Ảnh hưởng của cách mạng công nghiệp 4.0 đối với ngành kế toán, kiểm toán

62
Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật
ẢNH HƯỞNG CỦA CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 
ĐỐI VỚI NGÀNH KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN
 Vương Thị Thanh Nhàn* 
TÓM TẮT
Cách mạng công nghiệp 4.0 ra đời cùng 
với sự phát triển của Internet vạn vật (Internet 
of Things) tạo ra tác động tích cực lên nhiều 
lĩnh vực trong đời sống, như sản xuất, đi lại, 
giải trí, chăm sóc sức khỏe, môi trường và 
tất nhiên là có cả giáo dục. Trong bối cảnh 
này, giáo dục vừa trở thành đối tượng bị ảnh 
hưởng bởi cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 
vừa là nhân tố tác động đến cuộc cách mạng 
này. Trong nghiên cứu này, chúng tôi tìm hiểu 
tác động của cuộc cách mạng công nghiệp 
đối với ngành Kế toán – Kiểm toán, các thách 
thức cho cả các đơn vị đào tạo và lực lượng 
lao động trong lĩnh vực Kế toán – Kiểm toán. 
Kết quả nghiên cứu chỉ ra một số thông tin có 
ích trong việc nghiên cứu mối quan hệ của các 
bên liên quan trong việc gia tăng khả năng 
thích ứng của nhân lực ngành kế toán kiểm 
toán trong thời đại của cuộc cách mạng công 
nghiệp lần thứ tư.
Từ khóa: Cách mạng công nghiệp 4.0, ảnh 
hưởng đến ngành kế toán kiểm toán, nhân lực 
ngành kế toán kiểm toán, đào tạo kế toán kiểm 
toán, IFRS
THE IMPACT OF INDUSTRIAL REVOLUTION 4.0 
ON ACCOUNTING AND AUDITING FIELDS
ABSTRACT
The industrial revolution 4.0 and Internet 
of Things create a positive impact on many 
aspects of life, such as, production, travel, 
entertainemt, health care, environment, and of 
course education. In this context, education has 
become an object influenced by the industrial 
revolution 4.0 as well as a factor influencing 
this revolution. In this study, we examine 
the impact of the revolution on accouting 
and auditing fields, the challenges for both 
training institutions and the workforce in the 
Accounting – Auditing fields. The research 
results show some useful information in the 
estimation of stakeholder relationships in 
increasing the adaptability of employee in the 
accounting and auditing fields in industrial 
revolution 4.0.
Keywords: Industrial revolution 4.0, 
impact on accounting and auditing, Accouting 
and Auditing employee, accounting and auditing 
education, IFRS
* ThS. GV. Trường Đại học Tài chính Marketing, Điện thoại: 0906332547
 Email: vuongthithanhnhan@gmail.com
1. GIỚI THIỆU CHUNG
Thế giới loài người trải qua ba cuộc cách 
mạng công nghiệp [1]. Bắt đầu từ thập kỷ này 
là thời điểm của cuộc cách mạng công nghiệp 
4.0. Cuộc cách mạng công nghiệp 1.0 (bắt 
đầu từ năm 1784) xảy ra khi loài người phát 
minh động cơ hơi nước. Nó tác động trực tiếp 
63
đến các ngành nghề như dệt may, chế tạo cơ 
khí, giao thông vận tải. Cuộc cách mạng công 
nghiệp 2.0 (từ năm 1870) đến khi loài người 
phát minh ra động cơ điện, mang lại cuộc 
sống văn minh, năng suất tăng nhiều lần so 
với động cơ hơi nước. Cuộc cách mạng công 
nghiệp 3.0 (từ năm1969) xuất hiện khi con 
người phát minh ra bóng bán dẫn, điện tử, kết 
nối thế giới liên lạc được với nhau. Vệ tinh, 
máy bay, máy tính, điện thoại, Internet là 
những công nghệ hiện nay chúng ta thụ hưởng 
là từ cuộc cách mạng này. Cách mạng công 
nghiệp 4.0 ( từ năm 2010) hiện nay là Internet 
vạn vật (Internet of Things). Thế giới mà mọi 
vật đều có thể kết nối qua thiết bị, do đó cách 
thức thu thập dữ liệu thay đổi, cách thức lưu 
trữ dữ liệu thay đổi và kích thước dữ liệu thu 
thập được rất lớn. Điều này gây ra nhiều thách 
thức cho các ngành liên quan như khoa học dữ 
liệu, giáo dục, kế toán, kiểm toán,...
Hình 1. Các cuộc cách mạng công nghiệp
Cách mạng công nghiệp 4.0 hiểu đơn 
giản là công nghiệp thông minh. Khái niệm 
“Thông minh” ở đây không chỉ nói khả năng 
tính toán, xử lý nhanh mà còn bao gồm khả 
năng kết nối thông minh. Công nghiệp 4.0 là 
sự kết nối nhiều thành phần cá thể thông minh 
một cách tự động và kết nối với Internet vạn 
vật (Internet of Things). Hình 2 trình bày các 
đặc trưng của Cách mạng công nghiệp 4.0.
Hình 2. Các đặc trưng của Công nghiệp 4.0*
Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư 
tác động mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực, với sự 
xuất hiện của robot có trí tuệ nhân tạo mang 
lại nhiều ứng dụng hữu ích trong xã hội [2]. 
Nhờ công nghệ này, người máy làm việc càng 
thông minh, có khả năng ghi nhớ, học hỏi vô 
biên, trong khi khả năng đó ở con người càng 
già càng yếu đi. Ưu điểm của các loại người 
máy thông minh là khả năng làm việc 24/24, 
không cần trả lương, đóng thuế, bảo hiểm 
Các ưu điểm này cũng đang đe dọa đến sự 
tương quan trong việc sử dụng lao động là 
người thật hay người máy trong thời đại Cách 
mạng công nghiệp 4.0. [3] 
Chung xu thế đó, trong cuộc cách mạng 
công nghiệp thứ tư, những yếu tố mà các nước 
như Việt Nam đã và đang tự coi là có ưu thế 
như lực lượng lao động thủ công trẻ, dồi dào 
sẽ không còn là thế mạnh nữa, thậm chí bị đe 
dọa nghiêm trọng. Trong tương lai, người dân 
có thể mất việc làm, bởi những lĩnh vực mà 
công nghệ người máy thông minh có thể tác 
động tới trải dài từ dệt may, dịch vụ, giải trí 
cho đến y tế, giao thông, giáo dục...
Theo báo cáo của các nhà nghiên cứu từ 
đại học Oxford [4], có khoảng 47% các công 
*  
/07/Industry4.0-1024x761.png
Ảnh hưởng của cách mạng công nghiệp 4.0 ...
64
Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật
việc tại Mỹ có thể bị mất trong vòng hai thập 
niên tới. Theo báo cáo của Shelly Palmer và 
đồng sự [5], ngành kế toán được xếp trong 
nhóm 5 ngành nghề có thể tự động hóa trong 
tương lai.
Như vậy, nhân sự làm việc trong lĩnh 
vực kế toán kiểm toán cần thiết phải có các 
kiến thức và kỹ năng thích hợp để thích nghi 
với các thay đổi trong cuộc cách mạng công 
nghiệp 4.0.
2. ẢNH HƯỞNG CỦA CÔNG NGHIỆP 4.0 
ĐẾN NGÀNH KẾ TOÁN - KIỂM TOÁN
Sự phát triển trong lĩnh vực tài chính đã 
bị chi phối mạnh mẽ bởi cuộc cách mạng 
công nghiệp lần thứ hai và thứ ba. Trường 
hợp tương tự lại xảy ra trong cuộc cách mạng 
công nghiệp 4.0. Các doanh nghiệp phải thay 
đổi nhiều vấn đề liên quan đến chính sách, mô 
hình tài chính để thích nghi với sự phát triển 
nhanh về công nghệ. Đảm bảo các kết nối hiệu 
quả giữa khách hàng và các sản phẩm của họ. 
Cách mạng công nghiệp 4.0 thúc đẩy các cách 
thức mới để tạo ra các giá trị mới và mô hình 
kinh doanh mới. Hình 3, thể hiện một sự khác 
biệt giữa mô hình kinh doanh mới trong thời 
đại công nghiệp 4.0 và mô hình kinh doanh 
truyền thống. Trong mô hình kinh doanh 
mới này, vai trò của môi trường ảo đóng vai 
trò quan trọng. Sự xuất hiện của khái niệm 
“chuỗi cung ứng thông minh” (smart supply 
chains) [6] hình thành nên các kênh linh hoạt, 
hiệu quả trong việc kết nối nhà cung ứng với 
các khách hàng. Ví dụ, với sự hỗ trợ của công 
nghệ học sâu trong khai phá dữ liệu trên các 
mạng xã hội, một doanh nghiệp có thể kết nối 
chính xác các mối quan hệ giữa các khách 
hàng quan tâm đến các sản phẩm được cung 
ứng với mức độ quyết định giao dịch thành 
công cao nhất. Điều này làm phát sinh các giá 
trị kinh doanh mới. [7].
Hình 3. Sự khác biệt giữa mô hình kinh doanh 
truyền thống và mô hình kinh doanh trong thời 
công nghiệp 4.0 [8]
Theo Andrew Tucker [9], 5 công nghệ 
sau đây trong thời đại công nghiệp 4.0 gây 
ảnh hưởng lớn đến ngành kế toán, đó là: Điện 
toán đám mây (Cloud), bảo mật dữ liệu (Data 
Security), tự động hóa (Automation), nhận 
dạng chữ viết (Optical character recognition), 
and công nghệ Blockchain.
Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ 
điện toán đám mây, các hoạt động kinh doanh 
của doanh nghiệp đang có xu thế dịch chuyển 
lên môi trường này. Hình 4 mô tả các thống 
kê liên quan đến các hoạt động của các ứng 
dụng phổ biến trên Internet trong 60 giây. 
Thống kê này [10] cho thấy, thông tin trao đổi 
trên Internet ngày nay đang rất nhiều. Ví dụ, 
có khoảng 3 triệu lượt đăng trên mạng xã hội 
Facebook trong một phút. Bên cạnh đó, theo 
thống kê của Software Advice [11], có 85,6% 
các ứng dụng kế toán hiện tại triển khai trên 
nền tảng điện toán đám mây. Điều này chứng 
tỏ, nhân sự trong ngành kế toán cần có kiến 
thức, kỹ năng liên quan để tác nghiệp trên 
các hệ thống hiện đại này. Để có được các 
kỹ năng và kiến thức này, đòi hỏi phải có các 
cải tiến trong cả quá trình đào tạo trong nhà 
trường và cả khả năng tự đào tạo trong môi 
trường doanh nghiệp.
65
Hình 4. Thống kê các hoạt động trên Internet 
trong 60 giây của các ứng dụng tiêu biểu [10]
Bảo mật dữ liệu là một trong những vấn 
đề mà nhân sự trong ngành kế toán kiểm toán 
cần quan tâm trong thời đại cách mạng công 
nghiệp 4.0. Một khi dữ liệu quan trọng như 
dữ liệu kế toán, tài chính của doanh nghiệp 
được đưa lên Internet theo xu thế của công 
nghệ điện toán đám mây. Một khi thông tin 
tài chính, dữ liệu kinh doanh được thu thập 
và chia sẽ theo nhiều kênh, nhiều thiết bị theo 
xu thế của Internet vạn vật. Nguy cơ mất bảo 
mật dữ liệu ngày càng cao. Như vậy, quy trình 
nghiệp vụ kế toán phải làm sao để đảm bảo 
tính an toàn dữ liệu nhạy cảm này. Quy trình 
kiểm toán, đặc biệt là kiểm toán hệ thống tin 
phải đảm bảo phát hiện được tất cả các nguy 
cơ có thể có gây ảnh hưởng đến nguy cơ gây 
rò rỉ thông tin nhạy cảm liên quan. 
Công nghệ tự động hóa sẽ kéo theo khả 
năng xuất hiện các hoạt động kinh doanh tự 
động trong tương hiện tại và tương lai. Với 
sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo và IoT, các hoạt 
động thu thập dữ liệu, xử lý dữ liệu và ra quyết 
định sẽ trở nên thông minh hơn. Và hiển nhiên 
là cách thức triển khai cũng khác xa so với 
truyền thống. Ví dụ, với sự hỗ trợ của IoT, kế 
toán viên có thể xem các hoạt động tài chính 
của doanh nghiệp một các tức thì. Với sự hỗ 
trợ của tính toán dữ liệu lớn, các nhà đầu tư có 
cái nhìn bao quát hơn, đa chiều hơn và chính 
xác hơn về báo cáo tài chính của công ty mà họ 
đang quan tâm để có quyết định đầu tư nhanh 
nhất và chính xác nhất. Điều này dẫn đến việc 
cần thiết phải thay đổi mô hình kinh doanh, 
cách thức quảng bá thông tin doanh nghiệp, 
cách thức báo cáo tài chính. Ví dụ, sử dụng 
chuẩn báo cáo tài chính quốc tế IFRS để mở 
rộng khả năng tiếp cận thông tin tài chính danh 
nghiệp ra toàn cầu, nâng cao năng lực cạnh 
tranh trong việc thu hút nhà đầu tư thế giới.
Mô hình kinh doanh thay đổi. Mô hình 
tài chính thay đổi. Điều này đòi hỏi lực lượng 
nhân sự làm việc trong lĩnh vực liên quan, đặc 
biệt là ngành kế toán, kiểm toán phải trang 
bị các kiến thức và kỹ năng thích hợp. Ví dụ, 
ngành kiểm toán có nhiều thay đổi theo các 
cuộc công nghiệp khác nhau [12]. Hình 5 trình 
bày các thế hệ kiểm toán khác nhau. Nếu thế 
hệ kiểm toán 2.0, các công cụ sử dụng chủ yếu 
là Excel, thì trong thế hệ 4.0, kiểm toán chuyển 
sang xu thế tự động hóa và có sự hiện diện của 
nhiều công nghệ hiện đại như RFID, GPS và 
các thiết bị IoT. Như vậy, rất dễ nhận thấy một 
điều rằng, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 
ảnh hưởng lớn đến ngành kế toán kiểm toán.
Hình 5. Các thế hệ Kiểm toán từ 1.0 đến 4.0
3. KHẢO SÁT
Chúng tôi ý thức được rằng lực lượng lao 
động trong ngành Kế toán kiểm toán trong 
Ảnh hưởng của cách mạng công nghiệp 4.0 ...
66
Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật
tương lai xuất thân từ sinh viên của các trường 
cao đẳng, đại học. Chính lẽ đó, một khảo sát 
về vấn đề được đặt ra của đề tài đối với nhóm 
đối tượng này là cần thiết. Trong nghiên cứu 
này, chúng tôi tiến hành thực hiện khảo sát 
trên 605 sinh viên (hầu hết là sinh viên năm 
ba) ngành Kế toán kiểm toán từ hai trường đại 
học và một trường cao đẳng tại TP.HCM, và 
95 sinh viên ở các trường khác thông qua hình 
thức khảo sát trực tuyến tại địa chỉ https://goo.
gl/forms/Gvh4QgKa0xYRmyVt1. Nội dung 
các câu hỏi khảo sát được trình bày trong phần 
Phụ lục 1. Kết quả thống kê của các câu hỏi 
khảo sát từ 1 đến 8 được trình bày trong bảng 1.
Với câu hỏi 1 (Bạn có biết rõ về cuộc 
cách mạng công nghiệp 4.0?) như hình 6, có 
19% người được khảo sát trả lời “chưa từng 
nghe qua” và 80% trả lời “chỉ nghe qua”. Điều 
này cho thấy thông tin về cuộc cách mạng 
công nghiệp 4.0 không được đến đối tượng 
sinh viên được khảo sát một cách đầy đủ. Điều 
này cũng dễ suy luận ra rằng nhóm đối tượng 
này chưa có chuẩn bị tốt nhất cho nghề nghiệp 
của họ một cách tốt nhất để thích nghi với các 
thách thức mới, cơ hội mới trong cuộc cách 
mạng công nghiệp 4.0. Một nhu cầu cần thiết 
hiện tại là cần có nhiều kênh truyền thông hơn 
nữa để cung cấp các thông tin về xu thế công 
nghệ, xu thế việc làm, xu thế xã hội cho sinh 
viên để học trong tâm thế chủ động và mang 
tính thích ứng cao khi tham gia thị trường lao 
động trong thời đại công nghiệp 4.0.
Hình 6. Kết quả khảo sát cho câu hỏi “Bạn có 
biết rõ về cuộc cách mạng công nghiệp 4.0?”
Một phát hiện khác từ kết quả khảo sát 
trong nghiên cứu này là có đến 43% người 
được khảo sát chưa từng nghe qua về chuẩn 
mực quốc tế về báo cáo tài chính IFRS (Hình 
7). Điều này chứng tỏ, chương trình đào tạo, 
kênh truyền thông, tốc độ cập nhật thông tin 
mới ở các cơ sở đào tạo chưa thật sự hiệu quả 
trong việc chuẩn bị hành trang cho người học 
trước khi bước vào thị trường lao động đầy 
thách thức và cơ hội của thời kỳ cách mạng 
công nghiệp 4.0. Qua nghiên cứu này, nhóm 
tác giả xin kiến nghị các cơ sở đào tạo cần tích 
cực trong việc cập nhật chương trình đào tạo, 
tăng cường các hội thảo, tọa đàm về các kỹ 
năng, kiến thức cần thiết để thích ứng trong 
ngành kế toán kiểm toán thời kỳ cách mạng 
công nghiệp 4.0.
Hình 7. Kết quả khảo sát cho câu hỏi 
“Bạn có biết rõ về chuẩn mực quốc tế về báo 
cáo tài chính IFRS?”
Đối với câu hỏi 6 “Bạn có đồng ý với 
quan điểm rằng người lao động trong ngành 
Kế toán Kiểm toán cần có khả năng làm 
việc liên ngành trong cuộc cách mạng công 
nghiệp 4.0?”, chỉ có 24% người được khảo 
sát đồng ý hoàn toàn. Điều này cho thấy sinh 
viên hiện nay cũng quan tâm đến yếu tố liên 
ngành, ý thức được việc nâng cao tính thích 
nghi của bản thân với nhiều nhóm ngành khác 
nhau trong thời đại mới, thời đại cách mạng 
công nghiệp 4.0. Tuy nhiên, 24% là con số 
còn khiêm tốn. Cần nâng cao nhận thức của 
sinh viên về vấn đề toàn cầu hóa, liên ngành 
67
trong thời đại cuộc cách mạng công nghiệp lần 
thứ tư. 
Thời đại cuộc cách mạng công nghiệp 
4.0 là thời đại của thị trường lao động toàn 
cầu hóa. Biết sử dụng thông thạo tiếng Anh 
trong công việc, biết các chuẩn mực, quy tắc 
quốc tế là những ví dụ cho các đặc tính của 
toàn cầu hóa. Tuy nhiên, kết quả khảo sát 
trong nghiên cứu này (Câu hỏi 8: “Bạn có 
kế hoạch làm việc Kế toán Kiểm toán trong 
môi trường toàn cầu hóa (Làm việc tại nước 
ngoài, hoặc tập đoàn đa quốc gia tại Việt 
Nam)?”), có đến 37% người được khảo sát 
chưa có kế hoạch gì cho việc làm trong môi 
trường toàn cầu hóa trong tương lai. Như vậy, 
các cơ sở đào tạo, xã hội cần truyền thông và 
đào tạo các kiến thức cần thiết cho khả năng 
thích nghi với môi trường toàn cầu hóa ngay 
từ khi còn là sinh viên, bên cạnh khả năng 
tự đào tạo mình khi tham gia vào thị trường 
lao động. Như lời của PGS, TS Đặng Văn 
Thanh, Chủ tịch Hội Kế toán - Kiểm toán 
Việt Nam, “Tại nhiều quốc gia trong khu vực 
như: Indonesia, Philippines có hơn nửa số kế 
toán viên hành nghề ở nước ngoài. Họ được 
đào tạo bài bản về chuyên môn và hòa nhập 
nhanh vào kiến thức văn hóa, phong tục tập 
quán của các nước khác. Vấn đề đặt ra là cần 
có chiến lược đào tạo phù hợp với Việt Nam 
và thông lệ quốc tế. Quá trình đào tạo ấy 
không chỉ diễn ra trong nhà trường mà phải 
liên tục sau khi làm nghề” [13]
Kết quả khảo sát trong nghiên cứu này 
cũng chỉ ra rằng, 45% người được khảo sát 
cho rằng cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 
tư với sự phát triển của người máy, trí tuệ nhân 
tạo và IoT sẽ làm mất nhiều việc làm trong 
tương lai, có nghĩa là làm tỷ lệ thất nghiệp 
tăng. Tuy nhiên, công nghệ phát triển sẽ tạo 
ra các ngành nghề mới liên quan đến ngành 
kế toán kiểm toán truyền thống [14]. Ví dụ, 
sự phát triển của mạng xã hội cùng với dữ liệu 
lớn, ngành khoa học dữ liệu tài chính trên nền 
dữ liệu lớn ra đời mở ra khả năng tăng lợi thế 
cạnh tranh cho các doanh nghiệp sở hữu lực 
lượng lao động trong ngành nghề này.
4. KIẾN NGHỊ
Như các phân tích ở trên, chúng ta thấy 
rằng ảnh hưởng của cuộc cách mạng công 
nghiệp lần thứ tư là rất lớn đến nhiều lĩnh vực, 
trong đó có ngành kế toán kiểm toán. Để thích 
nghi được, thậm chí là tăng lợi thế cạnh tranh 
khi tham gia vào thị trường lao động thuộc 
ngành kế toán kiểm toán trong tương lai, 
chúng ta cần có giải pháp đồng bộ giữa đơn vị 
đào tạo, đơn vị sử dụng lao động và cả người 
học. Theo GS. Vương Thanh Sơn [15], đại 
học British Columbia, Canada, thì có 4 yếu tố 
để hội nhập và tiếp thu nhanh xu hướng của 
cách mạng công nghiệp lần thứ tư là: Bộ Giáo 
dục và Đào tạo, trường đại học (cơ sở đào tạo), 
thị trường (người sử dụng lao động) và sinh 
viên. Cả bốn yếu tố này phải có trách nhiệm 
trọn vẹn với nhau. Tuy nhiên yếu tố cơ chế 
mở và thoáng nhất thiết phải xuất phát từ Bộ 
Giáo dục và Đào tạo. Đó là yếu tố hàng đầu 
để kích thích và tạo động lực đột phá cho việc 
cải cách. Bên cạnh đó, cơ sở đào tạo là yếu tố 
căn bản và cốt lõi trong việc dẫn dắt tư duy và 
tạo động lực cho sinh viên cùng kết nối với thị 
trường và doanh nghiệp. Trong khi đó, doanh 
nghiệp vừa là thị trường vừa là đối tác hợp tác 
trong nghiên cứu và đào tạo. Cụ thể một số 
kiến nghị được nhóm tác giả đề xuất trong giới 
hạn bài viết này như sau:
4.1. Đối với cơ sở đào tạo
 y Đối với người dạy cần thỏa mãn các 
yếu tố sau:
 – Người dạy phải quan tâm đến từng 
người học, bởi nhu cầu họ rất khác nhau trong 
lớp học không đồng nhất. Nhiệm vụ chính của 
Ảnh hưởng của cách mạng công nghiệp 4.0 ...
68
Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật
người dạy là tạo môi trường học tập, tạo điều 
kiện để họ có cơ hội học tập theo phương pháp 
tích cực và sáng tạo.
 – Người dạy phải chuyển từ truyền thụ 
kiến thức theo cách truyền thống sang vai trò 
xúc tác và điều phối, phải chuyển sang chức 
năng hướng dẫn người học. Giá trị của giảng 
viên không phải là giảng bài mà là hướng dẫn, 
xúc tác giúp sinh viên biết tự định hướng trong 
học tập.
 – Người dạy phải chú ý gia tăng sự hứng 
thú của người học qua các hoạt động thực tế, 
nghe nhìn trực quan. Do đó cần cải tiến lối 
trình bày, diễn đạt.
 – Người dạy phải có khả năng thiết kế bài 
giảng thu hút người học, ví dụ như sử dụng 
ứng dụng công nghệ điện toán đám mây cho 
phép người dạy có thể cung cấp tài liệu học 
tập cho người học và thu thập lại các kết quả 
của quá trình dạy học từ phía người học một 
cách liên tục và linh hoạt.
 – Người dạy phải truyền cảm hứng để 
sinh viên cam kết học và đóng góp vào hoạt 
động học tập.
 – Người dạy phải giúp người học điều 
chỉnh định hướng về chất lượng và ý nghĩa 
của nguồn thông tin, là người cung cấp cách 
hiểu mới cho người học.
 – Người dạy phải có năng lực sáng tạo với 
những phẩm chất mới trên cơ sở chuẩn hóa, 
thông qua các hoạt động đào tạo, tự đào tạo 
và bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, kỹ năng 
nghề, kỹ năng sư phạm và những kỹ năng 
mềm cần thiết khác. 
Về mặt tài nguyên khác, các cơ sở đào 
tạo phải chung cấp một chương trình đào tạo 
hiệu quả, đáp ứng các nhu cầu của thị trường, 
đáp ứng xu thế phát triển của cuộc cách mạng 
công nghiệp 4.0. Ví dụ, chương trình đào tạo 
phải có các nội dung về: khả năng làm việc 
toàn cầu, trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, máy 
học, khả năng tự nghiên cứu và học tập suốt 
đời, cung cấp các chuẩn mực mới như IFRS 
Các chương trình đào tạo phải đạt chuẩn kiểm 
định, ví dụ: AUN [16], CDIO [17], Bên 
cạnh đó cần trang bị các thiết bị hiện đại như: 
hệ thống đào tạo trực tuyến, đào tạo trên thiết 
bị di động, môi trường tác nghiệp ảo, môi 
trường tác nghiệp thật, 
 y Đối với người học
 – Người học cần chuyển từ “học thuộc, 
nhớ nhiều” sang hình thành năng lực “vận 
dụng, thích nghi, giải quyết vấn đề, tư duy độc 
lập”. Không chỉ học chỉ trong sách vở, qua tài 
liệu mà phải học qua nhiều hình thức khác như 
qua trò chơi, liên hệ tương tác, học bằng dự án. 
 – Người học cần tham gia hoạt động 
nghiên cứu khoa học. Ví dụ áp dụng mô hình 
phòng học ảo, thầy giáo ảo, thiết bị ảo, phòng 
thí nghiệm, thư viện ảo dưới sự hỗ trợ của 
các thiết bị thông minh; tạo điều kiện và yêu 
cầu sinh viên từ năm thứ hai phải tham gia 
các nhóm nghiên cứu, và các đề tài này phải 
gắn liền với giải quyết một vấn đề cụ thể 
trong chuyên môn, hoặc trong đời sống kinh 
tế, xã hội...
 – Người học cần thay đổi suy nghĩ “học 
một lần cho cả đời” bằng việc “học cả đời để 
làm việc cả đời”.
 – Người học cần chuẩn bị tâm thế sẵn 
sàng làm việc trong môi trường toàn cầu hóa.
 – Người học cần có trách nhiệm trong 
việc học.
 – Người học cần tự tin cho tinh thần khởi 
nghiệp.
4.2. Đối với doanh nghiệp
Các doanh nghiệp cần có mối quan hệ 
mật thiết với nhà trường để tham gia vào việc 
xây dựng chương trình đào tạo, cung cấp môi 
trường trải nghiệm, thực tập. Bên cạnh đó, 
doanh nghiệp cần hợp tác với nhà trường trong 
69
việc triển khai các dự án nghiên cứu khoa học. 
Có như vậy mới giúp nhà trường hoàn thành 
tốt chức năng đào tạo của mình. Các khóa 
huấn luyện nhân viên mới (fresher training 
course) cần có cơ chế để sinh viên tiếp cận 
sớm qua nhiều hình thức khác nhau, như hội 
thảo, chuyên đề, đồ án môn học.
5. KẾT LUẬN
Trong nghiên cứu này chúng tôi đã tìm 
hiểu cơ bản các thông tin liên quan đến các 
cuộc cách mạng công nghiệp từ cuộc cách 
mạng công nghiệp lần thứ nhất đến cuộc 
cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Chúng 
tôi cũng phân tích ảnh hưởng của cuộc cách 
mạng công nghiệp 4.0 đến các ngành nghề, 
đặc biệt là ngành kế toán kiểm toán. Bên cạnh 
đó, chúng tôi cũng thực hiện một cuộc khảo 
sát với khoảng 700 sinh viên của ba trường 
đại học, cao đẳng chuyên ngành kinh tế. Kết 
quả khảo sát cho thấy nhiều thông tin hữu ích 
liên quan đến tâm thế của sinh viên đối với 
cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Mặc dù số 
lượng câu hỏi khảo sát và số người được khảo 
sát, đối tượng được khảo sát còn ít, tuy nhiên 
chúng tôi cho rằng kết quả này cũng là tiền 
đề cho những nghiên cứu tiếp theo trong thời 
gian sắp đến.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Forbes, Bernard Marr, “Why Everyone 
Must Get Ready For The 4th Industrial 
Revolution”, https://www.forbes.com/sites/
bernardmarr/2016/04/05/why-everyone-
mus t -ge t - ready- fo r -4 th - indus t r i a l -
revolution. Truy cập ngày 20/10/2017
[2]. Georgios Petropoulos, “Do we understand 
the impact of artificial intelligence on 
employment?”. 
do-we-understand-the-impact-of-artificial-
intelligence-on-employment/. Truy cập 
ngày 26/10/2017 
[3]. Acemoglu, Daron and Restrepo, Pascual, 
“Robots and Jobs: Evidence from Us Labor 
Markets” (March 2017). NBER Working 
Paper No. w23285. Available at SSRN: 
https://ssrn.com/abstract=2941263
[4]. Carl Benedikt Frey and Michael A. Osborne, 
“The future of employment: how susceptible 
are jobs to computerization?", http://
www.oxfordmartin.ox.ac.uk/downloads/
academic/The_Future_of_Employment.
pdf. Truy cập ngày 1/11/2017 
[5]. Shelly Palmer, “The 5 Jobs Robots Will 
Take First”, https://www.shellypalmer.
com/2017/02/5-jobs-robots-will-take-first/, 
Truy cập ngày 10/10/2017.
[6]. https://www2.deloitte.com/content/dam/
Deloitte/ch/Documents/manufacturing/ch-
en-manufacturing-industry-4-0-24102014.
pdf. Truy cập ngày 5/11/2017.
[7]. Marwala T., Hurwitz E. (2017), “Supply 
and Demand.”, In: Artificial Intelligence 
and Economic Theory: Skynet in the 
Market. Advanced Information and 
Knowledge Processing. Springer, Cham.
[8]. Josef Horák, “Does industry 4.0 influence 
efficiency of financial management of a 
company?”, in Processing of The 10th 
International Days of Statistics and 
Economics.
[9]. Andrew Tucker, 5 technology trends 
set to impact accounting most, https://
w w w . a c c o u n t a n t s d a i l y . c o m . a u /
columns/10008-5-technology-trends-set-
to-impact-accounting-most. Truy cập ngày 
10/11/2017
[10]. Robert Allen, What happens online in 60 
seconds?, https://www.smartinsights.com/
internet-marketing-statistics/happens-
online-60-seconds/. Truy cập ngày 
5/11/2017.
[11]. h t tps : / /www.sof twareadv ice . com/
accounting/. Truy cập ngày 5/11/2017
Ảnh hưởng của cách mạng công nghiệp 4.0 ...
70
Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật
[12]. Jun Dai and Miklos A. Vasarhelyi (2016), 
“Imagineering Audit 4.0”. Journal of 
Emerging Technologies in Accounting: 
Spring 2016, Vol. 13, No. 1, pp. 1-15.
[13]. Gia nhập AEC: Cơ hội và thách thức của 
các kế toán viên Việt, 
vn/gia-nhap-aec-co-hoi-de-ke-toan-vien-
viet-tim-viec-lam-d34915.html. Truy cập 
ngày 10/11/2017
[14]. Jieun Choi, “The Future of Jobs and the 
Fourth Industrial Revolution: Business 
as Usual for Unusual Business”, http://
blogs.worldbank.org/psd/future-jobs-and-
fourth-industrial-revolution-business-usual-
unusual-business. Truy cập ngày 5/11/2017
[15]. Vương Thanh Sơn, Đại học 4.0 – Theo mô 
hình cách mạng Công nghiệp 4.0: Cơ hội 
và thách thức, 2017
[16]. AUN,  Truy cập 
ngày 14/7/2017
[17]. CDIO,  Truy cập 
ngày 15/7/2017
PHỤ LỤC
 y Phụ lục 1: Hình chụp một phần giao diện của mẫu khảo sát trực tuyến 
(https://goo.gl/forms/Gvh4QgKa0xYRmyVt1)
71
 y Phụ lục 2: Bảng câu hỏi khảo sát
KHẢO SÁT
“ẢNH HƯỞNG CỦA CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 ĐỐI VỚI NGÀNH KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN”
Thông tin người được khảo sát:
Họ và tên: (Tùy chọn)____________________________________________________________________
Chuyên ngành:_________________________________________________________________________
Sinh viên năm thứ:______________________________________________________________________
Nội dung khảo sát:
Câu 1: Bạn có biết rõ về cuộc cách mạng công nghiệp 4.0?
  Biết rất rõ  Chỉ nghe qua  Chưa từng nghe qua
Câu 2: Bạn có thấy bất kỳ nhu cầu thay đổi phương pháp đào tạo ngành Kế toán, Kiểm toán trong hiện tại và 
tương lai?
  Có nhiều nhu cầu thay đổi  Có ít nhu cầu thay đổi  Không có nhu cầu thay đổi
Câu 3: Bạn có thấy bất kỳ nhu cầu thay đổi nội dung đào tạo ngành Kế toán, Kiểm toán trong hiện tại và tương lai?
  Có nhiều nhu cầu thay đổi  Có ít nhu cầu thay đổi  Không có nhu cầu thay đổi
Câu 4: Bạn có ý thức được tầm ảnh hưởng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đối với ngành Kế toán Kiểm toán?
  Ảnh hưởng rất mạnh  Ảnh hưởng ít  Không ảnh hưởng
Câu 5: Bạn có kế hoạch gì cho việc chuẩn bị các kiến thức, kỹ năng, thái độ cho việc tham gia thị trường lao động 
thuộc ngành Kế toán Kiểm toán trong thời đại của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0?
  Đã trang bị các kiến thức, kỹ năng, thái độ liên quan  Đang tìm hiểu  Chưa có kế hoạch
Câu 6: Bạn có đồng ý với quan điểm rằng người lao động trong ngành Kế toán Kiểm toán cần có khả năng làm việc 
liên ngành trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0?
  Rất đồng ý  Đồng ý một phần  Không đồng ý
Câu 7: Bạn có biết rõ về chuẩn mực quốc tế về báo cáo tài chính IFRS?
  Biết rất rõ  Chỉ nghe qua  Chưa từng nghe qua
Câu 8: Bạn có kế hoạch làm việc Kế toán Kiểm toán trong môi trường toàn cầu hóa (Làm việc tại nước ngoài, hoặc 
tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam)?
  Đã trang bị kiến thức  Đang có kế hoạch  Chưa có kế hoạch
Câu 9: Hãy liệt kê 3 (ba) yếu tố (theo độ ưu tiên giảm dần) mà theo bạn cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 ảnh 
hưởng sâu sắc nhất đến ngành Kế toán Kiểm toán?
 (1)__________________________________________________________________
 (2)__________________________________________________________________
 (3)__________________________________________________________________
Câu 10: Hãy liệt kê 3 (ba) yếu tố (theo độ ưu tiên giảm dần) mà bạn kỳ vọng một chương trình Kế toán Kiểm toán 
nên có để đáp ứng nhu cầu học tập và làm việc của bạn?
 (1)__________________________________________________________________
 (2)__________________________________________________________________
 (3)__________________________________________________________________
 -- Hết phần nội dung khảo sát --
 Xin chân thành cảm ơn.
Ảnh hưởng của cách mạng công nghiệp 4.0 ...