Mô hình hành vi thông tin

Hành vi thông tin là một phân ngành trong lĩnh vực khoa học thông tin và là một lĩnh vực liên ngành với nhiều quan điểm khác nhau như tâm lý học nhận thức, hành vi tổ chức, truyền thông, triết học.vv

pdf 7 trang thom 05/01/2024 2520
Bạn đang xem tài liệu "Mô hình hành vi thông tin", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên

Tóm tắt nội dung tài liệu: Mô hình hành vi thông tin

Mô hình hành vi thông tin
MO HINH HANH VI THONG TIN 
ThS. Bui Ha PhuUng 
Khoa Thtf vien • Thdng tin hoc, Oai hpe KHXH&NV Tp. HCM 
Tdm tdt 
Hanh vi tiidng tin ^ mgt phin nginh tivng linh vifc khoa hgc Ihdng tin va la mgt linh vyc lien nginh 
v& nhteu quan di&n khac nhau r^ift^ly hgc nhan tiiij/c, hinh vi tn chut, truyen thdng, triit hgc, nhin 
chiing hgc, s'nh hgc vi bi& hgc tiSi hoa, bong do co khoa hgctitUv^n- thdng tin. Bat wS gftjj tiii$u mdt 
so md hinh hanh vi tiidng tin tir mgt so quan di&n ti^ dn khac nhau. Y nghia cua nghOn aiU md hinh 
hanh vi thdng tin trong ho^ adng thUviin - thdng tin. 
Tif khoi: Thtf vign, hanh vi thdng tin, md hinh, ngudi dung tin. 
NoSiatX: 
Hanh vi tiidng tin la mgt phin nginh tiong linh vyt khoa hpc Uidng tin vi la mdt Ifnh viiC HSn nganh 
v& nhiiu quan a&n khac nhau nhu tim ly hgc nh$n tiidt, hinh vltS chtit, tiuyen tiidng, bi^ hgc, nhan 
diiing hoc, ^nh hgc vi triS hgc tien hoi, trong dd cd Idioa hoc tiiiT vien - thdng tin. Bii vi& gidi thi$u mdt 
so md tnnh hanh vi tiidng tint^mgtsS quan di&n ti^ cin khac nhau. 9 ngha cua nghiin citu md hlnh 
hinh vl tiidng tin trong hoat dgng thu vi^ • thdng bn. 
Keywords: Ubraries, informatian behaviour, models, information users. 
Ngdy nay, hdnh vi ttidng ttn (HVTT) Id mpt phdn ngdnh bong linh vyt khoa hpc thdng tin va Id mpt Iinh vyc lign ngdnh vdi nhieu 
quan dilm khdc nhau nhtf tdm ly hpc nhdn thut, 
hanh vi tddiiit, buygn ttidng, bilt hpc^ nhdn chiing 
hpc, sinh hpc vd tria hpe tien hod, trong dd c6 
khoa hpc ttitf vign - ttidng tin. Thudt ngff HVTT xua 
hign ttf nhung ndm 1990 v* nguon goc khdi nigm 
nhu du tin, stf dyng ttidng tin da cd tii" nhuhg 
ndm 1960 [1]. Nhieu nhd nghUn aiu v^ HVTT da 
tip ttung ttf dinh hudng hg ttiong d&i djnh h u ^ 
ngudi dCing tin (NDT). Trong nhQng ndm 1970, cdc 
nghign aiu bdt ddu nhSn mgnh d€n yeu ^ c d nhdn 
nhtf ngudi tim kiem vd stf dung thdng tin. 
HVTT la thudt ngff diing d l md td cddi thtfc 
con ngudi bftjng tdc vdi ttiong ttn, ttf each con 
ngudi Bm kiem, khai ttidc, dipn lpc, stf dyng, dila 
s l vd tdi tgo ttiflng Hn. HVTT la toan bd hdnh vi 
con ngutfi liin quan d&i thdng tin, bao gom hdnh 
vi ttiy ddng vd vd y nhy ngSu nhign g^p ttidng tin, 
ding nhtf hanh vi aS mye (Ttch ma khdng IHn quan 
d&i tim kiSn, nhtf chii ddng ttanh ttidng tin [2]. 
HVTT cd th l cd y ttitfc hay tiem ttitfc, bilu hi§n 
hay tiem In, ty nguyen hay bSt bupc, Id hdnh vi 
ed t h l dan xen vdl cdc hogt dpng hdng ngay ciia 
mSi ngtfdi. Nhtf v|y, HVTT Id mdt ttiu§t ngff vdi 
nghta rdng bao triim cac khia cgnh khdc nhau ciia 
hdnh vl con ngudi lien quan din thdng tin. 
Md hinh hdnh vi thong t in 
HVTT la m$t ITnh vyc nghign CIJ\J bong khoa 
hpc ttitf vign - ttidng tin, nghign eutf todn bd hdnh 
vi cua con ngtfdi liin quan den ttidng tin, bao gSm 
diii dpng vd bj ddng, bang ttidi tinh thiSn biaj hign 
ben ngodi hay tiem In lien quan den ttidng tin, L^ 
thuya vd md hinh HVTT thtfdng t|p bung vao 
mpt trong ba khfa cgnh Idn oia HVTT, dd Id tim 
kiem ttidng tin, dypc hilu nhtf tim tin, ba ctfu tin, 
khai thac thdng tin vd hilu bia ttidng tin; khia 
cgnh ttitf hai Id td chut ttidng tin vd ttitf ba Id stf 
dyng thdng tin. Mdc dii vgy, cd ba khia cgnh ndy 
lign quan chdt die viH nhau md khdng cd sy tdch 
bia vd phdn djnh qud ldn. 
Moi md hinh HVTT dSu th l hign quan dilm 
tilp cdn khdc nhau, tuy vdy, cdc md hlnh d3u nhSn 
mgnh dai cac khfa canh tigu bieu ciia cac giai 
dogn trong md hinh. Cac quan ffiem tiep cgn bao 
gom quan diem hanh vi, quan diim nhdn ttiiit -
hdnh vi, quan d'lem nhdn ttiiit - tinh cam va quan 
diem b'di h ^ . 
Md hinh hanh vi 
/T\ 
\±, 
M6 hinh Blis [8] 
Md hinh hdnh vi tim kiem thfing tin ciia tae gia 
Ellis [8] bao gom 6 ddc dilm chung. Nhffng ddc 
diem nay dtfde mfi td dya b-gn nhihig nghign eiili 
ve cdc nhd khoa hpc xa hdi, nhd vgt ly, nhd hod 
hpc, ky stf vd cdc nhd nghidn ctfu bong mfit nha 
i n d j ^ u ddc d-tem khai qudt cOa md hinh nay 
^ ^ ^ ^ 1 khdi ddu (Slatting), xau diuoi (Chaining), 
Itfft (Browsing), phdn bia (Differentiating), kiem 
tra (Monitoring), bich Ipc (btbacting), xac ttiyt 
(Verifying) vd ka ttiiic (Ending). 
- Khdi dau (Starting): Xdc djnh ngufin tim phii 
hyp. 
- Xdu chu5i (Chaining): Theo dfii vd ket noi 
nguon mdi duljc tim ttiay ttong nguon tim ban 
dSu (quay trd Igi hodc tiep bjc). 
- Ludt (Browsing): Nhin ludt npi dung cua cdc 
ngudn tim bdng cdch nhin ludt qua mye lye, bdng 
tra, chii d§, nhan de... 
- Phdn bigt (Differentiating): Trfch Ipc vd ddnh 
gid edc nguon tim hOy dyng vd lyS chpn ngudn 
tim bdng cdch phan b'ch sy khac bigt giiia bdn 
ChSt bf nhign vd chit lu^ng ma ttiong tin mang 
lgi. 
- Kilm tta (Monitoring): d p nh|t ehii dg dio 
ttudc bdng cdch kHm tia ttitfdng xuyln nguon 
tim chfnh. 
- Trich Ipc (Exbacting): Ldm vigc mpt cdch he 
ttidng ttifing qua mdt ngufin tim tdi ligu da ed. 
- Xdc ttiyt (VferilVing): Mlm ba b'nh chfnh xdc 
eua thi^ig tin. 
- Ka ttwic (Ending): Qua ttinh tim ki&n ka tiiiic 
Mfi hinh nay cho thdy, cdc moi lien he chi tia 
hay tutfng xx giua cac ttianh phan trong bdt ky 
mfi htnh hanh vi tim kian ttifing tin cua ea nhan 
phy thupc vao bihg hoan cdnh nhat dinh cua hoat 
dpng tim kian thmg tin tai thdi dian cy the. 
i 
P! 
Mo hinh hanh vi Oidng hn 
aia <3C nha khoB hoc xa h6i [I2J 
Sau 06, tac gia Meho va Ttbbo [12] da hieu 
chinh m6 hinh hanh vi tim Icjem thfing tn ciia Ellis 
va dS Mia mot md hinh vie nhieu dSc diSm miSi 
hdn. Meho va Tibbo da nhan thay cac host dgng 
trong mo hinh HVTT cua Blis l*6ng hoan toan 
li lt bu8c phii theo binh b; cic giai doan, mi co 
tti^ thay doi, dieu chinh phy thuoc theo nhu c3u 
hay mpt so y& to i<hac. Vdi sir ke thira va phit 
Wen nay, HVTT ciia cic nhi nghien cij\j ichoa hpc 
xa hpi da duBc chia thanh 4 giai do?n liSn quan 
lan nhau, gom co: tra oilj, buy dp / tigp c|n, xii* 
lyvai<a thiic. 
M6 hinh nh$n ttiit - hanh vi 
M6 hlnh Johnson bao gom 7 diinh t3 di/Oc t ip 
hdp bong ba nhom chinh. Mp hinh niy bit diu tit 
b i i sang phii vcfi yeu tp "ben de" (antededent). 
Nhuhg yfu to niy thiic day mpl c i nhin tim Idem 
thong tin. Nhom yeu to niy bao gom ygu t6 c i 
nhin (tuoi, g i * tinh, din t6c, Knh nghiem, niem 
bn, dnh trang lanh te - xa hgi nhif giio dgc, nghe 
nghiSp, siitkhpe...). Nh6myeutp0iii'hal l i nhin 
tS chuyen giao diong dn v i nhdm Biu- ba i i cic 
hoat dfing dm IdSti diong dn. Ogs trSn mfi hinh 
nay chp diay, NOT c6 xu hulSng dm i<lem dicng 
dn byt dep hoic dua tren cic kenh Ii6n c i nhin, 
hoic kenh trung gian nhir In an hoic da phuang 
d&i [2]. Va mp hinh nay ro tfnh chat mfit chieu, 
ma khong phin anh v6ng phan hpl giaa cic boat 
dfing v i cic dgn de. 
T3P chITHlL«l|!L5HEUlM1 6(62) 
Mo hinh tim kiSn thong tin cda Johnson 
Mo hinh nh^n thdt - tinh cam 
O cadi tiep can nhdn thiit - tinh cdm, cac nghiai 
aiu xay dghg mfi hinh cho thay ft cd sy ehu trwig 
\re mdt vdt ly caja qua binh tim kian thfing ttn hay 
hg thdng thfing tin, ma tirong do cac md htnh 
nhdn thtit nhan manh dai ca nhan va nhiihg ygu 
tS lien quan den ca nhan NDT nhtf moi trudng, 
htnh anh, ky vpng, cam xu<^ Wnh nghigm, sif tudng 
tuWng, gia trj, cung nhu nhutig kien thtfc mang 
ti'nh ly ttiuya wS cac mi§n cam xuc nhtf mien tinh 
cdm, nhdn thtfc, cdm nhdn, khong gian Idm vigc, 
tinh bang bl thtfc, ktioang trdng van dS vd tinh 
trgng md ho [9]. 
Mpt trong nhtfng md hinh tigu IHIU aia khuynh 
hudng ndy la md hinh ly ttiuya kien tao nghia oia 
tdc gid Dervin, trong dd, nhu cau tin xuat hign 
trong phgm vi thdi gian, khfing gian. Vdi bdi cdnh, 
khoang trfing, dSu ra, du nfii, mfi hinh HVTT ciia 
£)ervin da hinh thanh nhtf mdt edeh th l hign quan 
diem )dy dyng mfi hinh dy^ tren nhan thtfc - tinh 
cam aia NDT. 
Trong sd nhiitig nha ngtven A IU , tac gfi Kuhlthau 
[10] da nghiin ctfU thyt nghiem vg hdnh vi tim 
kiem thfing tin cua sinh vien vd phdt ttilri mfi hir^ 
tong quat ve qud trinh ba ctfU thdng ttn (ISP). 
Qua trinh ndy gom co 6 giai doan: khdi ddu, itfa 
chpn, khdm pha, xdy dyhg, thu thgp va th l hign. 
Cdc giai dogn ttie hign sy" frfidt bien suy nghi vE 
van dg nghign oiU, cam xiic lien quan dai qua trinh 
tia euU, cdc hoat ddng tim kian vd stf dyng ngufin 
tim. Md Iiinh nay khdng di i ddn thuan Id tim kHm 
thdng tin ve phutfng dien ky thugt md dd Id sy ka 
hdp glu^ tinh cdm (cdm xuc), nhgn thiit {^ titdng) 
vd vgt ly (hanh ddng va chiln Iutfc hdnh dfing). 
Mohinh fc& tao nghki aia Dervin [6] 
Md hinh qua binh tia ciiU thdng tin [11] 
Md hinh cua tac gid Kuhlthau [11] nhdn manh 
den vai bd chtf dpng aia NDT trong qud tiinh tim 
kiem ttidng tin, khi dd, kien ttitfc eiia NDT Id sinh 
viln (doi ttfpng nghign aiU) tdng len khi tuHng 
tdc vdi thfing tin. Quan trpng hdn, d mfi hinh ndy, 
qud trinh nhdn thtfc lien quan din qud hinh tim 
kiem thfing tin ciia NDt Thdng qua qua binh ndy, 
sinh vign cd nhiihg chi&i lu^c nhdn tiiiit nhtf dong 
nao, dy tinh, dy dodn, ttf van, dpc hilu, chpn lpc, 
xac djnh, djnh nghTa vd xac nhdn. Tuy nhidn, md 
hinh nay khong de cgp nhieu d&i cdc ttiao tdc kft 
hdp lign quan din thong tin nhy phdn b'ch, tfi 
chtfc, tdng hdp, ddnh gid thdng tin dtfdc tim tiidy 
hay qud trinh chuyen doi ttiong Bn vd dO" ligu thdnh 
tri thtft cung khdng du^c dg cap den trong mo 
hinh nay. Nhin ehung, mo hinh HVTT ndy dtfpc 
tac gid phdn tfch ttf quan dilm cua tdm 1^ hpc, dd 
Id each tigp cdn nhdn ttitfc - tinh cdm con ngtfdi. 
Ngodi ra, mfi hinh HVTT caia Kuhtthau tdp ttung 
vao qud trinh tim kiem thdng tin vdi nhuhg hogt 
dfing lign quan den tim kiem, md khfing ehii trpng 
cdch thtfc sinh viai stf dyng, tdng hyp vd ddnh 
gia thfing tin da tim ttiay nhtf ttil ndo. 
Md hlnh hinh vl thdng dn dch hpp 
Hau ha cdc tdc gid dd F^t ttiln cdc md hlnh 
10 
HVTT dya trin mfi hinh tim kian ttidng tin bong 
HVTT, nhtf tdc gid Wilson [17,19,20] da [rtidt biai 
md hinh tdng quat re HVTT khfing chi lien quan 
d&i nhu cau tin, tim bn ma cdn liln quan d&i cae 
khia canh aia xtf f? ttifing ttn cung nhtf nhuhg litig 
dyng oia ttidng tin. Tdc gid da tiep can mo hinh 
hj* quan dian xa hdi bpc nhtf ly ttiuya lign quan 
d&i ca nhdn, dai hpc tap oia ca nhan bong xa ha; 
quan diem kinh te hpc nhtf dii phi, gid cd vd tti^ 
gian d l tmi kian ttidng tm; quan dian tdm fy hpc 
(nhdn each, tde ddng, nhdn ttitfe oia ca nhan) vd 
ly ttiuya kiai tao nghia (sense making) oia to 
ditft. 
Mo hinh HVTT aia tdc gid Wilson da xdy dyhg 
cac khai nigm re nhu cau tin, tim kilm ttidng ttn, 
bao doi ttidng Bn va stf dyng ttidng ttn bong mpt 
Sd do diu binh vdi HVTT cua ca nhdn lign quan 
d&i nhu du tim tin. Md hinh nay cho ttiSy hanh 
vi tim kiem ttidng tin dtfpc hinh thdnh nhtf Id kft 
qua nhu du tin oia NDT NhSm mye tigu ttioa man 
nhu i3u tin, NDT yai c3u edc ngudn ttidng tin hay 
djch vy ttidng tin difnh ttitfc, phi chinh ttitft. Khi 
do, NDT ai ttie ttidnh cdng hode ttidt bgi tiong 
qud trinh tim kigm ttidng Hn ttiidi hpp. Neu ttidnh 
cdng, NDT se stf dyng ttifing tin dd de ttwa man 
nhu rau tin aia minh, hay ngu^c Igi, qud ttinh tim 
ki&n ttidng tin se tdl ttiyt hign d l dgt dutfc mye 
tigu cudi eiing Id ttiod man nhu du tin ciia minh. 
d mfi hinh ndy cho ttidy, mpt ph3n aJa hdnh vi 
tim ki&n ttidng tin cd ttil lign quan den ngudi 
khde trong qua trinh trao doi cung nhtf stf dyng 
ttidng tin. Tuy nhiin, han chi eua md hinh ndy 
chi'nh Id tde gia khdng de cdp din cdc ygu td anh 
huttng d&i HVTT hay boi cdnh ndy sinh nhu cSu 
vd hdnh vi aia NDT 
Tac gid Owo va cac cpng stf [4,5] da phdt 
bien md hinh hat phuHng dien (two-dimaisional 
model) ma trong do k a hdp cac ^ i doan aia 
qua trinh tim ki&n thdng tin ciia Ellis vd bon md 
hinh tim kiem ttifing tin chu dfing vd ngau nhign 
dya vdo mo hinh cua Wilson [19] va ly luan ve 
mdi budng [3]. Sy ka hpp ndy da hinh ttidnh md 
hinh tim kian ttiong ttn, md ta nhOhg ttiay dl i cd 
b'nh he ttidng ve cac mau tim ki&n thong bn nhtf 
Id sy thay doi aia cd nhdn thdng qua qud trinh 
tim ki&n ttidng tin. Ngoai ra, mdt mfi hinh HVTT 
00 the van dung duWc bong tat ed cac ITnh vyt. 
t-ld hkih hinh vi tim hSn ttidng tin dia w^on 
Mo hinh tim la&n tiidng tin ctia dc chuyin gia 
Md hinh nay nghign ctfU hdnh vi tim tin b(!fi 3 
nhdm nghe nghigp khac nhau gom ky stf, chuygn 
gia y te (y td, bac sy, nha sy) vd lugt stf Md hinh 
till h i ^ vai ttd vd cdc bdch nhigm lign quan den 
bihg ITnh vyt nghe nghigp bong cfing vigc hang 
ngdy nhdm thoa man nhu c3u Bn. Cae ddc dilm 
v5 nhu cSu ttn ttiay ddi phy ttiupc nghS nghigp 
ciia cd nhdn, giai doan nghg nghigp vd chuygn 
mon. Md hinh gom cac ttianh ^ , bSt dau ttf vai 
bd, trach nhigm cfing ingc Idm nay sinh nhu du 
vdt cdc ddc dian khac nhau. NCfT nhdn ttitfc dtsac 
ttifing bn ttf cac ngudn khde nhau d l ttiod man nhu 
cau vd ka ttiue la dau ra cua qud binh tim kiem. 
Tdm lai, nhiftig md hinh HVTT hign tai cd m$t 
sd ddc (Ttem chfnh. 
Thi/nhSt, dc md hinh HVTT ed khuynh htfdng 
tdp ttung vao tim kiem ttifing bn chii dfing. Mfi 
hinh HVTT duOc hmh ttidnh ttf cdc bfiS cdnh khdc 
nhau vdi sy ka hpf) giua cd nhan ttong bdi canh 
dd. Cd ba togi hinh bfii cdnh ma ttiudng cd tac 
dfing Idn d&i qud binh xac dinh md hinh HVTT, 
bao gdm nghe nghigp, vai bd xa hpi vd nhdm ylu 
tS cd nhdn [2]. 
Tap_£MJMlLs48UHlSJI*M 6(62) 11 
Thif hai, dc md hinh tim kian thdng tin dutfc 
xay dytig dua tren ka qud ngN&i ctfU cia cac hpc 
gia hay chuygn gia nhtf md hinh cua tde gia Ellis 
[8], Kuhlthau [10], hay nhiJtig mfi hinh md td cac 
kHi hinh tia ctfu ttidng tin cd b'nh h i thdng ttong 
mfii t n i ^ ^ hpc thuit hay moi truffng lam viec 
NhiJtig mfi hinh nay ed khuynh biSiSng phdn dnh 
phan tich ca nhan, nhan manh den nhu cau hign 
tai va khdng nhSm danh gia ehinh thtfc cac loai 
HVTT caia ca nhdn lign quan d&i ddi song hang 
ngay. 
Ke tiep, nhieu md hinh da dutfc xay dyhg vd 
phdt triln dtfa tren cddi 0 ^ cdn nhdn thtfc. Tac 
gia Savolainen [15] da nhln manh den qua trinh 
nhan thiit ciia ca nhdn d l hinh thdnh nhu cau 
thfing tin thdng qua sy ttfPng tac trong bdi canh 
cd nhan va vdn hod xa hdi. Hay tde gia Tuominen 
and Savolainen [16] da de xua mo hlnh HVTT 
dya trgn cdch ti^ cdn phdn tich ngfin ngif giao 
tilp khi nghign cuU ngtfdi tim ki&n thfing tin trong 
bfii cdnh xa hdi. Tren cd sd dd, nghign ctfU cung 
cSp cddi hilu v l cdch thut md cau tnic bign lu|n 
aia thfing tin dutfc thia k l tiieo ngtf cdnh nhSm 
phyc vy nh(Jhg muc dfch giao tigp khdc nhau. 
Hinh thut phan tich ngm ngtf giao tiep ndy eon 
dmjc frfiat tiiln bdi cdc nha tdm ly hoc xa hdi 
khdc [13,14]. 
Dii d md hinh HVTT cy the nao, thi mdt dilm 
Chung difnh Id cdc md hinh HVTT hign tai da d u ^ 
phdt bien trong bfii canh ey th l va rigng bigt, the 
hign Chung nha wg each ttitft ma con ngtfdi tim 
kiSn, ba cuU, td chut vd stf dyng tiidng Bn. Trong 
ITnh vyt ttitf vign - ttidng tin, nghien ctfU mfi hinh 
HVTT cd y nghia rat Idn dfii vdi hogt dpng ciia thtf 
vJgn vd trung tdm thdng tin. 
Y nghia cua nghien citu mo hinh hanh vi 
thdng tin trong ho^t fl^ng thtf vign - thong tin 
Trong nghl&i ciiU HVTT, xay dytig md hinh 
ttiudng khdi ddu la quan sat bilu hiln bgn ngodi, 
hay digu ba Biut nghi&n hdnh vi ttiyt te, du9c mo 
ta bor^ mgt mo hinh ttil hign c3u hue vd nhiing 
ddc diem dia mo htnh. Md hrnh HVTT ttiudng dtfdc 
nhdn dign ttidng qua cddi nhin ly ttiuya hod da 
d u ^ cde nhd nghign ai\j dipn, hodc dd Id cae togi 
HVTT, hodc do td nhiitig djnh hudng mang tfnh ly 
thuya nhtf quan dttien hanh vi, nhdn thiit, phdn 
tfch ngdn ngtf giao t i ^ , tdm iy hp^ vSn ban, xu 
hul3ng t ^ dyhg, thyt chiitig vd hign tutmg. Mdt 
md hinh 1'^ thuya hinh thanh bdi nhieu edu tnic 
cxf bdn, dgc diem vd mdi quan hg giiia cdc hdnh 
vi khde nhau. llong hoat ddng thtf v)$n - thdng tin, 
nghign cuU md hinh HVTT oia NDT co mdt s6 V 
nghTa nha djnh. 
Nhan diin cic die di&n ve hanh vi thdng tin 
cua NDT 
Md hinh HVTT rS ed idl trong qud trinh mfi ta 
vd dtf doan dudc cac giai doan nhdm hilu vg m^ 
hign ttfpng bat ky. Do vgy, qua tirinh xdc fflnh va 
nhan dien mfi hinh HVTT ciia NDT, cdc thtf vign 
va trung tdm thfing ttn cd th l nhdn dign duyc cdc 
dilm ddc buhg noi bdt v6 HVTT cua NDT Nhutig 
ddc dian ndy dugc bieu hign qua hdnh \rt caia NDT 
khi hp ttfdng tdc vdi thdng ttn, tim kilm, xtf ly, lulj 
tri?, td chtfc, stf dyng thfing tin va thoa mdn nhu 
cau tin. Ngodi ra, trong mo hinh con th l hign mdl 
tuUng quan giiJa cde thanh phdn bwig mo hinh 
cDng nhtf cac ylu ffi tac ddng dgn HVTT cila NDI 
Nhdn diln dtfpc nhtfng ddc diem ndy gdp phan 
giup cdc thtf vign vd bung tdm thdng tin cd till 
tdc dpng hay can thigp mfit each chu dpng vd tfch 
eye den hdnh vi ciia NDT khi tigp c$n thong tin. 
Thiet ki h4 thong tiiong bn hS bp hinh vl 
NDT 
Dya trdn nhQhg ddc dilm ve HVTT cila NDT 
da dtfpc mfi hinh hod, cac thtf vign vd trung tdm 
ttifing tin ed tiie ttiia ke cfing cy mdi hodc cdi 
thign cde cfing cy, he thong tia cilu thong tin hign 
cd cila cac ttitf vien vd bung tdm ttidng Bn. Ttf 
dd, cac he thong, cdng cy nay se hS trp higu qud 
hdn cho qua trinh tim kiem vd stf dung thdng tin 
ciia NDT Chdng han, trong bS cdnh uhg dyng edng 
nghg hien dai, NDT ft cd thdl gian dgn vd tivt hgp 
stf dyng nguon lyc thdng Bn tgi cac thtf vi§n vd 
trung tdm thfing tin, ma hp cd xu hudng truy c§p 
gian tiep ttf xa ttifing qua h i thfing Intemet vd cd 
hdnh vi tia ctfli thfing Bn ttf cdc giao di&i tim ki&n 
than thign, chuyin nghigp vd tin c^y, cdc ttitf vign 
vd trung tam thfing ttn c6 th l xdy dyhg cac san 
pham, djch vu thflng tin phu h ^ , cQng nhtf thia 
k l , digu chfnh phii hyp va nflm bdt dude xu hudng 
12 
bieu Ngn oia hanh vi NDT 
Danh gia ngiidn kft dia dc thtf vien vi trung 
tam thdng On 
Nghign caiu mfi hinh HVTT giiip cac thtf vign 
id bung tam ttiwig ttn ddnh gid dutfc khd nSng 
eua ttiu wen va tiung tdm ttiong tin bong qua ttmh 
NDT tia> can ttidng tin. Chang han, khi ndy sir* 
nhu cau tin, NDT uU ti&i lya dipn cac nguon tim 
khdc nhau, bong dd, edc ttitf vign va bung tam 
thdng tin nhtf mpt nguon tin dang tin cay, hijy fch 
va phii hc^ nhu cau tm. Thong qua qua tiinh nghign 
ctfu md hinh HVTT cua NDT, ddc bia la mut dp 
hdi long, stf danh gia, phan hoi ttf NDT giup ttitf 
v i ^ vd bung tdm ttidng tin cd ttil danh gid \« 
kha ndng dap tfng oia minh dfii wJi NDT, tiy dd cd 
nhffng dii&i Itfcfc phdt biln ngifin lyt higu qud. 
^ . JtSy dutig ly thuy& ve hinh vi thdng tin 
^ P Chi khi ndo chiing ta phdt biai dtfpc cddi ly 
gidi vg hign bJdng, khi do, chung ta chdc chdn ndi 
i5ng ta cd mpt Iy ttiuyet Ket qud Id hdu ha cdc 
"ll? ttiuyet" ve khoa hpc ttitf vign - ttiong tin ttiyt 
sy vSn o6n d hong giai doan md hinh hoa. Cac md 
hinh cd gia ttj rdt kSn bong phdt triln ly ttiuya. 
Cd ttil ttidy, ly ttiuya dutfc xdy dyhg dya ttgn 
qud binh ttiia lap mfi hinh, mfc luWng mfi hinh, 
kilm djnh gid ttiuya, tdi ttiia ldp md hinh vd hinh 
ttidnh ly ttiuya ve HVTT. Nhtf vgy, tim hilu mfi 
hinh HVTT wg NDT giup cac ttitf vign vd bung tdm 
ttifing tin cd ttil hilu dtfpc each ttiut hogt ddng 
ciia vdn de, cy ttie Id HVTT ctia NDT, tiJ dd xdy 
dyhg dugc Iy ttiuya vg HVTT cua NDT 
Nhln diung, trong ttiyt tien nghign eiiu bgn 
ttil gidi da cxi rdt nhilu nghign cihj dg cdp den 
HVTT oia oon ngudi gdn lign vdi tiihg bfii cdnh khac 
nhau, y nghia cua nghign ciitj HVTT ddi vcff vigc 
ttiia k l hg ttimg tim tin, cGng nhtf de cdp dai cac 
mfi hinh HVTT ddc Xning ciia cac doi tugng khdc 
nhau. Qua binh nghi&i ciiU mfi hinh HVTT a5 y 
nghB rat ldn dS vdi hogt ddng cua cac ttitf vign 
va bung tam ttidng ttn hign nay vi suy dio ding, 
muc blu sau cCing oia moi ttitf vign va ttung tdm 
ttidng tin chinh Id ddp uhg toi da ygu cau ciia 
NDT. Chinh vi vdy, d l dat dutfc mye tilu ndy, ddi 
hdi cde TV khong dl i hilu rd vg hg ttidng, tiem lyt 
ciia bdn ttidn ttitf vign minh, ma cdn phdi hilu ro 
va sau sac NDT, ttf nhu t a j , cadi tttiit^ hanh vi 
ciia NDT dfii wS ttifing tin. Hay ndi cadi khac, nhgn 
dign dtfpc md hinh HVTT aia NDT diinh la yeu 
cau can thia va quan trpng doi vd! moi thtf vign 
vd bung tam thfing ttn trong bra canh hign nay. 
TAI UEU THAM KHAO 
1- Gis^ D. O. Information behavior // Annual 
Review? of Infomiation Science and Tedindogy. -
2006. - No. 40 (1). - P. 293-327. 
2. Case, D. O. Looking for information: A survey 
of researdi on information Peking, needs, and beha-
wf. - San Kego: Academk: Press, 2007. 
3. Choo, CW. and Auster, E. Envimnmental 
scanning: acqui^tkm * j d use rO^ information by ma-
nagers fl Annual Review of Information Science and 
Technology. - 2003. - Md. 28, Learned Infer- mahon, 
Medfbrd, NJ. - P. 279-314. 
4. Choo, CW., Dedor, B. and Tumbull, B. 
Infomiation seeking on ttie Wfeb: an integrated model 
of browing and seardiing // Knowledge; Creation, 
Organizatioa and Use: Proceedings ctf ttie 62nd Annual 
Me^ng of ttie American Society for Infor- mahon 
Sdence. - Infiwmation Today ; Medfonj, NJ, 1999. 
5. Choo, CW., Detlor, B. and Tumbull, B. 
Information seeking on ttie Web; an integrated model 
of browsing and searching // first Monday. - 2000 -
Vbl. S. - No. 2. 
6. Dervin, B. Sense-making's Joumey from 
metatiiewy to m&hoddogy to meOiod: An example 
using Information seeking and use as K- search 
focus II Sense-making mettiodology reader. Selected 
writings of Brenda Dervin. - Qesddll, NJ : Hampton 
Ptess, 2003. 
7. Ellis, D. A behavkxal model for infdmation 
retrieval system design II Joumal of Information 
Science. • 1989. - No. 15 (4/5). - P. 237-247. 
8. Ellis, D. Motiding ttie information-seeking 
patterns of academic researdi&s: a grounded tiieo-
ry approach // Ubrwy Quarterly. -1993. - Vol 63 -
No. 4. - R 469-486. 
9- Ingwersoi, p. Infiwmation rettieval interac-
tion - London : Taytor, 1992. 
10. Kuhlthau, CC Seetoig Meaning: A Process 
Approadi to Ujrary and Information Sdence. -
6(62) 13 
AUex: Nonvood, KJ, 1993. 
11. KuhKhau, C C Seeking meaning: A pnxess 
approach to library and infyrmatkxi sennces (2nd 
ed.). - Westport, CN: Ubraries Unfimited, 2004. 
12. Meho, Lokman L and Tit)bo, Helen R. 
Nodding tiie Inlarmation-Seeking Behavkir of Social 
Sdentists: Ellis's Sudy Revisited // Joumal <rf the 
Amencan Society for Information Sdence and 
TechncA)gy 54. - 2003. - No.6. - P. 570-587 
13. Potter, 3. and Wetherell, M. Discourse and 
Social Psydntogy; Beyond Atijtudes and Behaviour. 
- Sage: London, 1987. 
14. Potter, ] . Representing Reality: IXscourse, 
Rhetoric and Sodal ConstnxHon. - Sage: Thousand 
Oaks, CA, 1996. 
15. Savolainen, R. Everyday life information 
seddng: approadilng information seeldng in the 
context of 'way d life fl Ubtary & Infomiation 
Sdence Researdi. -1995. - Vol. 17. - P. 259-94. 
16. Tuominen, K. and Savolainen, R. A sodal 
construdlonlst approach to the study of information 
use as a discursive action // In Vakkari, P., 
Savolainen, R. and Dwvin, B. (Eds), Infomiation 
Seeking in Context: Proceedings of An International 
Confe^nce in Infiwmation Needs, Seddng and Use 
In Different Contexts, 14-16 August. - London 
Tampere, Finland, Taytor Graham, 1997. - R 81-96. 
17. Wilson, T.D. Ejqihring models of Infyrma-
tion behaviour: ttie uncertainty projed If 
Infomiabon Processing & Management - 1999b. -
Vbl. 35. - No. 6. - R 839-49. 
18. Wilson, T.D. Infyrma&m behaviour : an 
Inter-disaplinary per^iective ff Information Seeking 
in Context: Proceedings of An International 
Confwence on Research in Information Needs, 
Se^ng and Use in Different Contexts, 14-16 
August - London; Tampere, Rnland, Taylor Graham, 
1997. - P. 39-50. 
19. Wilson, T. D. Models In information bdiav-
tour reseandi // Joumal of Documaitation. - 1999a. 
- No. 55 (3). - P. 249-270. 
(Ngiy toa soan nh$n bii: 6/4/2016; Ngay phan 
den dinh gH: 2^/2016; Ngay diap nh^n ding: 
3/10/2016} 
THUVIFN TINH PHU THQ... 
7J#) tfieo (rang 63 
Ngoai vigc chi dao hoat ddng nghifp vy oia hg 
thwig thtf vien cap huygn va cd sd, Thtf vi§n tinh 
da xay dyhg nhigu "tram sdch vg tinh" d cde xd, 
[rfiudng, cd quan, doanh nghigp, trudng hpc, ddn 
vj lyt lutfng vu bang; cac diSn sddi phyc vy ngtt^ 
kht&n thi, ngudi khuya tat, tre mo cdi... dio Hpi 
ngtfdi mCi tinh Phti Tho, Hfii ngtfdi mit thdnh pho 
Vigt Tri, Trung tdm bao trd tre em l^uya tdt nro 
COI thanh pho Vigt Tri... 
Cdc bam sadi v l tinh, dian sacti chuyen bigt 
ndy dang hoat dfing rat higu qud, thyt sy Id canh 
tay ndi dai cua Thtf vlln, du^ sdch, bdo dgn gar 
hdn vcfi bgn dpc vd dang Id mpt phutflig tiiiit fihffc 
vy kha higu qud, tign dyng, dutfc bgn dpc hoan 
nghgnh. Hi|n nay, dv rieng trgn dja ban thdnh phfl 
Vigt TH dd ed 30 ttgm sdch vg bnh vd mpt sd di&n 
sdch phyc vy doi tutfrig chuygn bilt - ma hogt dmg 
higu qua phdl kiden cac tram sdch Tntiing Chinh 
bj ti'nh, Phudng Gia Cam, Bdo Will Thp; diem phyc 
vu sdch tgi H$l ngtfdi mu ti'nh Phii Thp, H$I ngudl 
mil tiianh pho Vigt Tri, Tnjng tdm bdo by ttd em 
Wiuya tdt mo cfii tiidnh phd Vigt TH... 
Nhd cd nhQhg doi mdl tren nhigu mdt - trong 
dd cd cdng tdc phyc vy ban dpc, ma bong nhuhg 
ndm qua, bgn dpc din v&i Thtf vign tinh Phii Thp 
cung nhtf Itfyng sach, bdo luan chuyin ngdy cdng 
tdng. Bin nay, Thtf vign da cap tfie cho 20.730 bgn 
dpc; trong 5 ndm tu* 2011 den 2015 da cd gdn 1 
tirieu lutft bgn dpc du<fc phyc vy vdi hdn 2 trilu ban 
sdch, bdo ludn chuyin. Thtf vign cfjng dd bSsung 
gan 40 nghin bdn sdch d l dap yng ylu du bgn 
doe. 
TrSi qua 60 ndm xdy dyhg vd phat biln, Thtf 
vign Hnh Phil Thp da vd dang diii trpng xdy dytig 
mdi budng dpc sdch ttidn thign cho ban dpc. Song 
song vdi nang cao cha luyng cdng tdc phyc vy 
nhu tSu dpc sdch, bdo, vigc ddi mdl vd ndng cao 
chat Itfpng phyc vy, tdng cudng ludn chuyin sdch, 
bdo la m$t bong nhiihg ygu td d l thu hiit bgn dpc 
den vdi Thtf vign ngdy mdt nhlSu hdn. 
14 

File đính kèm:

  • pdfmo_hinh_hanh_vi_thong_tin.pdf