Mô hình sàng lọc rối loạn phát triển và tự kỷ trực tuyến dành cho trẻ từ 9 đến 48 tháng tuổi

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 3.2017, Soá 43 15
trình phoûng vaán.
2.3. Thieát keá nghieân cöùu: Moâ taû caét ngang
2.4. Côõ maãu vaø caùch choïn maãu
2.4.1. Côõ maãu
Söû duïng coâng thöùc tính côõ maãu cho moät tyû leä ñeå 
xaùc ñònh soá hoä gia ñình coù baø meï coù con döôùi 5 tuoåi: 
Vôùi Z = 1,96 (öùng vôùi = 0,05), p = 0,37 [3],  = 0,14 
tính ñöôïc N = 334. Döï phoøng khoaûng 20% ñoái töôïng töø 
choái traû lôøi, cuoái cuøng côõ maãu laø 409 hoä gia ñình coù con 
döôùi 5 tuoåi.
2.4.2. Caùch choïn maãu: 
Choïn maãu nhieàu giai ñoaïn
Giai ñoaïn 1: moãi mieàn choïn ngaãu nhieân 1 tænh: 
Hoøa Bình-mieàn Baéc, Haø Tónh – Mieàn Trung vaø Kieân 
Giang- Mieàm Nam; 
Giai ñoaïn 2: moãi tænh choïn ngaãu nhieân 3 xaõ bao 
goàm xaõ noâng thoân, thaønh thò (thò traán/phöôøng) vaø khoù 
khaên (mieàn nuùi/haûi ñaûo): toång 9 xaõ; 
Giai ñoaïn 3: moãi xaõ choïn 46 hoä gia ñình coù 
con döôùi 5 tuoåi, choïn ngaãu nhieân hoä gia ñình ñaàu 
tieâu, sau ñoù löïa choïn caùc hoä gia ñình tieáp theo, theo 
phöông phaùp laø “coång lieàn coång”.
2.5. Phöông phaùp, kyõ thuaät thu thaäp soá lieäu
Boä coâng cuï: Phieáu phoûng vaán ñöôïc xaây döïng vaø 
chænh söûa sau khi coù thöû nghieäm taïi Thaïch Thaát, Haø Noäi.
Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu: Ñieàu tra vieân 
phoûng vaán tröïc tieáp caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi.
Sai soá vaø khoáng cheá sai soá: Sai soá do ngöôøi cung 
caáp thoâng tin boû soùt hoaëc coá tình sai thöïc teá, ñeå haïn 
cheá sai soá, ñieàu tra vieân ñöôïc taäp huaán kyõ, coù kinh 
nghieäm trong giao tieáp. Sau khi keát thuùc phoûng vaán, 
ñieàu tra vieân kieåm tra laïi phieáu ngay ñeå khoâng boû 
soùt thoâng tin. Giaùm saùt vieân kieåm tra phieáu khi keát 
thuùc ñeå kòp thôøi phaùt hieän sai soá vaø boå sung kòp thôøi.
2.6. Xöû lyù vaø phaân tích soá lieäu: Soá lieäu ñònh löôïng 
sau khi thu thaäp ñöôïc kieåm tra, laøm saïch, maõ hoaù vaø 
nhaäp baèng phaàn meàm Epidata 3.1, xöû lyù thoáng keâ 
baèng phaàn meàm Stata 11, thoáng keâ moâ taû vôùi tyû leä 
%, thoáng keâ suy luaän vôùi kieåm ñònh 2. 
2.7. Ñaïo ñöùc nghieân cöùu: Nghieân cöùu ñöôïc 
tieán haønh döôùi söï chaáp thuaän cuûa chính quyeàn ñòa 
phöông, laõnh ñaïo cô quan y teá treân ñòa baøn nghieân 
cöùu vaø ñoái töôïng nghieân cöùu. Thoâng tin ñöôïc hoaøn 
toaøn baûo maät vaø keát quaû chæ ñöôïc söû duïng cho muïc 
ñích nghieân cöùu.
3. Keát quaû
3.1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà caùch cho treû aên/
buù ñuùng khi bò tieâu chaûy 
Hình 1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà caùch cho treû aên/
buù ñuùng khi bò tieâu chaûy phaân theo ñòa dö 
(n=409)
Nhaän xeùt: Gaàn 80% baø meï coù kieán thöùc ñuùng veà 
caùch cho treû aên/buù khi bò tieâu chaûy, tyû leä baø meï ôû 
mieàn nuùi coù kieán thöùc ñuùng veà caùch cho treû buù/aên khi 
bò tieâu chaûy chieám tyû leä cao nhaát vôùi 83,9%, sau ñoù 
ñeán mieàn nuùi vaø thaáp nhaát laø ôû noâng thoân vôùi 74,3%. 
Baûng 1. Lyù do khoâng cho treû aên buù bình thöôøng khi bò 
tieâu chaûy (n=409)
Noäi dung
Thaønh 
thò
Noâng 
thoân
Mieàn nuùi Toång
p
n % n % n % n %
Ngöôøi khaùc khuyeân 1 0,7 6 4,3 0 0 6 1,7
0,006Sôï treû beänh naëng 
theâm
5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1
Nhaän xeùt: Veà lyù do khoâng cho treû aên buù bình 
thöôøng khi bò tieâu chaûy, gaàn 10% ngöôøi ñöôïc phoûng 
vaán cho raèng treû bò naëng theâm neáu tieáp tuïc cho aên/buù 
bình thöôøng, trong ñoù, ngöôøi daân ôû noâng thoân chieám 
tyû leä cao nhaát vôùi 12,1%, gaáp gaàn 4 laàn so vôùi thaønh 
thò. Coù 1,7% ngöôøi khoâng cho treû aên/buù bình thöôøng 
do ngöôøi khaùc khuyeân. Söï khaùc bieät naøy coù yù nghóa 
2
21 2
1p P
N x
px
Z D H§ ·¨ ¸© ¹

 
4Tạp chí Y tế Công cộng, Số 45 tháng 6/2018
Mô hình sàng lọc rối loạn phát triển và tự kỷ trự tuyến
dành cho trẻ từ 9 đến 48 tháng tuổi
Hoàng Thị Hoa1, Trịnh Thị Hiền1, Lê Thị Hương Giang1, Trần Hùng Minh1, Trần Hoa Mai2, 
Trần Ngọc Nghị3, Vũ Song Hà1
Tóm tắt: Tự kỷ hiệ đang đượ coi là một vấn đề y tế công cộng mới nổi toàn cầu. Việc phát iệ 
sớm tự kỷ sẽ giúp cho quá trình can thiệp sớm tốt hơn, từ đó giúp tối đa tiềm năng phát triển của 
trẻ. Trong bối cảnh Việt Nam còn thiếu các công cụ để có thể sàng lọc phát hiện sớm các rối loạn 
phát triển và tự kỷ, Trung tâm Sáng kiến Sức khỏe và Dân số đã ứng dụng công nghệ thông tin 
trong lĩnh vực y tế để phát triển website a365.vn nhằm sàng lọc phát hiện sớm nguy cơ chậm phát 
triển và tự kỷ cho trẻ trong độ tuổi từ 9 đến 48 tháng. Kết quả sau gần 2 nă triển khai trang web 
cho thấy có 7,618 bài sàng lọc nguy cơ phát triển và tự kỷ đã được thực hiện thông qua trang web 
này. 59 trong số 63 tỉnh thành của Việt Nam có người sử dụng a365.vn để sàng lọc cho trẻ. Những 
kết quả bước đầu ch thấy mô hình sàng lọc trực tuyến là một giải pháp có tính khả thi và kinh tế 
nhằm phát hiện sớm rối loạn phát triển và rối loạn phổ tự kỷ ở Việt Nam, và giúp trẻ tiếp cận được 
sớm các dịch vụ can thiệp. 
Từ khóa: sàng lọc rối loạn phát triển, sàng lọc tự kỷ, mô hình trực tuyến, website a365.vn, ASQ-3, 
M-CHAT-R, M-CHAT-R/F, ehealth.
A web-based platform to support early identification of 
devel pmental disorders, including au ism for children
from 9 to 48 months
Hoang Thi Hoa1, Trinh Thi Hien1, Le Thi Huong Giang1, Tran Hung Minh1, Tran Hoa Mai2, 
Nguyen Thi Thanh Mai3, Tran Ngoc Nghi4, Vu Song Ha1
Abstract: Autism spectrum disorder is currently considered as an emerging public health problem. 
Early identification enables early intervention, which leads to better outcomes. In the context of 
lack of developmental and autism screening for young children in Vietnam, Center for Creative 
Initiatives in Health and Population developed a365.vn, a web-based platform to support screening 
and early identification of developmental disorders and autism for children from 9 to 48 months 
of age. S nce ts launch just over 2 years ago, over 7,618 tests have been administered using the
system from 59 out of 63 provinces and cities nation-wide. Initial results show that such an on-line 
screening model is a feasible and economical innovation for early identification of developmental 
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
14 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 3.2017, Soá 43
1. Ñaët vaán ñeà
Tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp caáp ôû treû em 
laø hai beänh coù tyû leä maéc vaø töû vong cao nhaát ôû nhöõng 
nöôùc ñang phaùt trieån. ÔÛ nöôùc ta, 80% töû vong do tieâu 
chaûy xaûy ra ôû treû em döôùi 2 tuoåi, bình quaân 1 treû döôùi 
5 tuoåi moãi naêm maéc töø 0,8-2,2 ñôït tieâu chaûy, öôùc 
tính haøng naêm coù 1100 tröôøng hôïp töû vong [6], [5]. 
Veà NKHH, trung bình moãi naêm moät ñöùa treû maéc 4-9 
laàn, tyû leä töû vong do NKHH chieám 1/3 (30-35%) so 
vôùi töû vong chung [1], [4]. Tyû leä maéc vaø töû vong cuûa 
hai beänh naøy raát cao nhöng hoaøn toaøn coù theå haïn cheá 
baèng caùch chuû ñoäng phoøng traùnh taùc nhaân gaây beänh 
vaø xöû lí kòp thôøi khi bò beänh. Ñeå phoøng choáng beänh, 
ngöôøi daân noùi chung vaø ngöôøi chaêm soùc treû noùi rieâng 
phaûi coù kieán thöùc ñaày ñuû veà phoøng beänh vaø caùch xöû 
lyù khi treû bò maéc beänh ñeå giaûm tyû leä maéc vaø töû vong. 
Chính vì lyù do ñoù, chuùng toâi thöïc hieän nghieân cöùu: 
“Kieán thöùc cuûa caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi veà 
phoøng choáng tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp caáp 
tính ôû treû em taïi moät soá vuøng/mieàn Vieät Nam”, vôùi 
muïc tieâu moâ taû kieán thöùc cuûa caùc baø meï coù con döôùi 
5 tuoåi veà phoøng choáng tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån 
hoâ haáp ôû treû em taïi moät soá vuøng/mieàn Vieät Nam 
naêm 2014. Töø ñoù coù theå ñöa ra moät soá khuyeán nghò 
phuø hôïp vaøo coâng taùc truyeàn thoâng phoøng choáng 
caùc beänh nhieãm khuaån cho treû em trong giai ñoaïn 
hieän nay.
2. Phöông phaùp nghieân cöùu
2.1. Ñòa ñieåm vaø thôøi gian nghieân cöùu
Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän vaøo naêm 2014 taïi 3 
tænh: Hoøa Bình, Haø Tónh vaø Kieân Giang, ñaïi dieän cho 
3 mieàn Baéc, Trung, Nam cuûa Vieät Nam.
2.2. Ñoái töôïng nghieân cöùu
Caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi.
Tieâu chuaån löïa choïn: Laø caùc baø meï coù con döôùi 
5 tuoåi, coù tinh thaàn minh maãn, töï nguyeän, hôïp taùc traû 
lôøi phoûng vaán.
Tieâu chuaån loaïi tröø: Tinh thaàn khoâng minh maãn 
hoaëc khoâng coù maët taïi hoä gia ñình trong thôøi gian 
nghieân cöùu hoaëc khoâng töï nguyeän, hôïp taùc trong quaù 
mothers being able to detect some severe signs of diarrhea and ARI was low. Only 6.6% of mothers 
recognized wrinkled skin signs (14.4 % in urban and 2.1% in rural region, respectively); 11 % of 
mothers recognized signs of dyspnea (25.9 % in urban and 1.5% in mountainous region). Mothers’ 
knowledge about prevention of diarrhea and ARI in urban was better than that of mothers in rural and 
mountain regions.
Keywords: Diarrhea, acute respiratory infections, knowledge, under 5-year-old child.
Taùc giaû:
1. Vieän ñaøo taïo Y hoïc döï phoøng vaø Y teá coâng coäng, tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi
Email: thangtcyt@gmail.com
2. Cuïc phoøng choáng HIV/AIDS – Boä Y teá
Email: longmoh@yahoo.com
3. CNYTCC4 naêm hoïc 2015-2016, Vieän ñaøo taïo Y hoïc döï phoøng vaø Y teá coâng coäng, tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi
Email: vietanhmsg1@gmail.com, dinhminhnb01@gmail.com
4. Boä Y teá
Email: dducthien@yahoo.com, trantuananh2000@yahoo.com
46 ạ ế ô ộ , Số 45 tháng 6/2018
disorders and autism in Vietnam, and helps children with such conditions receive the therapies 
they need at the most appropriate time.
Key words: developmental disorder screening, autism screening, early detection, online model, 
a365.vn, ASQ-3, M-CHAT-R, M-CHAT-R/F, ehealth.
1. Đặt vấn đề
Theo Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát bệnh 
tật Hoa Kỳ, cứ 6 trẻ thì có 1 trẻ có rối loạn phát 
triển (RLPT) hoặc hành vi bao gồm tự kỷ, tăng 
động hoặc các RLPT khác [1, 2]. Tự kỷ hiện 
đang được coi là một vấn đề y tế công cộng mới 
nổi toàn cầu với tỷ lệ mắc tăng rất nhanh trong 
những thập kỷ gần đây [3], và tỷ lệ này hiện
được ước tính khoảng 1% dân số [4]. Việc phát 
hiện sớm RLPT và tự kỷ giúp quá trình can thiệp 
được diễn ra sớm hơn, từ đó tối đ tiềm năng 
phát triển của trẻ [5, 6]. Chi phí chăm sóc suốt 
đời của người tự kỷ có t ể giảm 2/3 nếu người 
đó được phát hiện và can thiệp sớm [7]. Tuy 
nhiên, tại Việt Nam, đa số các trẻ tự kỷ và RLPT 
k ác vẫn chưa được phát hiện và ca thiệp kịp
thời do hạn chế về dịch vụ và chính sách [8, 11].
Ứng dụng công nghệ thông tin trong chăm sóc 
sức khỏe (eHealth, mHealth) đã được Tổ chức Y 
tế Thế giới (WHO) khẳng định tầm quan trọng 
trong tăng cường sự tiếp cận, hiệu suất và chất 
lượng y tế, và đã được sử dụng rộng rãi trong 
nhiều lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ khác nhau từ 
sàng lọc, phát hiện sớm, theo dõi, quản lý, điều 
trị [12, 13]. Việt Nam là một môi trường tiềm 
năng trong việc ứng dụng công nghệ thông tin 
vào chăm sóc sức khỏe. Mạng cố định, mạng 
di động và hệ thống cáp quang đã có mặt ở 
tất cả các tỉnh, hệ thốn 3G p ủ sóng 63 tỉnh 
thành14. Số lượng người sử dụng Internet của 
Việt Nam tăng liên tục qua các năm. Từ năm 
2010 đến năm 2015, tỷ lệ phần trăm dân số sử 
dụng Internet tăng từ 30,6% đến 52,7% [15].
Nhằm tận dụng sự phát triển của công nghệ 
thông tin để xây dựng một dịch vụ phát hiện 
sớm chậm phát triển và tự kỷ ó tính tiếp cận cao
và tiết kiệm chi phí cho người dùng, Trung tâm 
Sáng kiến Sức khỏe và Dân số (CCIHP) dưới 
sự tài trợ của quỹ Grand Challenges Canada đã 
phát triển và cho ra đời website A365.vn vào 
Tác giả:
1. Trun tâm Sáng kiến Sức khỏe và Dân số
2. Học viện Báo chí và Tuyên truyền
3. Bộ môn Nhi, Trường Đại học Y Hà Nội 
4. Cục Quản lý Khám chữa bệnh 
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 3.2017, Soá 43 15
trình phoûng vaán.
2.3. Thieát keá nghieân cöùu: Moâ taû caét ngang
2.4. Côõ maãu vaø caùch choïn maãu
2.4.1. Côõ maãu
Söû duïng coâng thöùc tính côõ maãu cho moät tyû leä ñeå 
xaùc ñònh soá hoä gia ñình coù baø meï coù con döôùi 5 tuoåi: 
Vôùi Z = 1,96 (öùng vôùi = 0,05), p = 0,37 [3],  = 0,14 
tính ñöôïc N = 334. Döï phoøng khoaûng 20% ñoái töôïng töø 
choái traû lôøi, cuoái cuøng côõ maãu laø 409 hoä gia ñình coù con 
döôùi 5 tuoåi.
2.4.2. Caùch choïn maãu: 
Choïn maãu nhieàu giai ñoaïn
Giai ñoaïn 1: moãi mieàn choïn ngaãu nhieân 1 tænh: 
Hoøa Bình-mieàn Baéc, Haø Tónh – Mieàn Trung vaø Kieân 
Giang- Mieàm Nam; 
Giai ñoaïn 2: moãi tænh choïn ngaãu nhieân 3 xaõ bao 
goàm xaõ noâng thoân, thaønh thò (thò traán/phöôøng) vaø khoù 
khaên (mieàn nuùi/haûi ñaûo): toång 9 xaõ; 
Giai ñoaïn 3: moãi xaõ choïn 46 hoä gia ñình coù 
con döôùi 5 tuoåi, choïn ngaãu nhieân hoä gia ñình ñaàu 
tieâu, sau ñoù löïa choïn caùc hoä gia ñình tieáp theo, theo 
phöông phaùp laø “coång lieàn coång”.
2.5. Phöông phaùp, kyõ thuaät thu thaäp soá lieäu
Boä coâng cuï: Phieáu phoûng vaán ñöôïc xaây döïng vaø 
chænh söûa sau khi coù thöû nghieäm taïi Thaïch Thaát, Haø Noäi.
Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu: Ñieàu tra vieân 
phoûng vaán tröïc tieáp caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi.
Sai soá vaø khoáng cheá sai soá: Sai soá do ngöôøi cung 
caáp thoâng tin boû soùt hoaëc coá tình sai thöïc teá, ñeå haïn 
cheá sai soá, ñieàu tra vieân ñöôïc taäp huaán kyõ, coù kinh 
nghieäm trong giao tieáp. Sau khi keát thuùc phoûng vaán, 
ñieàu tra vieân kieåm tra laïi phieáu ngay ñeå khoâng boû 
soùt thoâng tin. Giaùm saùt vieân kieåm tra phieáu khi keát 
thuùc ñeå kòp thôøi phaùt hieän sai soá vaø boå sung kòp thôøi.
2.6. Xöû lyù vaø phaân tích soá lieäu: Soá lieäu ñònh löôïng 
sau khi thu thaäp ñöôïc kieåm tra, laøm saïch, maõ hoaù vaø 
nhaäp baèng phaàn meàm Epidata 3.1, xöû lyù thoáng keâ 
baèng phaàn meàm Stata 11, thoáng keâ moâ taû vôùi tyû leä 
%, thoáng keâ suy luaän vôùi kieåm ñònh 2. 
2.7. Ñaïo ñöùc nghieân cöùu: Nghieân cöùu ñöôïc 
tieán haønh döôùi söï chaáp thuaän cuûa chính quyeàn ñòa 
phöông, laõnh ñaïo cô quan y teá treân ñòa baøn nghieân 
cöùu vaø ñoái töôïng nghieân cöùu. Thoâng tin ñöôïc hoaøn 
toaøn baûo maät vaø keát quaû chæ ñöôïc söû duïng cho muïc 
ñích nghieân cöùu.
3. Keát quaû
3.1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà caùch cho treû aên/
buù ñuùng khi bò tieâu chaûy 
Hình 1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà caùch cho treû aên/
buù ñuùng khi bò tieâu chaûy phaân theo ñòa dö 
(n=409)
Nhaän xeùt: Gaàn 80% baø meï coù kieán thöùc ñuùng veà 
caùch cho treû aên/buù khi bò tieâu chaûy, tyû leä baø meï ôû 
mieàn nuùi coù kieán thöùc ñuùng veà caùch cho treû buù/aên khi 
bò tieâu chaûy chieám tyû leä cao nhaát vôùi 83,9%, sau ñoù 
ñeán mieàn nuùi vaø thaáp nhaát laø ôû noâng thoân vôùi 74,3%. 
Baûng 1. Lyù do khoâng cho treû aên buù bình thöôøng khi bò 
tieâu chaûy (n=409)
Noäi dung
Thaønh 
thò
Noâng 
thoân
Mieàn nuùi Toång
p
n % n % n % n %
Ngöôøi khaùc khuyeân 1 0,7 6 4,3 0 0 6 1,7
0,006Sôï treû beänh naëng 
theâm
5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1
Nhaän xeùt: Veà lyù do khoâng cho treû aên buù bình 
thöôøng khi bò tieâu chaûy, gaàn 10% ngöôøi ñöôïc phoûng 
vaán cho raèng treû bò naëng theâm neáu tieáp tuïc cho aên/buù 
bình thöôøng, trong ñoù, ngöôøi daân ôû noâng thoân chieám 
tyû leä cao nhaát vôùi 12,1%, gaáp gaàn 4 laàn so vôùi thaønh 
thò. Coù 1,7% ngöôøi khoâng cho treû aên/buù bình thöôøng 
do ngöôøi khaùc khuyeân. Söï khaùc bieät n ... lại, thì ta hỏi cháu như nào, đã làm được việc 
chưa, con đã bật cao được chưa, con vịn tay đã 
đi được chưa. Cháu đã làm tốt lắm rồi, thì cháu 
chả cần quay ra nữa.” (Cán bộ y tế, Hưng Yên)
Đối với trẻ có kết quả sàng lọc là có nguy cơ, 
người chăm sóc lại có những sự kỳ vọng cao 
hơn ở cán bộ y tế: 
“Có một cháu đã xác định là nguy cơ về tự 
kỷ rồi họ cũng mo g muốn nhiều từ mình, tuy
nhiên cái nhiều đấy rất là khó, trách nhiệm này 
là của xã hội, của mọi người cùng chung tay 
nhưng mà cái chủ yếu vẫn là ở gia đình.” (Cán 
bộ y tế, Hưng Yên). 
4. Bàn luận
Kết quả triển khai sau 18 tháng cho thấy A365 
là mô hình sàng lọc phát triển và tự kỷ trực 
tuyến có khả thi đối với cán bộ y tế và người 
chăm sóc. Mô hình này đã tiếp cậ được đến
người dùng ở 59/63 tỉnh thành và vẫn tiếp tục 
thu hút thêm người dùng khi nguồn hỗ trợ tài 
chín từ quỹ Grand Challenges Ca ada giai 
đoạn 1 đã tạm dừng từ tháng 10/2016. 
Mô hình trực tuyến này đã nhận được sự quan 
tâm của người chăm sóc, đặc biệt là những phụ 
huynh có n ững nghi ngờ về sự phát triển của
trẻ, hoặc để tự đánh giá lại trẻ khi đã có chẩn 
đoán từ cán bộ y tế. Trong hệ thống dữ liệu, tỷ 
lệ trẻ gặp khó khăn về phát triển (trẻ có số điểm 
ASQ-3TM ít nhất một lĩnh vực dưới ngưỡng) 
hoặc có nguy cơ tự kỷ cao, hoặc trung bình (cần 
đi đánh giá chuyên sâu) trong nhóm tài khoản 
người chăm sóc cao hơn nhiều so với nhóm 
cán bộ y tế. Điều này cho thấy, việc nâng cao 
nhận thức về phát triển của trẻ nhỏ và cung cấp 
cho người chăm sóc công cụ để họ có thể tự 
làm, góp phần giúp cho phụ huynh chủ động 
thực hiện việc theo dõi phát triển của trẻ, và 
phát hiện sớm trẻ có nguy cơ chậm phát triển 
hoặc nguy cơ tự kỷ để có thể đưa trẻ đi đánh 
giá sớm tại các cơ sở y tế chuyên sâu và can 
thiệp sớm nếu cần. Điều này khá quan trọng 
trong bối cảnh sàng lọc phát triển và tự kỷ chưa 
được lồng ghép vào các hoạt động chăm sóc 
sức khoẻ thường quy cho trẻ nhỏ. 
Sự tham gia của người dùng vào trong các bước 
của quá trình phát triển mô hình là rất quan 
trọng. Với những góp ý của người dùng, chúng 
tôi đã cải thiện giao diện, chức năng của trang 
và điều này có tác động đến hành vi sử dụng 
của người dùng. Sau khi chỉnh sửa giao diện để 
thân thiện hơn với người dùng, cũng như đặt 
th m chức năng sàng lọc không cần đăng hập,
số lượng bài sàng lọc trung bình hàng tháng của 
a365.vn có sự gia tăng.
Truyền thông nâng cao nhận thức cũng góp 
phần ảnh hưởng đến số lượng bài sàng lọc của 
mô hình. Tháng 4 và tháng 5 năm 2017 là thời 
điểm lượng bài sàng lọc lớn nhất, trùng với thời 
điểm triển khai chiến dịch “Tôi đã hiểu, còn
bạn?”- sự kiện nhằm nâng cao nhận thức cộng 
đồng về rối loạn phổ tự kỷ. Nhóm dự án sẽ tiếp 
tục thực hiện các đợt chiến dịch truyền thông và 
phân tích các số liệu của hệ thống và của mạng 
xã hội để tìm hiểu rõ hơn về vai trò ủa truyền 
thông, truyền thông xã hội trong cải thiện hành 
vi của người chăm sóc trong theo dõi phát triển 
và thực hiện sàng lọc phát triể . 
Một trong những thách thức của mô hình là theo 
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 3.2017, Soá 43 15
trình phoûng vaán.
2.3. Thieát keá nghieân cöùu: Moâ taû caét ngang
2.4. Côõ maãu vaø caùch choïn maãu
2.4.1. Côõ maãu
Söû duïng coâng thöùc tính côõ maãu cho moät tyû leä ñeå 
xaùc ñònh soá hoä gia ñình coù baø meï coù con döôùi 5 tuoåi: 
Vôùi Z = 1,96 (öùng vôùi = 0,05), p = 0,37 [3],  = 0,14 
tính ñöôïc N = 334. Döï phoøng khoaûng 20% ñoái töôïng töø 
choái traû lôøi, cuoái cuøng côõ maãu laø 409 hoä gia ñình coù con 
döôùi 5 tuoåi.
2.4.2. Caùch choïn maãu: 
Choïn maãu nhieàu giai ñoaïn
Giai ñoaïn 1: moãi mieàn choïn ngaãu nhieân 1 tænh: 
Hoøa Bình-mieàn Baéc, Haø Tónh – Mieàn Trung vaø Kieân 
Giang- Mieàm Nam; 
Giai ñoaïn 2: moãi tænh choïn ngaãu nhieân 3 xaõ bao 
goàm xaõ noâng thoân, thaønh thò (thò traán/phöôøng) vaø khoù 
khaên (mieàn nuùi/haûi ñaûo): toång 9 xaõ; 
Giai ñoaïn 3: moãi xaõ choïn 46 hoä gia ñình coù 
con döôùi 5 tuoåi, choïn ngaãu nhieân hoä gia ñình ñaàu 
tieâu, sau ñoù löïa choïn caùc hoä gia ñình tieáp theo, theo 
phöông phaùp laø “coång lieàn coång”.
2.5. Phöông phaùp, kyõ thuaät thu thaäp soá lieäu
Boä coâng cuï: Phieáu phoûng vaán ñöôïc xaây döïng vaø 
chænh söûa sau khi coù thöû nghieäm taïi Thaïch Thaát, Haø Noäi.
Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu: Ñieàu tra vieân 
phoûng vaán tröïc tieáp caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi.
Sai soá vaø khoáng cheá sai soá: Sai soá do ngöôøi cung 
caáp thoâng tin boû soùt hoaëc coá tình sai thöïc teá, ñeå haïn 
cheá sai soá, ñieàu tra vieân ñöôïc taäp huaán kyõ, coù kinh 
nghieäm trong giao tieáp. Sau khi keát thuùc phoûng vaán, 
ñieàu tra vieân kieåm tra laïi phieáu ngay ñeå khoâng boû 
soùt thoâng tin. Giaùm saùt vieân kieåm tra phieáu khi keát 
thuùc ñeå kòp thôøi phaùt hieän sai soá vaø boå sung kòp thôøi.
2.6. Xöû lyù vaø phaân tích soá lieäu: Soá lieäu ñònh löôïng 
sau khi thu thaäp ñöôïc kieåm tra, laøm saïch, maõ hoaù vaø 
nhaäp baèng phaàn meàm Epidata 3.1, xöû lyù thoáng keâ 
baèng phaàn meàm Stata 11, thoáng keâ moâ taû vôùi tyû leä 
%, thoáng keâ suy luaän vôùi kieåm ñònh 2. 
2.7. Ñaïo ñöùc nghieân cöùu: Nghieân cöùu ñöôïc 
tieán haønh döôùi söï chaáp thuaän cuûa chính quyeàn ñòa 
phöông, laõnh ñaïo cô quan y teá treân ñòa baøn nghieân 
cöùu vaø ñoái töôïng nghieân cöùu. Thoâng tin ñöôïc hoaøn 
toaøn baûo maät vaø keát quaû chæ ñöôïc söû duïng cho muïc 
ñích nghieân cöùu.
3. Keát quaû
3.1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà caùch cho treû aên/
buù ñuùng khi bò tieâu chaûy 
Hình 1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà caùch cho treû aên/
buù ñuùng khi bò tieâu chaûy phaân theo ñòa dö 
(n=409)
Nhaän xeùt: Gaàn 80% baø meï coù kieán thöùc ñuùng veà 
caùch cho treû aên/buù khi bò tieâu chaûy, tyû leä baø meï ôû 
mieàn nuùi coù kieán thöùc ñuùng veà caùch cho treû buù/aên khi 
bò tieâu chaûy chieám tyû leä cao nhaát vôùi 83,9%, sau ñoù 
ñeán mieàn nuùi vaø thaáp nhaát laø ôû noâng thoân vôùi 74,3%. 
Baûng 1. Lyù do khoâng cho treû aên buù bình thöôøng khi bò 
tieâu chaûy (n=409)
Noäi dung
Thaønh 
thò
Noâng 
thoân
Mieàn nuùi Toång
p
n % n % n % n %
Ngöôøi khaùc khuyeân 1 0,7 6 4,3 0 0 6 1,7
0,006Sôï treû beänh naëng 
theâm
5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1
Nhaän xeùt: Veà lyù do khoâng cho treû aên buù bình 
thöôøng khi bò tieâu chaûy, gaàn 10% ngöôøi ñöôïc phoûng 
vaán cho raèng treû bò naëng theâm neáu tieáp tuïc cho aên/buù 
bình thöôøng, trong ñoù, ngöôøi daân ôû noâng thoân chieám 
tyû leä cao nhaát vôùi 12,1%, gaáp gaàn 4 laàn so vôùi thaønh 
thò. Coù 1,7% ngöôøi khoâng cho treû aên/buù bình thöôøng 
do ngöôøi khaùc khuyeân. Söï khaùc bieät naøy coù yù nghóa 
2
21 2
1p P
N x
px
Z D H§ ·¨ ¸© ¹

 
53Tạp chí Y tế Công cộng, Số 45 tháng 6/2018
dõi, hỗ trợ các trường hợp sau khi sàng lọc. Mặc 
dù mô hình có chức năng cập nhật tình trạng 
của trẻ, để người dùng có thể cho chúng tôi biết 
trẻ được đánh giá và chẩn đoán thế nào sau khi 
được sàng lọc và phát hiện có nguy cơ, cần tiếp 
tục có đánh giá chuyên sâu từ cán bộ y tế. Tuy 
nhiên, chỉ có một phần nhỏ người dùng cập nhật 
tình trạng chẩn đoán của trẻ. A365.vn cũng có 
một chức năng là cung cấp các video và bài 
viết về các chiến lược và bài tập can thiệp giúp 
người chăm sóc hỗ trợ trẻ tự kỷ phát triển thêm 
các kỹ năng. Với nguồn lực có hạn về nhân sự, 
chúng tôi không thường xuyên trao đổi được 
với người dùng để theo dõi tiếp các trường hợp 
trẻ có kết quả có nguy cơ, việc trẻ có tiếp tục 
đi đánh giá chuyên sâu, và kết quả khám, đánh 
giá như thế nào, cũng như những khó khăn mà 
phụ huynh gặp phải khi tiếp cận với dịch vụ can 
thiệp hay hỗ trợ cho con tại nhà.
Các yếu tố về cơ sở hạ tầng công nghệ thông
tin như sự sẵn có của máy tính, máy tính bảng, 
điện thoại, mạng Internet, kiến thức và kỹ năng 
sử dụng các ứng dụng công nghệ thông tin, có 
ảnh hưởng đến hành vi sử dụng cũng như cảm 
nhận thuận lợi hay khó khăn của người dùng. 
Bên cạnh đó, mô hình sàng lọc và quản lý số 
liệu trực tuyến có nhiều ưu điểm, việc theo dõi 
thường xuyên số liệu trên hệ thống cũng cần
thực hiện một cách thường xuyên để kịp thời 
phát hiện và khắc phục lỗi phát sinh.
5. Kết luận
Mô hình sàng lọc trực tuyến là một giải pháp 
khả thi, có tính kinh tế, tính tiếp cận cao trong 
việc phát hiện sớm RLPT và rối loạn phổ tự 
kỷ, đặc biệt có ý nghĩa trong điều kiện các dịch 
vụ phát hiện sớm RLPT và tự kỷ còn hạn chế 
như Việt Nam hiện nay5. Để các mô hình ứng 
dụng công nghệ thông tin trong y tế nói chung 
và mô hình sàng lọc trực tuyến nói riêng có 
tính hiệu quả, người sử dụng cần luôn được đặt 
vào vị trí trung tâm. Các sản phẩm cần được 
phát triển phù hợp với nhu cầu và liên tục được 
điều chỉnh để thuận tiện cho người sử dụng. 
Bên cạnh đó, các hoạt động truyền thông sẽ đẩy 
mạnh nhu cầu sử dụng, và tăng sự tiếp cận của 
cộng đồng. Đặc biệt, sự quan tâm của nhà nước 
và các cơ quan lập sách có ý nghĩa vô cùng 
quan trọng trong việc triển khai mô hình sàng 
lọc sớm phát hiện RLPT và ự kỷ trong cộng
đồng và phối hợp liên ngành trong chẩn đoán 
và can thiệp cho trẻ.
Tài liệu tham khảo
1. Center for Disease Control and Preventio 
(CDC). Key Findings: Trends in the Prevalence 
of Developmental Disabilities in U. S. Children, 
1997 - 2008. 2015.
2. Boyle C, et al. Trends in the Prevalence of 
developmental Disabilities in US Children, 
1997 - 2008. Pediatric, 2011. 127(1034-1042).
3. Elsabbagh M, et al. Global Prevalence of 
Autism and Other Pervasive Developmental 
Disorders. Autism Research, 2012. 5(3): p. 160 
- 179.
4. American Psychiatric Association. Diagnostic 
and Statistical Manual f Mental Disorders, 
5th Edition. 2013, Arlington, VA American 
Psyc iatric Association, Web. [access date: 1 
June 2013]. dsm.psychiatryonline.org.
5. Magiati I, Tay X.W, and Howling P.
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
14 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 3.2017, Soá 43
1. Ñaët vaán ñeà
Tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp caáp ôû treû em 
laø hai beänh coù tyû leä maéc vaø töû vong cao nhaát ôû nhöõng 
nöôùc ñang phaùt trieån. ÔÛ nöôùc ta, 80% töû vong do tieâu 
chaûy xaûy ra ôû treû em döôùi 2 tuoåi, bình quaân 1 treû döôùi 
5 tuoåi moãi naêm maéc töø 0,8-2,2 ñôït tieâu chaûy, öôùc 
tính haøng naêm coù 1100 tröôøng hôïp töû vong [6], [5]. 
Veà NKHH, trung bình moãi naêm moät ñöùa treû maéc 4-9 
laàn, tyû leä töû vong do NKHH chieám 1/3 (30-35%) so 
vôùi töû vong chung [1], [4]. Tyû leä maéc vaø töû vong cuûa 
hai beänh naøy raát cao nhöng hoaøn toaøn coù theå haïn cheá 
baèng caùch chuû ñoäng phoøng traùnh taùc nhaân gaây beänh 
vaø xöû lí kòp thôøi khi bò beänh. Ñeå phoøng choáng beänh, 
ngöôøi daân noùi chung vaø ngöôøi chaêm soùc treû noùi rieâng 
phaûi coù kieán thöùc ñaày ñuû veà phoøng beänh vaø caùch xöû 
lyù khi treû bò maéc beänh ñeå giaûm tyû leä maéc vaø töû vong. 
Chính vì lyù do ñoù, chuùng toâi thöïc hieän nghieân cöùu: 
“Kieán thöùc cuûa caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi veà 
phoøng choáng tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp caáp 
tính ôû treû em taïi moät soá vuøng/mieàn Vieät Nam”, vôùi 
muïc tieâu moâ taû kieán thöùc cuûa caùc baø meï coù con döôùi 
5 tuoåi veà phoøng choáng tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån 
hoâ haáp ôû treû em taïi moät soá vuøng/mieàn Vieät Nam 
naêm 2014. Töø ñoù coù theå ñöa ra moät soá khuyeán nghò 
phuø hôïp vaøo coâng taùc truyeàn thoâng phoøng choáng 
caùc beänh nhieãm khuaån cho treû em trong giai ñoaïn 
hieän nay.
2. Phöông phaùp nghieân cöùu
2.1. Ñòa ñieåm vaø thôøi gian nghieân cöùu
Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän vaøo naêm 2014 taïi 3 
tænh: Hoøa Bình, Haø Tónh vaø Kieân Giang, ñaïi dieän cho 
3 mieàn Baéc, Trung, Nam cuûa Vieät Nam.
2.2. Ñoái töôïng nghieân cöùu
Caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi.
Tieâu chuaån löïa choïn: Laø caùc baø meï coù con döôùi 
5 tuoåi, coù tinh thaàn minh maãn, töï nguyeän, hôïp taùc traû 
lôøi phoûng vaán.
Tieâu chuaån loaïi tröø: Tinh thaàn khoâng minh maãn 
hoaëc khoâng coù maët taïi hoä gia ñình trong thôøi gian 
nghieân cöùu hoaëc khoâng töï nguyeän, hôïp taùc trong quaù 
mothers being able to detect some severe signs of diarrhea and ARI was low. Only 6.6% of mothers 
recognized wrinkled skin signs (14.4 % in urban and 2.1% in rural region, respectively); 11 % of 
mothers recognized signs of dyspnea (25.9 % in urban and 1.5% in mountainous region). Mothers’ 
knowledge about prevention of diarrhea and ARI in urban was better than that of mothers in rural and 
mountain regions.
Keywords: Diarrhea, acute respiratory infections, knowledge, under 5-year-old child.
Taùc giaû:
1. Vieän ñaøo taïo Y hoïc döï phoøng vaø Y teá coâng coäng, tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi
Email: thangtcyt@gmail.com
2. Cuïc phoøng choáng HIV/AIDS – Boä Y teá
Email: longmoh@yahoo.com
3. CNYTCC4 naêm hoïc 2015-2016, Vieän ñaøo taïo Y hoïc döï phoøng vaø Y teá coâng coäng, tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi
Email: vietanhmsg1@gmail.com, dinhminhnb01@gmail.com
4. Boä Y teá
Email: dducthien@yahoo.com, trantuananh2000@yahoo.com
5 ạ ế ô ộ , Số 45 tháng 6/2018
Early comprehensive behaviourally based 
interventions for children with autism spectrum 
disorders: a summa y of fi dings from recent
reviews and meta-analyses. Neuropsychiatry, 
2012. 2( 543-570.).
6. Reichow B. Overview of meta-analyses 
on early intensive behavioral intervention for 
young children with autism spectrum disorders. 
Journal of Autism and Developmental 
Disorders, 2012. 42: p. 512-520.
7. Autism Society. Autism through the lifespan. 
2016 [cited 2017 July 31]; Available from:
www.autism-society.org/living-with-autism/
autism-through-the-lifespan.
8. Cong T, et al. Early identification and 
intervention services for children with autism 
in Vietnam. Health Psychol Rep, 2015. 3(3): p. 
191-200.
9. Ha V.S, A. Whittaker, and S. Rodger. 
Assessment and Diagnosis of Autism Spectrum 
Disorder in Hanoi, Vietnam. Child Fam Stud, 
2017.
10. Ha V.S, et al. Living with autism spectrum 
disorder in Hanoi, Vietnam. Social Science and 
Medicine, 2014. 120: p. 278-285.
11. Lan, D.T. and N.X. Hai. Dr ft: Nghiê cứu 
thực trạng trẻ rối loạn phổ tự kỷ ở Việt Nam: 
Thách thức và giải pháp [Study on situation of 
chilren with ASD in Vietnam: Challenges a d
Solutions]. 2016, VACR and Save the Children: 
Hanoi.
12. Jacobs R, et al. A systematic review of 
eHealth interventions to improve health literacy. 
Health Informatics Journal 2014. 22(2): p. 81-
98.
13. WHO, eHealth. Available from: http://
www.who.int/ehealth/about/en/. Accessed 
2017 July 26.
14. Ministry of Information and Communication. 
Overview of Vietnam’s ICT sector & Ehealth 
in Vietnam. July, 2012; Geneve, Switzerland. 
2012 [cited 2017 July 31]; Available from: 
o f - v i e t n a m % E 2 % 8 0 % 9 9 s - i c t - s e c t o r -
andamp%3B-ehealth-in-vietnam...
15. World Bank. Internet users as percentage of 
po ulation. 2017.
16. Squires J, et al. The ages and stages 
questionnaire, third edition. 2009, Baltimore: 
Paul H. Brookes.
17. Robins D, et al. The Modified Checklist for 
Autism in Toddlers: Revised with Follow-Up. 
2009.
18. Liamputtong P and Ezzy D. Q alitative 
Research Methods. 2nd ed. 2005: Oxford 
University Press.