Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh về nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ nghĩa cá nhân, nói đi đôi với làm

BAN TUYÊN GIÁO TRUNG ƯƠNG 
(Tài liệu sinh hoạt chi bộ, đoàn thể và tại các cơ quan, đơn vị năm 2014) 
HỌC TẬP VÀ LÀM THEO TẤM GƯƠNG 
ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH VỀ NÊU CAO TINH THẦN TRÁCH 
NHIỆM, CHỐNG CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN, NÓI ĐI ĐÔI VỚI 
LÀM 
------ 
I. TƯ TƯỞNG, TẤM GƯƠNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH VỀ NÊU 
CAO TINH THẦN TRÁCH NHIỆM, CHỐNG CHỦ NGHĨA CÁ NHÂN, NÓI ĐI 
ĐÔI VỚI LÀM 
1. Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh về nêu cao tinh thần trách nhiệm 
1.1. Về tinh thần trách nhiệm và sự cần thiết phải nêu cao tinh thần trách 
nhiệm 
- Trách nhiệm là điều phải làm, phải gánh vác hoặc phải nhận lấy về mình. Ai 
cũng có trách nhiệm bởi mỗi người đều có một vị trí nhất định trong các mối quan hệ 
xã hội, như gia đình, dòng họ, địa phương, tập thể, tổ chức chính trị - xã hội, công dân 
của một nước, thành viên của cộng đồng dân tộc và rộng nhất là của nhân loại 
Trong các mối quan hệ đó, trách nhiệm được hình thành trên cơ sở những quy định của 
luật pháp, quy chế, thỏa thuận của tập thể, tổ chức, địa phương Trách nhiệm còn 
được hình thành do dư luận xã hội và bị chi phối bởi dư luận xã hội. 
- Tinh thần trách nhiệm khác với ý thức trách nhiệm. Tinh thần trách nhiệm là 
kết quả nhận thức đúng đắn về trách nhiệm của con người, từ đó chi phối hành động 
tích cực, tự giác của họ. Những người có nhận thức và hành động như thế được gọi là 
có tinh thần trách nhiệm cao. 
- Trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, Người đã nêu lên hệ thống các quan 
điểm toàn diện và sâu sắc về những phẩm chất đạo đức của con người Việt Nam trong 
thời đại mới. Người đề cập đến đạo đức công dân và đạo đức cách mạng, chuẩn mực 
đạo đức chung của mọi người và chuẩn mực đạo đức riêng của cán bộ, ngành nghề, 
lứa tuổi, cấp bậc, chức vụ, Trong nội dung đạo đức công dân và đạo đức cách mạng, 
có vấn đề về tinh thần trách nhiệm. 
- Hồ Chí Minh chỉ rõ: Đạo đức công dân là tuân theo pháp luật nhà nước; tuân 
theo kỷ luật lao động; giữ gìn trật tự chung Đó là đóng góp (nộp thuế) để xây dựng 
lợi ích chung. Hăng hái tham gia công việc chung. Bảo vệ tài sản công cộng, bảo vệ 
Tổ quốc, cần, kiệm xây dựng nước nhà, 
- Hồ Chí Minh bàn nhiều đến đạo đức cách mạng, đạo đức cả cán bộ, đảng 
viên, công chức. Người yêu cầu cán bộ, đảng viên phải có đạo đức cách mạng. Điều 
này rất xác đáng, vì cán bộ, đảng viên là những người tiên tiến trong xã hội, phải đi 
trước để mọi người noi theo. Khi đề cập tới cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, Hồ 
Chí Minh bàn tới cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư đối với cán bộ, đảng viên, 
công chức. Cán bộ của từng lĩnh vực khác nhau lại có những yêu cầu khác nhau về 
chuẩn mực đạo đức, thậm chí cấp bậc khác nhau, chức vụ khác nhau, cũng phải có 
những chuẩn mực đạo đức khác nhau, như của cán bộ, chiến sĩ công an, cán bộ kiểm 
sát, tòa án, y tế, Trong quân đội, Người yêu cầu chuẩn mực đạo đức đối với người 
tướng là phải trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung, làm gương cho đội viên, chiến sĩ 
- Về đạo đức cách mạng của người đảng viên, Hồ Chí Minh nhấn mạnh: 
“Quyết tâm suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng. Đó là điều chủ chốt nhất. Ra 
sức làm việc cho Đảng, giữ vững kỷ luật của Đảng, thực hiện tốt đường lối, chính sách 
của Đảng. Đặt lợi ích của Đảng và của nhân dân lao động lên trên, lên trước lợi ích 
riêng của cá nhân mình. Hết lòng hết sức phục vụ nhân dân. Vì Đảng, vì dân mà đấu 
tranh quên mình, gương mẫu trong mọi việc. Ra sức học tập chủ nghĩa Mác – Lênin, 
luôn luôn dùng tự phê bình và phê bình để nâng cao tư tưởng và cải tiến công tác của 
mình và cùng đồng chí mình tiến bộ”1. Trong Lời kết thúc buổi ra mắt Đảng Lao động 
Việt Nam (3-3-1951), Hồ Chí Minh nói: “Đảng Lao động Việt Nam không sợ kẻ thù 
nào dù cho chúng hung tợn đến mấy, không sợ nhiệm vụ nào dù nặng nề nguy hiểm 
đến mấy nhưng Đảng Lao động Việt Nam sẵn sàng vui vẻ làm trâu ngựa, làm tôi tớ 
trung thành của nhân dân”2. 
- Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, công chức 
đối với Tổ quốc, đối với nhân dân bắt từ nguyên lý: “Nước lấy dân làm gốc”, “sự 
nghiệp cách mạng là do nhân dân tiến hành”, “nhân dân là người làm ra lịch sử” 
Người khẳng định: Không có nhân dân, Đảng, Chính phủ không đủ lực lượng. Sức 
mạnh nhân dân là vô địch. Trong bầu trời không gì quý bằng nhân dân. Có dân là có 
tất cả. Dễ mười lần không dân cũng chịu, khó trăm lần dân liệu cũng xong Để tập 
hợp và phát huy sức mạnh vô địch của nhân dân, Đảng, Chính phủ có trách nhiệm tổ 
chức, vận động nhân dân, giảng giải lý luận, chiến lược, sách lược cho dân, làm cho 
dân nhận rõ tình hình, đường lối và định phương châm cho đúng. Đảng lãnh đạo quần 
chúng quyết tâm thực hiện nhiệm vụ, giành thắng lợi trong mỗi giai đoạn cách mạng đi 
đến thắng lợi cuối cùng. 
- Cán bộ, đảng viên, công chức và nhân dân đều phải có bổn phận đối với đất 
nước. Trong xã hội ta, nước là nước của dân; dân là chủ và dân làm chủ, có trách 
nhiệm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nước độc lập thì ai cũng được tư do; nếu mất 
nước thì ai cũng phải làm nô lệ. Trong chế độ mới, cán bộ, công chức là người phụ 
trách trước đồng bào; thực hiện bổn phận trung thành với Tổ quốc, với nhân dân, tổ 
chức, lôi cuốn nhân dân. Cán bộ, đảng viên phải là những người đi trước để nhân dân 
noi theo. 
Trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, công chức theo tư tưởng Hồ Chí Minh tựu 
trung lại là “hết lòng hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân”. 
1.2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về nội dung nêu cao tinh thần trách 
nhiệm 
Theo Hồ Chí Minh, nêu cao tinh thần trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, công 
chức là: 
1 . Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, t.9, tr285. Sau đây nguồn dẫn từ bộ sách này 
chúng tôi chỉ ghi tên tác giả, tên tác phẩm, số tập, số trang (BT). 
2 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6, tr.185. 
a) Tích cực, tự giác thực hiện nhiệm vụ được giao 
- Nêu cao tinh thần trách nhiệm là khi được Đảng, Chính phủ hoặc cấp trên 
giao cho việc gì, bất kỳ to hay nhỏ, khó hay dễ, cũng phải đưa cả tinh thần, lực lượng 
ra làm cho đến nơi đến chốn, vượt qua mọi khó khăn, gian khổ làm cho thành công. 
Trong thực hiện nhiệm vụ được giao phải “có gan phụ trách”, dám nghĩ dám làm, chủ 
động sáng tạo để có kết quả cao nhất. 
- Nêu cao tinh thần trách nhiệm là phải làm tròn trách nhiệm của mình một 
cách tự giác, theo lương tâm, lương tri; làm việc theo nhu cầu nội tâm cá nhân. Làm 
việc cẩu thả, làm cho có chuyện, dễ làm khó bỏ, đánh trống bỏ dùi, gặp sao làm vậy, 
v.v là không có tinh thần trách nhiệm. 
b) Ý thức đúng đắn về trách nhiệm của mình trên mọi cương vị, vị trí công tác. 
Tất cả mọi người, ở mọi địa vị, vị trí công tác, trong mọi hoàn cảnh đều phải 
nêu cao tinh thần trách nhiệm. Chủ tịch hồ Chí Minh khẳng định nghề nào cũng vinh 
quang và việc gì cũng phải cố gắng chuyên tâm, không chủ quan, đại khái. Trong các 
bài nói, bài viết của mình Người nêu rất cụ thể về trách nhiệm của mỗi ngành, mỗi 
cấp, mỗi nghề. 
Thí dụ, người nấu bếp, luôn luôn lo làm cho cơm lành, canh ngọt, bát đũa sạch 
sẽ. Không phí phạm của công. Tìm cách tăng gia, trồng rau, nuôi gà. Khi anh em ốm 
yếu, thì có bát canh, bát cháo. Khi bộ đội đang mải đánh giặc, thì tìm cách đưa cơm 
đến nơi cho anh em ăn. Khi tiếp tế khó khăn thì tìm mọi cách vượt qua, không để anh 
em thiếu thốn. Như thế là có tinh thần trách nhiệm hoàn thành nhiệm vụ được phân 
công. 
Người cán bộ quân sự, thì luôn luôn học hỏi chính trị và kỹ thuật, chiến thuật. 
Luôn luôn săn sóc đến tinh thần và vật chất của đội viên. Đoàn kết nội bộ. Giúp đỡ 
nhân dân. Kiên quyết chấp hành mệnh lệnh trên giao xuống. Khi đánh giặc thì làm cho 
toàn đội thấm nhuần tinh thần quyết chiến, quyết thắng. Gặp việc khó khăn thì cố tìm 
mọi cách giải quyết đúng. Như thế là có tinh thần trách nhiệm. 
c) Nắm vững chính sách và thực hiện đường lối quần chúng 
- Đảng và Chính phủ đề ra chính sách. Cán bộ phải nghiên cứu, hiểu rõ, thấm 
nhuần chính sách ấy. Theo chính sách ấy mà điều tra, nghiên cứu, nắm chắc hoàn cảnh 
thiết thực của đơn vị mình, địa phương mình. Rồi đặt kế hoạch rõ ràng, tỉ mỉ, thiết 
thực, để giải thích, tuyên truyền, cổ động quần chúng, làm cho mọi người hiểu rõ và 
ủng hộ chính sách của Đảng và Chính phủ như là của họ, rồi thi đua thực hiện đầy đủ 
chính sách ấy. Như thế là làm tròn nhiệm vụ. 
- Để thực hiện chính sách, làm trọn nhiệm vụ, cán bộ chẳng những phải chịu 
khó giải thích, tuyên truyền, cổ động, mà còn phải bàn bạc với quần chúng, hỏi han ý 
kiến, gom góp sáng kiến của quần chúng. Lãnh đạo quần chúng và hoan nghênh quần 
chúng phê bình. Tóm lại, “phải đi đúng đường lối quần chúng. Thế là có tinh thần 
trách nhiệm đối với Đảng, đối với Chính phủ, đối với nhân dân”3. Theo Hồ Chí Minh, 
tách rời chính sách ra một đường, nhiệm vụ ra một đường là sai lầm. Tách rời chính 
3 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6, tr.346. 
sách và nhiệm vụ ra một đường và đường lối quần chúng ra một đường cũng là sai 
lầm. 
d) Trái ngược với tinh thần trách nhiệm là bệnh quan liêu, mệnh lệnh, chủ 
quan, hấp tấp, tự tư tự lợi. 
- Quan liêu, theo Hồ Chí Minh, là xa rời thực tế, xa rời quần chúng nhân dân, 
xa rời mục tiêu lý tưởng của Đảng. Bệnh quan liêu là nguy cơ của Đảng cầm quyền, là 
nguyên nhân của nhiều căn bệnh khác. Quan liêu dẫn tới chủ quan, mệnh lệnh, hấp 
tấp, khi gặp khó khăn thì dễ dao động, ngả nghiêng 
- Đối với cán bộ, đảng viên, công chức, bệnh quan liêu dẫn tới chỉ biết dùng 
mệnh lệnh, không biết giải thích, tuyên truyền, “không sát công việc thực tế, không 
theo dõi và giáo dục cán bộ, không gần gũi quần chúng”4. Trong công việc thì “Chỉ 
biết khai hội, viết chỉ thị, xem báo cáo trên giấy, chứ không kiểm tra đến nơi đến 
chốn”5; chậm chạp, làm cho qua chuyện. Chỉ biết lo cho mình, không quan tâm đến 
nhân dân, đến đồng chí. Trước mặt dân chúng thì lên mặt “quan cách mạng”. Miệng 
thì nói dân chủ, nhưng làm việc theo lối “quan” chủ. Miệng thì nói “phụng sự quần 
chúng”, còn thực tế thì “chỉ biết ăn sang, diện cho kẻng; chẳng những không lo phụng 
sự nhân dân, mà còn muốn nhân dân phụng sự mình”6 
- Theo Hồ Chí Minh, bệnh quan liêu mệnh lệnh chỉ đưa đến một kết quả là 
hỏng việc; “thành thử có mắt mà không thấy suốt, có tai mà không nghe thấu, có chế 
độ mà không giữ đúng, có kỷ luật mà không nắm vững. Kết quả là những người xấu, 
những cán bộ kém tha hồ tham ô, lãng phí”7 
- Nguyên nhân của bệnh quan liêu: do “Xa nhân dân; khinh nhân dân; sợ nhân 
dân; không tin cậy nhân dân; không hiểu biết nhân dân; không yêu thương nhân dân”. 
Quan liêu là kẻ thù của nhân dân, của bộ đội và của Chính phủ, là “kẻ thù khá nguy 
hiểm, vì nó không mang gươm mang súng, mà nó nằm trong các tổ chức của ta, để làm 
hỏng công việc của ta”8, là “bạn đồng minh của thực dân và phong kiến. Vì nó làm 
chậm trễ công cuộc kháng chiến và kiến quốc của ta. Nó làm hỏng tinh thần trong sạch 
và ý chí khắc khổ của cán bộ ta. Nó phá hoại đạo đức cách mạng của ta”9. Theo Hồ 
Chí Minh, để tiêu diệt chế độ thực dân, phong kiến, xây dựng dân chủ mới, phải “tẩy 
cho sạch hết những thói xấu của xã hội cũ”, “phải chống quan liêu”. 
2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về chống chủ nghĩa cá nhân 
2.1. Về chủ nghĩa cá nhân và sự cần thiết chống chủ nghĩa cá nhân 
- Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng : “Chủ nghĩa cá nhân là việc gì cũng chỉ lo 
cho lợi ích riêng của mình, không quan tâm đến lợi ích chung của tập thể. “Miễn là 
mình béo, mặc thiên hạ gầy”. Nó là mẹ đẻ ra tất cả mọi tính hư nết xấu như: lười 
biếng, suy bì, kiêu căng, kèn cựa, nhút nhát, lãng phí, tham ô, v.v.”10 
4 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6, tr.489. 
5 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6, tr.489 - 490. 
6Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6, tr.89 
7Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6, tr.490. 
8 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6, tr.490. 
9 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6, tr.490. 
10 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.10, tr.306. 
Theo Hồ Chí Minh, “Chủ nghĩa cá nhân, đặt lợi ích riêng của mình, của gia 
đình mình lên trên, lên trước lợi ích chung của dân tộc”11; chủ nghĩa cá nhân là kẻ thù 
của cách mạng, nó là nguồn gốc của những “căn bệnh” làm hư hỏng đội ngũ cán bộ, 
đảng viên, làm tha hóa Đảng. Đây là sự nguy hiểm tiềm tàng làm cho Đảng mất dần 
tính cách mạng; tính trí tuệ, tính đạo đức, tính nhân dân. Hồ Chí Minh coi chủ nghĩa cá 
nhân là “địch nội xâm”, một trong những nguy cơ đe dọa sự tồn vong của Đảng. “Địch 
bên ngoài không đáng sợ. Địch bên trong đáng sợ hơn, vì nó phá hoại từ trong phá 
ra”12. Do vậy điều quan trọng là đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên phải kiên quyết chống 
chủ nghĩa cá nhân. 
- Hồ Chí Minh coi việc chống chủ nghĩa cá nhân là việc làm cần thiết, thường 
xuyên của những người cộng sản chân chính. Người cho rằng, mỗi cán bộ, đảng viên 
“Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ 
yêu mến”13, mà phải thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện và thực hành đạo đức cách 
mạng, không sa vào chủ nghĩa cá nhân, góp phần làm cho Đảng ta thật sự “là đạo đức, 
là văn minh”. 
- Theo Hồ Chí Minh, cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân là cuộc đấu 
tranh gay go, quyết liệt, lâu dài và gian khổ. Cuộc đấu tranh đó quyết liệt không kém 
cuộc đấu tranh chống lại kẻ thù ngoại xâm, bởi lẽ chủ nghĩa cá nhân là kẻ thù không lộ 
nguyên hình, nó ẩn nấp trong tư tưởng, suy nghĩ của mỗi cá nhân và hành vi của mỗi 
cá nhân đó. Người nêu lên hình ảnh: “Tư tưởng cộng sản với tư tưởng cá nhân ví như 
lúa với cỏ dại. Lúa phải chăm bón rất khó nhọc thì mới tốt được. Còn cỏ dại không cần 
chăm sóc cũng mọc lu bù. Tư tưởng cộng sản phải rèn luyện gian khổ mới có được. 
Còn tư tưởng cá nhân thì cũng như cỏ dại, sinh sôi, nảy nở rất dễ”14 
Hồ Chí Minh chỉ rõ, chủ nghĩa cá nhân là một thứ rất gian xảo, xảo quyệt, 
khéo dỗ dành ta đi xuống dốc, vì thế càng nguy hiểm. Chủ nghĩa cá nhân trái ngược 
với đạo đức cách mạng, nó chờ dịp để phát triển, che lấp đạo đức cách mạng, để ngăn 
trở ta một lòng một dạ đấu tranh cho sự nghiệp cách mạng. Vì vậy, đạo đức cách mạng 
là vô luận trong hoàn cảnh nào cũng phải quyết tâm đấu tranh chống chủ nghĩa cá 
nhân. Người kết luận: “Chủ nghĩa cá nhân là một kẻ địch hung ác của chủ nghĩa xã 
hội. Người cách mạng phải tiêu diệt nó”15 
- Trong đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, Hồ Chí Minh lưu ý: “Đấu tranh 
chống chủ nghĩa cá nhân không phải là “giày xéo lên lợi ích cá nhân”16. Người phân 
tích: “Mỗi người đều có tính cách riêng, sở trường riêng, đời sống riêng của bản thân 
và của gia đình mình. Nếu những lợi ích cá nhân đó không trái với lợi ích của tập thể 
thì không phải là xấu. Nhưng lại phải thấy rằng chỉ ở trong chế độ xã hội chủ nghĩa thì 
mỗi người mới có điều kiện để cải thiện đời sống riêng của mình, phát huy tính cách 
riêng và sở trường riêng của mình”17 
11 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.7, tr.92. 
12 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.5, tr.238 -239. 
13 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.5, tr.552. 
14 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.9, tr.448. 
15 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.9, tr.292. 
16 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.9, tr.291. 
17 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.9, tr.291. 
2.2. Những biểu hiện và tác hại của chủ nghĩa cá nhân 
a) Biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân 
Chủ tịch Hồ Chí Minh coi “chủ nghĩa cá nhân là một loại giá trị và nguyên tắc 
đạo đức, là hệ thống lý luận chính trị, kinh tế và đạo đức của giai cấp tư sản”18. Chủ 
nghĩa cá nhân là sản phẩm của xã hội người bóc lột người, dựa trên chế độ ... về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, qua đó tạo sự chuyển biến 
tích cực trong nhận thức và hành động trong toàn Đảng. 
- Cần tuyên truyền rộng rãi trong toàn Đảng, toàn dân ta về nội dung, ý nghĩa, 
tầm quan trọng của nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ nghĩa cá nhân, nói đi đôi 
với làm. Kịp thời phát hiện những việc làm tốt, các gương điển hình trong học tập và 
làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh để tuyên truyền, 
nhân rộng, tạo thành phong trào, thành nền nếp của mỗi tổ chức đảng, chính quyền 
đoàn thể, của mỗi cán bộ, đảng viên, cũng như trong toàn xã hội. 
3.2. Nâng cao chất lượng công tác xây dựng Đảng, thực hiện tốt Nghị quyết 
Trung ương 4 khóa XI 
Giữ vững các nguyên tắc xây dựng Đảng, phát huy dân chủ trong Đảng, thực 
hiện tốt tự phê bình và phê bình, phát huy sự gương mẫu của người đứng đầu. Đây 
được xác định là khâu mấu chốt để thực hiện nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ 
nghĩa cá nhân, nói đi đôi với làm, khắc phục tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, 
đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên hiện nay. 
Nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ nghĩa cá nhân, nói đi đôi với làm 
trước hết là trong thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI về xây dựng Đảng. Cần 
nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nhất là những mặt còn yếu kém, không 
nể nang, né tránh; đề ra các biện pháp khắc phục, sửa chữa thiết thực, khả thi; kết hợp 
“chống và xây”, “xây và chống”, nói đi đôi với làm, tập trung giải quyết những vấn đề 
bức xúc, trì trệ nhất hiện nay. Tiến hành kiểm điểm phải bảo đảm thật sự dân chủ, 
nghiêm túc, thẳng thắn với tinh thần xây dựng, đúng yêu cầu, nội dung, cách làm, thời 
gian mà Trung ương, Bộ Chính trị đã đề ra. Cấp trên phải làm gương, tự phê bình 
trước, cấp dưới làm sau; tập thể làm trước, cá nhân làm sau; các đồng chí trong thường 
vụ, cấp ủy viên cấp trên gương mẫu, nghiêm túc tự phê bình và phê bình, làm gương 
cho cấp dưới. 
Xây dựng kế hoạch cụ thể, sát đúng, có lộ trình và thời gian khắc phục những 
hạn chế, yếu kém, khuyết điểm. Lựa chọn các vấn đề cấp bách cần tập trung giải 
quyết. Có lộ trình cụ thể giải quyết dứt điểm từng vụ việc, công khai thông báo với cán 
bộ, đảng viên, nhân dân. Tăng cường công tác kiểm tra, thực hiện kế hoạch của cấp 
trên và cấp dưới. 
- Nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ nghĩa cá nhân, nói đi đôi với làm 
bắt đầu từ sự gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là những người đứng 
đầu, để tạo hiệu ứng tích cực, lan tỏa trong tập thể và đến quần chúng nhân dân. Thực 
hiện nghiêm túc Quy định số 101-QĐ/TW ngày 7-6-2012 của Ban Bí thư về trách 
nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp 
trong học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Thấm nhuần lời dạy của 
Chủ tịch Hồ Chí Minh: “một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn 
tuyên truyền”51, nội dung gương mẫu trước hết là “việc gì có lợi cho dân phải hết sức 
làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh”52. 
3.3. Coi trọng xây dựng quy chế làm việc, xác định rõ quyền hạn, trách 
nhiệm của từng cá nhân, tổ chức, tăng cường kiểm tra, giám sát thực hiện 
- Để nêu cao tinh thần trách nhiệm, trước hết phải xác định rõ trách nhiệm của 
mỗi người, mỗi tổ chức. Trong một tổ chức, mỗi thành viên phải là một bộ phận có 
chức năng, nhiệm vụ rõ ràng thì tổ chức đó mới vận động tốt được. Bác Hồ đã từng lấy 
thí dụ về chiếc đồng hồ, mỗi bộ phận đều có chức năng nhất định và không thể thay 
thế. Thực hiện chức năng của mình theo quy định là lý do tồn tại của cá nhân trong tập 
thể, của cán bộ, đảng viên trong cơ quan, tổ chức. Có trách nhiệm, quyền hạn rõ ràng, 
mỗi cá nhân mới có đóng góp cụ thể cho tổ chức, mới “nói đi đôi với làm”, tham gia 
cùng tập thể chống chủ nghĩa cá nhân. 
- Trên thực tế, giữa nhận thức về trách nhiệm và hành động thực hiện trách 
nhiệm có sự khác nhau bởi sự chi phối của lợi ích, nhất là lợi ích cá nhân, lợi ích 
nhóm. Để động viên khuyến khích tinh thần trách nhiệm và hạn chế thói lười biếng, vô 
trách nhiệm, ỷ lại, tư lợi cá nhân, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thực 
hiện. Thực hiện lời Bác dạy: “kiểm tra có tác dụng thúc đẩy và giáo dục đảng viên và 
cán bộ làm tròn nhiệm vụ đối với Đảng, đối với Nhà nước, làm gương mẫu tốt cho 
nhân dân. Do đó mà góp phần nào vào việc cũng cố Đảng về tư tưởng, về tổ chức”53. 
“Kiểm soát khéo, bao nhiêu khuyết điểm lòi ra hết, hơn nữa kiểm tra khéo về sau 
khuyết điểm nhất định bớt đi”54. Thực hiện tốt Quy định số 55-QĐ/TW ngày 10-1-
2012 của Ban Bí thư về công tác kiểm tra của tổ chức đảng đối với việc tu dưỡng, rèn 
luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên trong học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ 
Chí Minh. 
- Cấp ủy các cấp cần thực hiện nghiêm công tác kiểm tra, giám sát. Thông qua 
kiểm tra, giám sát, quản lý chặt chẽ từng cán bộ, đảng viên ở nơi công tác, nơi cư trú 
và khi công tác xa đơn vị, nhất là những cán bộ có chức, có quyền, trong các lĩnh vực 
quản lý kinh tế, công tác cán bộ Phát hiện và xử lý kịp thời những đảng viên vi 
phạm tư cách, thoái hóa biến chất về đạo đức, lối sống, những phần tử cơ hội, bất mãn, 
gây mất đoàn kết nội bộ trong Đảng, vi phạm các nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt đảng. 
3.4. Không ngừng hoàn thiện các cơ chế, chính sách, pháp luật, gắn với 
việc tăng cường hơn nữa tính nghiêm minh của kỷ luật đảng và pháp luật của Nhà 
nước 
- Trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, khắc phục sự suy thoái về 
tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên hiện nay vai trò của cơ chế 
chính sách rất quan trọng. Quá trình chuyển đổi kinh tế và xây dựng nhà nước pháp 
quyền ở nước ta hiện nay yêu cầu phải khẩn trương hoàn thiện cơ chế, chính sách, 
pháp luật để hạn chế những “lỗ hổng” dễ bị lợi dụng. Đồng thời, cần tăng cường sự 
nghiêm minh của pháp luật để củng cố niềm tin của nhân dân đối với các cơ quan nhà 
nước. 
51 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.1 tr.263. 
52 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.4 tr.47. 
53 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.11 tr.300. 
54 Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.5 tr.287. 
- Phát huy mặt tích cực của dư luận xã hội, của các phương tiện thông tin đại 
chúng trong việc đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực trong bộ máy công quyền. Cấp 
ủy phối hợp với lãnh đạo chính quyền lựa chọn những vấn đề cụ thể để tập trung giải 
quyết dứt điểm, nhất là những vấn đề tiêu cực, tồn động kéo dài, gây bức xúc trong dư 
luận. 
- Xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh trước hết cần phát huy dân chủ trong 
Đảng và thực hiện kỷ luật đảng thật sự nghiêm minh. Xử lý kịp thời, công khai những 
cán bộ, đảng viên vi phạm, dù ở cương vị, chức trách nào; kiên quyết đấu tranh với 
những thói hư tật xấu trong Đảng. thực hiện tốt giải pháp này sẽ góp phần giáo dục, 
răn đe đối với mọi cán bộ, đảng viên, góp phần đấu tranh, phòng ngừa, ngăn chặn tình 
trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. 
3.5. Phát huy vai trò của cơ quan dân cử, của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn 
thể nhân dân và vai trò của nhân dân trong việc giám sát cán bộ, công chức 
Có cơ chế để nhân dân tham gia vào công tác xây dựng Đảng, thúc đẩy việc 
nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ nghĩa cá nhân, nói đi đôi với làm của đội ngũ 
cán bộ, đảng viên. Đây là giải pháp vừa mang tính cấp bách, vừa mang tính lâu dài của 
công tác xây dựng Đảng, cũng như trong việc phòng, chống chủ nghĩa cá nhân, tình 
trạng suy thoái đạo đức của cán bộ, đảng viên hiện nay. 
Các cấp ủy, tổ chức đảng tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân tham gia xây 
dựng Đảng bắt đầu từ cơ sở; phát huy vai trò giám sát của nhân dân, của báo chí, công 
luận đối với việc rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên; có cơ 
chế khen thưởng những cá nhân, cơ quan báo chí đã tích cực đấu tranh, phê phán 
những hành động sai trái. Qua đó, góp phần phát hiện, đấu tranh chống tham nhũng, 
lãng phí, phòng, chống những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân. 
- Thực hiện tốt Nghị quyết Trung ương 7 khóa XI “Về tăng cường và đổi mới 
sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân vận trong tình hình mới”. Mặt trận Tổ 
quốc, đoàn thể nhân dân tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, thực hiện 
tốt vai trò là người đại diện, bảo vệ quyền lợi chính đáng, hợp pháp của đoàn viên, hội 
viên; đa dạng hóa các hình thức tập hợp nhân dân, hướng về cơ sở, tập trung cho cơ 
sở, phù hợp với trình độ dân trí và đặc điểm, tình hình cụ thể của từng giai tầng xã hội, 
trong từng giai đoạn cách mạng. 
- Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội làm tham mưu và nòng cốt 
trong việc nắm bắt dư luận xã hội, phát huy dân chủ, năng lực trí tuệ, ý thức trách 
nhiệm của công dân trong thực hiện giám sát xây dựng chính quyền, xây dựng Đảng. 
- Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước đối với Mặt 
trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, tạo điều kiện để Mặt trận Tổ quốc và 
các đoàn thể chính trị - xã hội tăng thêm tính tự chủ, chủ động hơn trong hoạt động, để 
gần dân, sát dân hơn. 
- Nâng cao chất lượng hoạt động các tổ chức đoàn thể, đoàn viên, hội viên; 
phát hiện, lựa chọn những đoàn viên, hội viên ưu tú, đủ tiêu chuẩn để giới thiệu kết 
nạp vào Đảng, giới thiệu quy hoạch, đào tạo cán bộ. 
- Phát huy vai trò xung kích, sáng tạo của tuổi trẻ; tạo môi trường, cơ chế, 
chính sách thuận lợi cho tuổi trẻ rèn đức, luyện tài, lao động, học tập, phấn đấu, cống 
hiến cho đất nước. Coi trọng giáo dục chính trị tư tưởng, bồi dưỡng cho thanh, thiếu 
niên trở thành những người kế tục xứng đáng sự nghiệp cách mạng của Đảng. 
- Cấp ủy các cấp cần có kế hoạch, động viên khuyến khích và tổ chức cho 
quần chúng tham gia đóng góp ý kiến phê bình cán bộ, đảng viên; có quy chế hợp lý 
để quần chúng (bao gồm cả quần chúng ở nơi công tác và nơi cư trú của cán bộ, đảng 
viên) góp ý cho đảng viên về tinh thần trách nhiệm, nói đi đôi với làm trong sinh hoạt 
gia đình, cộng đồng. Kết hợp chặt chẽ ý kiến phát hiện quần chúng với công tác kiểm 
tra Đảng, thanh tra nhà nước để xem xét, kết luận làm rõ mức độ sai phạm của cán bộ, 
đảng viên được nêu trong các đơn tố cáo, khiếu nại của quần chúng. Có cơ chế bảo vệ 
những người dũng cảm dám phê bình, đồng thời xử lý nghiêm những biểu hiện trù 
dập người phê bình hoặc lợi dụng phê bình để vu cáo, đả kích gây mất đoàn kết nội bộ; 
thực hiện tốt Quy chế dân chủ cơ sở. Đẩy mạnh tuyên truyền, nêu gương người tốt, 
việc tốt tham gia công tác xây dựng Đảng. 
3.6. Tăng cường đoàn kết thống nhất trong Đảng, củng cố mối quan hệ gắn 
bó, máu thịt, sống còn giữa Đảng và nhân dân 
- Đây là giải pháp được xác định là rất quan trọng, quyết định thắng lợi của 
cách mạng nước ta trong các giai đoạn, đặc biệt trong những thời điểm có tính bước 
ngoặt. Nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ nghĩa cá nhân, nói đi đôi với làm 
trong thực hiện nhiệm vụ chính trị, rèn luyện đạo đức cách mạng là để tăng cường sự 
đoàn kết thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội. Đây phải coi là trách 
nhiệm hàng đầu, trước hết là của các đồng chí lãnh đạo chủ chốt các cấp. Cán bộ, đảng 
viên từ trung ương đến chi bộ phải quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh “phải giữ gìn sự 
đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”. 
- Thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, “cán bộ chủ chốt và cán bộ 
dân cử các cấp phải thường xuyên tiếp xúc, đối thoại trực tiếp với nhân dân”55. Thực 
hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa XI: “Sớm ban hành và thực hiện tốt quy chế giám 
sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, quy 
định để Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân tham gia góp ý 
xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh”56. Đồng thời, “Các cấp, 
các ngành, địa phương, đơn vị tập trung giải quyết những bức xúc, nguyện vọng chính 
đáng của nhân dân, nhất là những vấn đề liên quan trực tiếp đến đời sống, việc làm, 
đền bù, thu hồi đất đai, tai nạn giao thông, tệ nạn xã hội Trong xây dựng thể chế, 
chính sách, cần quán triệt và thực hiện nghiêm nguyên tắc: mọi chủ trương của Đảng, 
chính sách, pháp luật của Nhà nước phải thuận với lòng dân, xuất phát từ lợi ích và 
nguyện vọng chính đáng của nhân dân. Chú trọng cải thiện đời sống vật chất và tinh 
thần của nhân dân, nhất là điều kiện sống, lao động, học tập, sáng tạo, nghỉ ngơi, chăm 
sóc sức khỏe’57. 
- Nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ nghĩa cá nhân, nói đi đôi với làm, 
nâng cao đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên, phải đặt trong mối quan hệ với 
55 Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Nxb. Chính trị 
quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 2012, tr.37. 
56 Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Văn phòng 
Trung ương Đảng xuất bản, Hà Nội, 2013, tr.42. 
57 Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Sđd, tr.43. 
cuộc đấu tranh chống “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Cần tuyên truyền 
mạnh mẽ và khơi dậy trong nhân dân lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc, niềm tin đối 
với Đảng, đối với chế độ xã hội chủ nghĩa và tương lai phát triển của đất nước. Nâng 
cao tinh thần cảnh giác cách mạng, nhận diện, nắm vững và kiên quyết đấu tranh làm 
thất bại các âm mưu, thủ đoạn chia rẽ mối quan hệ giữa Đảng và nhân dân. Thực hiện 
Nghị quyết trung ương 4, “Kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu hoạt động 
“diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Chủ động phòng ngừa, đấu tranh, phê 
phán những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ Đảng”58, thực hiện 
tốt Nghị quyết Trung ương 8 “về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”. 
* 
* * 
Việc học tập chuyên đề năm 2014 “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức 
Hồ Chí Minh về nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ nghĩa cá nhân, nói đi đôi 
với làm” là nhằm tiếp tục nâng cao nhận thức và làm theo trong cán bộ, đảng viên và 
nhân dân về tấm gương đạo đức của Bác Hồ, trong việc thực hiện chủ đề xuyên suốt 
toàn khóa “Suốt đời phấn đấu cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư, làm người công 
bộc tận tụy, trung thành của nhân dân, đời tư trong sáng, cuộc sống riêng giản dị” và 
chủ đề năm 2013 “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh về phong 
cách quần chúng, dân chủ, nêu gương, nêu cao trách nhiệm gương mẫu của cán bộ, 
đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp”. Đồng thời, tiếp tục nâng cao chất 
lượng sinh hoạt chi bộ, đưa nội dung học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Bác 
thành nhiệm vụ thường xuyên, thành nền nếp trong sinh hoạt, gắn với thực hiện Nghị 
quyết Trung ương 4 khóa XI về xây dựng Đảng, thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa 
phương, cơ quan, đơn vị, tổ chức đảng và mỗi cán bộ, đảng viên. Đẩy mạnh tuyên 
truyền trong nhân dân về nội dung chuyên đề, phát hiện, biểu dương những điển hình 
trong cán bộ, đảng viên về học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Cấp 
ủy các cấp, mỗi cán bộ, đảng viên cần quán triệt và thực hiện tốt những nội dung này, 
góp phần tích cực, thiết thực xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu, 
nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới. 
58 Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Sđd, tr.37.