Bài giảng Kế toán - Chương 1: Bản chất và đối tượng của kế toán - Đào Thị Thu Giang

Kế toán 
Giáo viên :	 Th.s Đào Thị Thu Giang 
Khoa :	 	 Quản trị kinh doanh 
Điện thoại :	 8 356 800- ext 308 (Off) 
	7622 462 (H) 
	091 3012 888 (Mb) 
Email:	 dtgiang@hotmail.com 
Nội dung môn học 
Lý thuyết kế toán : cung cấp những kiến thức cơ bản về kế toán : các khái niệm , các thuật ngữ , cách thức ghi chép , xử lý thông tin kế toán và lập các báo cáo tài chính . 
Kế toán doanh nghiệp : Nghiên cứu phương pháp kế toán các nghiệp vụ chủ yếu trong các doanh nghiệp thương m ại . 
Giáo trình , tài liệu tham khảo 
Giáo trình 
Lý thuyết hạch toán kế tóan – trường ĐH KTQD, Học viện Tài chính , ĐH Thương mại . 
Lý thuyết kế toán . 
Kế toán doanh nghiệp ( trong đó có phần kế toán doanh nghiệp thương mại ) hay kế toán doanh nghiệp XNK, xuất bản từ năm 2006 
Tài liệu tham khảo 
Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt nam . 
Luật kế toán . 
Quyết định 15 QĐ/BTC ngày 20/03/2006 về việc ban hành chế độ kế tóan doanh nghiệp . 
Websites: 
Bộ Tài chính : www.mof.gov.vn 
Forum kế tóan viên : www.webketoan.com 
Kiểm toán : www.kiemtoan.com.vn 
Chương 1 
Bản chất và đối tượng của kế toán 
Nội dung chương 
Khái niệm Kế toán 
Kế toán tài chính và kế toán quản trị 
Đối tượng của kế toán 
Yêu cầu của thông tin kế toán 
Các nguyên tắc cơ bản của kế toán 
Một số quy định pháp lý liên quan đến kế toán Việt nam 
Luật kế toán 
Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt nam 
1. Khái niệm kế toán 
là một hệ thống thông tin... 
Ghi chép các nghiệp vụ kinh tế tài chính 
xử lý và tổng hợp các thông tin, và  
sử dụng các thông tin để ra các quyết định 
Kế toán ... 
Kế toán là ... 
	 việc thu thập , xử lý , kiểm tra , phân tích và cung cấp thông tin kinh tế tài chính dưới hình thức giá trị , hiện vật và thời gian lao động . 
 ( điều 4- Luật kế toán ). 
Ngôn ngữ của kinh doanh 
Kế toán là ... 
Người lao động 
Ai là người sử dụng thông tin kế toán ? 
Doanh nghiệp , 
và các tổ chức 
Nhà nước 
Nhà đầu tư , 
 ngân hàng 
Khách hàng 
Nhà cung cấp 
Đơn vị kế toán ( điều 2-Luật KT) 
Cơ quan nhà nước , đơn vị sự nghiệp , tổ chức có sử dụng kinh phí , ngân sách nhà nước ; 
Cơ quan nhà nước , đơn vị sự nghiệp , tổ chức không sử dụng kinh phí , ngân sách nhà nước ; 
Doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế ; 
Hợp tác xã , hộ kinh doanh cá thể . 
Hoạt động kế toán doanh nghiệp 
Người ra quyết định 
Hoạt động kinh doanh 
Phản ánh ghi chép 
Xử lý , phân loại 
Tổng hợp 
( Báo cáo ) 
Kế toán tài chính và kế toán quản trị 
Kế toán tài chính : Thu thập và cung cấp thông tin kinh tế , tài chính cho đối tượng bên ngoài có nhu cầu sử dụng thông tin của đơn vị kế toán . 
Kế toán quản trị : Thu thập và cung cấp thông tin kinh tế , tài chính theo yêu cầu quản trị và quyết định kinh tế tài chính trong nội bộ đơn vị kế toán 
Kế toán tài chính và kế toán quản trị ( Những điểm giống nhau ) 
Đều là bộ phận của hệ thống thông tin kế toán , KTQT sử dụng các số liệu ghi chép hàng ngày của KTTC, nhằm cụ thể hoá các số liệu , phân tích một cách chi tiết để phục vụ yêu cầu quản lý cụ thể . 
Cùng phục vụ cho quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhưng ở góc độ khác nhau . KTTC liên quan đến quản lý toàn đơn vị , KTQT quản lý trên từng bộ phận , từng hoạt động , từng loại chi phí . 
Kế toán tài chính và kế toán quản trị ( Những điểm khác nhau ) 
Khác nhau về đối tượng sử dụng thông tin. 
Khác nhau về nguyên tắc trình bày và cung cấp thông tin. 
Khác nhau về tính pháp lý . 
Khác nhau về đặc điểm của thông tin. 
Khác nhau về hệ thống báo cáo 
2. Đối tượng kế toán 
Đối tượng của kế toán là Tài sản và sự vận động của tài sản trong quá trình sản xuất kinh doanh . 
Tài sản 
Nguồn hình thành tài sản 
Sự vận động của tài sản trong quá trình sản xuất kinh doanh . 
Nguồn lực kinh tế 
Nguồn tài trợ 
Phương trình kế toán 
Tài sản 
= 
Nợ phải trả + Vốn chủ sở hữu 
Tài sản 
	 Là nguồn lực thuộc quyền kiểm soát của doanh nghiệp và dự tính đem lại lợi ích kinh tế trong tương lai cho doanh nghiệp 
	( Chuẩn mực kế toán 01) . 
Đất đai 
Hàng hóa 
Tài s ản 
Tài sản dài hạn (TSCĐ) 
Tài sản ngắn hạn (TSLĐ) 
Tài s ản dài hạn  
	 là những tài sản có giá trị lớn và thời gian sử dụng lâu dài , tham gia vào nhiều chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp . 
Ch ắc chắn thu được lợi ích KT trong tương lai 
Xác định được giá trị một cách đáng tin cậy . 
Thời gian sử dụng ước tính là trên 1 năm 
Có đủ tiêu chuẩn giá trị theo quy định hiện hành . 
Tài sản dài hạn 
TSCĐ hữu hình : là những TSCĐ có hình thái vật chất như : công trình xây dựng , máy móc , thiết bị , phương tiện vận chuyển  
TSCĐ vô hình : là TSCĐ không có hình thái vật chất nhưng xác định được giá trị , do doanh nghiệp nắm giữ . 
Tài sản dài hạn 
Đầu tư dài hạn : là các khoản đầu tư có thời hạn trên 1 năm , là các bất động sản tài chính , là một loại tài sản cố định đặc biệt tồn tại d ư ới dạng các chứng khoán đầu t ư dài hạn nh ư cổ phiếu , trái phiếu có thời gian thu hồi trên 1 năm 
Tài sản dài hạn 
TSCĐ thuê ngoài : là các TSCĐ được hình thành từ các hoạt động thuê tài chính , đây là hình thức thuê vốn hoá về TSCĐ. 
Tài sản ngắn hạn 
là những tài sản thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp mà thời gian sử dụng , thu hồi , luân chuyển ngắn , thường là trong vòng một năm hay một chu kỳ kinh doanh . 
Nói cách khác , TS ngắn hạn là tất cả các tài sản còn lại không được xếp vào TSDH. 
Tài sản ngắn hạn 
TS bằng tiền : có tính lưu động cao nhất , là số tiền mặt trong quỹ , tiền gửi ngân hàng hay tiền đang chuyển ( Tiền việt Nam, ngoại tệ , vàng bạc , đá quý ) 
TS tương đương tiền : Đầu tư ngắn hạn : bao gồm đầu tư chứng khoán ( tín phiếu kho bạc , trái phiếu , kỳ phiếu ngân hàng ...) có thời hạn thu hồi không quá một năm và các khoản góp vốn liên doanh và các loại đầu tư khác không quá một năm . 
Tài sản ngắn hạn 
TS phải thu : là tiền của doanh nghiệp mà khách hàng đang nợ vào thời điểm lập báo cáo và sẽ phải trả trong một thời hạn ngắn . Bao gồm các khoản phải thu từ khách hàng , phải thu nội bộ và các khoản thế chấp , ký cược , ký quỹ . 
TS tồn kho : vật tư , hàng hoá , thành phẩm , giá trị sản phẩm sở dang.... dự trữ để phục vụ cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp . 
Nguồn vốn 
Vốn chủ sở hữu 
Nợ phải trả 
Vốn chủ sở hữu 
là số vốn do chủ doanh nghiệp hay những bên góp vốn khác cùng đầu tư để tiến hành hoạt động kinh doanh , doanh nghiệp được quyền sử dụng ổn định , lâu dài , thường xuyên trong suốt thời gian hoạt động của đơn vị . 
Vốn chủ sở hữu 
Vốn của các nhà đầu tư : có thể là vốn của chủ doanh nghiệp , vốn góp , vốn cổ phần , vốn Nhà nước ; 
Thặng dư vốn cổ phần : là chênh lệch giữa mệnh giá cổ phiếu với giá thực tế phát hành ; 
Lợi nhuận giữ lại : là lợi nhuận sau thuế giữ lại để tích luỹ bổ sung vốn ; 
Vốn chủ sở hữu 
Các quỹ doanh nghi ệp : như quỹ dự trữ quỹ dự phòng , quỹ đ ầ u tư phát tri ể n ; 
Lợi nhuận chưa phân phối : là lợi nhuận sau thuế chưa chia cho chủ sở hữu hoặc ch ư a trích lập các quỹ ; 
Chênh lệch tỷ giá 
Chênh lệch đánh giá lại tài sản : 
Nî ph¶i tr ¶ 
Lµ nghÜa vô hiÖn t¹i cña doanh nghiÖp ph¸t sinh tõ c¸c giao dÞch vµ sù kiÖn ®· qua mµ doanh nghiÖp ph¶i thanh to¸n tõ c¸c nguån lùc cña m×nh . 
lµ mét bé phËn thuéc nguån vèn sö dông t¹m thêi ®­ îc sö dông ®Ó hç trî cho sè vèn chñ së h÷u , doanh nghiÖp chØ ®­ îc dïng trong mét thêi gian nhÊt ® Þnh , tíi h¹n th × ph¶i tr ¶ cho chñ nî . ( Tr¸ch nhiÖm cña ®¬n vÞ ® èi víi c¸c ® èi t­îng kh¸c ) 
Nî ph¶i tr ¶ 
Nî vay 
Nî trong thanh to¸n 
Ph¶i tr ¶ nh µ cung cÊp 
Ph¶i tr ¶ Nh µ n­íc 
Ph¶i tr ¶ CB & CNV 
Ph¶i tr ¶ kh¸c 
Sù vËn ® éng cña TS( c¸c qu ¸ tr×nh kinh doanh ) 
Doanh thu , thu nhËp 
Chi phÝ 
KÕt qu ¶ 
Doanh thu 
	 Doanh thu lµ tæng gi ¸ trÞ c¸c lîi Ých kinh tÕ doanh nghiÖp thu ®­ îc trong kú kÕ to¸n , ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ® éng SXKD th«ng th­êng vµ c¸c ho¹t ® éng kh¸c cña doanh nghiÖp , gãp phÇn lµm t¨ng vèn chñ së h÷u . 
Chi phÝ 
lµ tæng gi ¸ trÞ c¸c kho¶n lµm gi¶m lîi Ých kinh tÕ trong kú kÕ to¸n d­íi h×nh thøc c¸c kho¶n tiÒn chi ra , c¸c kho¶n khÊu hao tµi s¶n ... dÉn ® Õn lµm gi¶m vèn chñ së h÷u . 
VÝ dô : gi ¸ trÞ nguyªn vËt liÖu ®· sö dông , tiÒn thu ª nh µ x­ëng , tiÒn l­¬ng nh©n viªn , tiÒn khÊu hao m¸y mãc , l·i vay tr ¶ cho ng©n hµng .... 	 
KÕt qu ¶ 
 KÕt qu ¶ lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a doanh thu , thu nhËp vµ chi phÝ cña cïng mét kú kÕ to¸n . 
Cã thÓ x¶y ra mét trong ba tr­êng hîp sau : 
kÕt qu ¶ >0 l·i : t¨ng vèn chñ së h÷u . 
kÕt qu ¶ < 0 lç : gi¶m vèn chñ së h÷u . 
kÕt qu ¶ = 0 hoµ vèn . 
Các quan hệ pháp lý ngoài vốn 
Các hoạt động liên quan đến việc sử dụng tài sản không thuộc quyền sở hữu gọi là các mối quan hệ kinh tế pháp lý ngoài vốn. Các mối quan hệ này bao gồm: 
đi thuê hoặc đi mượn tài sản 
nhận đại lý, ký gửi, gia công... 
3. Yêu cầu của thông tin kế toán 
Trung thực 
Khách quan 
Đầy đủ 
Kịp thời 
Dễ hiểu 
Có thể so sánh 
4. Các nguyên tắc của kế toán 
	 Là những nguyên tắc chung được thừa nhận trong công tác kế toán như : định giá các loại tài sản , ghi chép sổ sách , phương pháp soạn thảo các báo cáo tài chính kế toán  nhằm đảm bảo sự dể hiểu , đáng tin cậy và có thể so sánh của các thông tin kế toán . 
Các nguyên tắc của kế toán 
Cơ sở dồn tích 
Hoạt động liên tục 
Giá gốc 
Phù hợp 
Nhất quán 
Thận trọng 
Trọng yếu 
Cơ sở dồn tích 
Ghi sổ vào thời điểm phát sinh nghiệp vụ KT-TC 
Không căn cứ vào thời điểm thực tế thu hoặc chi tiền 
Cơ sở dồn tích : 
Doanh thu và chi phí được ghi sổ khi các các giao dịch phát sinh 
Hai c ơ sở thu thập số liệu kế toán 
Cơ sở tiền mặt : 
Doanh thu và chi phí được ghi sổ khi thực sự có nghiệp vụ thu hoặc chi tiền 
Nguyên tắc hoạt động liên tục 
Cơ sở giả định là DN đang hoạt động liên tục và sẽ tiếp tục HĐKD trong tương lai gần ; 
DN không có ý định cũng như không buộc phải ngừng HĐ hoặc phải thu hẹp đáng kể quy mô hoạt động của mình . 
Nguyên tắc giá gốc 
Tài sản được ghi nhận theo giá gốc 
Giá gốc là chi phí thực tế phát sinh để có được tài sản đó 
Nguyªn t¾c Phï hîp 
Gi÷a doanh thu vµ chi phÝ ; 
Doanh thu , chi phÝ ®­ îc x¸c ® Þnh cho tõng kú kÕ to¸n (n¨m, quý , th¸ng ). 
Chi phÝ t­¬ng øng víi doanh thu : 
 chi phÝ cña kú t¹o ra doanh thu ; 
 chi phÝ cña kú tr­íc hoÆc chi phÝ ph¶i tr ¶ liªn quan ® Õn doanh thu cña kú . 
Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n 
Thèng nhÊt vÒ chÝnh s¸ch vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n ®· chän Ýt nhÊt trong mét kú kÕ to¸n n¨m. 
Ví dụ : Xác định trị giá vốn cúa hàng xuất kho , có 4 phương pháp : 
FIFO hay Nhập trước , Xuất trước 
LIFO hay Nhập sau , Xuất trước 
Bình quân gia quyền 
Giá trị đích danh 
Ví dụ : 
Có số liệu về tình hình hàng xuất , nhập như sau : 
Tồn kho đầu kỳ 	0 
2/1 mua 200 đơn vị , giá 100/đv, Gtrị : 20.000 
10/1 mua 700 đơn vị , giá 95/đv, Gtrị : 66.500 
25/1 mua 100 đvị , giá 105/đv, Gtrị : 10.500 
27/1, xuất 250 đơn vị đem bán , vậy trị giá vốn của hàng bán là bao nhiêu ? 
Ví dụ ( tiếp ) 
FIFO = 200*100 + 50*95= 
LIFO = 
Bình quân gia quyền 
Giá trị đích danh 
Nguyªn t¾c thËn träng 
Lµ viÖc xem xÐt , c©n nh¾c, ph¸n ®o¸n cÇn thiÕt ®Ó lËp c¸c ­ íc tÝnh kÕ to¸n trong c¸c ® iÒu kiÖn kh«ng ch¾c ch¾n. 
Ph¶i lËp dù phßng ; 
TS vµ TNhËp : kh«ng ®¸ nh gi ¸ cao h¬n 
Nî PTr ¶ vµ chi phÝ : kh«ng ®¸ nh gÝa thÊp h¬n 
DT vµ TNhËp : b»ng chøng ch¾c ch¾n vÒ kh ¶ n¨ng thu ®­ îc lîi Ých kinh tÕ ; 
Chi phÝ : b»ng chøng vÒ kh ¶ n¨ng ph¸t sinh . 
Nguyªn t¾c träng yÕu 
 Việc bỏ sót hoặc sai sót trọng yếu : sai lệch đáng kể báo cáo tài chính , ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của người sử dụng BCTC. Mức độ trọng yếu phụ thuộc vào quy mô và tính chất của các bỏ sót hoặc sai sót được đánh giá trong hoàn cảnh cụ thể. 
	(chu ẩn mực 29) 
5. Néi dung c¬ b¶n cña LuËt KT ( bao gåm 7 ch­¬ng 54 ® iÒu ) 
 C1 : Quy ® Þnh chung . 
 C2 : Néi dung cña c«ng t¸c kÕ to¸n 
 C3 : Tæ chøc bé m¸y kÕ to¸n vµ ng­êi lµm kÕ to¸n 
 C4 : Ho¹t ® éng nghÒ nghiÖp kÕ to¸n 
 C 5: Qu¶n lý Nh µ n­íc vÒ kÕ to¸n 
 C 6 : Khen th­ëng vµ xö lý vi ph¹m 
 C 7 : § iÒu kho¶n thi hµnh 
6. ChuÈn mùc kÕ to¸n 
 Lµ nh÷ng quy ® Þnh vµ h­íng dÉn c¸c nguyªn t¾c, néi dung, ph­¬ng ph¸p vµ thñ tôc kÕ to¸n c¬ b¶n, chung nhÊt lµm c¬ së ghi chÐp kÕ to¸n vµ lËp b¸o c¸o tµi chÝnh nh»m ®¹t ®­ îc sù ®¸ nh gi ¸ trung thùc , hîp lý , kh¸ch quan vÒ thùc tr¹ng tµi chÝnh vµ kÕt qu ¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp . 
4 chuẩn mực kế toán ban hành đợt 1 ( ngày 31/12/2001) 
Chuẩn mực 02 - “ Hàng tồn kho ” 
Chuẩn mực 03 - “TSCĐ hữu hình ” 
Chuẩn mực 04 - “TSCĐ vô hình ” 
Chuẩn mực 14 - “ Doanh thu và Thu nhập khác ” 
6 chuẩn mực kế toán ban hành đợt 2 ( ngày 31/12/2002) 
Chuẩn mực số 01 – “ Chuẩn mực chung ”. 
Chuẩn mực số 06 – “ Thuê tài sản ”. 
Chuẩn mực số 10 – “ ảnh hưởng của việc thay đổi tỷ giá hối đoái ”. 
Chuẩn mực số 15 – “ Hợp đồng xây dựng ”; 
Chuẩn mực số 16 – “Chi phí đi vay ”; 
Chuẩn mực số 24 – “ Báo cáo lưu chuyển tiền tệ ”; 
6 chuẩn mực kế toán ban hành đợt 3 ( ngày 31/12/2003) 
Chuẩn mực số 05- Bất đ ộng sản đầu tư ; 
Chuẩn mực số 07- Kế toán các khoản đầu tư vào công ty liên kết; 
Chuẩn mực số 08- Thông tin tài chính về những khoản vốn góp liên doanh ; 
Chuẩn mực số 21- Trình bày báo cáo tài chính ; 
Chuẩn mực số 25- Báo cáo tài chính hợp nhất và kế toán khoản đầu tư vào công ty con; 
Chuẩn mực số 26- Thông tin về các bên liên quan . 
6 chuẩn mực kế toán ban hành đợt 4 ( ngày 15/02/2005) 
Chuẩn mực số 17 – Thuế thu nhập doanh nghiệp; 
Chuẩn mực số 22 – Trình bày bổ sung báo cáo tài chính của các ngân hàng và tổ chức tài chính tương tự; 
Chuẩn mực số 23 – Các sự kiện phát sinh sau ngày kết thúc kỳ kế toán năm; 
Chuẩn mực số 27 – Báo cáo tài chính giữa niên độ; 
Chuẩn mực số 28 – Báo cáo bộ phận; 
Chuẩn mực số 29 – Thay đổi chính sách kế toán, ước tính kế toán và các sai sót. 
4 chuẩn mực kế toán ban hành đợt 5 (QD 100/QD-BTC-2005 ngày 28/12/2005) 
Chuẩn mực số 11 – “Hợp nhất kinh doanh”; 
Chuẩn mực số 18 – “Các khoản dự phòng, tài sản và nợ tiềm tàng”; 
Chuẩn mực số 19 – “Hợp đồng bảo hiểm”; 
Chuẩn mực số 30 – “Lãi trên cổ phiếu”. 
Nội dung của công tác kế tóan 
Chứng từ kế tóan 
Tài khoản kế tóan 
Báo cáo tài chính 
Kiểm tra kế tóan 
Kết thúc chương 1