Mối quan hệ giữa kế toán quản trị, quản trị doanh nghiệp, môi trường kinh doanh và đặc điểm doanh nghiệp

TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH, SỐ 25, THÁNG 3 NĂM 2017
MỐI QUAN HỆ GIỮA KẾ TOÁN QUẢN TRỊ, QUẢN TRỊ
DOANH NGHIỆP, MÔI TRƯỜNG KINH DOANH VÀ
ĐẶC ĐIỂM DOANH NGHIỆP
EFFECTS OF CORPORATE GOVERNANCE, BUSINESS ENVIRONMENT
AND FIRM CHARACTERISTIC ON THE ADOPTION OF MANAGERIAL
ACCOUNTING
Huỳnh Quang Linh1, Dương Thị Tuyết Anh2, Nguyễn Thị Thanh Thủy3,
Nguyễn Thị Phúc4, Nguyễn Thị Mỹ Ân5, Cô Hồng Liên6
Tóm tắt – Một mặt, mức độ áp dụng kế toán
quản trị trong doanh nghiệp phụ thuộc vào cấu
trúc quản trị; mặt khác, nó cũng phụ thuộc vào
môi trường kinh doanh và đặc tính doanh nghiệp.
Tuy nhiên, cho đến nay, mối quan hệ nhân quả
từ cấu trúc quản trị, môi trường kinh doanh và
đặc tính doanh nghiệp đến mức độ áp dụng kế
toán quản trị trong doanh nghiệp chưa được kiểm
chứng thực nghiệm tại Việt Nam. Đề tài nghiên
cứu này được thực hiện nhằm kiểm tra đồng thời
sự ảnh hưởng của cấu trúc quản trị, môi trường
kinh doanh và đặc tính doanh nghiệp vào mức
độ áp dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp.
Công trình nghiên cứu này áp dụng phân tích
độ tin cậy, phân tích nhân tố khám phá và phân
tích hồi quy để xử lý dữ liệu. Kết quả nghiên
cứu cho thấy rằng cấu trúc quản trị, môi trường
kinh doanh và đặc tính doanh nghiệp đồng thời
ảnh hưởng đến mức độ áp dụng kế toán quản trị
trong doanh nghiệp.
Từ khóa: kế toán quản trị, cấu trúc quản trị,
môi trường kinh doanh, đặc tính doanh nghiệp.
Abstract – On the one hand, the adoption of
managerial accounting in business is determined
by corporate governance; on the other hand, it
is also dependent on business environment and
firm characteristic. Nonetheless, so far the causal
relationships from corporate governance, busi-
ness environment and firm characteristic to the
adoption of managerial accounting in business
1;2;3;4;5;6Khoa Kinh tế - Luật, Trường Đại học Trà Vinh
Ngày nhận bài: 18/01/17, Ngày nhận kết quả
bình duyệt: 02/03/17, Ngày chấp nhận đăng: 12/03/17
have not been empirically explored in Vietnam.
This research is conducted to investigate the
simultaneous effects of corporate governance,
business environment and firm characteristic on
the adoption of managerial accounting in busi-
ness. This study employs reliability analysis, ex-
ploratory factor analysis and regression analysis
to deal with the data. The findings indicate that,
corporate governance, business environment and
firm characteristic concurrently affect the adop-
tion of managerial accounting in business.
Keywords: managerial accounting; Corporate
governance; Business environment; Firm char-
acteristic.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Theo Nhâm Phong Tuân và Nguyễn Anh Tuấn
[1], cấu trúc quản trị đang trở thành chủ đề nóng
trong các cuộc thảo luận của các cơ quan của
chính phủ và các sở ban ngành, đặc biệt khi
Chính phủ cam kết thúc đẩy quá trình cổ phần
hóa. Yếu tố quan trọng để nâng cao năng lực
cạnh tranh cho các doanh nghiệp là minh bạch
hóa tài chính và tính trách nhiệm của nguyên lý
quản trị hiệu quả. Thêm vào đó, cấu trúc quản
trị cũng được xem như một chất xúc tác trong
dài hạn để thay đổi tư duy kinh doanh của người
Việt Nam. Qua đó, nó giúp đáp ứng tốt hơn đòi
hỏi của các nhà đầu tư nước ngoài và nền kinh
tế toàn cầu. Ở khía cạnh khác, kế toán là một
bộ phận quan trọng của hệ thống công cụ quản
lý kinh tế tài chính. Vì vậy, để kế toán có thể
phát huy đầy đủ chức năng thông tin và kiểm tra
phục vụ cho nhà quản trị, mỗi doanh nghiệp phải
1
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH, SỐ 25, THÁNG 3 NĂM 2017 KINH TẾ - XÃ HỘI
xây dựng cho mình một hệ thống kế toán hoàn
chỉnh gồm cả kế toán tài chính và kế toán quản
trị [2]. Trong đó, kế toán quản trị chuyên thực
hiện việc xử lý và cung cấp các thông tin kế toán
nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức năng
của nhà quản trị như hoạch định, tổ chức thực
hiện, kiểm tra và ra quyết định. Điều đó góp phần
khắc phục những thiếu sót, tồn đọng và thực hiện
các khâu đột phá trong sản xuất kinh doanh nhằm
chiếm lĩnh thị trường, cuối cùng là nâng cao hiệu
quả hoạt động sản xuất kinh doanh. Với vai trò
và chức năng quan trọng của kế toán quản trị
như đã nêu, các doanh nghiệp cần có nhận thức
đầy đủ về kế toán quản trị và có kế hoạch vận
dụng công cụ này vào công tác quản lý doanh
nghiệp [3]. Tuy nhiên, việc áp dụng kế toán quản
trị tại các doanh nghiệp lại phụ thuộc vào nhiều
yếu tố và điều kiện kinh doanh khác nhau của
doanh nghiệp.
Một nghiên cứu của Huynh [4] đã đề nghị và
chứng minh rằng, giữa cấu trúc quản trị và mức
độ áp dụng kế toán quản trị có mối liên kết tương
hỗ với nhau rất phức tạp; trong đó, cấu trúc quản
trị đầu tiên là nguyên nhân quyết định mức độ
áp dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp; các
nghiên cứu [5], [6] lập luận rằng mức độ áp dụng
kế toán quản trị trong doanh nghiệp thì phụ thuộc
vào cả yếu tố môi trường kinh doanh và đặc tính
doanh nghiệp. Ở Việt Nam, kế toán quản trị còn
khá mới mẻ, cụ thể công tác kế toán quản trị
mới xuất hiện tại Việt Nam mở đầu là khi Luật
Kế toán đưa ra khái niệm về kế toán quản trị,
mặc dù nó đã xuất hiện từ lâu ở những nước
phát triển [7]. Tuy nhiên, qua thực tế nghiên cứu
và khảo sát một số doanh nghiệp ở Việt Nam
hiện nay, công tác kế toán quản trị bước đầu đã
nhận được sự quan tâm của ban lãnh đạo doanh
nghiệp; nhưng có thể nhận thấy, vẫn còn nhiều
tồn tại cụ thể làm cản trở việc tổ chức và áp
dụng kế toán quản trị trong các doanh nghiệp
này [3]. Mặc khác, Sulaiman và cộng sự [8] nhấn
mạnh rằng, vẫn còn thiếu những nghiên cứu thực
nghiệm về hệ thống kế toán quản trị tại các nền
kinh tế đang phát triển Đông Nam Á, trong đó
có Việt Nam, và cần phải có những nghiên cứu
về mức độ áp dụng các hệ thống kế toán quản
trị tại đây. Hơn thế nữa, Doan và cộng sự [7]
cho rằng, số lượng các nghiên cứu về hệ thống
kế toán quản trị tại Việt Nam còn rất khiêm tốn,
và gợi ý các học giả nên tiến hành thêm nhiều
nghiên cứu về hệ thống kế toán quản trị tại nước
này. Tuy nhiên tại Việt Nam cho đến nay, dường
như chưa có công trình nghiên cứu nào về vai trò
của cấu trúc quản trị, môi trường kinh doanh và
đặc tính doanh nghiệp đối với mức độ áp dụng
kế toán quản trị tại các doanh nghiệp được tiến
hành. Vì vậy, nghiên cứu sự ảnh hưởng của cấu
trúc quản trị, môi trường kinh doanh và đặc tính
doanh nghiệp đến mức độ áp dụng kế toán quản
trị trong doanh nghiệp là một công trình nghiên
cứu rất có ý nghĩa đối với các doanh nghiệp ở
Việt Nam.
II. KHUNG NGHIÊN CỨU
Ajibolade và cộng sự [9] xem kế toán quản trị
như là công cụ quản lý cung cấp cả thông tin
tài chính và phi tài chính cho doanh nghiệp. Các
thông tin này sẽ giúp cho các nhà quản trị ra
các quyết định kinh doanh chính xác hơn. Theo
Kaplan [10], các kế toán quản trị được xem như
là một phần của hệ thống quản lý doanh nghiệp.
Vai trò của chúng là cung cấp thông tin hữu ích
phục vụ cho việc ra kế hoạch quản lý và kiểm
soát nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh. Thêm
vào đó, một nghiên cứu của Lucas [11] cho rằng,
kế toán quản trị là công cụ rất hữu ích cung
cấp thông tin chính xác đầy đủ cho việc hoạch
định và quản lý hoạt động kinh doanh trong môi
trường kinh doanh đầy năng động hiện nay. Dựa
theo quan điểm của các tác giả trên, chúng tôi
xác định mức độ áp dụng công cụ kế toán quản
trị trong doanh nghiệp cho nghiên cứu này, là
chừng mực mà doanh nghiệp chọn và thực hiện
công cụ kế toán quản trị trong doanh nghiệp của
họ. Đó là: (1) lập dự toán ngân sách (KTQT1),
(2) phân tích mối quan hệ chi phí - khối lượng
- lợi nhuận (KTQT2), (3) phân tích biến động
chi phí (KTQT3), (4) phân tích chi phí dựa trên
công việc (KTQT4), (5) ứng dụng hệ thống quản
lý chất lượng (KTQT5) và (6) ứng dụng mô hình
thẻ điểm cân bằng (KTQT6). Ở khía cạnh khác,
Mayer [12] định nghĩa cấu trúc quản trị là những
cơ chế, quy định mà thông qua đó doanh nghiệp
được điều hành và kiểm soát. Còn theo Cadbury
[13], cấu trúc quản trị xác định quyền hạn và
trách nhiệm giữa những thành viên khác nhau
trong công ty, bao gồm các cổ đông, hội đồng
quản trị, ban giám đốc, ban kiểm soát và các
2
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH, SỐ 25, THÁNG 3 NĂM 2017 KINH TẾ - XÃ HỘI
bên có quyền lợi khác. Trong một nghiên cứu
của Cassell [14], cấu trúc quản trị được đánh giá
dựa trên ba tiêu chí: (1) thành phần của Ban giám
đốc (CTQT1), (2) thành phần của Ban giám soát
(CTQT2) và (3) tính kiêm nhiệm của Chủ tịch hội
đồng quản trị (CTQT3). Salvato và Melin [15]
xác nhận rằng, sự phân quyền quản lý cho các
giám đốc độc lập có bằng cấp chuyên môn xuất
sắc và kinh nghiệm làm việc tốt sẽ làm tăng cấp
độ chính thức các văn bản sử dụng trong doanh
nghiệp. Các giám đốc độc lập thường phải báo
cáo định kỳ và đột xuất cho hội đồng quản trị
và các cổ đông chính. Vì vậy, họ phải áp dụng
các công cụ quản lý quy chuẩn để kiểm soát hiệu
quả các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp
[16]. Mặt khác, Christine và cộng sự [17] đã thực
hiện một nghiên cứu về cấu trúc quản trị và kế
toán quản trị, có đề nghị rằng, cần phải thiết lập
một đơn vị riêng biệt để phụ trách kế toán quản
trị trong doanh nghiệp, nơi mà các công cụ kế
toán quản trị chính thức được áp dụng. Kết quả
nghiên cứu của họ cho thấy rằng, mức độ chuyên
nghiệp của các giám đốc độc lập có mối quan hệ
với mức độ áp dụng các công cụ kế toán quản
trị phức tạp. Thêm vào đó, Agrawal và Chadha
[18] đã tìm ra bằng chứng về khả năng chỉnh sửa
các báo cáo kế toán tài chính tại những doanh
nghiệp có thành phần ban giám đốc và ban giám
soát là đại đa số chuyên gia độc lập là thấp hơn
các doanh nghiệp khác. Bằng chứng này là phù
hợp với lập luận rằng, các giám đốc độc lập có
khuynh hướng áp dụng các cộng cụ kế toán quản
trị chính quy, mà chúng cho ra các báo cáo tài
chính trung thực hơn. Hơn nữa, tính kiêm nhiệm
của tổng giám đốc và chủ tịch hội đồng quản
trị có vai trò quan trọng tác động đến mức độ
áp dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp.
Những lập luận trên đã giúp chúng tôi đi đến
giả thuyết rằng:
Giả thuyết 1: Cấu trúc quản trị quyết định mức
độ áp dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp
Bên cạnh mối quan hệ giữa cấu trúc quản trị
và mức độ áp dụng kế toán quản trị trong doanh
nghiệp, môi trường kinh doanh và đặc tính doanh
nghiệp cũng được xem là nhân tố có vai trò quyết
định mức độ áp dụng kế toán quản trị trong doanh
nghiệp như. Duncan [19] định nghĩa môi trường
kinh doanh như là một biến ngữ cảnh quan trọng
liên quan đến khách hàng, nhà cung cấp, đối thủ
cạnh tranh, vấn đề kinh tế xã hội và công nghệ.
Theo Miles và cộng sự [20], môi trường kinh
doanh được xác định bởi khả năng dự đoán điều
kiện kinh doanh của doanh nghiệp. Thêm vào đó,
Miller [21] đã phân loại môi trường kinh doanh
thành 6 thành tố. Đó là (1) chính sách chính
phủ (MTKD1), (2) tình trạng kinh tế (MTKD2),
(3) nguồn lực được sử dụng trong doanh nghiệp
(MTKD3), (4) nhu cầu và thị trường sản phẩm
(MTKD4), (5) mức độ cạnh tranh (MTKD5) và
(6) trình độ công nghệ (MTKD6). Để thiết lập
mối quan hệ giữa môi trường kinh doanh và mức
độ áp dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp,
thuyết tình huống (the contigency theory) về kế
toán quản trị được sử dụng. Thuyết tình huống
về kế toán quản trị nhấn mạnh vai trò của yếu
tố tình huống đối với mức độ áp dụng kế toán
quản trị trong doanh nghiệp [22]. Bên cạnh đó,
Galbraith [23], liên quan đến thuyết tình huống,
đã cho rằng không có phương cách tốt nhất để
tổ chức doanh nghiệp và các cách tổ chức là
hiệu quả khác nhau. Tương tự, Waterhouse và
Tiessen [24], [25] đã gợi ý rằng không có một
công cụ quản lý nào là tốt nhất cho mọi loại
hình doanh nghiệp. Họ cũng đề nghị rằng môi
trường kinh doanh của doanh nghiệp là yếu tố
quyết định công cụ quản lý nào là thích hợp cho
doanh nghiệp đó. Bên cạnh đó, Horngren [26] đã
chứng minh rằng mức độ áp dụng công cụ quản
lý được xác định bởi môi trường kinh doanh nơi
doanh nghiệp đấy hoạt động. Dựa vào thuyết tình
huống về kế toán quản trị, Gordon và Miller [22],
[27] cho rằng, kế toán quản trị đóng một vai trò
quan trọng trong hoạt động kinh doanh của doanh
nghiệp. Tuy nhiên, việc áp dụng chúng lại phụ
phuộc vào các yếu tố tình huống, chẳng hạn như
là môi trường kinh doanh bên ngoài và đặc tính
bên trong doanh nghiệp. Theo thuyết tình huống
về kế toán quản trị, nếu nhà quản lý đối mặt
với môi trường kinh doanh không ổn định thì họ
có khuynh hướng chọn công cụ kế toán quản trị
thích hợp với môi trường kinh doanh đó, nhằm
mục đích giúp doanh nghiệp tồn tại và phát triển
bền vững. Hơn thế nữa, Haldma và Laats [28]
nhận định rằng môi trường kinh doanh có mối
quan hệ cùng chiều với mức độ áp dụng kế toán
quản trị. Tương tự, Ajibolade và cộng sự [9],
Ibadin và Imoisili [5] cũng tìm ra bằng chứng
thống kê về mối quan hệ thuận chiều giữa mức
3
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH, SỐ 25, THÁNG 3 NĂM 2017 KINH TẾ - XÃ HỘI
độ áp dụng kế toán quản trị và môi trường kinh
doanh. Các nghiên cứu này xem tầm quan trọng
của tính thay đổi môi trường kinh doanh như là
yếu tố môi trường bên ngoài của doanh nghiệp
khi giải thích mức độ áp dụng các công cụ quản
lý trong doanh nghiệp. Vì vậy, chúng ta có thể
đi đến giả thuyết sau:
Giả thuyết 2: Mức độ áp dụng kế toán quản
trị trong doanh nghiệp phụ thuộc vào môi trường
kinh doanh
Đặc tính doanh nghiệp, theo Rogers [29] định
nghĩa, là sự tập quyền quản lý, sự chuẩn hóa quản
lý, tính phụ thuộc lẫn nhau giữa các bộ phận
trong doanh nghiệp và quy mô doanh nghiệp.
Sau đó, Breen và cộng sự [30] hợp nhất quy
mô doanh nghiệp, sự tăng cường thông tin và
loại ngành kinh doanh thành biến đặc tính doanh
nghiệp. Hơn nữa, Sankaran và Kouzmin [31]
định nghĩa đặc tính doanh nghiệp là một biến bao
gồm các thành phần như quy mô doanh nghiệp,
loại ngành kinh doanh và tính phụ thuộc lẫn nhau
giữa các bộ phận trong doanh nghiệp. Dựa vào
những định nghĩa trên, nghiên cứu này xem đặc
tính doanh nghiệp gồm các thành phần sau: quy
mô doanh nghiệp (DTDN1), mức độ phụ thuộc
lẫn nhau giữa các bộ phận trong doanh nghiệp
(DTDN2) và loại ngành kinh doanh (DTDN3).
Wierenga và Ophuis [32] trong một nghiên cứu
“Các công cụ hỗ trợ ra quyết định marketing:
chấp nhận, sử dụng và hài lòng”, đã cho rằng
đặc tính doanh nghiệp ảnh hưởng đến quyết
định chấp nhận công cụ thông tin quản lý trong
doanh nghiệp bởi các nhà quản lý. Thêm vào đó,
Chenhall và Morris [33] đề nghị rằng, có một
mối quan hệ mạnh giữa đặc tính doanh nghiệp
và mức độ áp dụng kế toán quản trị trong doanh
nghiệp. Đối với ngữ cảnh công nghệ thông tin,
Chen và Fu [34] tìm ra bằng chứng rằng đặc tính
doanh nghiệp sẽ xác định khuynh hướng chấp
nhận công nghệ thông tin trong doanh nghiệp.
Trong khi đó, theo Mellahi và Eyuboglu [35],
đặc tính doanh nghiệp là một yếu tố rất quan
trọng thúc đẩy các nhà quản lý tăng cường khả
năng áp dụng hệ thống quản lý chất lượng trong
doanh nghiệp. Một năm sau đó, Haldma và Laats
[28] đã thực hiện nghiên cứu về “Các nhân tố
tình huống ảnh hưởng đến việc áp dụng kế toán
quản trị trong các doanh nghiệp sản xuất chế tạo
tại Estonia”. Và nghiên cứu này của Haldma và
Laats [28] đã đề nghị mối quan hệ giữa đặc tính
doanh nghiệp và mức độ áp dụng kế toán quản
trị trong doanh nghiệp. Tiếp theo đó, Warwood
và Roberts [36] nhấn mạnh vai trò của đặc tính
doanh nghiệp tr ... iều kiện
của kỹ thuật phân tích nhân tố khám phá [42].
Giá trị Sig. là 0,000, nhỏ hơn 1% và hệ số KMO
= 0,842 lớn hơn 0,7. Điều này chứng minh kỹ
thuật phân tích nhân tố khám phá cho bộ dữ liệu
nghiên cứu phù hợp và đạt mức ý nghĩa thống kê
ở mức 1%. Tất cả các tiêu chí trên cho thấy rằng,
bộ dữ liệu sử dụng cho nghiên cứu này thỏa mãn
mức độ tin cậy theo yêu cầu. Sau khi bộ dữ liệu
sử dụng cho đề tài này đảm bảo thỏa mãn mức
độ tin cậy theo yêu cầu thống kê, chúng tiếp tục
được phân tích bằng kỹ thuật phân tích hồi quy
để kiểm chứng các giả thuyết đề xuất trong đề
tài nghiên cứu. Trước khi thực hiện phân tích hồi
quy, phân tích tương quan giữa các biến trong mô
hình được thực hiện để kiểm tra hiện tượng đa
cộng tuyến. Phân tích này cho ra kết quả ở Bảng
3. Ma trận tương quan cho thấy rằng, các biến
trong mô hình nghiên cứu có hệ số tương quan
lẫn nhau dao động từ 0,092 đến 0,421; trong đó,
các biến độc lập tương quan nhau với các hệ
số là 0,092 và 0,127 tại mức ý nghĩa thống kê
lần lượt là 10% và 5%. Điều này chứng tỏ rằng
dữ liệu nghiên cứu của chúng tôi không xảy ra
hiện tượng đa cộng tuyến [43]. Thêm vào đó từ
kết quả phân tích hồi quy, dựa vào đồ thị phần
dư theo các giá trị biến phụ thuộc (không trình
bày trong bài viết), ta thấy giá trị phần dư bình
phương theo các giá trị biến mức độ áp dụng
kế toán quản trị là ổn định và không thay đổi.
Điều này chứng tỏ rằng dữ liệu phân tích trong
công trình nghiên cứu này không gặp hiện tượng
phương sai thay đổi. Tương tự, phân tích hồi quy
cũng cho ra hệ số Durbin-Watson là 0,1644, nằm
trong khoảng từ (dU= 1.625) đến (4-dU = 2.375),
với mức ý nghĩa là 1%. Vì vậy, chúng ta có thể
kết luận rằng dữ liệu phân tích trong mô hình
nghiên cứu không gặp phải hiện tượng tự 
tương quan.
Mối quan hệ giữa biến phụ thuộc và các biến
độc lập từ phân tích hồi quy được cho ở Bảng
4. Kết quả này chứng tỏ rằng, hệ số xác định
R2 bằng 0,212. Điều này có nghĩa rằng, các biến
“Cấu trúc quản trị”, “Môi trường kinh doanh”
và biến “Đặc tính doanh nghiệp” giải thích được
21,2% sự biến đổi của mức độ áp dụng kế toán
quản trị trong doanh nghiệp. Hệ số F của mô
hình bằng 34,992 với mức ý nghĩa tại 1%, điều
này xác nhận rằng mô hình nghiên cứu của đề
tài phù hợp tại mức ý nghĩa thống kê 1%. Bảng
4 cũng minh chứng rằng, sự ảnh hưởng của biến
“Cấu trúc quản trị” và “Đặc tính doanh nghiệp”
lên mức độ áp dụng kế toán quản trị trong doanh
nghiệp tại mức ý nghĩa thống kê là 1%, với các
hệ số ảnh hưởng lần lượt là 0,989 và 0,147; trong
khi đó, “Môi trường kinh doanh” ảnh hưởng đến
6
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH, SỐ 25, THÁNG 3 NĂM 2017 KINH TẾ - XÃ HỘI
Bảng 2. Phân tích nhân tố khám phá
Nhân tố Biến quan sát Hệ số nhân tố Hệ số biến, thiên chung1 2 3 4
Cấu trúc quản trị, (CTQT)
CTQT1 0,779 0,640
CTQT2 0,743 0,602
CTQT3 0,836 0,758
Môi trường kinh doanh, (MTKD)
MTKD1 0,781 0,650
MTKD2 0,785 0,636
MTKD3 0,728 0,567
MTKD4 0,785 0,620
MTKD5 0,794 0,659
MTKD6 0,786 0,634
Đặc tính doanh nghiệp, (DTDN)
DTDN1 0,864 0,804
DTDN2 0,891 0,836
DTDN3 0,868 0,796
Kế toán
quản trị, (KTQT)
KTQT1 0,756 0,615
KTQT2 0,747 0,631
KTQT3 0,765 0,622
KTQT4 0,812 0,720
KTQT5 0,891 0,807
KTQT6 0,734 0,545
Số biến quan sát 6 6 3 3 =18
KMO 0,842
Sig. 0,000
Bảng 3. Ma trận tương quan
KTQT CTQT MTKD DTDN
KTQT 1 0,421 0,178 0,214
CTQT 0,21 1 0,092 0,127
MTKD 0,178 0,092 1 0,356
CTQT 0,214 0,127 0,356 1
*** , **, *: Mức ý nghĩa thống kê lần lượt là
1%, 5% và 10%
mức độ áp dụng kế toán quản trị trong doanh
nghiệp tại mức ý nghĩa thống kê là 5%, với
hệ số ảnh hưởng là 0,077. Các kết quả từ kỹ
thuật phân tích hồi quy tuyến tính ủng hộ các
giả thuyết trong đề tài nghiên cứu; đó là mức độ
áp dụng “Kế toán quản trị” trong doanh nghiệp
bị quyết định bởi “Cấu trúc quản trị”, sự thay
đổi của “Môi trường kinh doanh” và “Đặc tính
doanh nghiệp”.
Các kết quả từ phân tích hồi quy tuyến tính
trên đi đến một đề xuất rằng, mối quan hệ giữa
“Cấu trúc quản trị”, “Môi trường kinh doanh”,
“Đặc tính doanh nghiệp” và “Kế toán quản trị”
và được biểu thị bằng phương trình hồi quy
như sau đây: “Mức độ áp dụng kế toán quản
trị” = 2,562 + 0,989*“Cấu trúc quản trị” +
0,077*“Môi trường kinh doanh” + 0,147*“Đặc
tính doanh nghiệp”. Từ phương trình hồi quy
này, chúng ta có thể khẳng định rằng, “Cấu trúc
Bảng 4. Hệ số hồi quy tuyến tính
Biến
phụ thuộc
Biến
giải thích
Hệ số
Sai
số chuẩn
t
Kế toán
quản trị
Hằng số 2,562 0,148 17,340
CTQT 0,989 0,113 8,739
MTKD 0,077 0,039 1,993
DTDN 0,147 0,055 2,673
R2 0,212
F/Pvalue 34,992/0,000
*** , **: Mức ý nghĩa thống kê lần lượt là 1%,
5% và 10%
quản trị” là nhân tố tác động mạnh nhất đến mức
độ áp dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp;
trái lại, sự thay đổi của “Môi trường kinh doanh”
là nhân tố ít ảnh hưởng lên mức độ áp dụng kế
toán quản trị trong doanh nghiệp nhất. Kết quả
nghiên cứu của đề tài này nhất quán với các kết
quả nghiên cứu đã được công bố của các tác giả
trước đây.
V. KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý
“Đặc điểm doanh nghiệp”, “Cấu trúc quản trị”
và “Môi trường kinh doanh” là những nhân tố
quan trọng quyết định mức độ áp dụng “Kế toán
quản trị” trong doanh nghiệp. Tuy nhiên, ở Việt
Nam cho đến nay, hầu như chưa có công trình
7
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH, SỐ 25, THÁNG 3 NĂM 2017 KINH TẾ - XÃ HỘI
nghiên cứu nào phân tích về các mối quan hệ
này tại các doanh nghiệp. Vì vậy, công trình
nghiên cứu này tập trung nghiên cứu mối quan hệ
nhân quả giữa cấu trúc quản trị, môi trường kinh
doanh, đặc tính doanh nghiệp và mức độ áp dụng
kế toán quản trị tại các doanh nghiệp; trong đó,
cấu trúc quản trị, môi trường kinh doanh và đặc
tính doanh nghiệp là các tác nhân có ảnh hưởng
đến mức độ áp dụng kế toán quản trị trong doanh
nghiệp. Công trình nghiên cứu này áp dụng các
kỹ thuật thống kế như phân tích độ tin cậy, phân
tích nhân tố khám phá và phân tích hồi quy tuyến
tính để xử lý và đánh giá sự ảnh hưởng của các
nhân tố đến mức độ áp dụng kế toán quản trị
trong doanh nghiệp. Kết quả nghiên cứu của đề
tài này nhất quán với kết quả của các nghiên cứu
trước đây ở nước ngoài về mối quan hệ nhân quả
giữa cấu trúc quản trị, môi trường kinh doanh,
đặc tính doanh nghiệp và mức độ áp dụng kế
toán quản trị trong doanh nghiệp.
Kết quả nghiên cứu từ công trình này sẽ đóng
góp thêm kiến thức mới về mối quan hệ nhân
quả đồng thời từ cấu trúc quản trị, môi trường
kinh doanh và đặc tính doanh nghiệp đến mức
độ áp dụng kế toán quản trị, và giúp cho các học
giả nghiên cứu về quản lý và kế toán cũng như
lãnh đạo chính quyền các cấp liên quan ở Việt
Nam có một sự hiểu biết sâu sắc và tổng quát
hơn về mối quan hệ nhân quả giữa “Đặc điểm
doanh nghiệp”, “Cấu trúc quản trị”, “Môi trường
kinh doanh” và mức độ áp dụng “Kế toán quản
trị” trong doanh nghiệp. Từ đó, kết quả của đề tài
sẽ giúp các nhà quản đưa ra một số chính sách
hữu ích và thiết thực nhằm tăng cường áp dụng
kế toán quản trị trong doanh nghiệp.
Thêm vào đó, công trình nghiên cứu này cũng
đóng góp kiến thức quý báu về kế toán quản trị và
các nhân tố liên quan cho các nhà quản trị doanh
nghiệp. Điều này giúp họ hiểu biết hơn về điều
kiện để nâng cao mức độ áp dụng kế toán quản
trị trong doanh nghiệp. Cụ thể, các nhà quản trị
doanh nghiệp nên chọn những hệ thống kế toán
quản trị và mức độ áp dụng các hệ thống này
phù hợp với cấu trúc quản trị của doanh nghiệp.
Đồng thời, các nhà quản trị cũng phải xem xét
đặc tính của doanh nghiệp để chọn mức áp dụng
kế toán quản trị tương ứng. Hơn nữa, các nhà
quản trị doanh nghiệp cần tìm hiểu kỹ lưỡng về
môi trường kinh doanh của doanh nghiệp mình
để mà quyết định chọn công cụ cũng như mức
áp dụng kế toán quản trị thích hợp. Nếu các nhà
quản trị thực hiện phù hợp những vấn đề này
sẽ đem lại vị thế và duy trì được hiệu quả kinh
doanh cao nhất cho doanh nghiệp mình. Bên cạnh
những đóng góp quý báu, công trình nghiên cứu
này vẫn còn một số hạn chế như hệ số R2 quá
thấp tại mức 0,212 thể hiện mức độ giải thích
của mô hình nghiên cứu chỉ đạt 21,2%. Vì vậy,
các nghiên cứu về lĩnh vực này trong tương lai
nên đưa thêm các biến giải thích khác vào mô
hình nghiên cứu nhằm tăng mức độ giải thích
của mô hình.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Nhâm Phong Tuân, Nguyễn Anh Tuấn. Quản trị công
ty: Vấn đề đại diện của các công ty đại chúng Việt
Nam. Journal of Science - VNU (Chuyên san kinh tế
và kinh doanh). 2013;29(1):1–10.
[2] Chenhall R H, Langfield Smith K. The relationship
between strategic priorities, management techniques
and managent accounting: An empirical investigation
using a system approach. Accounting, Organizations
and Society. 1998;23(3):243–264.
[3] Phùng Lệ Thủy. Bàn về việc áp dụng kế toán quản trị
chi phí trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở việt nam.
Tạp chí Nghiên cứu Khoa học Kiểm Toán. 2013;.
[4] Huynh Q L. The Mutual Relationship Between
Corporate Governance and Management Accounting:
Which Occurs First? American Journal of Applied
Sciences. 2015;12(6):403–410.
[5] Ibadin P O, Imoisili O. Organization Contexts and
Management Accounting System Design: Empirical
Evidence from Nigeria. International Journal of
Current Research. 2010;10(1):64–73.
[6] Nitaya W, Isada K, Sirirat R, Worachatr C. Factors
Affecting Adoption of GL Module of Oracle and SAP
Accounting Programs, Thammasat Business Journal.
Journal of Business Administration. 2010;10:38–52.
[7] Doan N P A, Nguyen D T, , Mia L. Western manage-
ment accounting practices in Vietnamese enterprises:
Adoption and perceived benefits. Pacific Accounting
Review. 2011;23(2):142 – 164.
[8] Sulaiman M B, N ANN, Alwi N. Management
accounting practices in selected Asian countries: A
Review of the Literature. Managerial Auditing Jour-
nal. 2004;19(4):493–508.
[9] Ajibolade S O, Arowomole S S A, Ojikutu R K.
Management accounting systems, perceived environ-
mental uncertainty and companies’ performance in
Nigeria. International Journal of Academic Research.
2010;2(1):195–201.
[10] Kaplan R S. Measuring manufacturing performance:
a new challenge for managerial accounting research.
The Accounting Review. 1983;58(4):686–705.
8
TẠP CHÍ KHOA HỌC, TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH, SỐ 25, THÁNG 3 NĂM 2017 KINH TẾ - XÃ HỘI
[11] Lucas M. Standard costing and its role in today
manufacturing environment. Management Account-
ing: Magazine for Chartered Management Account.
1997;75(4):32–35.
[12] Mayer F. Corporate Governance, Competition, and
Performance, in Enterprise and Community: New Di-
rections in Corporate Governance. Deakin S, Hughes
A, editors. Oxford, UK: Blackwell Publishers; 1997.
[13] Cadbury A. The Cadbury Committee Reports: Fi-
nancial Aspects of Corporate Governance. London:
Burgess Science Press; 1992.
[14] Cassell C, Giroux G A, Myers L A, Omer T C.
The effect of corporate governance on auditor-
client realignments. Auditing J Practice Theory.
2012;31(1):167–188.
[15] Salvato C, Melin L. Creating value across generations
in family-controlled businesses: The role of family
social capital, Family Bus. Rev. 2008;21(1):259–275.
[16] Cromie S, Stephenson B, Monteith D. The manage-
ment of family firms: An empirical investigation, Int.
Small Bus J. 1995;13(1):11–34.
[17] Christine D BFD, Christine M. Corporate governance
and management accounting in family firms: does
generation matter. International Journal of Business
Research. 2011;11(1):29–38.
[18] Agrawal A, Chadha S. Corporate governance
and accounting scandals, J. Law Economics.
2005;48(1):371–406.
[19] Duncan R B. Characteristics of Organizational Envi-
ronments and Perceived Environmental Uncertainty.
Administrative Science Quarterly. 1972;17(3):313–
327.
[20] Miles R E, Snow C C, Meyer A D, Coleman H J.
Organizational Strategy, Structure, and Process. The
Academy of Management Review. 1978;3(3):546–
562.
[21] Miller K D. Industry and country effects on
managers’ perceptions of environmental uncertain-
ties. Journal of International Business Studies.
1993;24(4):693–714.
[22] Gordon L A, Miller D. A contingency framework for
the design of accounting information systems. Ac-
counting, Organizations and Society. 1976;1(1):59–
69.
[23] Galbraith J R. Designing Complex Organizations.
USA: MA: Addison-Wesley; 1973.
[24] Waterhouse J, Tiessen P. A contingency framework
for management accounting system. Accounting Or-
ganization and Society. 1978;3(1):65–76.
[25] Fisher J. Contingency-based research on management
control systems: categorization by level of complex-
ity. Journal of Accounting Literature. 1995;14:24–53.
[26] Horngren C T. Cost accounting: A managerial
emphasis. 5th ed. Prentice-Hall, USA: New Jersey;
1982.
[27] Hayes D C. Contingency Theory of Management
Accounting. The Accounting Review. 1977;52(1):22–
39.
[28] Haldma T, Laats K. Contingencies influencing the
management accounting practices of Estonian man-
ufacturing companies. Management Accounting Re-
search. 2002;13(1):379–400.
[29] Rogers E M. Diffusion of Innovations. 4th ed. New
York: Free Press; 1995.
[30] Breen J, Sciulli N, Calvert C. The Use of Comput-
erised Accounting Systems in Small Business. 16th
Annual Conference of Small Enterprise Association
of Australia and New Zealand. 2003;.
[31] Sankaran S, Kouzmin A. Diffusion of Knowledge
Management Systems: Mission Definitely Possible,
Emerald Group Publishing. Free Press; 2005.
[32] Wierenga B, Ophuis P A M O. Marketing deci-
sion support systems: Adoption, use, and satisfac-
tion. International Journal of Research in Marketing.
1997;14:275–290.
[33] Chenhall R H, Morris D. The Impact of Structure,
Environment, an Interdependence on the Perceived
Usefulness of Management Accounting Systems. The
Accounting Review. 1986;61:16–35.
[34] Chen X D, Fu L S. IT adoption in manufacturing
industries: differences by company size and industrial
sectors: The case of Chinese mechanical industries.
Technovation. 2001;21:649–660.
[35] Mellahi K, Eyuboglu F. Critical factors for successful
total quality management implementation in Turkey:
Evidence from the banking sector. Total Quality
Management. 2001;12(6):745–756.
[36] Warwood S, Roberts P. A Survey of TQM Success
Factors in the UK. Total Quality Management &
Business Excellence. 2004;15(8):1109–1117.
[37] Al-Omiri M, Drury C. A Survey of factors influ-
encing the choice of product costing systems in UK
organizations. Management Accounting Research.
2007;18(1):399–424.
[38] Abdel-Kader M G, Luther R G. The impact of firm
characteristics on management accounting practices:
A UK-based empirical analysis. British Accounting
Review. 2008;40(1):2–27.
[39] Masrek M N. Determinants of Strategic Utilization
of Information Systems: A Conceptual Framework.
Journal of Software. 2009;4(6):591–598.
[40] Hoàng Trọng, Chu Nguyễn Mộng Ngọc. Phân tích
dữ liệu nghiên cứu với SPSS. Hà Nội: Nhà xuất bản
Hồng Đức; 2008.
[41] Nghị định số 56/2009/NĐ-CP. Nghị định của Chính
phủ về trợ giúp phát triển DNNVV. Hà Nội; 2009.
[42] Hair J F, Black W C, Babin B J, Anderson R E,
Tatham R L. Multivariate Data Analysis, Ed. New
Jersey; 2010.
[43] Kennedy P. A Guide to Econometrics. 3rd ed.
Cambridge, MA, USA: MIT Press; 1992.
9