Xây dựng và hoàn thiện cơ chế thực hiện dân chủ trong Đảng

 18
Xây dựng và hoàn thiện cơ chế 
thực hiện dân chủ trong Đảng 
Nguyễn Đình Tường1 
1 Viện Triết học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. 
Email: ndtuong2010@gmail.com 
Nhận ngày 8 tháng 5 năm 2019. Chấp nhận đăng ngày 3 tháng 6 năm 2019. 
Tóm tắt: Thực hiện dân chủ trong Đảng không chỉ là những vấn đề cốt lõi, sống còn của Đảng mà 
còn là nhân tố quyết định bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước và xã hội. Từ khi thành 
lập đến nay, Đảng ta luôn coi thực hiện dân chủ trong Đảng là một trong những nguyên tắc hết sức 
quan trọng trong hoạt động lãnh đạo của Đảng. Trong những năm đổi mới, thực hiện dân chủ trong 
Đảng đã có những kết quả nổi bật. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện dân chủ trong Đảng vẫn 
còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập cần phải khắc phục. Chính vì vậy, xây dựng và hoàn thiện cơ chế 
thực hiện dân chủ trong Đảng là nhiệm vụ hết sức quan trọng về mặt lý luận và thực tiễn của Đảng ta 
và phải có được những giải pháp cơ bản để thực hiện chúng. 
Từ khóa: Hoàn thiện cơ chế, thực hiện dân chủ, Đảng Cộng sản Việt Nam. 
Phân loại ngành: Triết học 
Abstract: Practising democracy in the Communist Party of Vietnam is not only the core issue of 
survival of the Party but also the decisive factor to ensure its leadership towards the State and 
society. Since its establishment, the Party has always considered the practice one of the very 
important principles in its leadership. Under the renovation process, the practice of democracy in 
the Party has achieved salient results. However, in the process of practising, there are still many 
shortcomings and inadequacies that need to be overcome. Therefore, building and completing the 
mechanism for the practice is a very important task for the Party, both theoretically and practically, 
which requires fundamental solutions to implement. 
Keywords: Completing the mechanism, practicing democracy, Communist Party of Vietnam. 
Subject classification: Philosophy 
Nguyễn Đình Tường 
 19
1. Mở đầu 
Một trong những nội dung chủ đề của Đại 
hội lần thứ XII của Đảng là “Tăng cường 
xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; 
phát huy sức mạnh toàn dân tộc, dân chủ xã 
hội chủ nghĩa”. Đây cũng là một trong 
những tư tưởng cơ bản của tiêu đề Báo cáo 
Chính trị tại Đại hội này. Đồng thời phương 
châm chỉ đạo Đại hội XII của Đảng nhấn 
mạnh về “Đoàn kết - Dân chủ - Kỷ cương - 
Đổi mới”. Tất cả những tư tưởng trên đây 
của Đảng là động lực thúc đẩy quá trình 
thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, 
dân chủ, công bằng và văn minh. 
Tổng kết 30 năm đổi mới, Đảng Cộng 
sản Việt Nam tiếp tục khẳng định: xây dựng 
Đảng là nhiệm vụ then chốt, nhiệm vụ sống 
còn trong toàn bộ sự nghiệp cách mạng. 
Đảng phải thường xuyên tự đổi mới, tự 
chỉnh đốn, coi đây là quy luật tồn tại và 
phát triển của Đảng [3]. 
Những tư tưởng trên của Đại hội Đảng 
XII khái quát trên cơ sở kế thừa và phát 
triển trên các nội dung cơ bản của Cương 
lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ 
lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung phát triển 
năm 2011) về “Dân chủ xã hội chủ nghĩa là 
bản chất của chế độ ta, vừa là mục tiêu, vừa 
là động lực của sự phát triển đất nước. Xây 
dựng và từng bước hoàn thiện nền dân chủ 
xã hội chủ nghĩa, bảo đảm dân chủ được 
thực hiện trong thực tế cuộc sống ở mỗi 
cấp, trên tất cả các lĩnh vực. Dân chủ gắn 
với kỷ luật, kỷ cương và phải được thể chế 
hoá bằng pháp luật, được pháp luật bảo 
đảm”. 
Bài viết phân tích một số vấn đề lý luận 
và thực tiễn của việc thực hiện dân chủ, từ 
đó đưa ra một số giải pháp cơ bản về xây 
dựng và hoàn thiện cơ chế thực hiện dân 
chủ trong Đảng ở Việt Nam hiện nay. 
2. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về thực 
hiện dân chủ trong Đảng 
Thực tiễn cách mạng Việt Nam đã chứng 
minh dân chủ và thực hiện dân chủ trong 
Đảng được quy định bởi bản chất giai cấp 
công nhân và trên cơ sở nguyên tắc tập 
trung dân chủ. Điều này có nghĩa là dân chủ 
trong Đảng cần phải thâm nhập vào toàn bộ 
các lĩnh vực hoạt động của Đảng, nó được 
quy định, cụ thể hoá trong Điều lệ Đảng, 
trong các quy chế, quy định, nguyên tắc 
lãnh đạo, chế độ, nền nếp sinh hoạt của 
Đảng, được thể chế hoá thành các quyền 
của đảng viên và tổ chức Đảng. Đồng thời, 
cần phải hiểu rằng dân chủ trong Đảng 
không phải là mặt đối lập của “tập trung”, 
của kỷ luật, kỷ cương trong Đảng, mà trái 
lại nó có mối quan hệ biện chứng với 
chúng. 
Ngoài ra, dân chủ trong Đảng cần phải 
được nhận thức một cách toàn diện với nội 
hàm là quyền của mỗi đảng viên và mỗi tổ 
chức đảng gắn liền với trách nhiệm và 
nghĩa vụ của cá nhân và tổ chức đó. Chúng 
được thể chế hoá và được bảo đảm bằng 
các quy chế, quy định, dựa trên Cương lĩnh 
và Điều lệ Đảng, hiến pháp và pháp luật của 
Nhà nước, các điều lệ và quy định của các 
tổ chức chính trị - xã hội mà đảng viên 
tham gia. Thực tế cho thấy rằng, dân chủ 
trong Đảng đã và đang có một vị trí và vai 
trò hết sức quan trọng trong sự nghiệp cách 
mạng của nước ta. Nó góp phần phát huy 
tài năng, trí tuệ, bản lĩnh, ý chí, khả năng 
sáng tạo của mỗi đảng viên và tổ chức đảng 
trong lĩnh vực hoạt động lãnh đạo của Đảng 
Khoa học xã hội Việt Nam, số 12 - 2019 
 20
và công tác xây dựng Đảng, cũng như trong 
các hoạt động của Đảng mà có sự tham gia 
của cá nhân đảng viên. 
Vấn đề dân chủ trong Đảng có vai trò 
cực kỳ to lớn đối với sự trọng sạch, vững 
mạnh cũng như năng lực lãnh đạo của 
Đảng, hơn nữa nó còn ảnh hưởng đến sự 
tồn vong của chế độ. Cho nên, thực hiện 
dân chủ trong Đảng cần phải thường xuyên 
kết hợp với hoạt động lãnh đạo, kiểm tra, 
giám sát chặt chẽ, đồng thời nó gắn liền với 
quá trình thực hiện kỷ luật, kỷ cương của 
Đảng. Để xây dựng và hoàn thiện cơ chế 
thực hiện dân chủ trong Đảng không những 
nhận thức đầy đủ, đúng đắn tính cấp thiết, 
vai trò của dân chủ trong Đảng, mà còn 
phải hiểu được nội dung của việc thực hiện 
dân chủ trong Đảng. 
Trong thực tiễn cách mạng Việt Nam, 
nội dung này bao gồm các vấn đề như: đề 
cử, ứng cử vào cơ quan lãnh đạo các cấp 
của Đảng; tham gia góp ý xây dựng nghị 
quyết, chủ trương lãnh đạo của cấp uỷ, 
đóng góp ý kiến xây dựng đường lối, chủ 
trương, chính sách của Đảng; quyền được 
học tập, sinh hoạt Đảng, tham gia các sinh 
hoạt chính trị của đảng, pháp luật của Nhà 
nước; đấu tranh phê bình và tự phê bình 
trong thực hiện quyền giám sát, chất vấn, tố 
cáo, khiếu nại; quyền được bảo lưu ý kiến 
cá nhân và những vấn đề liên quan đến các 
nghị quyết, chủ trương, quyết định của cấp 
uỷ, tổ chức đảng; quyền được đối xử bình 
đẳng về chính trị trước kỷ luật của Đảng; 
quyền bảo vệ tư cách đảng viên Như vậy, 
dân chủ trong Đảng là một vấn đề rất nhạy 
cảm về chính trị, có nội dung khoa học rộng 
liên quan đến hoạt động của mọi cán bộ, 
đảng viên, tổ chức đảng. Trong đó nguyên 
tắc “tập trung dân chủ”, ứng cử, bầu cử, phê 
bình và tự phê bình, đoàn kết trong Đảng 
được coi là những nội dung quan trọng 
hàng đầu của dân chủ trong Đảng. 
Từ khi thành lập đến nay, Đảng Cộng 
sản Việt Nam đã nhận thức sâu sắc về vai 
trò quan trọng của việc thực hiện dân chủ 
trong Đảng, cho nên sau khi thành lập Đảng 
đã luôn quan tâm vấn đề dân chủ và thực 
hiện dân chủ trong Đảng và nó được phát 
huy trong suốt quá trình xây dựng và hoạt 
động của Đảng. Cương lĩnh, Điều lệ, các 
văn bản của Đảng đã thể hiện sâu sắc quá 
trình thực hiện dân chủ trong Đảng và chỉ 
rõ nó là một trong những nguyên tắc cơ bản 
trong mọi lĩnh vực hoạt động của Đảng. 
Phần những nhiệm vụ và giải pháp lớn 
về công tác xây dựng Đảng trong Văn kiện 
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của 
Đảng đã nêu rõ: “Tiếp tục hoàn thiện, cụ 
thể hoá, quy chế hoá nguyên tắc tập trung 
dân chủ và các nguyên tắc tổ chức, hoạt 
động của Đảng. Hoàn thiện quy chế, quy 
trình về công tác tổ chức, bảo đảm mở rộng 
và phát huy dân chủ trong Đảng” [1, tr.289-
290]. Kế thừa những tư tưởng trên, Báo cáo 
Chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần 
thứ XI của Đảng tiếp tục khẳng định: “Thật 
sự phát huy dân chủ trong sinh hoạt đảng từ 
sinh hoạt chi bộ, sinh hoạt cấp uỷ ở cơ sở 
đến sinh hoạt Ban Bí thư, Bộ Chính trị, Ban 
Chấp hành Trung ương Đảng. Thực hiện 
đúng nguyên tắc tập trung dân chủ. Chống 
quan liêu, bè phái, cục bộ địa phương, lối 
làm việc vô nguyên tắc, vi phạm kỷ luật, vi 
phạm dân chủ” [2, tr.259]. 
Trong thời gian 5 năm (2011-2015), 
Đảng ta rất quan tâm đến công tác xây dựng 
Đảng, đã ban hành Nghị quyết Trung ương 
4 khoá XI “Một số vấn đề cấp bách về xây 
dựng Đảng hiện nay”. Các cấp uỷ, tổ chức 
đảng từ Trung ương đến cơ sở đã tập trung 
lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện Nghị 
Nguyễn Đình Tường 
 21
quyết Trung ương 4 một cách nghiêm túc 
và đã đạt được những kết quả quan trọng; 
góp phần cảnh báo, nắm được từng bước 
ngăn chặn và đẩy lùi tiêu cực, suy thoái 
trong Đảng. Cùng với những kết quả đạt 
được, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc 
lần thứ XII của Đảng cũng nêu rõ: Công tác 
xây dựng Đảng trong 5 năm qua còn nhiều 
hạn chế, khuyết điểm. Việc dự báo, hoạch 
định, lãnh đạo tổ chức thực hiện chính sách 
của Đảng, pháp luật của nhà nước còn 
nhiều hạn chế. Việc thể chế hoá, xây dựng 
chương trình hành động và tổ chức thực 
hiện các nghị quyết, chỉ thị, quy định, kết 
luận của Đảng chưa kịp thời, cụ thể và hiệu 
quả Cho nên, Nghị quyết Đại hội XII của 
Đảng đã xác định phương hướng xây dựng 
Đảng trong 5 năm tới là phải đẩy mạnh hơn 
nữa công tác xây dựng Đảng, trọng tâm là 
kiên quyết, kiên trì tiếp tục thực hiện Nghị 
quyết Trung ương 4 khoá XI. Các cấp uỷ, tổ 
chức đảng, tập thể lãnh đạo cơ quan, đơn vị 
và cá nhân cán bộ lãnh đạo, quản lí các cấp 
từ Trung ương đến cơ sở nghiêm túc, tự 
giác và có kế hoạch, biện pháp phù hợp để 
khắc phục sửa chữa những yếu kém, khuyết 
điểm. 
Có thể khẳng định từ khi thành lập đến 
nay, qua các kỳ đại hội, Đảng ta luôn coi 
thực hiện dân chủ trong Đảng là một trong 
những nguyên tắc hết sức quan trọng trong 
hoạt động lãnh đạo của Đảng. Trong những 
năm đổi mới, thực hiện dân chủ trong Đảng 
đã có những bước tiến nổi bật. Đảng ta đã 
tiến hành đổi mới tổ chức và phương thức 
hoạt động của hệ thống chính trị, đặc biệt 
đã và đang tiến hành đổi mới, chỉnh đốn 
Đảng, đổi mới phương thức lãnh đạo của 
Đảng, nhờ đó dân chủ trong Đảng ngày 
càng được phát huy. Các tổ chức Đảng đã 
tiến hành thực hiện bầu cử có số dư, ban 
hành quy chế chất vấn trong Đảng, cùng 
với việc quy chế hoá hoạt động của cơ quan 
lãnh đạo các cấp đã hướng sự lãnh đạo của 
Đảng ngày càng đi vào nền nếp, kỷ luật, kỷ 
cương, dân chủ tốt hơn. Có thể nói rằng, sự 
tham gia của các tổ chức cơ sở đảng và 
đảng viên vào quá trình xây dựng, hoạch 
định, thực hiện đường lối, chủ trương, 
chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà 
nước ngày càng được mở rộng và hiệu quả. 
Sinh hoạt dân chủ trong các tổ chức đảng 
đã có những tiến bộ rõ rệt. Những kết quả 
đó đã có ảnh hưởng mạnh mẽ đến quá trình 
xây dựng và hoàn thiện cơ chế thực hiện 
dân chủ trong Đảng nói riêng và phát huy 
dân chủ trong xã hội nói chung. Tuy nhiên, 
bên cạnh những thành tích kể trên, trong 
quá trình thực hiện dân chủ trong Đảng vẫn 
còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập cần phải 
khắc phục. 
Thứ nhất, nhận thức của đảng viên về 
bản chất của nguyên tắc tập trung dân chủ 
trong xây dựng Đảng nói chung và thực 
hiện dân chủ trong Đảng nói riêng còn chưa 
đúng đắn. Một số đảng viên thường 
nghiêng về thừa nhận nội dung của nguyên 
tắc tập trung dân chủ đã được khẳng định 
trong Điều lệ Đảng mà chưa tìm hiểu sâu 
sắc bản chất của nguyên tắc này. Vì vậy vẫn 
còn tồn tại tình trạng việc thực hiện nguyên 
tắc tập trung dân chủ còn mang tính chất 
thụ động, duy trì quá lâu chế độ tập trung 
quan liêu bao cấp. 
Thứ hai, dân chủ trong Đảng vẫn còn 
mang tính chất hình thức. Nghị quyết Đại 
hội XI của Đảng đã xác nhận “Việc thực 
hành dân chủ còn mang tính hình thức, có 
tình trạng lợi dụng dân chủ gây chia rẽ, mất 
đoàn kết nội bộ, gây rối ảnh hưởng đến trật 
tự an toàn xã hội” [2, tr.171]. 
Khoa học xã hội Việt Nam, số 12 - 2019 
 22
Thực tế cho thấy, dân chủ trong việc 
tham gia xây dựng nghị quyết, chủ trương 
lãnh đạo của cấp uỷ, ở nhiều chi bộ, tổ chức 
đảng, đảng viên vẫn còn qua loa, đại khái, 
không quan tâm đến nội dung, thực chất 
của nghị quyết, ít tham gia ý kiến xây dựng 
mà tán thành là chủ yếu. Trong sinh hoạt, 
đảng viên thường có tâm lí ngại phát biểu, 
thường là tán thành theo ý kiến của cấp uỷ 
và bí thư về những vấn đề, nội dung được 
đặt ra. Việc tự phê bình và phê bình nhiều 
nơi mang tính hình thức, chất lượng còn 
thấp, ngại va chạm, có tư tưởng “dĩ hoà vi 
quý”, chưa thực sự sâu sát thực tế. Vẫn còn 
biểu hiện quan liêu, cửa quyền, chưa thực 
hiện đúng đắn nguyên tắc tập trung dân 
chủ. Đặc biệt, một số đảng viên lãnh đạo 
cấp uỷ, chính quyền còn biểu hiện tính gia 
trưởng, chuyên quyền, độc đáo, áp đặt, mất 
dân chủ, không chịu lắng nghe ý kiến của 
quần chúng, đảng viên, tổ chức, tập thể. 
Thể hiện rõ nhất về tình trạng dân chủ còn 
mang tính chất hình thức trong Đảng là ở 
chỗ vẫn còn hiện tượng trong bầu cử cấp 
uỷ, bí thư cấp uỷ với tổ chức bầu tròn, 
không có số dư. Đồng thời, trong việc bỏ 
phiếu đánh giá cán bộ, lấy phiếu tín nhiệm, 
bỏ phiếu xác nhận chất lượng đảng viên vẫn 
còn hình thức. Quá trình thực hiện quy chế 
chất vấn trong Đảng vẫn mang tính hình 
thức, hiệu quả và chất lượng không cao. Do 
chưa xây dựng và thực hiện nghiêm túc các 
quy chế, nhất là quy chế phối hợp giữa cá 
nhân lãnh đạo với tập thể cấp uỷ và lãnh 
đạo cơ quan, đơn vị. 
Dân chủ còn chưa gắn liền với kỷ luật, 
kỷ cương. Thậm chí, một số đảng viên còn 
lợi dụng nguyên tắc tập trung dân chủ ở quy 
định thiểu số phục tùng đa số để chạy chọt, 
lừa dối, mua chuộc để có được đa số ủng 
hộ, nhằm có chức, có quyền, phục vụ cho 
lợi ích cá nhân, phe nhóm, làm ảnh hưởng, 
tác động xấu đến năng lực lãnh đạo, sức 
chiến đấu, vai trò, uy tín của Đảng, làm 
giảm niềm tin của quần chúng nhân dân đối 
với Đảng, đe doạ đến sự tồn vong của 
Đảng, đối với vai trò lãnh đạo nhà nước và 
xã hội của Đảng cầm quyền. Đặc biệt, một 
số đảng viên lợi dụng dân chủ để tuyên 
truyền ý kiến cá nhân, không thực hiện 
đúng nghị quyết của tổ chức đảng, làm cho 
tình hình phức tạp thêm. Thực tế cho thấy 
nhiều cấp uỷ, tổ chức đảng chưa thực hiện 
tốt công tác kiểm tra, giám sát thi hành kỷ 
luật đảng, một số khuyết điểm, sai lầm của 
cá nhân đảng viên, tổ chức đảng vẫn chưa 
được phát hiện, xử lý kịp thời. Đặc biệt, ở 
một số tổ chức đảng, một bộ phận đảng 
viên vẫn còn diễn ra tình trạng kỷ luật, kỷ 
cương không nghiêm, đoàn kết nội bộ chưa 
tốt, còn chia bè kéo cánh Từ tình hình 
thực tiễn ở một số bộ phận tổ chức đảng, 
Đại hội XI của Đảng chỉ rõ: “Sự đoàn kết 
nhất trí ở không ít cấp uỷ chưa tốt” [2, 
tr.175]. 
Một số cấp uỷ, chính quyền, cán bộ lãnh 
đạo cán bộ chủ chốt các cấp chưa nhận thức 
đầy đủ, đúng đắn về vai trò, tác dụng của 
giám sát và phản biện xã hội. Không ít 
người coi giám sát và phản biện xã hội là 
“soi mói”, “bới lông tìm vết”, từ đó dẫn đến 
tình trạng phối hợp không tốt giữa chủ thể 
giám sát và phản biện xã hội, thậm chí còn 
hiện tượng tránh né hoặc đối phó, làm qua 
loa, chiếu lệ trong các kết luận, giám sát và 
phản biện xã hội. 
3. Giải pháp xây dựng và hoàn thiện cơ 
chế thực hiện dân chủ trong Đảng 
Thứ nhất, cần phải nhận thức rõ và sâu sắc 
về ý nghĩa, vị trí và vai trò quan trọng của 
quá trình thực hiện dân chủ trong Đảng. 
Nguyễn Đình Tường 
 23
Thực hiện dân chủ trong Đảng là một trong 
những nguyên tắc cơ bản trong mọi hoạt 
động của Đảng. Vì vậy, thực hiện tốt dân 
chủ trong Đảng là cơ sở lý luận và thực tiễn 
quan trọng để giữ vững và nâng cao vị trí, 
vai trò lãnh đạo của Đảng với tư cách là 
đảng cầm quyền, củng cố niềm tin của quần 
chúng nhân dân đối với Đảng. Đồng thời, 
thực hiện tốt dân chủ trong Đảng cũng là 
giải pháp ngăn ngừa, hạn chế, đấu tranh 
chống lại những biểu hiện “tự diễn biến”, 
“tự chuyển hoá” trong nội bộ Đảng, khắc 
phục sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo 
đức, lối sống trong hàng ngũ cán bộ, đảng 
viên, giữ gìn sự đoàn kết trong Đảng, sự 
đồng thuận trong xã hội. 
Thứ hai, cần nhận thức và thực hiện 
đúng đắn nguyên tắc tập trung dân chủ 
trong xây dựng Đảng. Đầu tiên cần nhận 
thức được bản chất của nguyên tắc tập 
trung dân chủ và làm rõ những sai lầm cần 
khắc phục. Trong thực tiễn hoạt động xây 
dựng Đảng thường xảy ra hai trường hợp 
sai lầm mang tính cực đoan. Đó là tập trung 
không trên cơ sở dân chủ và dân chủ không 
trong phạm vi tập trung. 
Việc thực hiện đúng đắn nguyên tắc tập 
trung dân chủ trong xây dựng Đảng đòi hỏi 
từng cán bộ, đảng viên, các tổ chức đảng 
các cấp phải nghiêm chỉnh chấp hành các 
nội dung của nguyên tắc đã được khẳng 
định trong Điều 9, Điều lệ Đảng Cộng sản 
Việt Nam. Đồng thời, cần phải thực hiện 
đúng đắn một số yêu cầu sau đây: (1) Đảng 
viên và cán bộ lãnh đạo các cấp của Đảng 
phải tuyệt đối trung thành với chủ nghĩa 
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên 
định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa 
xã hội; (2) Đảng viên và tổ chức Đảng phải 
chấp hành nghiêm chỉnh nghị quyết, chỉ thị, 
quyết định, quy định, quy chế, chính sách 
của Đảng và pháp luật của Nhà nước; (3) 
Đảng viên và cán bộ lãnh đạo các cấp của 
Đảng thường xuyên giữ gìn phẩm chất 
chính trị, đạo đức cách mạng, kiên quyết 
bảo vệ cái đúng, đấu tranh với cái sai, giữ 
nghiêm kỷ luật, kỷ cương, đoàn kết cán bộ, 
đảng viên. 
Thứ ba, đẩy mạnh học tập và làm theo tư 
tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. 
Mọi cán bộ, đảng viên, tổ chức đảng phải 
xem đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng. 
Đồng thời, phải coi đây là nhiệm vụ quan 
trọng thường xuyên của cán bộ, đảng viên 
và tổ chức đảng để phấn đấu trở thành 
những con người có đạo đức, lối sống tốt 
đẹp cho nhân dân noi theo. Cần phải học 
tập Bác Hồ và thấm nhuần sâu sắc phong 
cách dân chủ, gắn bó với tập thể, tôn trọng, 
lắng nghe ý kiến của tập thể, của đảng viên 
và quần chúng nhân dân. Phải quán triệt sâu 
sắc tư tưởng về “Cần - Kiệm - Liêm - 
Chính - Chí công vô tư” để trở thành người 
cán bộ, đảng viên là công bộc của dân. Hơn 
nữa, phải mở rộng dân chủ để phát huy sức 
mạnh của tập thể. Học Bác Hồ về phong 
cách dân chủ trong việc chuẩn bị nghị 
quyết, để nghị quyết của Đảng đi vào cuộc 
sống, hợp với lòng dân. Chống mọi biểu 
hiện “Đảng xa dân” và “Dân thiếu tin vào 
Đảng”. 
Thứ tư, cần phải giữ gìn, củng cố và xây 
dựng sự đoàn kết nhất trí của Đảng. 
Đoàn kết nhất trí là vấn đề sống còn của 
cách mạng, là sức mạnh vốn có của Đảng, 
giữ gìn sự đoàn kết nhất trí là giữ gìn sinh 
mệnh của Đảng, là cơ sở để củng cố đại 
đoàn kết toàn dân tộc. Để hoàn thành nhiệm 
vụ quan trọng này đảng viên và tổ chức 
Đảng cần phải tập trung thực hiện những 
biện pháp cụ thể sau: (1) Tổ chức đảng phải 
không ngừng giáo dục nâng cao nhận thức, 
Khoa học xã hội Việt Nam, số 12 - 2019 
 24
tính đảng cho cán bộ, đảng viên để thường 
xuyên coi trọng việc giữ gìn, củng cố và 
xây dựng khối đoàn kết nhất trí trong Đảng. 
Đồng thời, cấp uỷ cần chỉ đạo kiểm tra để 
kịp thời phát hiện ra được nguyên nhân gây 
mất đoàn kết; (2) Nâng cao chất lượng tự 
phê bình và phê bình gắn liền với phát huy 
dân chủ trong Đảng. Thực hiện tốt nhiệm 
vụ này sẽ phát huy được ưu điểm, phát hiện 
khuyết điểm để giúp nhau sửa chữa, giải 
quyết kịp thời những ý kiến bất đồng trong 
nội bộ. Đồng thời, cần mở rộng dân chủ để 
giải quyết những khó khăn, không thống 
nhất trong tổ chức Đảng. Vì vậy, cấp uỷ cần 
bình tĩnh, nắm vững nguyên tắc tập trung 
dân chủ để giải quyết vấn đề một cách hợp 
lí. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng 
định: “Trong Đảng thực hành dân chủ rộng 
rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê 
bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố 
và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của 
Đảng” [4, tr.510]; (3) Không ngừng xây 
dựng và hoàn thiện quy chế, quy định, xác 
định quyền hạn, trách nhiệm của cá nhân, tổ 
chức liên quan. Ở đây cần phải quán triệt 
đầy đủ về tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ 
trách, đặc biệt là phát huy vai trò, trách 
nhiệm của người lãnh đạo cao nhất. Đây là 
biện pháp nhằm khắc phục thái độ vô trách 
nhiệm, quan liêu “cha chung không ai 
khóc”, nếu mắc phải khuyết điểm thường 
đổ lỗi cho tập thể; (4) Kiên quyết chống chủ 
nghĩa cá nhân và chủ nghĩa cơ hội trong 
Đảng. Như chúng ta biết, chủ nghĩa cá nhân 
là nguồn gốc tư tưởng nảy sinh ra chủ nghĩa 
cơ hội. Lợi ích nhóm, bè phái, phe nhóm là 
cơ sở tồn tại của chủ nghĩa cơ hội trong 
Đảng. Tất cả nhân tố trên là những lực cản 
gây nên sự mất đoàn kết, thiếu tính tổ chức 
kỷ luật, kém tinh thần trách nhiệm. Khi trở 
thành đảng cầm quyền, những kẻ cơ hội tìm 
mọi cách luồn lọt để có được đặc quyền, 
đặc lợi, có dịp để tham ô, tham nhũng. Cho 
nên, cán bộ, đảng viên phải thực hành liêm, 
chính, chí công vô tư để phục vụ nhân dân, 
phục vụ đất nước. Như vậy, chống chủ 
nghĩa cá nhân không những góp phần củng 
cố, phát triển khối đoàn kết nhất trí mà còn 
thực hiện tốt công tác bảo vệ Đảng trong 
bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay. 
Thứ năm, xây dựng và hoàn thiện hệ 
thống các quy chế, quy định có liên quan 
đến dân chủ trong Đảng. Xây dựng, bổ sung 
và hoàn thiện quy chế phân cấp quản lí cán 
bộ; quy chế bổ nhiệm, miễn nhiệm, khen 
thưởng, kỷ luật cán bộ; quy chế chất vấn 
trong Đảng; quy chế bầu cử; quy định lấy 
phiếu tín nhiệm theo hướng mở rộng đối 
tượng tham gia đảm bảo thực sự dân chủ, 
khách quan. Đặc biệt, cần quan tâm đến 
việc mở rộng dân chủ trực tiếp trong Đảng. 
Có cơ chế cụ thể để nhân dân có thể tham 
gia góp ý, phản biện xây dựng và giám sát 
công việc của Đảng, đặc biệt là về lãnh đạo, 
chỉ đạo phát triển kinh tế - xã hội, trước hết 
là những vấn đề có liên quan trực tiếp đến 
đời sống của người dân. 
Thứ sáu, thực hiện tốt quy chế dân chủ ở 
cơ sở và pháp luật dân chủ ở xã, phường, 
thị trấn. Việc đối thoại trực tiếp với nhân 
dân, thực hiện tốt công tác tiếp dân, giải 
quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công 
dân đã góp phần hướng tới xây dựng Chính 
phủ liêm chính, kiến tạo, đồng thời góp 
phần đẩy mạnh thực hiện dân chủ trong 
Đảng từ cấp cơ sở địa phương cho đến 
Trung ương. Đặc biệt, việc thực hiện quy 
chế dân chủ ở cơ sở phải gắn với quá trình 
triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 
4, khoá XII của Đảng về xây dựng, chỉnh 
đốn Đảng và Chỉ thị số 05 của Bộ Chính trị 
Nguyễn Đình Tường 
 25
về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, 
đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. 
Thứ bảy, thực hiện tốt công tác kiểm 
tra, giám sát. Để góp phần thực hiện dân 
chủ trong Đảng đạt được hiệu quả cao, cần 
phải chú trọng đến kiểm tra, giám sát cấp 
uỷ các cấp trong việc thực hiện Điều lệ 
Đảng, nghị quyết, đường lối, chính sách 
của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Đồng 
thời, cần tập trung kiểm tra, giám sát việc 
thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, 
quy chế làm việc, thực hiện dân chủ trong 
Đảng, đặc biệt là trong công tác cán bộ. 
Ngoài ra, hàng năm cần phải quan tâm đến 
việc nghiên cứu, đưa ra các hình thức đánh 
giá cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng về 
công tác thực hiện dân chủ trong Đảng. 
Thứ tám, triển khai thực hiện tốt Nghị 
quyết Trung ương 4, khoá XII của Đảng về 
xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Mỗi cán bộ, 
đảng viên cũng như cấp uỷ, tổ chức đảng 
các cấp cần phải được kiểm điểm, đánh giá 
rõ ràng ưu điểm, khuyết điểm trong việc 
thực hiện dân chủ. Đồng thời, cần tổ chức 
cho các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân 
dân góp ý xây dựng Đảng, chuẩn bị tốt báo 
cáo chính trị và công tác nhân sự cấp uỷ các 
cấp trong nhiệm kỳ tới theo quy định, 
hướng dẫn của Trung ương bảo đảm dân 
chủ, công khai, quyết tâm thực hiện phương 
hướng, nhiệm vụ đề ra trong nhiệm kỳ tới. 
4. Kết luận 
Thực hiện dân chủ trong Đảng có ảnh 
hưởng to lớn đến phát huy trí tuệ, bản lĩnh, 
tài năng, ý chí giải pháp sức sáng tạo của 
mỗi cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng 
trong hoạt động lãnh đạo của Đảng và công 
tác xây dựng Đảng, trong các lĩnh vực hoạt 
động của Đảng mà đảng viên tham gia. 
Chính vì vậy, xây dựng và hoàn thiện cơ 
chế thực hiện dân chủ trong Đảng là rất cần 
thiết và là yêu cầu khích lệ để thường xuyên 
tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và đáp 
ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng ở 
nước ta trong giai đoạn hiện nay. Đồng 
thời, xây dựng và hoàn thiện cơ chế thực 
hiện dân chủ trong Đảng nhằm mở rộng dân 
chủ trong Đảng, phát huy cao độ trí tuệ, khả 
năng sáng tạo của tất cả đảng viên, tổ chức 
Đảng, hơn nữa là hạn chế đến mức tối thiểu 
những biểu hiện vi phạm dân chủ hoặc lợi 
dụng dân chủ để làm mất đoàn kết, chia rẽ 
nội bộ Đảng. 
Tài liệu tham khảo 
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện 
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb 
Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện 
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb 
Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
[3] Đảng Cộng sản Việt Nam (2015), Báo cáo 
Tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 
30 năm đổi mới (1986 - 2016), Nxb Chính trị 
quốc gia, Hà Nội. 
[4] Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, t.12, Nxb 
Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
[5] Hồ Chí Minh (2002), Toàn tập, t.7, 10 Nxb 
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
Khoa học xã hội Việt Nam, số 12 - 2019 
 26