trả, phải nộp
ƒ Số dư có: các khỏan còn phải trả, phải nộp cuối
kỳ
1.3.4. Phương pháp kế toán một
số nghiệp vụ chủ yếu
►Tính lương, công phải trả cho CNV, ghi:
Nợ TK 241 – XDCB dở dang
Nợ TK 622 – CP nhân công trực tiếp
Nợ TK 627 – CP sản xuất chung
Nợ TK 641 – CP bán hàng
Nợ TK 642 – CP quản lý doanh nghiệp
..
Có TK 334 - Phải trả công nhân viên
11
1.3.4. Phương pháp kế toán một
số nghiệp vụ chủ yếu (tt)
►Hàng tháng trích BHXH, BHYT, KPCĐ, ghi:
Nợ TK 241 – XDCB dở dang
Nợ TK 622 – CP nhân công trực tiếp
Nợ TK 627 – CP sản xuất chung
Nợ TK 641 – CP bán hàng
Nợ TK 642 – CP quản lý doanh nghiệp
..
Có TK 338 - Phải trả, phải nộp khác
1.3.4. Phương pháp kế toán một
số nghiệp vụ chủ yếu (tt)
►Tiền thưởng và BHXH trả thay lương, ghi:
Nợ TK 431 - Quỹ khen thưởng, phúc lợi
Nợ TK 338 - Phải trả, phải nộp khác
Có TK 334 - Phải trả công nhân viên
►Các khỏan khấu trừ lương, ghi:
Nợ TK 334 - Phải trả công nhân viên
Có các TK 338/138/141/333
►Trả lương, ghi:
Nợ TK 334 - Phải trả công nhân viên
Có các TK 111/112/
1.4. kế toán hàng hóa
►Khái niệm
►Nhiệm vụ
►Một số qui định
►TK sử dụng
►Phương pháp kế toán
12
1.4.1. Khái niệm
1Chương 7
SỔ KẾ TOÁN
KỸ THUẬT GHI SỔ
KẾ TOÁN
Nội dung
►Sổ kế toán
►Hình thức sổ kế toán
►Kỹ thuật ghi sổ, sửa sổ kế toán
1. Sổ kế toán
21.1. Kế toán TSCĐ
1.1.1. Khái niệm
1.1.2. Nhiệm vụ kế toán TSCĐ
1.1.3. Một số qui định về kế toán TSCĐ
1.2.4. Tài khỏan sử dụng
1.2.5. Phương pháp kế toán một số
nghiệp vụ chủ yếu
1.1.4. Tài khỏan sử dụng
►TK “Tài sản cố định hựu hình” – 211
►TK “Tài sản cố định vô hình” – 213
►Kết cấu của 2 tài khỏan này như sau:
ƒ Bên Nợ: ghi tăng nguyên giá TSCĐ
ƒ Bên Có: ghi giảm nguyên giá TSCĐ
ƒ Số dư nợ: phản ánh nguyên giá TSCĐ hiện có vào
cuối kỳ kế toán
►TK “Hao mòn TSCĐ” – 214
ƒ Bên Nợ: ghi giảm giá trị hao mòn TSCĐ
ƒ Bên Có: ghi tăng giá trị hao mòn TSCĐ
ƒ Số dư có: giá trị hao mòn TSCĐ hiện có cuối kỳ
1.1.5. Phương pháp kế toán một số
nghiệp vụ chủ yếu
►Kế toán tăng nguyên giá TSCĐ
►Kế toán giảm nguyên giá TSCĐ
►Kế toán khấu hao TSCĐ 
31.1.5.1. Kế toán tăng TSCĐ 
►Mua sắm
Nợ TK 211 “ghi theo nguyên giá” hoặc
Nợ TK 213 “ghi theo nguyên giá”
Nợ TK 133 “Thuế GTGT được khấu trừ” (nếu có)
Có các TK 111, 112, 331, 
►Mua TSCĐ theo phương thức trả chậm
Nợ TK 211/213 (Ghi theo giá mua trả ngay)
Nợ TK 133 (Thuế GTGT được khấu trừ nếu có)
Nợ TK 242 (Phần lãi trả chậm)
Có TK 331 (Tông giá thanh toán)
1.1.5.1. Kế toán tăng TSCĐ (tt)
Định kỳ thanh toán tiền cho người bán, ghi:
Nợ TK 331
Có TK 111/112
Đồng thời phân bổ chi phí lãi trả chậm vào
chi phí hoạt động tài chính, ghi:
Nợ TK 635
Có TK 242
►TSCĐ được biếu, tặng, ghi:
Nợ TK 211/213
Có TK 711
1.1.5.1. Kế toán tăng TSCĐ (tt)
CP liên quan trực tiếp đến TSCĐ được biếu, 
tặng, ghi:
Nợ TK 211/213
Có TK 111/112/331/
►TSCĐ xây dựng mới, khi công trình hòan
thành, ghi:
Nợ TK 211
Có TK 241
41.1.5.1. Kế toán tăng TSCĐ (tt)
►Trường hợp TSCĐ vô hình hình thành theo
quá trình
ƒ Tập hợp chi phí đầu tư, ghi:
Nợ TK 241
Có các TK 111/112/
ƒ Kế thúc quá trình đầu tư, tính giá, ghi:
Nợ TK 213
Có TK 241
1.1.5.1. Kế toán tăng TSCĐ (tt)
►TSCĐ được cấp hoặc nhận vốn góp, ghi:
Nợ TK 211/213
Có TK 411
►TSCĐ tự chế
ƒ Xuất kho, ghi:
Nợ TK 632
Có TK 155/154
ƒ Ghi tăng TSCĐ:
Nợ TK 211
Có TK 512 (Theo giá thành thực tế)
1.1.5.1. Kế toán tăng TSCĐ (tt)
►TSCĐ trao đổi tương tự, ghi:
Nợ 211/213 (ghi theo GTCL của TS đưa đi trao đổi)
Nợ 214 (hao mòn của TSCĐ đưa đi trao đổi)
Có 211/213 (nguyên giá TSCĐ đưa đi trao đổi)
51.2. KT công cụ, dụng cụ và NVL
►Các khái niệm
►Nhiệm vụ của kế toán
►Một số qui định
►Tài khỏan sử dụng
►Phương pháp kế toán một số nghiệp vụ chủ
yếu
1.2.1. Các khái niệm
►Công cụ, dụng cụ là những tư liệu lao động
không có đủ những tiêu chuẩn về giá trị và
thời gian sử dụng qui định đối với TSCĐ.
►Theo qui định hiện hành những tư liệu lao
động sau đây không phân biệt tiêu chuẩn về
giá trị và thời gian sử dụng vẫn kế toán là
công cụ, dụng cụ:
ƒ Lán trại, đà giáo, công cụ dùng trong XDCB, dụng
cụ gá lắp chuyên dùng cho sản xuất.
ƒ Các loại bao bì dùng trong thu mua, bảo quản, 
tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa
ƒ Dụng cụ, đồ nghề bằng sành sứ, thủy tinh
ƒ Dụng cụ BHLĐ
1.2.1. Các khái niệm
►NVL là những đối tượng lao động dùng trong
sản xuất chế biến của doanh nghiệp, gồm:
ƒ Nguyên, vật liệu chính
ƒ Vật liệu phụ
ƒ Nhiên liệu
ƒ Phụ tùng thay thế
ƒ Vật liệu và thiết bị trong XDCB
61.2.2. Nhiệm vụ của kế toán
► Tổ chức ghi chép, phản ánh, tổng hợp số liệu về
tình hình nhập, xuất, tồn kho
►Hướng dẫn, kiểm tra các bộ phận có liên quan thực
hiện việc ghi chép ban đầu, sổ kế toán cần thiết
theo đúng chế độ, đúng phương pháp
► Xác định giá trị tiêu hao để phân bổ vào các đối
tượng chịu chi phí có liên quan
► KT việc chấp hành chế độ bảo quản, N-X-T; chấp
hành định mức dự trữ, định mức tiêu hao, phát hiện
và đề xuất biện pháp xử lý kịp thời các khỏan thừa, 
thiếu vật tư,
► Tham gia kiểm kê, đánh giá lại khi cần
1.2.3. QĐ về kế toán CC, DC và NVL
► KT công cụ, dụng cụ và NVL phải phản ánh theo giá
gốc
►Để tính giá gốc xuất kho có thể áp dụng một trong
các phương pháp: FIFO, LIFO, bình quân và đích
danh
► Kế toán chi tiết phải thực hiện theo từng kho, hoặc
từng nơi sử dụng, từng loại, từng nhóm, từng thứ, 
công cụ, dụng cụ và nguyên liệu, vật liệu
► Trường hợp giá trị công cụ, dụng cụ xuất dùng có
giá trị lớn, phục vụ nhiều kỳ kinh doanh thì có thể
áp dụng phương pháp phân bổ dần hoặc trích trước
vào chi phí SXKD
1.2.4. Tài khỏan sử dụng
►Tài khỏan 152 “Nguyên liệu, vật liệu”
ƒ Bên nợ: giá gốc của nguyên liệu, vật liệu nhập
kho; giá trị NL, VL thừa phát hiện trong kiểm kê; 
Kết chuyển giá gốc tồn kho cuối kỳ khi kế toán
NVL theo phương pháp kiểm kê định kỳ.
ƒ Bên có: giá gốc của nguyên liệu, vật liệu xuất
kho; giá trị NVL thiếu phát hiện trong kiểm kê; CK 
thương mại được hưởng; Giá gốc NVL trả lại
người cung cấp; Kết chuyển tồn kho đầu kỳ nếu
kế toán NVL theo phương pháp kiểm kê định kỳ.
ƒ Số dư nợ: Giá gốc của NVL tồn kho.
71.2.4. Tài khỏan sử dụng (tt)
►TK 153 “Công cụ, dụng cụ”
ƒ Bên nợ: Giá gốc công cụ, dụng cụ nhập kho; 
Thừa phát hiện trong kiểm kê; Kết chuyển tồn
kho cuối kỳ nếu kế toán CC, DC theo phương
pháp kiểm kê định kỳ.
ƒ Bên có: Giá gốc CC, DC xuất kho; thiếu phát hiện
trong kiểm kê; CK được hưởng; giảm giá hoặc trả
lại người bán; kết chuyển tồn kho đầu kỳ nếu kế
toán CC, DC theo phương pháp kiểm kê định kỳ.
ƒ Số dư nợ: Giá gốc công cụ, dụng cụ tồn kho
1.2.5. P.pháp k.toán một số NV ch.yếu
►Phương pháp kê khai thường xuyên
►Phương pháp kiểm kê định kỳ
1.2.5.1. PP kê khai thường xuyên
►Mua ngoài nhập kho
Nợ TK 152/153
Nợ TK 133
Có các TK 111/112/331/
►CK, giảm giá hoặc trả lại người bán
Nợ TK 331
Có TK 152/153
►Xuất NVL cho SXKD
Nợ TK 621
Nợ các TK 627/641/642/
Có TK 152 
81.2.5.1. PP kê khai thường xuyên (tt)
►Xuất CC, DC giá trị nhỏ
Nợ các TK 627/641/642/
Có TK 153
►Xuất CC, DC giá trị lớn co SXKD
Nợ TK 142
Có TK 153
►Xuất thiếu chờ xử lý
Nợ TK 138
Có TK 152/153
1.2.5.1. PP kiểm kê định kỳ
►Kết chuyển tồn kho đầu kỳ
Nợ TK 611
Có TK 152/153
►Mua trong kỳ
Nợ TK 611
Nợ TK 133
Có các TK 111/ 112/ 331/