Vai trò bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong tố tụng hành chính của viện kiểm sát nhân dân ở Việt Nam hiện nay

57Số 03 - 2018 Khoa học Kiểm sát
Vai trò bảo vệ QCN, QCD trong tố tụng hành chính của VKSND được thể hiện qua việc thực hiện 
chức năng, nhiệm vụ của VKSND trong tố 
tụng hành chính, mà cụ thể chính là công 
tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành 
chính của VKSND. Trên cơ sở cụ thể hóa 
quy định của Hiến pháp năm 2013 và Luật 
tổ chức VKSND năm 2014 về chức năng 
kiểm sát hoạt động tư pháp và nhiệm vụ 
hiến định bảo vệ QCN, QCD của VKSND, 
theo đó, hoạt động kiểm sát việc tuân theo 
pháp luật trong tố tụng hành chính của 
VKSND được xác định từ khi Tòa án thụ lý 
vụ đến khi kết thúc việc giải quyết vụ án. 
1. Vai trò bảo vệ quyền con người, 
quyền công dân trong tố tụng hành 
chính của VKSND theo Luật tố tụng 
hành chính năm 2015
Bảo vệ QCN, QCD trong tố tụng hành 
chính của VKSND được thể hiện thông qua 
chức năng, nhiệm vụ kiểm sát việc tuân 
theo pháp luật trong tố tụng hành chính của 
VKSND. Trên cơ sở Luật TTHC năm 2015 
quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Viện 
trưởng, Phó viện trưởng, Kiểm sát viên, 
Kiểm tra viên trong việc bảo vệ QCN, QCD 
trong tố tụng hành chính của VKSND thể 
hiện qua những nội dung cơ bản sau đây:
Thứ nhất, bảo vệ QCN, QCD thông qua 
hoạt động kiểm sát thụ lý vụ án hoặc kiểm sát 
trả lại đơn khởi kiện 
* Thạc sĩ, Khoa Nhà nước và Pháp luật, Trường Đại 
học Kiểm sát Hà Nội
VAI TRÒ BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CÔNG DÂN
TRONG TỐ TỤNG HÀNH CHÍNH CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
LÊ NGỌC DUY * 
Trên cơ sở Luật tố tụng hành chính (TTHC) năm 2015, bài viết tập trung 
phân tích, làm rõ vai trò bảo vệ quyền con người, quyền công dân (QCN, 
QCD) trong tố tụng hành chính của Viện kiểm sát nhân dân (VKSND). Từ đó, 
đưa ra một số kiến nghị sửa đổi, bổ sung các quy định về vai trò bảo vệ QCN, 
QCD trong tố tụng hành chính của VKSND.
 Từ khóa: Bảo vệ quyền con người, quyền công dân, tố tụng hành chính, 
Viện Kiểm sát nhân dân.
On the foundation of the Administrative Procedure Code of 2015, 
the paper finds its interest in analyzing and clarifying the role of the 
People’s Procuracies on protecting human rights and citizen rights in the 
administrative proceedings. Finally, it proposes some supplements and 
amendments for the regulations on the role of the People’s Procuracies 
on protecting the human rights and citizen rights in the administrative 
proceedings. 
Keywords: Protecting human rights, citizen rights, administrative 
proceedings, the People’s Procuracies.
VAI TRÒ BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CÔNG DÂN...
58 Khoa học Kiểm sát Số 03 - 2018
Theo Điều 124 Luật TTHC năm 
2015, để bảo đảm quyền khởi kiện của 
cá nhân, công dân, khi nhận được văn 
bản trả lại đơn khởi kiện do Tòa án gửi 
thì Kiểm sát viên (KSV) được phân công 
kiểm sát việc trả lại đơn khởi kiện phải 
thực hiện hoạt động kiểm sát căn cứ trả 
lại đơn. Trường hợp Tòa án trả lại đơn 
khởi kiện không đúng pháp luật thì KSV 
báo cáo với Viện trưởng VKS để thực 
hiện quyền kiến nghị với Chánh án đã 
trả lại đã trả lại đơn khởi kiện, Tòa án 
phải xem xét, giải quyết kiến nghị đó 
(thông qua phiên họp) có sự tham gia 
của VKS cùng cấp. Nếu Chánh án Tòa 
án cùng cấp ra quyết định giữ nguyên 
việc trả lại đơn khởi kiện mà VKS cùng 
cấp vẫn không đồng ý thì có quyền kiến 
nghị với Chánh án Tòa án cấp trên trực 
tiếp xem xét, giải quyết. Ngoài ra, trường 
hợp người khởi kiện khiếu nại về việc 
trả lại đơn khởi kiện, Thẩm phán được 
phân công giải quyết khiếu nại phải mở 
phiên họp giải quyết với sự tham gia 
của VKS cùng cấp và người khiếu nại. 
Theo đó, Viện trưởng phân công Kiểm 
sát viên tham gia phiên họp xem xét, 
giải quyết khiếu nại, kiến nghị về việc 
trả lại đơn khởi kiện của Tòa án theo quy 
định tại khoản 3 Điều 124 Luật TTHC và 
hướng dẫn tại Điều 26 Thông tư liên tịch 
số 03/2016(1). Do vậy, việc pháp luật tố 
tụng hành chính ghi nhận sự có mặt của 
VKS tại phiên họp giải quyết khiếu nại, 
kiến nghị và phát biểu ý kiến về việc trả 
lại đơn khởi kiện cho thấy vai trò, trách 
nhiệm của VKS trong việc bảo đảm sự 
tuân thủ pháp luật của các chủ thể; đồng 
1  Khoản 1 Điều 9 Quyết định số 282/QĐ - VKSTC 
về việc ban hành quy chế công tác kiểm sát việc giải 
quyết các vụ án hành chính của Viện trưởng VKSND 
tối cao.
thời, việc thực hiện quyền kiến nghị (ở 
hai cấp xét xử của Tòa án) để yêu cầu 
Tòa án xem xét lại việc trả lại đơn khởi 
kiện cũng là điều kiện bảo đảm hiệu quả 
hoạt động kiểm sát trả lại đơn khởi kiện 
của cá nhân, công dân trước khả năng vi 
phạm quyền của họ từ phía Tòa án.
Đối với việc thụ lý vụ án hành 
chính, hoạt động kiểm sát của VKS góp 
phần bảo đảm hoạt động thụ lý của 
Tòa án đúng quy định của pháp luật, 
là hoạt động tố tụng đầu tiên, là cơ sở 
phát sinh các quyền và nghĩa vụ tố tụng 
của cá nhân, công dân trong quá trình 
giải quyết vụ án hành chính. Do đó, khi 
nhận được thông báo thụ lý do Tòa án 
gửi, Viện trưởng VKSND tổ chức chỉ đạo 
thực hiện công tác kiểm sát việc tuân 
theo pháp luật trong tố tụng hành chính, 
như phân công KSV, KTV tiến hành hoạt 
động tố tụng đối với vụ án, thông báo 
cho Tòa án biết. Trên cơ sở đó, KSV tiến 
hành các hoạt động kiểm sát theo quy 
định như kiểm tra tính hợp pháp của 
việc khởi kiện, xác định vụ việc có thuộc 
thẩm quyền giải quyết của Tòa án, nội 
dung và hình thức của thông báo thụ 
lý, thời hạn gửi thông báo cho VKS có 
đúng quy định pháp luật, việc thu thập 
chứng cứ và lập hồ sơ vụ án hành chính 
của Tòa án. Khi nghiên cứu hồ sơ, KSV 
phải đánh gia tính khách quan, tính hợp 
pháp, có căn cứ của các tài liệu, chứng 
cứ do các bên đương sự cung cấp hoặc 
do Tòa án xác minh, thu thập theo quy 
định pháp luật. KSV kiểm sát việc lập 
hồ sơ vụ án hành chính, nhằm đảm bảo 
việc lập hồ sơ của Tòa án được đầy đủ, 
khách quan, đúng pháp luật, góp phần 
giải quyết vụ án nhanh chóng, kịp thời, 
chính xác, qua đó, bảo đảm quyền và 
LÊ NGỌC DUY
59Số 03 - 2018 Khoa học Kiểm sát
lợi ích hợp pháp của người khởi kiện. 
Trường hợp phát hiện vi phạm thì báo 
cáo lãnh đạo VKS thực hiện quyền kiến 
nghị khắc phục vi phạm và phòng ngừa 
vi phạm(1).
Thứ hai, bảo vệ QCN, QCD thông qua 
việc tham gia phiên toà, phiên họp giải quyết 
vụ án hành chính của VKSND
Theo quy định của Luật TTHC năm 
2015, VKS tham gia phiên tòa, phiên họp 
giải quyết vụ án hành chính với vai trò là 
cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến 
hành tố tụng. Tại Điều 25 Luật TTHC 
năm 2015 đã quy định cụ thể các trường 
hợp VKSND tham gia phiên tòagiải 
quyết vụ án hành chính. Trong tố tụng 
hành chính, đối với quyết định hành 
chính, hành vi hành chính liên quan đến 
quyền, lợi ích hợp pháp của người chưa 
thành niên, người mất năng lực hành vi 
dân sự, người bị hạn chế năng lực hành 
vi dân sự, người có khó khăn trong nhận 
thức, làm chủ hành vi, nếu họ không có 
người khởi kiện thì VKS kiến nghị UBND 
cấp xã nơi người đó cư trú cử người giám 
hộ đứng ra khởi kiện vụ án hành chính 
để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho 
người đó.
Lần đầu tiên Luật TTHC năm 2015 
đã quy định đối với trường hợp KSV 
được Viện trưởng phân công tham gia 
phiên tòa, phiên họpsơ thẩm hoặc phiên 
tòa, phiên họp phúc thẩm mà vắng mặt 
thì Hội đồng xét xử vẫn tiến hành việc 
xét xử, không hoãn phiên tòa, trừ trường 
hợp VKS kháng nghị phúc thẩm (Điều 
156 và Điều 224). Quy định này nhằm 
1  Khoản 2 Điều 10 Quyết định số 282/QĐ - VKSTC 
về việc ban hành quy chế công tác kiểm sát việc giải 
quyết các vụ án hành chính của Viện trưởng VKSND 
tối cao.
bảo đảm cho việc xét xử, giải quyết vụ án 
hành chính được nhanh chóng, kịp thời, 
đề cao trách nhiệm của KSV và của VKS. 
Tuy nhiên, trên thực tế quy định này cũng 
ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động xét 
xử theo xu thế không thuận lợi cho người 
tham gia tố tụng, nhất là thiếu vắng chủ 
thể giám sát đối với hoạt động của Hội 
đồng xét xử. Bên cạnh đó, khi KSV trực 
tiếp tham gia các phiên họp, phiên tòa và 
phát biểu ý kiến tại phiên tòa đã bảo đảm 
việc tuân theo pháp luật tố tụng của Hội 
đồng xét xử, phòng ngừa và kịp thời xử 
lý các vi phạm QCN, QCD từ cơ quan Tòa 
án. Đồng thời, tại phiên tòa, KSV trực tiếp 
tham gia trả lời, đặt câu hỏi, tranh luận, 
đối đáp để làm sáng tỏ các nội dung của 
vụ án, một mặt góp phần bảo đảm phán 
quyết của Tòa án đúng pháp luật, mặt 
khác tạo lòng tin từ phía người dân đối 
với cơ quan bảo vệ pháp luật, qua đó, bảo 
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, 
công dân.
Tương ứng với từng giai đoạn tố tụng 
trong quá trình giải quyết vụ án hành 
chính, để bảo vệ QCN, QCD của người 
đương sự và người tham gia tố tụng 
khác theo quy định tại Luật TTHC năm 
2015, phương thức bảo vệ QCN, QCD của 
VKSND được thể hiện thông qua hoạt 
động trực tiếp của Viện trưởng, KSV khi 
thực hiện các quyền yêu cầu, kiến nghị, 
kháng nghị.
Như vậy, việc VKS tham gia phiên toà, 
phiên họp giải quyết vụ án hành chính thể 
hiện vị trí, vai trò của VKS trong tố tụng 
hành chính, qua đó củng cố niềm tin vào 
pháp luật của đương sự và người tham gia 
tố tụng khác, góp phần quan trọng trong 
việc bảo vệ QCN, QCD trong tố tụng hành 
chính khi có sự tham gia của VKS.
VAI TRÒ BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CÔNG DÂN...
60 Khoa học Kiểm sát Số 03 - 2018
Thứ ba, bảo vệ QCN, QCD thông qua 
việc KSV phát biểu ý kiến của VKS về việc giải 
quyết vụ án hành chính tại phiên tòa sơ thẩm, 
phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm.
Về việc KSV phát biểu quan điểm, 
đường lối của VKS trong giải quyết vụ 
án hành chính được quy định trong Luật 
TTHC năm 2015, cụ thể như sau:
- Tại phiên tòa sơ thẩm, theo Điều 190 
Luật TTHC năm 2015 quy định: “Sau khi 
những người tham gia tố tụng tranh luận 
và đối đáp xong, KSV phát biểu ý kiến về 
việc tuân theo pháp luật tố tụng của Thẩm 
phán, Hội thẩm nhân dân, Thư ký phiên 
tòa và của người tham gia tố tụng trong 
quá trình giải quyết vụ án, kể từ khi thụ 
lý cho đến trước thời điểm Hội đồng xét 
xử nghị án và phát biểu ý kiến về việc giải 
quyết vụ án. Ngay sau khi kết thúc phiên 
tòa, Kiểm sát viên phải gửi văn bản phát 
biểu ý kiến cho Tòa án để lưu vào hồ sơ 
vụ án”.
Về phát biểu của Kiểm sát viên tại 
phiên tòa sơ thẩm được thực hiện theo 
Điều 27 Thông tư số 03/2016/TTLT-
VKSNDTC-TANDTC quy định việc phối 
hợp giữa VKSND và TAND trong việc thi 
hành một số quy định của Luật TTHC.
- Tại phiên tòa phúc thẩm, theo khoản 
4 Điều 243 Luật TTHC năm 2015 quy định 
phát biểu của KSV tại phiên họp phúc 
thẩm đối với quyết định của Tòa án cấp 
sơ thẩm bị kháng cáo, kháng nghị “Kiểm 
sát viên Viện kiểm sát cùng cấp tham gia 
phiên họp phúc thẩm và phát biểu ý kiến 
về việc giải quyết kháng cáo, kháng nghị 
trước khi Hội đồng xét xử phúc thẩm ra 
quyết định. Hội đồng xét xử quyết định 
hoãn phiên họp khi KSV vắng mặt trong 
trường hợp Viện kiểm sát có kháng nghị”. 
Về phát biểu của Kiểm sát viên tại 
phiên tòa phúc thẩm được thực hiện 
theo Điều 29 Thông tư số 03/2016/TTLT-
VKSNDTC-TANDTC quy định việc phối 
hợp giữa VKSND và TAND trong việc thi 
hành một số quy định của Luật TTHC.
 Để bảo vệ QCN, QCD của người 
kháng cáo, trong trường hợp chỉ có kháng 
cáo của đương sự thì Kiểm sát viên phát 
biểu những vấn đề sau đây: (1) Tính có 
căn cứ và hợp pháp của kháng cáo; (2) 
Việc tuân theo pháp luật của người tiến 
hành tố tụng và người tham gia tố tụng 
trong quá trình giải quyết vụ án ở giai 
đoạn phúc thẩm; (3) Quan điểm về việc 
giải quyết đối với bản án, quyết định sơ 
thẩm hoặc phần bản án, quyết định sơ 
thẩm bị kháng cáo. 
- Tại phiên tòa giám đốc thẩm và 
tái thẩm, Luật TTHC năm 2015 bổ sung 
thêm quy định mới là đại diện VKS phát 
biểu ý kiến về quyết định kháng nghị 
thay vì chỉ phát biểu về việc giải quyết 
vụ án hành chính như Luật TTHC năm 
2010 trước đây.
Về phát biểu của Kiểm sát viên tại 
phiên tòa giám đốc thẩm, tái thẩm được 
thực hiện theo Điều 30 Thông tư số 
03/2016/TTLT-VKSNDTC-TANDTC quy 
định việc phối hợp giữa VKSND và TAND 
trong việc thi hành một số quy định của 
Luật TTHC.
Dưới góc độ khoa học pháp lý và thực 
tiễn xét xử các vụ án hành chính ở nước 
ta hiện nay, chúng tôi cho rằng việc quy 
định cho VKSND được tham gia sâu hơn 
vào việc giải quyết vụ án hành chính, theo 
đó quy định cho KSV phát biểu ý kiến của 
VKS về việc giải quyết vụ án hành chính 
tại phiên tòa, phiên họp sơ thẩm, phúc 
LÊ NGỌC DUY
61Số 03 - 2018 Khoa học Kiểm sát
thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm là hoàn 
toàn hợp lý và mang tính cấp thiết thể 
hiện trên các phương diện sau đây:
+ KSV phát biểu ý kiến về việc giải 
quyết vụ không có nghĩa là Hội đồng xét 
xử phải theo ý kiến hay phải phụ thuộc 
vào ý kiến của KSV, mà càng làm phong 
phú hơn về quan điểm, đường lối giải 
quyết vụ án, đưa ra thêm lập luận, tình 
tiết trên cơ sở nghiên cứu vụ án để Hội 
đồng xét xử có đánh giá khách quan, tạo 
cơ sở pháp lý cho Hội đồng xét xử đưa ra 
phán quyết cuối cùng. Do vậy việc KSV 
phát biểu ý kiến về đường lối giải quyết 
vụ án không làm mất đi tính độc lập xét 
xử của Tòa án theo nguyên tắc Tòa án xét 
xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, mà 
đó cũng chỉ là một ý kiến để Hội đồng xét 
xử tham khảo cũng như ý kiến của các 
đương sự hoặc luật sự, giúp cho Hội đồng 
xét xử có thêm một kênh thông tin quan 
trọng để xem xét việc kháng nghị là có căn 
cứ hay không, từ đó quyết định việc chấp 
nhận hay không chấp nhận kháng nghị để 
đưa ra phán quyết đúng với sự thật khách 
quan của vụ án.
+ KSV phát biểu ý kiến về việc giải 
quyết vụ án sẽ góp phần bảo vệ quyền và 
lợi ích hợp pháp của đương sự và người 
tham gia tố tụng khác. Sự tham gia của 
VKS tại phiên tòa, phiên họp sơ thẩm vụ 
án hành chính sẽ đảm bảo cho mọi hoạt 
động trước, trong và sau phiên tòa được 
tuân thủ theo đúng quy định của pháp 
luật, đặc biệt đương sự và những người 
tham gia tố tụng khác được bảo vệ quyền 
và lợi ích hợp pháp. Đây cũng là thực tế 
của phiên tòa, phiên họp xét xử sơ thẩm 
vụ án hành chính ở Việt Nam hiện nay, 
do vậy, vai trò của VKS rất quan trọng, sẽ 
bảo đảm tính khách quan, công bằng, dân 
chủ của các bên tham gia trước pháp luật. 
Với sự tham gia của VKS, ở một góc độ, cả 
Tòa án và các bên đương sự phải tuân thủ 
đúng quy định của pháp luật, góp phần 
bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp 
của đương sự và những người tham gia 
tố tụng khác.KSV là người kiểm sát việc 
giải quyết vụ án ngay từ khi vụ án hành 
chính được khởi kiện, KSV cũng được 
quyền nghiên cứu hồ sơ vụ án nên hơn ai 
hết KSV là người nắm rõ bản chất vụ việc. 
Do đó, KSV phát biểu quan điểm về việc 
giải quyết vụ án được xem như là kênh 
quan trọng để Hội đồng xét xử tham khảo 
đánh giá về tính hợp pháp của đối tượng 
khiếu kiện.
+ Thực tế xét xử cho thấy, VKS (thông 
qua KSV) phát biểu quan điểm về đường 
lối giải quyết vụ việc tại phiên tòa phúc 
thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm đã mang 
lại hiệu quả cao trong việc giải quyết vụ 
án hành chính. Bên cạnh đó, với quy định 
này còn nâng cao vai trò của VKSND khi 
tham gia phiên tòa sơ thẩm giải quyết 
vụán hành chính. Bởi lẽ, bản thân mỗi KSV 
khi tham gia phát biểu ý kiến về đường 
lối giải quyết vụ án hành chính tại phiên 
tòa sơ thẩm cũng đặt ra “trách nhiệm” của 
mình trước pháp luật và t ... ị xem xét bản án, quyết định của Tòa 
án đã có hiệu lực pháp luật theo thủ tục 
giám đốc thẩm, người có thẩm quyền 
kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm 
(trong đó có Viện trưởng VKSND tối cao 
và Viện trưởng VKSND cấp cao) có quyền 
yêu cầu người có đơn bổ sung tài liệu, 
chứng cứ hoặc tự mình kiểm tra, xác minh 
tài liệu, chứng cứ cần thiết (khoản 2 Điều 
259 Luật TTHC năm 2015).
Xuất phát từ chức năng kiểm sát hoạt 
động tư pháp của VKS, trong tố tụng 
hành chính, VKS thực hiện kiểm sát việc 
giải quyết các vụ án hành chính, theo đó 
VKS có quyền(1): Thu thập tài liệu, chứng 
cứ trong trường hợp pháp luật quy định. 
Với những quy định trong Luật TTHC năm 
2015, VKS có thẩm quyền xác minh, thu 
thập chứng cứ sẽ đặt ra một số yêu cầu sau:
- VKS phải đảm bảo tính hợp pháp 
của các quyết định, hành vi của Tòa án, cá 
nhân, tổ chức tham gia trong tố tụng hành 
chính thông qua hoạt động kiểm tra, giám 
sát theo quy định của pháp luật. Do vậy, 
Luật TTHC năm 2015 đã quy định VKS có 
quyền yêu cầu Tòa án xác minh, thu thập 
chứng cứ trong quá trình giải quyết vụ án 
hành chính theo quy định của pháp luật 
tố tụng. Quy định này hướng đến mục 
đích và ý nghĩa trong việc bảo vệ quyền 
và lợi ích hợp pháp của các bên tham gia 
tố tụng dân sự.
- VKS có thẩm quyền kháng nghị bản 
án, quyết định của Tòa án theo thủ tục 
phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm hoặc 
trong quá trình giải quyết đơn đề nghị 
xem xét kháng nghị theo thủ tục giám đốc 
thẩm thì VKS có quyền thu thập, xác minh 
chứng cứ hoặc yêu cầu người có đơn bổ 
sung tài liệu, chứng cứ. Với những quy 
định trên sẽ góp phần quan trọng thể hiện 
vai trò của VKS trong việc tiến hành thủ 
tục kháng nghị sẽ bảo vệ quyền và lợi ích 
hợp pháp của đương sự và người tham 
gia tố tụng.
Thứ năm, bảo vệ QCN, QCD thông qua 
thẩm quyền kháng nghị bán án, quyết định 
của tòa án có vi phạm pháp luật theo thủ tục 
phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm 
Tại điểm g khoản 1 Điều 27 Luật tổ chức 
1 Điều 27 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 
2014
LÊ NGỌC DUY
63Số 03 - 2018 Khoa học Kiểm sát
VKSND năm 2014 quy định về thẩm quyền 
kháng nghị của VKSND như sau: “Kháng 
nghị bản án, quyết định của Tòa án có vi phạm 
pháp luật”.
Thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục 
phúc thẩm được trao cho Viện trưởng VKS 
các cấp quy định như sau: “Viện trưởng 
Viện kiểm sát cùng cấp và cấp trên trực tiếp có 
quyền kháng nghị bản án sơ thẩm, quyết định 
tạm đình chỉ giải quyết vụ án hành chính, 
quyết định đình chỉ giải quyết vụ ánhành 
chính của Tòa án cấp sơ thẩm để yêu cầu Tòa 
án cấp phúc thẩm giải quyết lại theo thủ tục 
phúc thẩm” (Điều 211 Luật TTHC năm 
2015). Quyết định kháng nghị phải được 
thể hiện hình thức bằng văn bản và có 
nội dung theo quy định tại Điều 212 Luật 
TTHC năm 2015. Thời hạn kháng nghị 
được quy định tại Điều 213 Luật TTHC 
năm 2015.
Thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục 
giám đốc thẩm, tái thẩm theo Điều 260 và 
283 Luật TTHC năm 2015 như sau: 
- Viện trưởng VKSND tối cao có thẩm 
quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc 
thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có 
hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân 
cấp cao; bản án, quyết định có hiệu lực 
pháp luật của Tòa án khác khi xét thấy 
cần thiết, trừ quyết định giám đốc thẩm 
của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân 
dân tối cao.
- Viện trưởng VKSND cấp cao có 
quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc 
thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có 
hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân 
cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện trong 
phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ.
Bên cạnh đó, thời hạn kháng nghị 
theo thủ tục giám đốc thẩm khác so với 
thủ tục tái thẩm. Thời hạn kháng nghị 
theo thủ tục giám đốc thẩm là 03 năm kể 
từ ngày bản án, quyết định của Tòa án có 
hiệu lực pháp luật (khoản 1 Điều 263 Luật 
TTHC năm 2015), còn thời hạn kháng nghị 
theo thủ tục tái thẩm là 01 năm kể từ ngày 
người có thẩm quyền kháng nghị biết 
được căn cứ để kháng nghị theo thủ tục 
tái thẩm quy định tại Điều 281 của Luật 
này (Điều 284 Luật TTHC năm 2015). Về 
căn cứ kháng nghị theo thủ tục giám đốc 
thẩm và tái thẩm cũng rất khác nhau, căn 
cứ kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm 
được thực hiện theo Điều 255 Luật TTHC 
năm 2015, còn căn cứ kháng nghị theo thủ 
tục tái thẩm được thực hiện theo Điều 281 
Luật TTHC năm 2015.
Với những quy định này sẽ góp phần 
tăng cường về chủ thể có thẩm quyền 
kháng nghị tạo điều kiện và đẩy mạnh 
hoạt động kháng nghị của VKSND cấp 
cao và VKSND tối cao, góp phần đảm bảo 
việc tuân thủ pháp luật của Tòa án và bảo 
vệ QCN, QCD trong tố tụng hành chính 
thật sự hiệu quả.
Thứ sáu, bảo vệ QCN, QCD thông qua 
hoạt động kiểm sát việc thi hành bản án, quyết 
định của Tòa án
Để bảo đảm việc thi hành bản án, 
quyết định của Tòa án kịp thời, đầy đủ, 
đúng pháp luật, đồng thời, bảo đảm 
QCN, QCD của người được thi hành án, 
VKS kiểm sát việc tuân theo pháp luật của 
đương sự, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên 
quan đến việc thi hành án. VKS thực hiện 
quyền kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá 
nhân có nghĩa vụ thi hành án và cơ quan, 
tổ chức cấp trên trực tiếp của cơ quan, tổ 
chức, cá nhân phải thi hành án để có biện 
pháp tổ chức thi hành nghiêm chỉnh bản 
VAI TRÒ BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CÔNG DÂN...
64 Khoa học Kiểm sát Số 03 - 2018
án, quyết định của Tòa án. Nếu phát hiện 
có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong 
việc giải quyết vụ án thì Viện trưởng VKS 
thực hiện quyền yêu cầu hoãn thi hành 
bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp 
luật của Tòa án để xem xét việc kháng 
nghị theo thủ tục giám đốc thẩm; Quyền 
yêu cầu, kiến nghị với Tòa án khắc phục 
những vi phạm trong việc giải quyết vụ 
án hành chính.
Như vậy, thông qua hoạt động kháng 
nghị bản án, quyết định của Tòa án, VKS 
đã bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của 
các bên đương sự và người tham gia tố 
tụng khác. Theo đó, quyền và lợi ích hợp 
pháp của đương sự và người tham gia tố 
tụng sẽ được bảo đảm bằng một cấp xét 
xử mới và nội dung mà VKS kháng nghị 
đó là phần mà VKS cho rằng Tòa án đã xét 
xử có thể chưa đúng, chưa đầy đủ theo 
quy định của pháp luật. Như vậy, vai trò 
bảo vệ QCN, QCD trong tụng hành chính 
của VKSND thể hiện rõ nét qua hoạt động 
kháng nghị của VKS theo thủ tục phúc 
thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm. Qua đó, 
có thể khẳng định một lần nữa vai trò của 
VKSND chính là “Tấm lá chắn bằng thép 
vững chắc” bảo vệ QCN, QCD trong hoạt 
động tư pháp nói chung và trong tố tụng 
hành chính.
2. Kiến nghị sửa đổi, bổ sung các quy 
định về vai trò bảo vệ quyền con người, 
quyền công dân trong tố tụng hành chính 
của VKSND
Vai trò của VKS trong tố tụng hành 
chính là một cơ quan bảo vệ pháp luật, 
với những quyền năng đủ mạnh như: 
quyền yêu cầu, quyền kiến nghị, quyền 
kháng nghị để bảo vệ pháp chế, bảo vệ 
quyền và lợi ích chính đáng của nhân 
dân và được sử ủng hộ, tin cậy của nhân 
dân, cũng như của toàn xã hội sẽ góp 
phần rất lớn cho VKSND thực hiện tốt 
công tác kiểm sát việc tuân theo pháp 
luật trong tố tụng hành chính cũng như 
thực hiện tốt chức năng kiểm sát hoạt 
động tư pháp mà Đảng và Nhà nước đã 
giao phó.
- Thứ nhất, cần quy định bắt buộc sự 
có mặt của KSV tại các phiên họp, phiên 
tòa nhằm bảo đảm sự tuân thủ pháp 
luật tố tụng của những người tiến hành 
tố tụng, người tham gia tố tụng, qua đó 
bảo vệ quyền của người khởi kiện trong 
quá trình giải quyết vụ án hành chính.
Tại khoản 2 Điều 25 Luật TTHC năm 2015 
quy định về tham gia phiên tòa, phiên họp của 
VKS (KSV). Tuy nhiên, tại khoản 1 Điều 
156 Luật TTHC năm 2015 lại quy định 
về việc có mặt của KSV:“KSV được Viện 
trưởng VKS cùng cấp phân công có nhiệm 
vụ tham gia phiên tòa, nếu vắng mặt thì Hội 
đồng xét xử vẫn tiến hành xét xử”. Mặt khác, 
tại Điều 232 Luật TTHC năm 2015, thì các 
trường hợp luật quy định hoãn phiên tòa 
phúc thẩm không có trường hợp vắng 
KSV. Như vậy, quy định như trên sẽ rất 
bất cập cho KSV sẽ không kiểm sát được 
diễn biến tại phiên tòa để có quan điểm 
về tố tụng cũng như nội dung vụ án. 
Bởi thực tế khối lượng công việc tại địa 
phương nhiều, trong một số trường hợp 
một KSV có 02 hoặc nhiều vụ án cùng lên 
lịch xét xử cùng một thời điểm hoặc cũng 
có trường hợp do tham gia xét xử vụ án 
khác còn kéo dài thời gian nghị án mà 
không có KSV dự khuyết hoặc đến ngày 
xét xử KSV được phân công ốm hoặc trên 
đường tham gia giao thông gặp trở ngại 
thì trường hợp này KSV phải thực hiện 
như thế nào.
LÊ NGỌC DUY
65Số 03 - 2018 Khoa học Kiểm sát
- Thứ hai, pháp luật tố tụng hành 
chính cần thiết lập cơ chế bảo đảm quyền 
kiến nghị của VKS đối với “cơ quan, tổ 
chức, cá nhân có nghĩa vụ thi hành án và 
cơ quan, tổ chức, cá nhân cấp trên trực tiếp 
của cơ quan, tổ chức phải chấp hành bản 
án, quyết định của Tòa án” để bảo đảm 
phán quyết của Tòa án được thực thi, bảo 
vệ quyền của người được thi hành án. Ví 
dụ, cụ thể hóa trách nhiệm trả lời của các 
cơ quan, tổ chức, cá nhân khi nhận được 
kiến nghị của VKS về thời hạn trả lời, biện 
pháp tổ chức thi hành án hành chính...
Bên cạnh đó, cần bổ sung thẩm quyền 
kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ văn 
bản quy phạm pháp luật của Viện trưởng 
VKS trong trường hợp Tòa án không phát 
hiện được, nhưng VKS phải thông báo 
việc này cho Tòa án đã giải quyết vụ án 
hành chính.
- Thứ ba, quy định về vai trò của 
VKSND tham gia vào quá trình thụ lý, 
giải quyết vụ việc hành chính trong Luật 
TTHC với tư cách giám sát hoạt động tố 
tụng của Tòa án, còn chưa đề cập đầy đủ 
và cụ thể đã hạn chế vai trò giám sát hoạt 
động TTHC của VKSND:
 + Bổ sung quy định khi tiếp nhận 
và xem xét đơn khởi kiện, TAND có trách 
nhiệm thông báo cho VKS biết để thực 
hiện chức năng kiểm sát hoạt động tố 
tụng hành chính theo quy định;
 + Bổ sung quy định về thời hạn cụ 
thể Tòa án phải gửi hồ sơ vụ án cùng với 
việc gửi quyết định đưa vụ án ra xét xử 
cho VKS cùng cấp nghiên cứu nhằm bảo 
đảm tuân thủ đúng thời hạn xét xử vụ án 
hành chính do pháp luật quy định.
- Thứ tư, theo khoản 3 Điều 25 Luật 
TTHC năm 2015 cũng quy định: “Đối với 
quyết định hành chính, hành vi hành chính 
liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp của 
người chưa thành niên, người mất năng lực 
hành vi dân sự, người bị hạn chế năng lực 
hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận 
thức, làm chủ hành vi, nếu họ không có người 
khởi kiện thì VKS kiến nghị UBND cấp xã nơi 
người đó cư trú cử người giám hộ đứng ra 
khởi kiện vụ án hành chính để bảo vệ quyền, 
lợi ích hợp pháp cho người đó”.
Trong tố tụng hành chính, thực tế 
sẽ rất khó có người đứng ra khởi kiện 
để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho 
người chưa thành niên, người mất năng 
lực hành vi dân sự,người bị hạn chế năng 
lực hành vi dân sự, người có khó khăn 
trong nhận thức, làm chủ hành vi, nếu 
quyết định hành chính, hành vi hành 
chính có liên quan đến lợi ích của họ do 
chính UBND xã, phường, thị trấn (hoặc 
cơ quan hành chính cấp trên) nơi người 
chưa thành niên, người mất năng lực 
hành vi dân sự cư trú ban hành. Như vậy, 
cần giao lại thẩm quyền khởi tố (khởi 
kiện) vụ án hành chính cho VKS là hoàn 
toàn phù hợp với thực tiễn và quy định 
Hiến pháp năm 2013 về nhiệm vụ bảo vệ 
QCN, QCD của VKSND, bởi một số lý do 
sau đây:
- Lịch sử mà pháp luật Việt Nam đã 
quy định về thẩm quyền khởi kiện (khởi 
tố) vụ án hành chính(1) vẫn còn nguyên 
giá trị, mang lại và bảo đảm quyền và lợi 
ích hợp pháp của nhà nước, tập thể và 
1 Theo Điều 18 Pháp lệnh TTGQCVAHC năm 1996: 
“Trong quá trình giải quyết vụ án hành chính, VKS có 
quyền tham gia tố tụng từ bất cứ giai đoạn nào khi xét thấy 
cần thiết. Đối với các quyết định hành chính, hành vi hành 
chính liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của người 
chưa thành niên, người có nhược điểm về thể chất, tâm 
thần, nếu không có ai khởi kiện thì VKS có quyền khởi tố 
vụ án hành chính và có trách nhiệm cung cấp chứng cứ”.
VAI TRÒ BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN CÔNG DÂN...
66 Khoa học Kiểm sát Số 03 - 2018
cá nhân. Hàng năm, VKSND các cấp đã 
khởi tố rất nhiều vụ án hành chính bảo vệ 
có hiệu quả lợi ích của Nhà nước, lợi ích 
công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của 
công dân.
- Việc pháp luật tố tụng hành chính 
bỏ thẩm quyền khởi tố (khởi kiện) của 
VKS đã thực sự tạo ra khoảng trống pháp 
luật vì không một cá nhân nào, không 
một cơ quan, tổ chức Nhà nước nào được 
giao nhiệm vụ quan trọng này có thể 
thay thế hoặc rất khó có thể thay thế cho 
nhiệm vụ này của VKS. Vai trò yếu ớt của 
các cá nhân, tổ chức, cơ quan nhà nước 
trong việc khởi kiện vụ án hành chính thể 
hiện sự tham gia tố tụng không đạt kết 
quả như mong muốn của các cá nhân, cơ 
quan, tổ chức Nhà nước, mà không phải 
là VKS trong việc khởi kiện vụ án hành 
chính nhằm bảo vệ lợi ích chung trong 
thời gian qua là minh chứng rõ nét cho 
nhận định này.
- Với việc thực hiện nhiệm vụ của 
cơ quan Nhà nước chuyên trách trong 
lĩnh vực tố tụng, có tính chuyên nghiệp 
cao thông qua bộ máy và cán bộ chuyên 
môn trong hệ thống cơ quan VKS được 
tổ chức chặt chẽ, VKS có điều kiện hơn 
và có ưu thế hơn các mô hình khác trong 
việc khởi kiện để bảo vệ lợi ích Nhà 
nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích 
hợp pháp cá nhân, công dân. Không phải 
ngẫu nhiên mà trước đây pháp luật các 
nước đều quy định dành cho Viện công 
tố (Viện kiểm sát) thực hiện thẩm quyền 
này. Trong xã hội dân chủ cần đa dạng 
hoá các kênh, các hình thức bảo vệ lợi ích 
Nhà nước, lợi ích tổ chức và công dân 
bằng con đường Toà án nhưng không 
loại trừ khả năng bảo vệ của VKS trong 
lĩnh vực này. Các hình thức bảo vệ khác 
nhau cần phải được phát triển song song 
mà không phủ nhận lẫn nhau. Như vậy, 
cần phải bổ sung quy định VKS là người 
đứng đơn khởi kiện (khởi tố) vụ án hành 
chính nhân danh lợi ích nhà nước, lợi ích 
công cộng, lợi ích của cá nhân không có 
khả năng tự thực hiện quyền dân sự hoặc 
không thể tự bảo vệ mình.
Do vậy, khoản 3 Điều 25 Luật TTHC 
năm 2015 nên sửa thành:“Đối với quyết 
định hành chính, hành vi hành chính liên 
quan đến quyền, lợi ích hợp pháp của người 
chưa thành niên, người mất năng lực hành vi 
dân sự, người bị hạn chế năng lực hành vi dân 
sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm 
chủ hành vi, nếu họ không có người khởi kiện 
thì VKS có quyền khởi kiện vụ án hành 
chính để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp 
cho người đó và có trách nhiệm cung cấp 
chứng cứ”.
Như vậy, nhiệm vụ, quyền hạn của 
VKSND trong tố tụng hành chính được 
ghi nhận trong Luật TTHC năm 2015, 
VKSND vừa là cơ quan tiến hành tố tụng 
hành chính thực hiện kiểm sát việc tuân 
theo pháp luật trong tố tụng hành chính 
nhằm bảo đảm cho việc giải quyết vụ án 
hành chính kịp thời, đúng pháp luật. Bên 
cạnh đó, VKSND có vai trò quan trọng 
trong việc bảo vệ quyền con người, quyền 
công dân trong tố tụng hành chính. Trong 
xu thế hội nhập quốc tế hiện nay, việc 
tăng cường và mở rộng thẩm quyền của 
VKSND trong bảo vệ quyền con người, 
quyền công dân trong tố tụng hành chính 
là vấn đề hết sức cấp thiết, bởi nó đáp 
ứng được yêu cầu bảo vệ từ phía xã hội, 
người dân, đồng thời với sự tham gia của 
VKSND vào phiên tòa vụ án hành chính 
sẽ tăng cường dân chủ, tuân thủ pháp luật 
từ phía Tòa án./.