Thực trạng sử dụng trò chơi học tập nhằm phát triển khả năng khái quát hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa học

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP HỒ CHÍ MINH 
TẠP CHÍ KHOA HỌC 
HO CHI MINH CITY UNIVERSITY OF EDUCATION
JOURNAL OF SCIENCE
ISSN: 
1859-3100 
KHOA HỌC GIÁO DỤC 
Tập 14, Số 7 (2017): 173-182 
EDUCATION SCIENCE
Vol. 14, No. 7 (2017): 173-182
 Email: tapchikhoahoc@hcmue.edu.vn; Website:  
173 
THỰC TRẠNG SỬ DỤNG TRÒ CHƠI HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN 
KHẢ NĂNG KHÁI QUÁT HÓA CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI 
TRONG HOẠT ĐỘNG KHÁM PHÁ KHOA HỌC 
Lý Thị Hoàng Uyên* 
Trường Mầm non Chất lượng cao Abi – Bình Dương 
Ngày Tòa soạn nhận được bài: 13-7-2016; ngày phản biện đánh giá: 20-7-2016; ngày chấp nhận đăng: 29-7-2017 
TÓM TẮT 
Bài báo trình bày kết quả nghiên cứu thực trạng sử dụng trò chơi học tập (TCHT) nhằm phát 
triển khả năng khái quát hóa (KQH) cho trẻ mẫu giáo (MG) 5-6 tuổi trong hoạt động khám phá 
khoa học (HĐKPKH) của giáo viên (GV) ở một số trường mầm non (MN) thuộc huyện Đức Trọng 
tỉnh Lâm Đồng. Kết quả nghiên cứu cho thấy GV sử dụng TCHT chưa đúng với khả năng KQH của 
trẻ. GV chỉ chú ý các trò chơi KQH theo dấu hiệu chung bên ngoài mà chưa chú ý sử dụng trò chơi 
KQH theo dấu hiệu chung bên trong, KQH bằng ngôn ngữ và KQH theo sự sáng tạo của trẻ trong 
HĐKPKH. 
Từ khóa: khả năng khái quát hóa, trò chơi học tập, hoạt động khám phá khoa học. 
ABSTRACT 
Using classroom game in reality in order to develop the generalizatinon competency 
of 5 – 6 year preschoolers in science discovery activities 
This paper shows the research result of using classroom game in reality in order to develop 
the generalization competency of 5 – 6 year preschoolers in science discovery activities by their 
teachers at many kindergartens in Duc Trong district, Lam Dong province. The result indicates 
that: teachers use classroom games which are not appropriate to their students’s generalization 
competency. Teachers often concentrate solely on external signals generalization games, while 
much less attention is paid to internal signals generalization, lingual generalization and creative 
generalization in science discovery activities. 
Keywords: generalization competency, classroom games, science experiment and discovery 
activities. 
* Email: lythihoanguyen@gmail.com 
1. Đặt vấn đề 
Phát triển tư duy là một trong những 
mục tiêu quan trọng của giáo dục MN. 
KQH là thao tác trí tuệ thể hiện năng lực tư 
duy của con người. Trẻ MG 5-6 tuổi đang 
chuẩn bị vào học lớp 1, vì vậy, phát triển 
khả năng KQH là cần thiết nhằm chuẩn bị 
cho trẻ lĩnh hội các khái niệm khoa học ở 
trường phổ thông. Phát triển tư duy KQH 
cho trẻ MG có nhiều biện pháp nhưng sử 
dụng TCHT được coi là một trong những 
biện pháp hữu hiệu để phát triển khả năng 
KQH trong HĐKPKH. 
Bài viết dựa trên kết quả nghiên cứu 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 14, Số 7 (2017): 173-182 
174 
thực trạng sử dụng TCHT nhằm phát triển 
khả năng KQH cho trẻ MG 5-6 tuổi trong 
HĐKPKH của GV ở một số trường MN 
huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng. 
2. Thực trạng sử dụng trò chơi học 
tập nhằm phát triển khả năng khái quát 
hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt 
động khám phá khoa học 
2.1. Mục đích khảo sát 
Tìm hiểu thực trạng của việc sử dụng 
TCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho 
trẻ MG 5-6 tuổi trong HĐKPKH của GV ở 
một số trường MN huyện Đức Trọng, tỉnh 
Lâm Đồng để làm cơ sở cho việc đề xuất 
một số biện pháp nhằm giúp trẻ MG 5-6 
tuổi phát triển tốt khả năng này. 
2.2. Đối tượng khảo sát 
Đối tượng khảo sát là 50 GV đang 
dạy lớp MG 5-6 tuổi ở các trường: MG 
Sơn Ca, MG Vành Khuyên, MG Phú An, 
MN Vàng Anh, MN Tư thục Thế giới Trẻ 
em. 
2.3. Phương pháp khảo sát 
Đề tài vận dụng các phương pháp 
điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn, phân 
tích sản phẩm hoạt động của GV, quan sát 
các hoạt động trong ngày ở trường MN. 
2.4. Kết quả khảo sát thực trạng 
2.4.1. Thực trạng sử dụng các nhóm TCHT 
(xem Bảng 1 và Biểu đồ 1) 
Bảng 1. Thống kê mức độ sử dụng các nhóm TCHT được GV sử dụng 
TT Các nhóm trò chơi 
Mức độ sử dụng 
Thường xuyên Thỉnh thoảng Chưa bao giờ 
SL % L % SL % 
1 
KQH theo dấu hiệu chung 
bên ngoài 
20 40 28 56 2 4 
2 
KQH theo dấu hiệu chung 
bên trong 
7 14 13 26 30 60 
3 KQH bằng ngôn ngữ 0 0 5 10 45 90 
4 
KQH theo sự sáng tạo của 
trẻ 
0 0 0 0 50 100 
Bảng 1 cho thấy chủ yếu các GV sử 
dụng TCHT nhằm phát triển khả năng 
KQH theo dấu hiệu chung bên ngoài, ở 
mức độ thường xuyên chiếm 40%, ở mức 
độ thỉnh thoảng chiếm 56%. Ở nhóm trò 
chơi nhằm phát triển khả năng KQH theo 
dấu hiệu chung bên trong ở mức độ thỉnh 
thoảng chỉ chiếm 26% và ở mức độ chưa 
bao giờ sử dụng chiếm tới 60%. KQH bằng 
ngôn ngữ, KQH theo sự sáng tạo của trẻ thì 
hầu hết các GV chưa bao giờ sử dụng. Từ 
kết quả trên cho thấy các GV chỉ sử dụng 
TCHT nhằm phát triển KQH theo dấu hiệu 
chung bên ngoài, chưa chú trọng phát triển 
khả năng KQH theo dấu hiệu chung bên 
trong, chưa cho trẻ KQH bằng ngôn ngữ và 
chưa cho trẻ KQH theo sự sáng tạo của trẻ. 
2.4.2. Thực trạng về nguồn TCHT được 
GV sử dụng (xem Bảng 2) 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Lý Thị Hoàng Uyên 
175 
Bảng 2. Thống kê nguồn TCHT và mức độ sử dụng các nguồn TCHT 
TT Nguồn TCHT 
Mức độ sử dụng 
Thường xuyên Thỉnh thoảng Không bao giờ 
SL % SL % SL % 
1 Tài liệu của Vụ GDMN (Tuyển tập trò chơi) 49 98 1 2 0 0 
2 Học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp 14 28 30 60 6 12 
3 Sưu tầm qua các tài liệu tham khảo khác 2 4 28 56 20 40 
4 Các nguồn khác (internet, TV) 2 4 20 40 28 56 
Bảng 2 cho thấy các GV sử dụng 
TCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho 
trẻ MG 5-6 tuổi trong HĐKPKH từ nhiều 
nguồn khác nhau, nhưng chủ yếu GV sử 
dụng nguồn tài liệu sẵn có của vụ GDMN 
(98%). Các GV sử dụng nguồn TCHT từ 
việc học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp 
ở mức độ thường xuyên chỉ chiếm 28%. 
Trò chơi từ việc sưu tầm qua các tài liệu 
tham khảo hoặc từ các nguồn khác thì GV 
thỉnh thoảng sử dụng hoặc chưa bao giờ sử 
dụng. Kết quả trên cho thấy các trò chơi 
phát triển khả năng KQH cho trẻ MG 5-6 
tuổi từ các nguồn còn rất ít, và các GV 
cũng chưa đầu tư vào việc tham khảo 
TCHT từ những tài liệu khác. 
2.4.3. Thực trạng các biện pháp TCHT 
được GV sử dụng 
 Kết quả phiếu điều tra (xem Bảng 3) 
Bảng 3. Thống kê các biện pháp TCHT và mức độ sử dụng 
STT Biện pháp 
Mức độ sử dụng 
Thường xuyên Thỉnh thoảng Không bao giờ 
SL % SL % SL % 
1 
Lựa chọn và chỉnh sửa TCHT 
phù hợp 3 6 8 16 39 78 
2 
Lập kế hoạch sử dụng các 
TCHT 30 60 13 26 7 14 
3 
Sử dụng TCHT để rèn khả 
năng KQH theo dấu hiệu 
chung bên ngoài 
40 80 8 16 2 4 
4 
Sử dụng TCHT để rèn khả 
năng KQH theo dấu hiệu 
chung bên trong 
2 4 3 6 45 90 
5 
Sử dụng TCHT để rèn khả 
năng KQH bằng ngôn ngữ 0 0 1 2 49 98 
6 
Sử dụng TCHT để rèn khả 
năng KQH theo sự sáng tạo 
của trẻ 
0 0 0 0 50 100 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 14, Số 7 (2017): 173-182 
176 
Bảng 3 cho thấy tất cả các biện pháp 
đều được GV sử dụng nhưng chủ yếu tập 
trung vào biện pháp lập kế hoạch sử dụng 
các TCHT (60%) ở mức độ thường xuyên 
và biện pháp phát triển KQH theo dấu hiệu 
chung bên ngoài cũng chiếm (80%) ở mức 
độ thường xuyên. Còn những biện pháp 
khác có sử dụng nhưng rất ít, chỉ ở mức độ 
thỉnh thoảng. Có một số biện pháp mà 
nhiều GV không bao giờ sử dụng như biện 
pháp: sử dụng TCHT để rèn khả năng 
KQH theo dấu hiệu chung bên trong có 
90% chưa bao giờ sử dụng, biện pháp sử 
dụng TCHT để rèn khả năng KQH bằng 
ngôn ngữ, có 98% chưa bao giờ sử dụng. 
Đặc biệt là rèn khả năng KQH theo sự 
sáng tạo của trẻ thì tất cả các GV trong 
nhóm được khảo sát đều không sử dụng 
biện pháp này. 
Qua đó ta thấy GV chỉ tập trung vào 
việc rèn KQH theo dấu hiệu chung bên 
ngoài, chưa chú trọng vào các biện pháp 
nhằm phát triển KQH theo dấu hiệu chung 
bên trong, KQH bằng ngôn ngữ hay KQH 
sáng tạo của trẻ. 
 Kết quả nghiên cứu sản phẩm của 
GV (xem Bảng 4) 
Bảng 4. Kế hoạch sử dụng TCHT 
 Trường MG Vành Khuyên 
Kế 
hoạch 
tuần 
Ngày 
thực 
hiện 
Tên 
bài dạy 
Tên 
trò chơi 
Hình thức tổ chức 
Hoạt động 
có chủ đích 
Hoạt động 
góc 
Hoạt 
động 
ngoài 
trời 
Hoạt 
động 
chiều 
Chủ đề: Bản thân 
Chỉ số 115: Loại một đối tượng không cùng nhóm với các đối tượng còn lại 
Tôi là ai 
5/10/ 
2015 
Phân biệt bản 
thân bé và 
các bạn 
1. Tìm bạn 
Trẻ tìm bạn cùng 
giới hoặc khác 
giới theo yêu cầu 
của cô 
Chủ đề: Động vật 
Chỉ số 92: Gọi tên nhóm cây cối, con vật theo đặc điểm chung 
Một số 
loại côn 
trùng 
16/11/
2015 
Bé tìm hiểu 
một số loại 
côn trùng 
2. Sắp xếp 
con vật 
theo môi 
trường 
sống 
Trẻ phân loại con 
vật theo môi 
trường sống 
Chủ đề: Thực vật 
Chỉ số 92: Gọi tên nhóm cây cối, con vật theo đặc điểm chung 
Cây 
lương 
thực 
7/12/ 
2015 
Khám phá 
cây khoai 
lang, khoai 
mì 
3. Cửa 
hàng thực 
phẩm 
Trẻ sắp 
xếp gian 
hàng thực 
phẩm ở 
góc phân 
vai 
Các loài 
hoa 
21/12/
2015 
Các loài hoa 
trong sân 
4. Phân biệt 
các loài hoa 
Phân biệt hoa 
cánh dài, cánh 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Lý Thị Hoàng Uyên 
177 
trường tròn 
Chủ đề: Gia đình 
Chỉ số 96: Phân loại được một số đồ dùng thông thường theo chất liệu và công dụng 
Ngôi 
nhà bé 
28/12/
2015 Ngôi nhà bé ở 
5. Đội nào 
nhanh hơn 
Yêu cầu trẻ phân 
biệt nhà trệt, nhà 
1 lầu, 2 lầu 
Đồ 
dùng 
gia đình 
11/1/ 
2016 
Bé tìm hiểu 
một số đồ 
dùng trong 
gia đình 
6. Đồ nào 
phòng nấy 
Yêu cầu trẻ sắp 
xếp các loại đồ 
dùng vào căn 
phòng thích hợp 
 Trường MG Sơn Ca 
Kế 
hoạch 
tuần 
Ngày 
quan 
sát 
Tên bài 
dạy 
Tên trò 
chơi 
Hình thức tổ chức 
Hoạt động có 
chủ đích 
Hoạt 
động góc 
Hoạt động 
ngoài trời 
Hoạt 
động 
chiều 
Chủ đề: Bản thân 
Bản thân 
bé 
5/10/ 
2015 
Bạn giống 
hay khác 
tôi 
7. Nhóm 
bạn 
Những bạn có đặc 
điểm giống nhau 
thì về chung 1 
nhóm 
Chủ đề gia đình 
Chỉ số 96: Phân loại được một số đồ dùng thông thường theo chất liệu và công dụng 
Đồ dùng 
gia đình 
2/11/ 
2015 
Bé khám 
phá đồ 
dùng trong 
gia đình 
8. Nhanh 
tay xếp 
nhóm 
Trẻ xếp nhóm đồ 
dùng theo yêu cầu 
của cô 
Chủ đề: Động vật 
Chỉ số 115: Loại một đối tượng không cùng nhóm với các đối tượng còn lại 
Động vật 
sống 
trong 
rừng 
11/1/ 
2016 
Bé khám 
phá một số 
con vật 
sống trong 
rừng 
9. Phân 
loại con 
vật 
Yêu cầu trẻ phân 
loại con vật theo 
môi trường sống 
Chủ đề: Thực vật 
Cây có 
bóng mát 
18/1/ 
2016 
Khám phá 
cây tùng 
10. Ai 
nhanh hơn 
Phân loại các loại 
lá cây trong sân 
trường 
Một số 
loại rau, 
quả 
1/2/20
16 
Khám phá 
vườn rau 
trong vườn 
trường 
11. Phân 
loại rau và 
quả 
Trẻ phân loại theo 
nhóm rau, nhóm 
quả 
Một số 
loại hoa 
15/2/2
016 
Khám phá 
hoa hồng 
12. Phân 
loại hoa 
Phân loại 
hoa cánh 
dài, cánh 
tròn 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 14, Số 7 (2017): 173-182 
178 
Kết quả nghiên cứu kế hoạch giáo 
dục theo chủ đề của GV ở Trường MG 
Vành Khuyên và MG Sơn Ca cho thấy GV 
có đưa chỉ số phát triển khả năng KQH của 
trẻ vào chủ đề đồng thời có đưa trò chơi 
phát triển khả năng KQH vào kế hoạch. 
Tuy nhiên, các trò chơi đó chưa đáp ứng 
được chỉ số đưa ra trong kế hoạch. Ví dụ, ở 
chủ đề “Bản thân” đưa ra chỉ số là “Loại 
một đối tượng không cùng nhóm với các 
đối tượng còn lại”, nhưng trong trò chơi 
GV tổ chức cho trẻ là yêu cầu trẻ tìm bạn 
cùng giới để kết thành nhóm, vậy trò chơi 
này chưa đáp ứng được chỉ số đưa ra trong 
kế hoạch. Các trò chơi KQH GV sử dụng 
trong kế hoạch chỉ sử dụng để phát triển 
khả năng KQH theo dấu hiệu bên ngoài, 
chưa chú ý đến khả năng KQH theo dấu 
hiệu chung bên trong. Không có trò chơi 
nào giúp trẻ phát triển khả năng KQH bằng 
ngôn ngữ hay KQH sáng tạo. 
Điều này cho thấy sự thiếu sót lớn 
của GV trong quá trình lập kế hoạch sử 
dụng TCHT nhằm phát triển khả năng 
KQH cho trẻ MG 5-6 tuổi, vì vậy mà trẻ 
không có cơ hội rèn luyện khả năng KQH 
ở mức độ cao như KQH theo dấu hiệu 
chung bên trong, KQH bằng ngôn ngữ hay 
KQH sáng tạo theo ý tưởng của trẻ. 
 Kết quả quan sát hoạt động hàng 
ngày (xem Bảng 5) 
Qua quan sát hoạt động học, hoạt 
động góc, hoạt động ngoài trời và hoạt 
động chiều trong 12 ngày của 2 trường: 
Trường MG Vành Khuyên, Trường MG 
Sơn Ca cho thấy nhiều kết quả thú vị, có 
thể quy ước trong bảng thống kê như sau: 
Mức I: KQH theo dấu hiệu chung 
bên ngoài; 
Mức II: KQH theo dấu hiệu chung 
bên trong; 
Mức III: KQH bằng ngôn ngữ; 
Mức IV: KQH theo yêu cầu của cô; 
Mức V: KQH theo sự sáng tạo của trẻ. 
Bảng 5. Thống kê TCHT qua quan sát các hoạt động trong ngày 
 Trường MG Vành Khuyên 
Ngày 
dạy 
Tên 
chủ 
đề 
Tên bài dạy Tên trò chơi 
Mức độ KQH GV sử dụng 
trong các trò chơi Hình thức tổ chức I II III IV V 
21/12/ 
2015 
Thực 
vật 
Các loài hoa 
trong sân trường 
1. Phân biệt các 
loài hoa X X 
Hoạt động có 
chủ đích 
28/12/ 
2015 Hoa ngày tết 2. Bé sắp xếp X X 
Hoạt động có 
chủ đích 
4/1/ 
2015 
Các loài cây 
lương thực 
3. Cửa hàng 
thực phẩm 
X 
 X Hoạt động góc 
11/1/ 
2015 
Gia 
đình 
Gia đình của bé 4. Đội nào 
nhanh hơn 
X X Hoạt động có 
chủ đích 
20/1/ 
2016 Ngôi nhà của bé 5. Phân loại nhà X X 
Hoạt động có 
chủ đích 
12/1/ 
2016 
Đồ dùng gia đình 6. Đồ nào phòng 
nấy 
 X X Hoạt động có 
chủ đích 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Lý Thị Hoàng Uyên 
179 
 Trường MG Sơn Ca 
Ngày 
dạy 
Tên 
chủ đề 
Tên bài dạy Tên trò chơi 
Mức độ KQH GV sử dụng 
trong các trò chơi Hình thức 
 tổ chức 
I II II IV V 
4/1/ 
2016 
Động 
vật 
Tìm hiểu chú chó 
7. Phân loại động 
vật 2 chân và 4 
chân 
X X 
Hoạt động 
có chủ đích 
11/1/ 
2006 
Khám phá con vật 
trong rừng 
8. Phân loại con 
vật 
X X 
Hoạt động 
có chủ đích 
19/1/ 
2016 
Các con vật sống 
dưới nước 
9. Phân loại con 
vật X X 
Hoạt động 
có chủ đích 
25/1/ 
2016 
Thực 
vật 
Một số loại cây 
lương thực 
10. Bé sắp xếp X X 
Hoạt động 
có chủ đích 
1/2/ 
2016 
Khám phá vườn 
rau trong trường 
11. Phân loại rau 
và quả 
X X 
Hoạt động 
có chủ đích 
15/2/ 
2016 
Bé tìm hiểu Ngày 
8-3 
12. Phân loại hoa X X 
Hoạt động 
chiều 
Quan sát các hoạt động trong ngày 
của Trường MG Vành Khuyên và MG Sơn 
Ca, chúng tôi nhận thấy các GV có tổ chức 
TCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho 
trẻ, nhưng các trò chơi còn đơn điệu. Đặc 
biệt là trong 6 trò chơi ở Trường MG Vành 
Khuyên thì có 5 trò chơi cô cho trẻ KQH 
theo dấu hiệu chung bên ngoài, ví dụ trò 
chơi “Bé sắp xếp”, “Phân loại nhà”, chỉ có 
1 trò chơi cô cho trẻ KQH theo dấu hiệu 
chung bên trong, cả 6 trò chơi cô đều cho 
trẻ thực hiện theo yêu cầu của cô. Còn ở 
Trường MG Sơn Ca thì cả 6 trò chơi cô 
đều cho trẻ KQH theo dấu hiệu chung bên 
ngoài, như trò chơi “Phân loại con vật”, 
“Phân loại rau và quả”, và tất cả 6 trò chơi 
cô đều cho trẻ KQH theo yêu cầu của cô. 
Cả hai trường đều không có trò chơi nào 
cho trẻ KQH bằng ngôn ngữ và KQH theo 
sự sáng tạo của trẻ. Trong quá trình chơi, 
các GV chỉ quan tâm tới kết quả chơi của 
trẻ chứ chưa chú trọng đến việc cho trẻ giải 
thích cách phân nhóm, chưa cho trẻ tìm từ 
để đặt tên cho nhóm khái quát và chưa cho 
trẻ KQH sáng tạo theo ý tưởng của mình. 
Điều này cho thấy các GV chưa thật sự 
quan tâm đến việc sử dụng TCHT phù hợp 
với độ tuổi của trẻ nhằm phát triển khả 
năng KQH cho trẻ ở mức độ cao. 
Kết quả nghiên cứu thực trạng cho 
thấy việc sử dụng TCHT nhằm phát triển 
khả năng KQH cho trẻ 5-6 tuổi trong 
HĐKPKH còn nhiều bất cập, các GV chưa 
quan tâm phát triển khả năng KQH cho trẻ 
ở những mức độ cao, chưa đầu tư vào việc 
điều chỉnh một số trò chơi cho phù hợp với 
trẻ. Vì vậy, cần phải có những biện pháp để 
khắc phục các vấn đề trên nhằm phát triển 
khả năng KQH cho trẻ. 
3. Đề xuất một số biện pháp sử dụng 
TCHT nhằm nâng cao khả năng KQH 
trong HĐKPKH 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 14, Số 7 (2017): 173-182 
180 
3.1. Điều chỉnh một số TCHT nhằm 
phát triển khả năng KQH phù hợp với độ 
tuổi 5-6 dựa trên mức độ KQH của trẻ 
Trẻ 5-6 tuổi đã có khả năng KQH 
theo dấu hiệu chung bên ngoài, KQH theo 
dấu hiệu chung bên trong, KQH bằng ngôn 
ngữ và KQH sáng tạo, vì vậy cần phải có 
những trò chơi phù hợp với độ tuổi và mức 
độ KQH của trẻ, nhưng kết quả điều tra 
thực trạng cho thấy các trò chơi phát triển 
khả năng KQH còn ít, GV còn lệ thuộc vào 
nguồn trò chơi có sẵn của Vụ Giáo dục 
MN. Vì vậy biện pháp điều chỉnh một số 
TCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho 
phù hợp với độ tuổi (5-6) tuổi dựa trên 
mức độ KQH của trẻ là cần thiết. Để thực 
hiện biện pháp này, GV cần sưu tầm các 
trò chơi KQH từ nhiều nguồn khác nhau 
(tài liệu tham khảo, mạng internet, tuyển 
tập trò chơi dành cho trẻ MG) sau đó 
điều chỉnh một số trò chơi cho phù hợp với 
lứa tuổi và mức độ KQH của trẻ. 
3.2. Lập kế hoạch cho việc sử dụng các 
TCHT đã điều chỉnh nhằm phát triển khả 
năng KQH cho trẻ 
Việc lập kế hoạch sử dụng các TCHT 
đã điều chỉnh giúp GV chủ động trong việc 
lựa chọn và sử dụng hiệu quả các trò chơi 
đó nhằm phát triển khả năng KQH cho trẻ 
trong HĐKPKH. Muốn xây dựng kế hoạch 
sử dụng các TCHT đã điều chỉnh, trước hết 
GV cần dựa vào đặc điểm KQH của trẻ để 
xác định mục tiêu của kế hoạch. Kế đến là 
lựa chọn các TCHT đã điều chỉnh để đưa 
vào kế hoạch, các trò chơi được lựa chọn 
phải xác định rõ mục đích phát triển KQH 
ở mức độ nào cho trẻ. Tiếp theo là dựa vào 
số tuần dành cho chủ đề giáo dục, GV lên 
kế hoạch phân bổ các trò chơi cho từng 
tuần. Kế đến GV xác định biện pháp hướng 
dẫn từng trò chơi nhằm phát triển khả năng 
KQH cho trẻ và cuối cùng là xác định cơ 
sở vật chất để tổ chức các trò chơi đó. 
3.3. Sử dụng TCHT để rèn khả năng 
KQH theo dấu hiệu chung bên ngoài 
KQH theo dấu hiệu chung bên ngoài 
là trẻ dựa vào đặc điểm chung giống nhau 
bên ngoài của sự vật hiện tượng để phân 
nhóm, phân loại và loại trừ những đặc 
điểm khác nhau còn lại. Chúng tôi đề xuất 
biện pháp này vì qua nghiên cứu thực trạng 
cho thấy nhiều trẻ chưa biết KQH theo dấu 
hiệu chung bên ngoài, nguyên nhân là GV 
chưa rèn cho trẻ cách tìm ra đặc điểm 
chung giống nhau giữa các sự vật, hiện 
tượng để phân nhóm, phân loại. KQH theo 
dấu hiệu chung bên ngoài còn là cơ sở để 
KQH theo dấu hiệu chung bên trong. Nếu 
trẻ KQH theo dấu hiệu chung bên ngoài tốt 
thì sẽ thuận lợi cho việc KQH theo dấu 
hiệu chung bên trong. 
Để thực hiện biện pháp này, GV cần 
đảm bảo các yêu cầu sau đây: 
- Cung cấp cho trẻ các biểu tượng 
phong phú về sự vật cần khái quát; 
- Tìm ra các đặc điểm giống và khác 
nhau bên ngoài giữa các sự vật cần khái 
quát; 
- Dựa vào đặc điểm chung giống nhau 
bên ngoài để phân nhóm, phân loại các sự 
vật; 
- Giúp trẻ tìm từ để gọi tên cho nhóm 
đã khái quát. 
3.4. Sử dụng TCHT để rèn khả năng 
KQH theo dấu hiệu chung bên trong 
KQH theo dấu hiệu chung bên trong 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Lý Thị Hoàng Uyên 
181 
là trẻ chủ yếu dựa vào những dấu hiệu 
chung bên trong, như: chất liệu, công dụng, 
chức năng của sự vật hiện tượng để phân 
nhóm, phân loại. Ví dụ phân nhóm các loại 
quả theo hàm lượng dinh dưỡng, loại quả 
giàu vitamin C là “cam”, quýt”, “bưởi”, 
loại quả giàu vitamin A là “đu đủ”. Chúng 
tôi đề xuất biện pháp này vì trẻ 5-6 tuổi đã 
có khả năng KQH theo dấu hiệu chung bên 
trong. Nhưng nghiên cứu thực trạng, chúng 
tôi nhận thấy hầu hết trẻ chưa có khả năng 
này, nguyên nhân là do GV chưa dạy trẻ 
cách tìm ra dấu hiệu chung bên trong để 
phân nhóm phân loại, vì vậy việc rèn luyện 
cho trẻ KQH theo dấu hiệu chung bên 
trong là cần thiết. 
Để thực hiện biện pháp này, GV cần 
đảm bảo các yêu cầu sau đây: 
- Cung cấp các biểu tượng phong phú 
về sự vật cần khái quát; 
- Giúp trẻ tìm ra những đặc điểm 
chung giống nhau bên trong giữa các sự vật 
cần khái quát; 
- Dựa vào đặc điểm chung giống nhau 
bên trong để phân nhóm phân loại các sự 
vật; 
- Giúp trẻ tìm từ để đặt tên cho nhóm 
khái quát. 
3.5. Sử dụng TCHT để rèn khả năng 
KQH bằng ngôn ngữ 
Ngôn ngữ của trẻ 5-6 tuổi đã phát 
triển mạnh mẽ và ngôn ngữ đã trở thành 
phương tiện để tư duy, vì thế trẻ đã có khả 
năng KQH bằng ngôn ngữ, tức là trẻ có thể 
dùng từ đặt tên cho nhóm khái quát và giải 
thích hành động KQH của trẻ. Nhưng kết 
quả khảo sát thực trạng cho thấy hầu hết trẻ 
chưa có khả năng KQH bằng ngôn ngữ, 
các GV chưa quan tâm đến việc rèn luyện 
khả năng KQH bằng ngôn ngữ. Vì vậy, 
muốn phát triển khả năng KQH bằng ngôn 
ngữ cho trẻ thì cần phải sử dụng biện pháp 
TCHT một cách hiệu quả. 
Để thực hiện biện pháp này, GV cần 
phải: 
- Cung cấp cho trẻ các biểu tượng 
phong phú về sự vật cần khái quát; 
- Trao đổi với trẻ về các sự vật cần 
khái quát; 
- Cho trẻ tìm ra điểm chung giống 
nhau giữa các sự vật cần khái quát và giúp 
trẻ nêu lên ý tưởng khái quát của mình, sau 
đó cho trẻ phân nhóm phân loại; 
- Dùng từ để đặt tên cho nhóm khái 
quát và giải thích hành động phân nhóm 
phân loại. 
Biện pháp này có thể thực hiện riêng 
hoặc có thể kết hợp với biện pháp 3.3 và 
3.4. 
3.6. Sử dụng TCHT để rèn khả năng 
KQH theo sự sáng tạo của trẻ 
Ở cuối tuổi MG, vốn biểu tượng của 
trẻ rất phong phú, tư duy, ngôn ngữ đã phát 
triển mạnh và kĩ năng KQH của trẻ đã phát 
triển tốt nên trẻ đã có khả năng KQH theo 
nhiều hướng, nhiều chiều khác nhau. 
Nhưng kết quả nghiên cứu thực trạng cho 
thấy hầu hết trẻ chưa có khả năng KQH 
sáng tạo theo ý tưởng của trẻ, nguyên nhân 
là GV chưa quan tâm đến việc dạy trẻ 
KQH theo ý tưởng của trẻ mà hầu hết GV 
dạy trẻ KQH theo yêu cầu của GV. Vì vậy, 
muốn nâng cao khả năng KQH cho trẻ thì 
cần rèn luyện khả năng KQH sáng tạo theo 
ý tưởng của trẻ. Cách thực hiện biện pháp 
này như sau: 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 14, Số 7 (2017): 173-182 
182 
- GV cần cung cấp biểu tượng phong 
phú cho trẻ và trao đổi với trẻ về các sự vật 
đó; 
- Cho trẻ tìm ra đặc điểm chung giống 
nhau giữa các sự vật và giúp trẻ nêu các ý 
tưởng khái quát của mình; 
- Cho trẻ KQH theo ý tưởng sáng tạo 
của trẻ; 
- Cho trẻ thích hành động phân nhóm, 
phân loại và dùng từ đặt tên nhóm. 
Biện pháp này có thể thực hiện riêng 
hoặc có thể kết hợp với biện pháp 3.3 và 3.4. 
4. Kết luận 
Kết quả nghiên cứu cho thấy đa số 
GV sử dụng các trò chơi nhằm phát triển 
khả năng KQH có sẵn trong tài liệu của Vụ 
Giáo dục MN, GV chưa điều chỉnh trò chơi 
KQH cho phù hợp với lứa tuổi của trẻ. GV 
có xây dựng kế hoạch sử dụng trò chơi 
nhưng GV lựa chọn trò chơi để đưa vào kế 
hoạch chưa phù hợp với khả năng KQH 
của trẻ và hầu hết GV chỉ cho trẻ chơi các 
trò chơi KQH theo dấu hiệu chung bên 
ngoài, chưa cho trẻ chơi các trò chơi KQH 
theo dấu hiệu chung bên trong, KQH bằng 
ngôn ngữ và KQH sáng tạo theo ý tưởng 
của trẻ. Các biện pháp sử dụng TCHT đưa 
ra có thể giúp GV sử dụng TCHT một cách 
hiệu quả nhằm phát triển khả năng KQH 
của trẻ 5-6 tuổi trong HĐKPKH. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Đanxôva E. I. U. (1958). Trò chơi dạy học cho trẻ mẫu giáo. Tài liệu của Thư viện Khoa học giáo 
dục. TPHCM. 
Phạm Minh Hạc (chủ biên) Phạm Hoàng Gia, Trần Trọng Thủy, Lê Khanh. (1989). Tâm lí học, Tập 
1, Hà Nội: NXB Giáo dục. 
Nguyễn Thị Hòa, Nguyễn Ánh Tuyết, Đinh Văn Vang. (1996). Tổ chức hướng dẫn trẻ chơi. Hà 
Nội: NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. 
Nguyễn Ánh Tuyết (chủ biên), Nguyễn Thị Như Mai, Đinh Thị Kim Thoa. (2002). Tâm lí học trẻ 
em lứa tuổi mầm non (Từ lọt lòng đến 6 tuổi). Hà Nội: NXB Đại học Sư phạm Hà Nội. 
Trần Thị Ngọc Trâm. (2003). Thiết kế và sử dụng trò chơi học tập nhằm phát triển khả năng khái 
quát hóa của trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi), Luận án Tiến sĩ Giáo dục học. Viện Khoa học Giáo 
dục. Hà Nội. 
Đinh Văn Vang. (2009). Giáo trình tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mầm non. Hà Nội: NXB 
Giáo dục Việt Nam.