Tiêu chuẩn quốc tế đối với tạp chí khoa học và việc vận dụng ở viện hàn lâm KHXH Việt Nam
Tạp chí khoa học là nơi công bố, đăng tải, phổ biến những kết quả nghiên cứu, những tri thức mới của các nhà khoa học. ở Việt Nam, vấn đề nâng cao chất lượng và uy tín của một tạp chí khoa học luôn là mục tiêu hướng tới trong chiến lược phát triển của nhiều tạp chí, trong đó có các tạp chí khoa học của Viện Hàn lâm
KHXH Việt Nam.
Bạn đang xem tài liệu "Tiêu chuẩn quốc tế đối với tạp chí khoa học và việc vận dụng ở viện hàn lâm KHXH Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
Tóm tắt nội dung tài liệu: Tiêu chuẩn quốc tế đối với tạp chí khoa học và việc vận dụng ở viện hàn lâm KHXH Việt Nam
Tiêu chuẩn quốc tế đối với tạp chí khoa học và việc vận dụng ở Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam Ng« V¨n Vò(*) Tãm t¾t: T¹p chÝ khoa häc lµ n¬i c«ng bè, ®¨ng t¶i, phæ biÕn nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu, nh÷ng tri thøc míi cña c¸c nhµ khoa häc. ë ViÖt Nam, vÊn ®Ò n©ng cao chÊt l−îng vµ uy tÝn cña mét t¹p chÝ khoa häc lu«n lµ môc tiªu h−íng tíi trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña nhiÒu t¹p chÝ, trong ®ã cã c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam. Bµi viÕt ph©n tÝch nh÷ng tiªu chuÈn quèc tÕ ®èi víi t¹p chÝ khoa häc; ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t thùc tr¹ng c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam; trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p x©y dùng t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam tiÕp cËn tiªu chuÈn quèc tÕ. Tõ khãa: T¹p chÝ khoa häc, Bµi b¸o khoa häc, ISI, Scopus, Tiªu chuÈn quèc tÕ Ngµy nay, qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ ®ang diÔn ra s©u réng cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ tri thøc, x©y dùng vµ ph¸t triÓn t¹p chÝ khoa häc theo tiªu chuÈn quèc tÕ lµ mét xu thÕ tÊt yÕu ë tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi.(∗)T¹p chÝ lµ mét trong c¸c kªnh th«ng tin quan träng ®Ó c«ng bè, giíi thiÖu c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ. C¸c t¹p chÝ khoa häc ë ViÖt Nam nãi chung vµ c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam nãi riªng hiÖn ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi h−íng ®Õn c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, mµ môc tiªu cô thÓ ®−îc ®Ò cËp nhiÒu lµ ®−îc xÕp h¹ng trong hÖ thèng (∗) TS., T¹p chÝ Khoa häc x· héi ViÖt Nam; Email: ngovu68@gmail.com ISI(*) hay Scopus(**), hai hÖ thèng tiªu chuÈn ®−îc biÕt ®Õn réng r·i trong céng ®ång nghiªn cøu khoa häc. Theo c«ng bè trong B¸o c¸o trÝch dÉn t¹p chÝ n¨m 2014 cña TËp ®oµn truyÒn th«ng vµ xuÊt b¶n Thomson Reuters, ë ViÖt Nam ch−a cã t¹p chÝ khoa häc nµo ®−îc chÊp nhËn trong hÖ thèng ISI. So s¸nh ViÖt Nam víi mét sè (*) ISI (Institute for Science Information) lµ ViÖn Th«ng tin khoa häc ®−îc s¸ng lËp bëi nhµ khoa häc ng−êi Mü Eugene Garfield vµo n¨m 1960. ISI ®−îc Thomson Scientific & Healthcare mua l¹i n¨m 1992, lµ bé phËn cña TËp ®oµn truyÒn th«ng vµ xuÊt b¶n Thomson Reuters. ISI cung cÊp c¬ së d÷ liÖu toµn diÖn vÒ c¸c nghiªn cøu cã ¶nh h−ëng vµ quan träng nhÊt trªn thÕ giíi. (**) Scopus lµ mét bé phËn cña Elsevier (Science Direct) - tËp ®oµn xuÊt b¶n hµng ®Çu thÕ giíi, cung cÊp mét c¬ së d÷ liÖu ®å sé vÒ trÝch dÉn/tãm l−îc, nguån c¸c bµi b¸o/tµi liÖu khoa häc ®· ®−îc ph¶n biÖn. 16 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2015 quèc gia cã tr×nh ®é vµ ®iÒu kiÖn t−¬ng ®ång trong khu vùc §«ng Nam ¸ th× hä ®· v−ît xa vÒ sè t¹p chÝ ®−îc ISI xÕp h¹ng (Thailand cã 7 t¹p chÝ, Malaysia cã 10 t¹p chÝ, Philippines cã 7 t¹p chÝ vµ Singapore cã 58 t¹p chÝ) (Ph¹m ThÞ H¹nh, §Æng TrÇn Th−êng, 2014, tr.4). ë ViÖt Nam, viÖc thiÕu v¾ng c¸c t¹p chÝ ®−îc c«ng nhËn ë tÇm quèc tÕ ®· dÉn ®Õn hÖ qu¶ lµ, hÇu hÕt c¸c c¸c nhµ khoa häc ®Çu ngµnh trong n−íc ®Òu t×m kiÕm ®¨ng t¶i, c«ng bè nh÷ng thµnh qu¶ nghiªn cøu cña m×nh tr−íc céng ®ång c¸c nhµ khoa häc trªn c¸c t¹p chÝ quèc tÕ; ®ång thêi, c¸c t¹p chÝ ViÖt Nam rÊt khã kh¨n trong viÖc thu hót ®−îc c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cã gi¸ trÞ, nh÷ng tri thøc míi tõ c¸c nhµ khoa häc ë c¸c quèc gia trong khu vùc vµ thÕ giíi. §©y lµ mét th¸ch thøc lín, t¹o søc Ðp ®Ó c¸c t¹p chÝ khoa häc ë ViÖt Nam nãi chung vµ ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam nãi riªng ph¶i n©ng cÊp h−íng ®Õn c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c t¹p chÝ khoa häc ®ang trong nh÷ng b−íc ®Çu tiªn héi nhËp quèc tÕ víi môc tiªu lµ ®−îc xÕp h¹ng trong c¸c hÖ thèng tiªu chuÈn quèc tÕ nh− ISI hay Scopus. I. Tiªu chuÈn t¹p chÝ khoa häc theo chuÈn quèc tÕ MÆc dï vÉn cßn cã c¸c ý kiÕn kh¸c nhau, nh−ng ISI vµ Scopus vÉn lµ sè Ýt c¸c tæ chøc ph©n lo¹i chÊt l−îng t¹p chÝ cña c¸c c«ng tr×nh khoa häc ®−îc thõa nhËn vµ sö dông réng r·i trong céng ®ång khoa häc quèc tÕ. Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ xÕp h¹ng t¹p chÝ khoa häc chuÈn quèc tÕ cña hai tæ chøc nµy cã nhiÒu ®iÓm t−¬ng ®ång. D−íi ®©y chóng t«i sÏ tr×nh bµy 8 tiªu chuÈn c¬ b¶n cña t¹p chÝ khoa häc chuÈn quèc tÕ. 1. XuÊt b¶n ®óng thêi h¹n XuÊt b¶n ®óng thêi h¹n lµ tiªu chuÈn c¬ b¶n cña mét t¹p chÝ. §©y lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu ®Ó ®−îc ISI, Scopus xem xÐt. TÝnh ®Þnh kú xuÊt b¶n t¹p chÝ thÓ hiÖn chÊt l−îng t¹p chÝ ë hai khÝa c¹nh: Møc ®é dåi dµo cña nguån bµi cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn liªn tôc cña t¹p chÝ; Møc ®é chuyªn nghiÖp trong tæ chøc ho¹t ®éng cña tßa so¹n ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nguån bµi t¹p chÝ (NguyÔn H÷u §¹t, 2014, tr.10). HÖ thèng ISI kh«ng chÊp nhËn c¸c t¹p chÝ xuÊt b¶n chËm trÔ so víi thêi h¹n cam kÕt. Scopus cã thÓ tõ chèi thÈm ®Þnh c¸c t¹p chÝ cã trªn 4 sè ph¸t hµnh chËm so víi thêi gian cam kÕt. 2. Héi ®ång biªn tËp Mét t¹p chÝ khoa häc cã uy tÝn ph¶i cã tÝnh ®a d¹ng quèc tÕ trong héi ®ång biªn tËp. Theo ISI, sù ®a d¹ng vÒ mÆt ®Þa lý cña c¸c thµnh viªn héi ®ång biªn tËp thÓ hiÖn søc ¶nh h−ëng ë tÇm quèc tÕ cña t¹p chÝ. T¹p chÝ ®¹t tiªu chuÈn nµy ®−îc ®¸nh gi¸ lµ cã tiÒm n¨ng tiÕp tôc xuÊt b¶n c¸c nghiªn cøu cã chÊt l−îng trong t−¬ng lai. Héi ®ång biªn tËp bao gåm ®éi ngò c¸c nhµ khoa häc cã uy tÝn thuéc nh÷ng quèc gia kh¸c nhau, trùc tiÕp tham gia vµo c«ng viÖc x¸c ®Þnh c¸c chñ ®Ò, néi dung cÇn trao ®æi, còng nh− thÈm ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ b¶n th¶o. C¸c nhµ khoa häc nµy lµm viÖc theo mét quy tr×nh thèng nhÊt, chÆt chÏ, th−êng lµ ph¶n biÖn kÝn, ®Ó x¸c ®Þnh c¸c b¶n th¶o göi tíi cã héi ®ñ sù cÇn thiÕt vµ c¸c ®iÒu kiÖn (phæ biÕn tri thøc khoa häc hiÖn hµnh, møc ®é ®ãng gãp nÒn t¶ng tri thøc mang tÝnh chuÈn mùc...) ®Ó xuÊt b¶n hay kh«ng. 3. §éi ngò céng t¸c viªn viÕt bµi Yªu cÇu cña t¹p chÝ cã uy tÝn theo chuÈn quèc tÕ lµ ph¶i trë thµnh diÔn ®µn cña nh÷ng nhµ khoa häc cã uy tÝn trªn thÕ giíi. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng, ph¶n ¸nh ®−îc vai trß vµ vÞ trÝ cña t¹p chÝ trong céng ®ång khoa häc trªn thÕ giíi. ViÖc mét t¹p chÝ khoa häc Tiªu chuÈn quèc tÕ 17 (nhÊt lµ t¹i c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn) th−êng xuyªn c«ng bè c«ng tr×nh cña c¸c t¸c gi¶ n−íc ngoµi sÏ chøng tá t¹p chÝ ®ã lµ diÔn ®µn ®èi víi c¸c nhµ khoa häc ë n−íc ngoµi, vµ v× vËy, cã c¬ së quan träng ®Ó kh¼ng ®Þnh ph¹m vi ¶nh h−ëng cña t¹p chÝ v−ît ra ngoµi l·nh thæ cña quèc gia ®ã. MÆt kh¸c, còng nhê viÖc c«ng bè c¸c c«ng tr×nh khoa häc cña c¸c t¸c gi¶ n−íc ngoµi mµ c¬ héi tiÕp nhËn nh÷ng th«ng tin vµ thµnh tùu nghiªn cøu míi, qu¸ tr×nh giao l−u khoa häc trªn ph¹m vi khu vùc vµ quèc tÕ ®èi víi c¸c nhµ khoa häc b¶n ®Þa trë nªn s©u s¾c vµ bÒn v÷ng h¬n. 4. §Þnh d¹ng bµi t¹p chÝ C¸c t¹p chÝ khoa häc cã uy tÝn trªn thÕ giíi ®Òu x©y dùng vµ phæ biÕn c¸c quy ®Þnh, yªu cÇu vÒ h×nh thøc ®èi víi c¸c bµi b¸o c«ng bè. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, khi mét bµi b¸o khoa häc ®−îc ®¨ng trªn t¹p chÝ th−êng kÌm theo c¸c th«ng tin sau ®©y: - Dung l−îng (®é dµi) tèi ®a cña mét bµi b¸o: Yªu cÇu vÒ giíi h¹n dung l−îng cña mét bµi b¸o lµ quan träng vµ cÇn thiÕt, nhê ®ã t¹p chÝ chñ ®éng x¸c ®Þnh ®−îc sè l−îng c¸c bµi b¸o ®−îc c«ng bè trªn mçi sè xuÊt b¶n. Theo th«ng lÖ, c¸c t¹p chÝ th−êng ®−a ra giíi h¹n bµi viÕt theo ®¬n vÞ trang, kÌm theo c¸c quy ®Þnh vÒ khæ giÊy, kho¶ng c¸ch dßng, kho¶ng c¸ch lÒ, font vµ cì ch÷. Th«ng th−êng lµ kh«ng v−ît qu¸ 9.000 tõ. T¹p chÝ Journal of the History of Ideas quy ®Þnh cô thÓ: C¸c bµi b¸o ®−îc göi tíi ®Ó c«ng bè cã ®é dµi kh«ng v−ît qu¸ 9.000 tõ, bao gåm c¶ c¸c chó thÝch ch©n trang. - C¸c th«ng tin cña bµi b¸o: Mçi bµi b¸o cã ®Çy ®ñ th«ng tin: Ngµy tßa so¹n nhËn ®−îc bµi b¸o, ngµy ph¶n biÖn ®¸nh gi¸, yªu cÇu söa ch÷a l¹i bµi b¸o (nÕu cã), ngµy bµi b¸o ®−îc ®¨ng, tãm t¾t (nÕu bµi b¸o ®−îc viÕt b»ng c¸c ng«n ng÷ kh¸c tiÕng Anh th× cã tãm t¾t b»ng tiÕng Anh), c¸c m· sè ph©n lo¹i chuyªn ngµnh cña bµi b¸o, c¸c tõ khãa, tµi liÖu tham kh¶o, cam ®oan cña t¸c gi¶ (c«ng bè lÇn ®Çu, b¶n quyÒn) (TrÇn V¨n Nhung, 2012, tr.95). Cuèi bµi b¸o ®−a th«ng tin vÒ t¸c gi¶, bao gåm: Chøc danh khoa häc, n¬i lµm viÖc (cã thÓ kÌm theo ®Þa chØ n¬i lµm viÖc, ®iÖn tho¹i, th− ®iÖn tö), c¸c h−íng nghiªn cøu chÝnh, mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu tiªu biÓu cña t¸c gi¶. - ChØ dÉn tham kh¶o: ViÖc trÝch dÉn vµ thÓ hiÖn trÝch dÉn trong c«ng tr×nh nghiªn cøu lµ cÇn thiÕt vµ b¾t buéc. C¸c t¹p chÝ khoa häc quèc tÕ ®Òu yªu cÇu c¸c t¸c gi¶ ph¶i tr×nh bµy trÝch dÉn ®Çy ®ñ vµ ®ång thêi theo 2 h×nh thøc sau: trÝch dÉn cuèi bµi (endnotes) vµ trÝch dÉn trùc tiÕp, ch©n trang (footnotes). TÊt c¶ c¸c t¹p chÝ khoa häc cã uy tÝn trªn thÕ giíi ®Òu ®−a ra c¸c quy ®Þnh rÊt chi tiÕt vÒ quy c¸ch miªu t¶ t−¬ng øng víi mçi lo¹i tµi liÖu kh¸c nhau nh−: s¸ch, phÇn/ch−¬ng s¸ch; bµi t¹p chÝ; b¸o c¸o khoa häc trong kû yÕu; luËn ¸n, luËn v¨n khoa häc, hay b¸o c¸o khoa häc... - Ng«n ng÷ th«ng tin th− viÖn vÒ bµi viÕt: Do tiÕng Anh lµ ng«n ng÷ chñ yÕu cña céng ®ång nghiªn cøu khoa häc quèc tÕ nªn trong qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh t¹p chÝ, ISI yªu cÇu ng«n ng÷ chuÈn ¸p dông cho c¸c th«ng tin th− viÖn bµi viÕt (bao gåm: tªn bµi b¸o, tªn t¸c gi¶, tãm t¾t bµi viÕt, tõ khãa, tµi liÖu trÝch dÉn, tµi liÖu tham kh¶o) ph¶i dïng ng«n ng÷ tiÕng Anh. ISI th−êng chØ tËp trung thÈm ®Þnh c¸c t¹p chÝ ®−îc xuÊt b¶n toµn bé b»ng tiÕng Anh. ChØ cã mét sè Ýt t¹p chÝ ®−îc ISI thÈm ®Þnh b»ng ng«n ng÷ kh¸c nh−ng th«ng tin th− viÖn vÒ bµi viÕt ph¶i b»ng tiÕng Anh. 5. Néi dung t¹p chÝ Theo c¸c quy chuÈn cña ISI, tªn t¹p chÝ cÇn ph¶i thÓ hiÖn th«ng tin s¸t víi 18 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2015 lÜnh vùc mµ t¹p chÝ bao phñ: T¹p chÝ cã nh¾m ®Õn ®éc gi¶ quèc tÕ hay kh«ng. T¹p chÝ cã ph¶n ¸nh ®−îc bèi c¶nh nghiªn cøu khoa häc thÕ giíi hay kh«ng. Néi dung cña t¹p chÝ ph¶i lµm phong phó thªm c¬ së d÷ liÖu hay bæ sung cho chñ ®Ò/lÜnh vùc nµo ®ã. T¹p chÝ ph¶i bæ sung cho phÇn néi dung cßn thiÕu cña mét ngµnh hay mét lÜnh vùc cô thÓ. ISI cã mét khèi l−îng d÷ liÖu trÝch dÉn lín s½n cã vµ ®−îc theo dâi hµng ngµy, ®éi ngò thÈm ®Þnh cña ISI cã kh¶ n¨ng rÊt tèt trong viÖc ph¸t hiÖn c¸c chñ ®Ò/lÜnh vùc míi trong khoa häc. Tªn bµi b¸o vµ phÇn tãm t¾t ph¶i ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ néi dung tæng qu¸t cña bµi b¸o. 6. Ph¶n biÖn Ph¶n biÖn ®−îc ISI xem lµ mét tiªu chuÈn quan träng cña t¹p chÝ khoa häc quèc tÕ. ChÊt l−îng néi dung cña mét t¹p chÝ phô thuéc nhiÒu vµo chÊt l−îng cña ph¶n biÖn. ISI thÈm ®Þnh chÊt l−îng mét t¹p chÝ trªn c¬ së xem xÐt t¹p chÝ ®ã cã ¸p dông ph¶n biÖn ®Ó ®¸nh gi¸ sù phï hîp vÒ néi dung cña c¸c b¶n th¶o göi ®¨ng, ®é tin cËy cña ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu, tÝnh nguyªn thñy cña kÕt qu¶ nghiªn cøu, sù ®Çy ®ñ th«ng tin cña c¸c tµi liÖu trÝch dÉn trong bµi viÕt. Th«ng th−êng mét bµi b¸o cã Ýt nhÊt 2 chuyªn gia ph¶n biÖn, thùc hiÖn mét c¸ch ®éc lËp, Èn danh víi t¸c gi¶. Trong quy tr×nh xuÊt b¶n t¹p chÝ khoa häc, Elsevier x¸c ®Þnh râ: c«ng t¸c ph¶n biÖn/thÈm ®Þnh cña chuyªn gia lµ mét kh©u thiÕt yÕu cña c«ng t¸c xuÊt b¶n c¸c c«ng tr×nh khoa häc, vµ lµ mét trong nh÷ng nÒn t¶ng c¨n b¶n cña ho¹t ®éng khoa häc. Theo sè liÖu thèng kª, th«ng th−êng sè l−îng c¸c c«ng tr×nh khoa häc ®−îc c«ng bè trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc cã uy tÝn chØ kho¶ng 20% - 30% trªn tæng sè c¸c c«ng tr×nh ®−îc göi ®Õn, thËm chÝ ë t¹p chÝ British Medican Journal th× con sè nµy chØ kho¶ng 10%. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ c«ng ®o¹n ®äc ph¶n biÖn t¹i c¸c t¹p chÝ uy tÝn trªn thÕ giíi th−êng tõ chèi kho¶ng kh«ng d−íi 70% sè l−îng c¸c c«ng tr×nh ®−îc göi tíi. 7. TrÝch dÉn ISI x©y dùng mét c¬ së d÷ liÖu thu thËp tÊt c¶ c¸c trÝch dÉn ®Õn c¸c bµi b¸o ®−îc xuÊt b¶n, c¶ t¹p chÝ trong hÖ thèng ISI vµ t¹p chÝ ch−a ®−îc ISI liÖt kª. ISI sö dông d÷ liÖu vÒ trÝch dÉn ®Ó ®¸nh gi¸ tÇm ¶nh h−ëng vµ quan träng cña c¸c t¹p chÝ. ViÖc sö dông d÷ liÖu trÝch dÉn ®Ó ®¸nh gi¸ tÇm ¶nh h−ëng cña c¸c t¹p chÝ ®−îc ISI gi¶i thÝch vµ xem xÐt cÈn träng. Theo ISI, ph−¬ng ph¸p nµy chØ cã ý nghÜa khi xem xÐt c¸c t¹p chÝ trong cïng ngµnh. C¸c ph©n tÝch d÷ liÖu trÝch dÉn ®−îc ®Þnh l−îng qua c¸c tham sè cô thÓ sau: - Tæng sè trÝch dÉn (Total Citations): Lµ sè liÖu vÒ tæng c¸c trÝch dÉn ®Õn c¸c bµi b¸o cña mét t¹p chÝ trong mét kho¶ng thêi gian. ISI thùc hiÖn viÖc thu thËp c¸c trÝch dÉn theo nguyªn t¾c kh«ng trïng l¾p (vÝ dô trong mét bµi b¸o, t¸c gi¶ trÝch dÉn 5 lÇn cïng mét nguån bµi nµo ®ã th× trÝch dÉn ®èi víi bµi b¸o nµy chØ tÝnh lµ mét lÇn). Tham sè nµy ®−îc ISI sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ xÕp h¹ng c¸c t¹p chÝ. Nh×n chung c¸c t¹p chÝ cã tæng sè trÝch dÉn cµng cao th× cã ¶nh h−ëng cµng lín (TrÇn M¹nh TuÊn, 2012, tr.142). - HÖ sè ¶nh h−ëng (IF): HÖ sè ¶nh h−ëng cña mét t¹p chÝ lµ sè lÇn trÝch dÉn trung b×nh cña nh÷ng bµi b¸o khoa häc mµ t¹p chÝ ®ã ®· c«ng bè 2 n¨m tr−íc. HÖ sè nµy thay ®æi theo tõng n¨m. IF cña t¹p chÝ T trong n¨m N ®−îc tÝnh b»ng tû sè A/B, trong ®ã A lµ tæng sè lÇn trÝch dÉn, tÝnh trong tÊt c¶ c¸c Ên phÈm cña n¨m N ®Õn c¸c bµi ®¨ng trªn T trong hai n¨m liªn tiÕp ngay tr−íc n¨m N, vµ B lµ tæng sè c¸c bµi ®¨ng Tiªu chuÈn quèc tÕ 19 trªn T trong hai n¨m nµy. VÝ dô, nÕu trong hai n¨m 2012 vµ 2013, t¹p chÝ T ®¨ng tÊt c¶ 100 bµi b¸o, vµ cã 250 lÇn c¸c bµi trong sè 100 bµi nµy cña T ®−îc trÝch dÉn trong tÊt c¶ c¸c bµi ë c¸c t¹p chÝ, héi nghÞ cña n¨m 2014, th× IF cña T trong n¨m 2014 sÏ lµ 250/100=2,5. IF ®−îc dïng cho nhiÒu môc ®Ých, nh−: cho biÕt uy tÝn vµ sù ph¸t triÓn cña t¹p chÝ, lµ c¨n cø ®Ó nhµ khoa häc chän t¹p chÝ göi bµi, nhµ qu¶n lý dïng ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc, c¬ së ®Ó xÐt gi¶i th−ëng, cÊp duyÖt kinh phÝ. IF cßn ®−îc dïng ®Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng khoa häc cña c¸c khoa, tr−êng ®¹i häc vµ viÖn nghiªn cøu, ®o hiÖu qu¶ khoa häc cña c¸c quèc gia. - ChØ sè H (H - index): N¨m 2005, nhµ vËt lý ng−êi Mü Jorge Hirsch cña §¹i häc California, thµnh phè San Diego, bang California ®· ®−a thªm chØ sè H ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c kÕt qu¶ khoa häc vµ lµm c¬ së so s¸nh ®ãng gãp khoa häc cña c¸c nhµ khoa häc kh¸c nhau (trong cïng lÜnh vùc). Theo Jorge Hirsch, mét nhµ khoa häc cã chØ sè H nÕu trong sè N c«ng tr×nh cña «ng ta cã H c«ng tr×nh khoa häc (H < N) cã sè lÇn trÝch dÉn cña mçi bµi ®¹t ®−îc tõ H trë lªn. Nh− vËy, chØ sè H chøa ®ùng ®−îc c¶ hai th«ng tin: sè l−îng (sè c¸c bµi b¸o ®−îc c«ng bè) vµ chÊt l−îng, tÇm ¶nh h−ëng (sè lÇn ®−îc c¸c nhµ khoa häc kh¸c trÝch dÉn) cña ho¹t ®éng khoa häc. 8. Néi dung trùc tuyÕn Kh¶ n¨ng tù giíi thiÖu vÒ m×nh cña mét t¹p chÝ ph¶n ¸nh phÇn nµo chÊt l−îng vµ sù phï hîp cña t¹p chÝ ®èi víi céng ®ång nghiªn cøu quèc tÕ. §iÒu nµy còng ph¶n ¸nh tham väng cña mét t¹p chÝ trong viÖc h−íng tíi céng ®ång nghiªn cøu quèc tÕ. C¸c t¹p chÝ ph¶i cã website riªng cña m×nh hoÆc hÖ thèng chÊp nhËn bµi trùc tuyÕn (online submission system); ®ång thêi c¸c th«ng tin trªn website cÇn ph¶i ®−îc cËp nhËt gièng nh− b¶n in cña t¹p chÝ giÊy. II. Thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p x©y dùng t¹p chÝ cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam theo tiªu chuÈn quèc tÕ 1. Thùc tr¹ng c¸c t¹p chÝ cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam hiÖn nay C¸c t¹p chÝ KHXH cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam ra ®êi hÇu hÕt g¾n bã chÆt chÏ víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c viÖn nghiªn cøu chuyªn ngµnh thuéc ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam. HiÖn nay, ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam cã 34 t¹p chÝ khoa häc, trong ®ã 01 t¹p chÝ xuÊt b¶n riªng biÖt b»ng tiÕng Anh (Vietnam’s Socio- Economic Development), kú h¹n xuÊt b¶n 3 th¸ng/kú. Cã 5 t¹p chÝ trong sè 33 t¹p chÝ xuÊt b¶n b»ng tiÕng ViÖt cã xuÊt b¶n phÈm phiªn b¶n 2 b»ng tiÕng Anh (xem b¶ng d−íi). TT Tªn t¹p chÝ C¬ quan xuÊt b¶n Chu kú xuÊt b¶n 1 Vietnam Social Sciences ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam 2 th¸ng / kú 2 Vietnam Economic Review ViÖn Kinh tÕ vµ ChÝnh trÞ ThÕ giíi 1 th¸ng / kú 3 Philosophy ViÖn TriÕt häc 3 th¸ng / kú 4 Social Sciences Information Review ViÖn Th«ng tin KHXH 3 th¸ng/kú 5 European Studies Review ViÖn Nghiªn cøu Ch©u ¢u 1 n¨m / kú 20 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2015 Nh− vËy, hµng n¨m, ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam ®· xuÊt b¶n gÇn 300 sè t¹p chÝ. Víi sè l−îng t¹p chÝ nãi trªn cïng khèi l−îng Ên phÈm c«ng bè hµng n¨m, c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam ®ãng vai trß rÊt quan träng trong viÖc c«ng bè c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc kh«ng chØ cña c¸c nhµ nghiªn cøu trong ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam, mµ cña c¶ giíi nghiªn cøu vÒ KHXH vµ nh©n v¨n trong vµ ngoµi n−íc. C¸c t¹p chÝ ®a ngµnh, chuyªn ngµnh cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam lµ diÔn ®µn ®Ó trao ®æi, tranh luËn khoa häc, qu¶ng b¸ kiÕn thøc vÒ KHXH vµ nh©n v¨n, giíi thiÖu kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ KHXH vµ nh©n v¨n ViÖt Nam víi b¹n bÌ thÕ giíi. Dùa trªn c¸c tiªu chuÈn cña ISI còng nh− c¸c tæ chøc khoa häc cã uy tÝn trªn thÕ giíi, cã thÓ thÊy c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam hiÖn nay cã nh÷ng −u ®iÓm nh− sau: Thø nhÊt, c¸c t¹p chÝ ®· x¸c ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô, t«n chØ, môc ®Ých, ph¹m vi bao qu¸t. HÇu hÕt c¸c t¹p chÝ ®Òu cã thÓ lÖ bµi ®¨ng trªn t¹p chÝ víi c¸c yªu cÇu: chØ c«ng bè lÇn ®Çu kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn t¹p chÝ, kh«ng göi ®ång thêi mét b¶n th¶o tíi t¹p chÝ kh¸c; tr×nh bµy th− môc tµi liÖu tham kh¶o theo quy ®Þnh hiÖn hµnh (th−êng lµ theo quy ®Þnh cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o), cã tãm t¾t bµi viÕt vµ tõ khãa... Thø hai, hÇu hÕt c¸c t¹p chÝ ®· biªn so¹n phÇn tiÕng Anh ®èi víi th«ng tin th− môc vÒ t¹p chÝ, môc lôc vµ phÇn tãm t¾t c¸c bµi nghiªn cøu trªn mçi sè xuÊt b¶n. Thø ba, c¸c t¹p chÝ tu©n thñ kh¸ nghiªm ngÆt vÒ kú h¹n xuÊt b¶n theo ®¨ng ký. C¸c bµi viÕt ®−îc c«ng bè ®· cung cÊp nh÷ng th«ng tin chÝnh vÒ t¸c gi¶, chøc danh khoa häc, c¬ quan c«ng t¸c. Thø t−, mçi t¹p chÝ ®· x©y dùng cÊu tróc thèng nhÊt cho c¸c phÇn, môc, chuyªn môc ®èi víi mçi sè ®−îc xuÊt b¶n nh»m cè g¾ng ph¶n ¸nh ®−îc mét c¸ch ®Çy ®ñ nhÊt c¸c th«ng tin míi, tiªu biÓu nhÊt cña ngµnh, lÜnh vùc khoa häc liªn quan mËt thiÕt tíi t«n chØ môc ®Ých cña t¹p chÝ. C¸c t¹p chÝ ®Òu chó träng tíi viÖc h×nh thµnh mét phong c¸ch, s¾c th¸i riªng trªn xuÊt b¶n phÈm cña m×nh. Bªn c¹nh c¸c kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn nªu trªn, theo c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, c¸c t¹p chÝ KHXH cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ, bÊt cËp nh− sau: Mét lµ, ch−a cã t¹p chÝ nµo x©y dùng vµ tu©n thñ mét c¸ch nghiªm ngÆt quy tr×nh ®äc ph¶n biÖn cña chuyªn gia ®èi víi c¸c bµi b¸o ®−îc c«ng bè, v× thÕ chÊt l−îng cña c¸c bµi nghiªn cøu cßn h¹n chÕ. Hai lµ, c¸c t¹p chÝ ch−a x©y dùng ®−îc héi ®ång biªn tËp cã sù tham gia cña c¸c nhµ khoa häc n−íc ngoµi. Sè l−îng t¸c gi¶ lµ c¸c nhµ khoa häc n−íc ngoµi c«ng bè bµi viÕt trªn c¸c t¹p chÝ cßn rÊt khiªm tèn. Ba lµ, c¸c t¹p chÝ ch−a thùc sù quan t©m tíi c«ng t¸c xuÊt b¶n trùc tuyÕn, còng nh− ch−a dµnh nh÷ng nguån lùc æn ®Þnh ®Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c ph¸t hµnh, phæ biÕn mét c¸ch kÞp thêi, thuËn tiÖn ®Õn c¸c tæ chøc khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu mét c¸ch réng r·i trªn thÕ giíi. Bèn lµ, hÇu hÕt c¸c t¹p chÝ tr×nh bµy ®Þnh d¹ng ch−a theo quy chuÈn quèc tÕ chung vÒ h×nh thøc, nh− nh÷ng th«ng tin vÒ t¸c gi¶, ngµy nhËn b¶n th¶o, ngµy duyÖt ®¨ng, tãm t¾t, tõ khãa, cì ch÷... Thùc tr¹ng trªn cho thÊy, c¸c t¹p chÝ KHXH thuéc ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam ch−a tiÕp cËn theo nh÷ng tiªu chuÈn quèc tÕ c¬ b¶n. Do vËy, theo chóng t«i, trong nh÷ng n¨m tíi, c¸c t¹p Tiªu chuÈn quèc tÕ 21 chÝ khoa häc thuéc ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng thay ®æi vµ b−íc ph¸t triÓn ®ét ph¸, nh»m h−íng tíi môc tiªu n©ng cao chÊt l−îng xuÊt b¶n theo quy chuÈn chung cña c¸c t¹p chÝ uy tÝn trªn thÕ giíi, gãp phÇn lµm cho nÒn KHXH n−íc nhµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. 2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m x©y dùng, n©ng cao chÊt l−îng c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam theo tiªu chuÈn quèc tÕ Nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu n©ng cao chÊt l−îng, trë thµnh nh÷ng t¹p chÝ hµng ®Çu ViÖt Nam, thu hÑp kho¶ng c¸ch so víi c¸c t¹p chÝ khoa häc uy tÝn trªn thÕ giíi, tiÕp cËn tiªu chuÈn quèc tÕ, c¸c t¹p chÝ cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam cÇn tËp trung thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu sau ®©y: Mét lµ, hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý c¸c t¹p chÝ: x©y dùng tiªu chÝ vµ quy tr×nh lùa chän vµ bæ nhiÖm l·nh ®¹o còng nh− c¸c thµnh viªn héi ®ång biªn tËp, ®¶m b¶o cã tÝnh quèc tÕ. Tr−íc hÕt, cÇn x¸c ®Þnh c¸c t¹p chÝ khoa häc, c¸c tæ chøc khoa häc vµ c¸c chuyªn gia khoa häc cã uy tÝn trªn thÕ giíi (c¶ trong vµ ngoµi n−íc) trong lÜnh vùc KHXH ®Ó ®Ò xuÊt c¸c ph−¬ng ¸n thu hót sù tham gia, hîp t¸c cña c¸c nhµ khoa häc vµo héi ®ång biªn tËp vµ thùc hiÖn ®äc ph¶n biÖn. X©y dùng hå s¬ khoa häc (d−íi d¹ng c¬ së d÷ liÖu) cña c¸c thµnh viªn thuéc Danh s¸ch c¸c chuyªn gia khoa häc cã uy tÝn trong vµ ngoµi n−íc cã ®ñ ®iÒu kiÖn vµ s½n sµng tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng cô thÓ trong bé m¸y vµ quy tr×nh xuÊt b¶n t¹p chÝ. Th«ng qua héi ®ång biªn tËp, thu hót c¸c t¸c gi¶ ®ang lµm viÖc t¹i c¸c tæ chøc khoa häc cã uy tÝn cña c¸c n−íc cã tr×nh ®é khoa häc tiªn tiÕn c«ng bè lÇn ®Çu kÕt qu¶ nghiªn cøu thuéc c¸c ngµnh, khèi ngµnh trong ph¹m vi bao qu¸t cña t¹p chÝ. Tr−íc hÕt lµ c¸c nhµ khoa häc ViÖt kiÒu, c¸c nhµ khoa häc n−íc ngoµi ®ang hoÆc ®· sèng, lµm viÖc t¹i ViÖt Nam - nh÷ng ng−êi ®· tõng lµm viÖc t¹i c¸c c¬ quan ngo¹i giao hay c¸c tæ chøc nghiªn cøu, ®µo t¹o t¹i ViÖt Nam. Hai lµ, ®¨ng ký sö dông dÞch vô xuÊt b¶n cña mét trong sè c¸c doanh nghiÖp th«ng tin vµ xuÊt b¶n lín, cã uy tÝn trªn thÕ giíi vµ thùc thi chÕ ®é truy cËp më. VÝ dô nh− tham gia xuÊt b¶n trùc tuyÕn víi Elsevier. Elsevier sÏ cung cÊp dÞch vô xuÊt b¶n trùc tuyÕn, b¶o ®¶m viÖc qu¶n trÞ, khai th¸c xuÊt b¶n phÈm vµ thèng kª th− môc ®Ó cã thÓ x¸c ®Þnh vµ c«ng bè c¸c chØ sè thuéc nhãm IF. §©y lµ c¸ch lµm tèt ®Ó qu¶ng b¸ t¹p chÝ tíi ®«ng ®¶o ®éc gi¶ trong n−íc vµ quèc tÕ, c¸c nhµ nghiªn cøu vµ t¨ng sè l−îng trÝch dÉn cña c¸c bµi b¸o ®· ®−îc ®¨ng trªn t¹p chÝ. Ba lµ, phèi hîp víi c¸c tæ chøc nghiªn cøu, ®µo t¹o ®Ó tæ chøc ®Þnh kú hµng n¨m héi th¶o khoa häc quèc tÕ vÒ ph¹m vi bao qu¸t cña mét/mét sè t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam. Th«ng qua héi th¶o quèc tÕ, chóng ta cã thÓ thu hót ®−îc mét sè l−îng ®¸ng kÓ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu míi ®−îc c«ng bè lÇn ®Çu; ®ång thêi còng cã ®−îc c¬ héi quý ®Ó trùc tiÕp t¹o dùng, duy tr× sù hîp t¸c víi ®éi ngò céng t¸c viªn lµ c¸c nhµ khoa häc cã uy tÝn ë c¸c n−íc trªn thÕ giíi. Bèn lµ, ®Çu t− nguån tµi chÝnh tháa ®¸ng ®Ó n©ng cao chÊt l−îng t¹p chÝ theo tiªu chuÈn quèc tÕ. §©y lµ mét chÝnh s¸ch ®ßi hái ®Çu t− nguån tµi chÝnh lín vµ l©u dµi. V× vËy, ph¶i c©n nh¾c, lùa chän mét vµi t¹p chÝ träng ®iÓm ®i tr−íc, cã tÝnh kh¶ thi vµ ®é thµnh c«ng khi thùc hiÖn n©ng cÊp trë thµnh t¹p chÝ khoa häc cã uy tÝn trªn 22 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2015 thÕ giíi. §Çu t− nguån lùc tµi chÝnh cho t¹p chÝ vµo 3 nhãm chÝnh: - X©y dùng website cña t¹p chÝ vµ duy tr× ho¹t ®éng æn ®Þnh, cã néi dung tèt, ®¸p øng yªu cÇu th«ng tin, giíi thiÖu ho¹t ®éng cña t¹p chÝ vµ cung cÊp miÔn phÝ c¸c bµi b¸o ®¨ng trªn t¹p chÝ tõ 1 ®Õn 2 n¨m vÒ tr−íc so víi thêi ®iÓm hiÖn t¹i. Tr−íc hÕt cÇn tham gia vµo c¬ së d÷ liÖu khoa häc cña HÖ thèng t¹p chÝ khoa häc ViÖt Nam trùc tuyÕn (VJOL), ®Ó cã thÓ tham chiÕu trÝch dÉn trùc tiÕp tíi c¬ së d÷ liÖu quèc tÕ, nh»m phæ biÕn c¸c bµi b¸o khoa häc cña ViÖt Nam ra thÕ giíi. - §Çu t− c¬ së vËt chÊt, kü thuËt, chñ yÕu lµ kÕt cÊu h¹ tÇng th«ng tin vµ ®éi ngò nh©n viªn kü thuËt b¶o ®¶m bé m¸y t¹p chÝ vµ toµn bé quy tr×nh xuÊt b¶n t¹p chÝ ®−îc vËn hµnh cã hiÖu qu¶ trªn m«i tr−êng m¹ng. HiÖn nay, hÇu hÕt c¸c t¹p chÝ quèc tÕ ®Òu ¸p dông hÖ thèng göi bµi vµ ph¶n biÖn trùc tuyÕn do nh÷ng lîi Ých mµ nã ®em l¹i lµ v« cïng lín. III. Thay lêi kÕt HiÖn nay, bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ ®ang diÔn ra nhanh chãng vµ s©u réng, ViÖt Nam ®· x©y dùng quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Õn n¨m 2020 vµ ®Þnh h−íng ®Õn n¨m 2030, còng ®ång thêi, ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam ®−a ra chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña m×nh t−¬ng øng víi c¸c giai ®o¹n ®ã, th× nhu cÇu cã nh÷ng t¹p chÝ khoa häc ®¸p øng ®−îc c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ vµ ®−îc chÊp nhËn vµo hÖ thèng ISI vµ Scopus lµ thùc sù cÇn thiÕt vµ cã tÝnh chiÕn l−îc. Hy väng trong t−¬ng lai gÇn, víi chñ tr−¬ng quy ho¹ch l¹i hÖ thèng b¸o chÝ cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, sù ®Çu t− xøng tÇm cña c¸c Bé, ngµnh, ®Æc biÖt nÕu cã ®−îc sù quan t©m chØ ®¹o s¸t sao trong viÖc triÓn khai thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p nªu trªn cña l·nh ®¹o ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam, cã thÓ sÏ cã nh÷ng ®ét ph¸, ®æi míi, gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng c¸c t¹p chÝ khoa häc cña ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam, ®¶m b¶o ®−îc tiªu chuÈn quèc tÕ, v÷ng b−íc trªn con ®−êng héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi Tµi liÖu trÝch dÉn 1. NguyÔn H÷u §¹t (2014), “Tiªu chuÈn t¹p chÝ khoa häc theo tiªu chuÈn quèc tÕ vµ gi¶i ph¸p vËn dông ®èi víi T¹p chÝ Khoa häc x· héi”, X©y dùng c¸c t¹p chÝ khoa häc theo tiªu chuÈn quèc tÕ, Héi th¶o khoa häc, ViÖn Hµn l©m KHXH ViÖt Nam, NghÖ An. 2. Ph¹m ThÞ H¹nh, §Æng TrÇn Th−êng (2014), “Tiªu chuÈn quèc tÕ vÒ t¹p chÝ khoa häc - Kinh nghiÖm quèc tÕ vµ mét sè gîi ý ®èi víi c¸c t¹p chÝ khoa häc ë ViÖt Nam”, Kû yÕu Héi th¶o khoa häc N©ng cao chÊt l−îng T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn theo h−íng héi nhËp quèc tÕ, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n, Hµ Néi 3. TrÇn V¨n Nhung (2012), “VÒ sù ph©n lo¹i t¹p chÝ khoa häc vµ c¸ch tr×nh bµy mét bµi b¸o trong t¹p chÝ khoa häc”, V¨n b¶n ph¸p quy vµ tµi liÖu h−íng dÉn vÒ viÖc xÐt c«ng nhËn ®¹t tiªu chuÈn chøc danh gi¸o s−, phã gi¸o s− n¨m 2012, L−u hµnh néi bé, Hµ Néi. 4. Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n (2014), N©ng cao chÊt l−îng T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn theo h−íng héi nhËp quèc tÕ, Kû yÕu Héi th¶o khoa häc, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n, Hµ Néi. 5. TrÇn M¹nh TuÊn (2012), Tiªu chuÈn quèc tÕ ®èi víi t¹p chÝ khoa häc vµ viÖc ¸p dông t¹i ViÖn KHXH ViÖt Nam, Th«ng tin chuyªn ®Ò, Hµ Néi.
File đính kèm:
- tieu_chuan_quoc_te_doi_voi_tap_chi_khoa_hoc_va_viec_van_dung.pdf