Bài giảng Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THCS

PHÒNG GD-ĐT ĐẠI LỘC
TẬP HUẤN
GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG 
CHO HỌC SINH THCS
Nội quy lớp học
I. QUAN NIỆM VỀ KĨ NĂNG SỐNG 
II. PHÂN LOẠI KĨ NĂNG SỐNG 
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ
5 PHÚT – MỖI THẦY/CÔ VIẾT VÀO 1 TỜ GIẤY
dán ý kiến lên bảng
Kể lại một điều tuyệt vời / vui mừng đã đến
trong cuộc sống của thầy/cô hoặc bạn bè / học
sinh / đồng nghiệp/ mà thầy/cô cho rằng
chính sự vững vàng về kĩ năng sống đã dẫn
đến kết quả tuyệt vời đó.
HOẶC
Kể lại một điều đáng tiếc đã xảy ra trong cuộc
sống của thầy/cô hoặc của bạn bè/học
sinh/đồng nghiệp/ mà thầy/cô cho là hậu
quả của việc thiếu kĩ năng sống.
KĨ NĂNG SỐNG LÀ GÌ?
THẾ NÀO LÀ GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG?
Có nhiều quan niệm khác nhau về KNS:
 Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), KNS là khả năng để
có hành vi thích ứng (adaptive) và tích cực (positive),
giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu
và thách thức của cuộc sống hằng ngày.
 Theo UNICEF, KNS là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc
hình thành hành vi mới.
Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu kiến
thức, hình thành thái độ và kĩ năng.
I. QUAN NIỆM VỀ KĨ NĂNG SỐNG 
 Theo Tổ chức Văn hoá, Khoa học và Giáo dục Liên
hợp quốc (UNESCO), KNS gắn với 4 trụ cột của giáo
dục, đó là:
oHọc để biết (Learning to know) gồm các kĩ năng tư
duy như: tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết
định, giải quyết vấn đề, nhận thức được hậu quả...;
oHọc làm người (Learning to be) gồm các kĩ năng cá
nhân như: ứng phó với căng thẳng, kiểm soát cảm
xúc, tự nhận thức, tự tin,...;
I. QUAN NIỆM VỀ KĨ NĂNG SỐNG 
oHọc để sống với người khác (Learning to live
together) gồm các kĩ năng xã hội như: giao tiếp,
thương lượng, tự khẳng định, hợp tác, làm việc
theo nhóm, thể hiện sự cảm thông;
oHọc để làm (Learning to do) gồm kĩ năng thực
hiện công việc và các nhiệm vụ như: kĩ năng đặt
mục tiêu, đảm nhận trách nhiệm,...
I. QUAN NIỆM VỀ KĨ NĂNG SỐNG 
Như vậy:
KNS bao gồm một loạt các kĩ năng cụ
thể, cần thiết cho cuộc sống hằng ngày
của con người: Kĩ năng làm chủ bản
thân của mỗi người, kĩ năng ứng xử
phù hợp với những người khác và với
xã hội, kĩ năng ứng phó tích cực trước
các tình huống của cuộc sống.
I. QUAN NIỆM VỀ KĨ NĂNG SỐNG 
Giáo dục KNS là gì?
 Giáo dục kĩ năng sống là hình thành cách sống tích
cực trong xã hội hiện đại, là xây dựng hành vi lành
mạnh và thay đổi những hành vi, thói quen tiêu cực
trên cơ sở giúp người học có cả kiến thức, giá trị,
thái độ và các kĩ năng thích hợp.
 Giáo dục kĩ năng sống cần được thực hiện thống
nhất trong mục tiêu giáo dục nhân cách toàn diện
thông qua quá trình dạy học.
I. QUAN NIỆM VỀ KĨ NĂNG SỐNG 
 KNS vừa mang tính cá nhân, vừa mang tính xã hội.
+ KNS mang tính cá nhân vì đó là khả năng của cá
nhân.
+ KNS mang tính xã hội vì KNS phụ thuộc vào các
giai đoạn phát triển của lịch sử xã hội (Ví dụ: thời
chiến tranh, kỹ năng phát hiện máy bay địch và trốn
tránh bom đạn...); chịu ảnh hưởng của truyền thống
và văn hoá gia đình, cộng đồng, dân tộc.
I. QUAN NIỆM VỀ KĨ NĂNG SỐNG 
Có nhiều cách phân loại KNS, tuỳ theo quan niệm về KNS.
Ví dụ:
 Theo UNESCO, WHO và UNICEF, có thể xem KNS gồm
các kĩ năng cốt lõi sau:
+ Kĩ năng giải quyết vấn đề (problem solving skills);
+ Kĩ năng suy nghĩ/tư duy phê phán (critical thinking
skills);
+ Kĩ năng giao tiếp hiệu quả (effective communication
skills);
+ Kĩ năng ra quyết định (decision making skills);
II. PHÂN LOẠI KĨ NĂNG SỐNG 
+ Kĩ năng tư duy sáng tạo (creative thinking skills);
+ Kĩ năng giao tiếp ứng xử cá nhân (interpersonal
relationship skills);
+ Kĩ năng tự nhận thức/tự trọng và tự tin của bản thân,
xác định giá trị (selfawareness building skills, self-
awareness, self-esteem and self-confidence, and values
analysis);
+ Kĩ năng thể hiện sự cảm thông (empathy);
+ Kĩ năng ứng phó với căng thẳng và cảm xúc (coping
with stress and emotions).
II. PHÂN LOẠI KĨ NĂNG SỐNG 
 Trong giáo dục ở Vương quốc Anh, KNS được chia thành 6
nhóm chính là:
+ Hợp tác nhóm;
+ Tự quản; 
+ Tham gia hiệu quả;
+ Suy nghĩ/tư duy bình luận, phê phán;
+ Tư duy sáng tạo;
+ Nêu vấn đề và giải quyết vấn đề.
II. PHÂN LOẠI KĨ NĂNG SỐNG 
 Trong giáo dục chính quy ở nước ta những năm vừa
qua, KNS thường được phân loại theo các mối quan hệ,
bao gồm các nhóm sau:
+ Nhóm các kĩ năng nhận biết và sống với chính mình,
bao gồm các KNS cụ thể như: tự nhận thức, xác định giá
trị, ứng phó với căng thẳng, tìm kiếm sự hỗ trợ, tự trọng,
tự tin,...
+ Nhóm các kĩ năng nhận biết và sống với người khác,
bao gồm các KNS cụ thể như: giao tiếp có hiệu quả, giải
quyết mâu thuẫn, thương lượng, từ chối, bày tỏ sự cảm
thông, hợp tác,...
II. PHÂN LOẠI KĨ NĂNG SỐNG 
+ Nhóm các kĩ năng ra quyết định hiệu quả, bao gồm
các KNS cụ thể như: tìm kiếm và xử lí thông tin, tư duy
phê phán, tư duy sáng tạo, ra quyết định, giải quyết vấn
đề,...
Trên đây chỉ là một số trong các cách phân loại KNS.
Tuy nhiên, mọi cách phân loại đều chỉ là tương đối. Trên
thực tế, các KNS thường không hoàn toàn tách rời nhau
mà có liên quan chặt chẽ đến nhau.
II. PHÂN LOẠI KĨ NĂNG SỐNG 
Hoạt động thực hành 1 (suy nghĩ)
1. Nếu thầy/ cô chuẩn bị mua một ngôi nhà, hoặc
một tài sản có giá trị, thầy/ cô, trước khi quyết định
mua, sẽ phải làm những gì?
II. PHÂN LOẠI KĨ NĂNG SỐNG
II. PHÂN LOẠI KĨ NĂNG SỐNG
Để đạt
được
mục tiêu
cần phối
hợp
Kĩ năng
tự nhận
thức
Kĩ năng
tư duy
phê phán
Kĩ năng
giao tiếp
Kĩ năng
tìm kiếm
sự hỗ trợ
1. Mục tiêu giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong
nhà trường phổ thông
Mục tiêu giáo dục của Việt Nam đã chuyển từ mục tiêu
cung cấp kiến thức là chủ yếu sang hình thành và phát
triển những năng lực cần thiết ở người học, trong đó các
kĩ năng là một thành phần quan trọng (competency
performance). HS không chỉ cần có kiến thức, mà còn
phải biết làm, biết hành động phù hợp trong những tình
huống, hoàn cảnh của cuộc sống. Giáo dục KNS cho HS
trong nhà trường phổ thông nhằm các mục tiêu sau:
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
 Trang bị cho HS những kiến thức, giá trị, thái độ và
kĩ năng phù hợp. Hình thành cho HS những hành vi,
thói quen lành mạnh, tích cực. Loại bỏ những hành
vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các
tình huống và hoạt động hằng ngày.
 Tạo cơ hội thuận lợi để HS thực hiện tốt quyền, bổn
phận của mình; phát triển hài hoà về thể chất, trí tuệ,
tinh thần và đạo đức.
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
2. Nguyên tắc và quy trình giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh trong nhà trường phổ thông
2.1. Việc giáo dục KNS cho HS trong nhà trường phổ
thông cần đảm bảo những nguyên tắc sau:
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
Nguyên
tắc Giáo
dục KNS
Tương
tác
Trải
nghiệm
Tiến
trình
Thay đổi
hành vi
Thời gian
môi
trường
giáo dục
Việc giáo dục KNS cho HS trong nhà trường phổ 
thông cần đảm bảo những nguyên tắc sau:
* Tương tác
Thông qua hoạt động học tập hoặc các hoạt động xã hội
trong nhà trường, nhiều KNS sẽ được hình thành trong
quá trình HS tương tác với bạn cùng học và những
người xung quanh (kĩ năng thương lượng, kĩ năng giải
quyết vấn đề...). Do đó, tổ chức các hoạt động giáo dục
có tính tương tác, HS sẽ có dịp thể hiện các ý tưởng của
mình, xem xét ý tưởng của người khác, được đánh giá
và xem xét lại những kinh nghiệm sống của mình trước
đây theo một cách nhìn nhận khác.
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
* Trải nghiệm
KNS chỉ được hình thành khi người học được trải nghiệm
qua các tình huống thực tế. HS chỉ có kĩ năng khi các em tự
làm việc đó, chứ không chỉ nói về việc đó. Kinh nghiệm có
được khi HS được hành động trong các tình huống đa dạng
giúp các em dễ dàng sử dụng và điều chỉnh các kĩ năng phù
hợp với điều kiện thực tế.
Vì vậy, việc tổ chức các hoạt động giáo dục có tính chất trải
nghiệm trong nhà trường tạo cơ hội quan trọng để giáo dục
KNS hiệu quả.
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
* Tiến trình
Giáo dục KNS đòi hỏi phải có cả quá trình:
Nhận thức - hình thành thái độ - thay đổi hành vi.
Đây là một quá trình mà mỗi yếu tố có thể là khởi
đầu của một chu trình mới.
Do đó, nhà giáo dục có thể tác động lên bất kì khâu
nào trong chu trình trên: thay đổi thái độ dẫn đến
mong muốn thay đổi nhận thức và hành vi hoặc hành
vi thay đổi tạo nên sự thay đổi nhận thức và thái độ.
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
* Thay đổi hành vi
Giáo dục KNS thúc đẩy người học thay đổi hay định hướng
lại các giá trị, thái độ và hành động của mình. Thay đổi
hành vi, thái độ và giá trị ở từng con người là một quá trình
khó khăn. Có thời điểm người học lại quay trở lại những
thái độ, hành vi hoặc giá trị trước.
* Thời gian môi trường giáo dục
Giáo dục KNS cần thực hiện càng sớm càng tốt đối với học
sinh. Môi trường giáo dục cần được tổ chức nhằm tạo cơ
hội cho HS áp dụng kiến thức và kĩ năng vào các tình
huống "thực" trong cuộc sống.
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
Giáo dục KNS được thực hiện mọi lúc, mọi nơi trong gia
đình, trong nhà trường và cộng đồng. Người tổ chức giáo
dục KNS có thể là bố mẹ, là thầy cô giáo, là bạn cùng học
hay các thành viên trong cộng đồng. Trong nhà trường phổ
thông, giáo dục KNS được thực hiện trong các giờ học,
trong các hoạt động lao động, hoạt động đoàn thể - xã hội,
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và các hoạt động giáo
dục khác.
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
BỐ MẸ
BẠN BÈ
THẦY CÔ
Môi trường thích hợp
Trường học Gia đình
2.2. Các bước thực hiện một bài giáo dục kĩ năng sống 
Một bài giáo dục KNS thường được thực hiện theo 4 bước/giai 
đoạn sau:
* Ghi chú: Các bước này tương ứng với các bước thể hiện 
trong một bài giảng
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
Khám 
phá 
Kết 
nối 
Thực 
hành/ 
luyện 
tập
Vận 
dụng
KHÁM PHÁ
( Phần này như phần giới thiệu bài mới)
Mục đích
- Kích thích học 
sinh tìm hiểu 
khái niệm, kiến 
thức được học
-Tự đánh giá có 
kinh nghiệm, kĩ 
năng gì liên 
quan đến bài 
mới
Mô tả quá trình 
thực hiện
- Cùng HS thiết kế 
hoạt động có tính trải 
nghiệm
- Đặc câu hỏi gợi lại 
những hiểu biết có 
liên quan đến bài học
- Giúp HS phân tích 
những hiểu biết hoặc 
trải nghiệm và phân 
loại chúng
Vai trò của GV và HS/ Gợi 
ý một số KTDH
-Thiết kế, đặc câu 
hỏi, nêu vấn đề..
-Chia sẽ, trao đổi, 
xử lí thông tin
KẾT NỐI
( Như phần nội dung bài học)
Mục đích
- Giới thiệu kiến thức và 
kĩ năng thông qua việc 
tạo cầu nối liên kết giữa 
cái” đã biết” với cái “ 
chưa biết”
Mô tả quá trình 
thực hiện
-Giới thiệu mục tiêu bài học 
và kết nối chúng
- Giới thiệu kiến thức kĩ 
năng mới
Vai trò của GV và HS/ Gợi ý 
một số KTDH
-Vai trò là người hướng dẫn
- Áp dụng một số kĩ thuật 
dạy học
THỰC HÀNH / LUYỆN TẬP
( Phần luyện tập cũng cố KT)
Mục đích
-Tạo cơ hội HS vận dụng 
kiến thức và kĩ năng mới 
vào bối cảnh, hoàn cảnh, 
điều kiện có ý nghĩa
-Định hướng và điều 
chỉnh hiểu biết và kĩ 
năng còn sai
Mô tả quá trình 
thực hiện
-Thiết kế cho học sinh hoạt 
động theo yêu cầu vận dụng 
kiến thức và kĩ năng mới
-Giáo viên giám sát
Khuyến khích thể hiện suy 
nghĩ mới lĩnh hội
Vai trò của GV và HS/ Gợi 
ý một số KTDH
-Hướng dẫn, hỗ trợ
VẬN DỤNG
( Dặn dò-giao nhiệm vụ)
Mục đích
- Tạo điều kiện HS mở 
rộng, áp dụng KT-KN có 
được vào tình huống mới.
Mô tả quá trình 
thực hiện
-GV: Lập kế hoạch hoạt 
động với nhiều môn học/ 
lĩnh vực đòi hỏi HS vận 
dụng KT-KN mới
- GV tham gia hỏi và trả lời 
trong suốt quá trình hoạt 
động
-Có thể đánh giá kết quả 
học tập của HS tại bước này
Vai trò của GV và HS/ Gợi ý 
một số KTDH
-Gv: hướng dẫn, đánh giá
-Lập kế hoạch, sáng tạo, giải 
quyết vấn đề, trình bày và 
đánh giá.
3. Nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong trường trung 
học cơ sở và trung học phổ thông
3.1. Kĩ năng tự nhận thức
3.2. Kĩ năng xác định giá trị
3.3. Kĩ năng kiểm soát cảm xúc
3.4. Kĩ năng ứng phó với căng thẳng
3.5. Kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ
3.6. Kĩ năng thể hiện sự tự tin 
3.7. Kĩ năng giao tiếp 
3.8. Kĩ năng lắng nghe tích cực
3.9. Kĩ năng trình bày suy nghĩ, ý tưởng
3.10. Kĩ năng cảm thông chia sẻ 
3.11. Kĩ năng thương lượng 
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
3.12. Kĩ năng giải quyết mâu thuẫn
3.13. Kĩ năng hợp tác
3.14. Kĩ năng tư duy phê phán
3.15. Kĩ năng tư duy sáng tạo
3.16. Kĩ năng ra quyết định 
3.17. Kĩ năng giải quyết vấn đề
3.18. Kĩ năng kiên định 
3.19. Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm
3.20. Kĩ năng đặt mục tiêu
3.21. Kĩ năng quản lí thời gian 
3.22. Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin
3.23. Kĩ năng tìm kiếm việc làm
* Tất cả các kĩ năng này trong tài liệu đã giải thích rất rõ)
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
4.2. Một số phương pháp dạy học tích cực
Thực tế đã cho thấy có PPDH và KTDH có ưu thế trong việc phát 
huy tính tích cực học tập của HS (thường gọi tắt là PPDH, KTDH 
tích cực) có thể sử dụng để giáo dục KNS cho HS phổ thông trong 
quá trình dạy học các môn học và tổ chức các hoạt động giáo dục 
ngoài giờ lên lớp như:
 Phương pháp dạy học nhóm;
 Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình;
 Phương pháp giải quyết vấn đề; 
 Phương pháp đóng vai;
 Phương pháp trò chơi;
 Dạy học theo dự án (Phương pháp dự án).
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
4.4. Một số kĩ thuật dạy học tích cực
 Kĩ thuật chia nhóm
 Kĩ thuật giao nhiệm vụ
 Kĩ thuật đặt câu hỏi
 Kĩ thuật "Khăn trải bàn"
 Kĩ thuật "Phòng tranh"
 Kĩ thuật "Công đoạn"
 Kĩ thuật "Mảnh ghép"
 Kĩ thuật "Động não" 
 Kĩ thuật "Trình bày 1 phút" 
 Kĩ thuật "Chúng em biết 3“
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
 Kĩ thuật "Hỏi và trả lời" 
 Kĩ thuật "Hỏi chuyên gia“
 Kĩ thuật "Sơ đồ tư duy" 
 Kĩ thuật "Hoàn tất một nhiệm vụ"
 GV đưa ra một câu chuyện/một vấn đề/một bức tranh/một thông 
 Kĩ thuật "Viết tích cực“
 Kĩ thuật "Đọc hợp tác" (còn gọi là Đọc tích cực)
 Kĩ thuật "Nói cách khác"
 Kỹ thuật ”Phân tích phim”
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
5. Định hướng đánh giá kết quả học tập, rèn luyện kĩ 
năng sống của học sinh 
( (Phần này trong tài liệu tập huấn đã thể hiện rõ)
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
 Như vậy theo thống nhất chung, ta áp dụng vào giáo án
như sau:
 1/ Phần mục tiêu: ( ngoài yêu cầu về KT-KN, Năng lưc-
như tập huấn) ta còn có mục KNS.
 - Trong bài soạn thể hiện rõ việc áp dụng kĩ năng cho học
sinh. Mục nào ( cụ thể từng mục)
 - Có thể lồng ghép được tình huống càng tốt
 2/ Phần dặn dò- giao nhiệm vụ ( Vận dụng)
 - Đưa ra bài tập tình huống (KNS phù hợp) để hs giải
quyết ở trường hoặc ở nhà và thể hiện kĩ năng của mình (
có kiểm tra đánh giá)
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
 Trong giáo án ( bài soạn) thể hiện như sau:
 Mục giới thiệu bài ( Khám phá)
 Mục bài mới- nội dung ( kết nối)
 Mục bài tập-luyện tập ( Thực hành luyện tập)
 Mục cũng cố- giao nhiệm vụ ( Vận dụng)
III. GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
SINH TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG