Hiểu biết của sinh viên trường Đại học Công nghệ giao thông vận tải về hành vi sao chép xâm phạm quyền tác giả

NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
23THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 6/2017
ThS Nguyễn Thị Hồng Thương
Trường Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải
Tóm tắt: Trình bày kết quả khảo sát hiểu biết của sinh viên Trường Đại học Công nghệ Giao 
thông Vận tải về hành vi sao chép xâm phạm quyền tác giả. Đưa ra một số nhận xét và kiến nghị 
nhằm nâng cao hiểu biết của sinh viên Nhà trường về quyền tác giả.
Từ khóa: Quyền tác giả; sao chép; xâm phạm quyền tác giả; sinh viên.
Knowledge of the students at University of Transport Technology on the infringement 
of authorship 
Abstract: The article presents the results of the survey on the knowledge of the students 
at University of Transport Technology on the infringement of authorship. It then provides some 
evaluations and recommendations to improve the knowledge on the infringement of authorship for 
the students.
Keywords: Authorship; Copy; infringement of authorship; student.
HIỂU BIẾT CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ GIAO THÔNG VẬN TẢI
VỀ HÀNH VI SAO CHÉP XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ 
Đặt vấn đề
Sao chép là một việc làm thường xuyên 
trong môi trường giáo dục, nhất là giáo 
dục đại học. Trong thời gian gần đây, việc 
sao chép xâm phạm quyền tác giả đã trở 
thành một vấn nạn trong các trường đại 
học. Trong khuôn khổ bài viết này, căn 
cứ vào các kết quả khảo sát hiểu biết của 
sinh viên Trường Đại học Công nghệ Giao 
thông Vận tải (cơ sở đào tạo Hà Nội) về 
hành vi sao chép xâm phạm quyền tác giả 
để nắm được thực trạng sao chép của sinh 
viên, từ đó đưa ra các kiến nghị giải pháp 
phù hợp để nâng cao hiểu biết cho sinh 
viên về sở hữu trí tuệ (SHTT) nói chung 
và quyền tác giả nói riêng. Để thực hiện 
mục tiêu của nghiên cứu trên, tác giả đã sử 
dụng phương pháp nghiên cứu bao gồm: 
Khảo sát bằng phiếu hỏi, phỏng vấn, phân 
tích tổng hợp tài liệu. Bảng hỏi được thiết 
kế dựa trên Luật Sở hữu trí tuệ về quyền 
tác giả, các hành vi sao chép tài liệu và kết 
quả của một số công trình nghiên cứu khác 
có liên quan. 
Nghiên cứu được thực hiện vào tháng 3 
năm 2017 tại Trường Đại học Công nghệ 
Giao thông Vận tải, phiếu khảo sát được 
phát ngẫu nhiên cho các sinh viên từ năm 
thứ nhất đến năm cuối. Tổng số phiếu phát 
ra - 500 phiếu, số phiếu thu lại - 472, số 
phiếu hợp lệ - 451, đạt tỷ lệ 90%.
1. Các khái niệm liên quan
1.1. Quyền tác giả
Theo điều 4 khoản 2 Luật Sở hữu trí tuệ, 
quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân 
đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc 
sở hữu [1, điều 4 khoản 2]. Theo luật này 
thì tác giả có quyền nhân thân và quyền tài 
sản. Quyền nhân thân gồm: đặt tên cho tác 
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
24 THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 6/2017
phẩm; đứng tên thật hoặc bút danh trên tác 
phẩm; được nêu tên thật hoặc bút danh khi 
tác phẩm được công bố, sử dụng; công bố 
tác phẩm hoặc cho phép người khác công 
bố tác phẩm; bảo vệ sự toàn vẹn của tác 
phẩm, không cho người khác sửa chữa, cắt 
xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ 
hình thức nào gây phương hại đến danh dự 
và uy tín của tác giả. Quyền tài sản bao 
gồm: Làm tác phẩm phái sinh; Biểu diễn 
tác phẩm trước công chúng; Sao chép tác 
phẩm; Phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc 
bản sao tác phẩm; Truyền đạt tác phẩm 
đến công chúng bằng phương tiện hữu 
tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử 
hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác; 
Cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm 
điện ảnh, chương trình máy tính.
Do đó, mọi tổ chức, cá nhân khi khai 
thác, sử dụng một, một số hoặc toàn bộ 
các quyền đặt tên cho tác phẩm và công 
bố tác phẩm hoặc cho phép người khác 
công bố tác phẩm đều phải xin phép và trả 
tiền nhuận bút, thù lao, các quyền lợi vật 
chất khác cho chủ sở hữu quyền tác giả.
1.2. Hành vi sao chép xâm phạm 
quyền tác giả
Theo Luật Sở hữu trí tuệ, sao chép được 
hiểu là việc tạo ra một hoặc nhiều bản sao 
của tác phẩm hoặc bản ghi âm, ghi hình 
bằng bất kỳ phương tiện hay hình thức nào, 
bao gồm cả việc lưu trữ thường xuyên hoặc 
tạm thời tác phẩm dưới hình thức điện tử [1, 
điều 4 khoản 10].
Sao chép tác phẩm là việc thể hiện lại 
phần trọng yếu hoặc toàn bộ tác phẩm dưới 
bất kỳ hình thức vật chất nào. Sao chụp tác 
phẩm được hiểu là hành vi sao chép y nguyên 
tác phẩm bằng cách photocopy, chụp ảnh 
hay các cách thức tương tụ khác [2].
Hành vi sao chép xâm phạm quyền tác 
giả là sao chép tác phẩm mà không được 
phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, 
trừ trường hợp tự sao chép một bản nhằm 
mục đích nghiên cứu khoa học, giảng dạy 
của cá nhân; sao chép tác phẩm để lưu trữ 
trong thư viện với mục đích nghiên cứu [1, 
điều 28 khoản 6].
2. Thực trạng hành vi sao chép xâm 
phạm quyền tác giả của sinh viên Trường 
Đại học Công nghệ Giao thông Vận tải
2.1. Hiểu biết về quyền tác giả
Quyền sở hữu trí tuệ nói chung và quyền 
tác giả nói riêng rất quan trọng trong môi 
trường giao dục. Khi được hỏi là bạn đã biết 
về SHTT và quyền tác giả chưa, thì khoảng 
46% số sinh viên được hỏi đã trả lời là đã 
biết do tự tìm hiểu và hơn 20% trả lời đã biết 
qua các môn học trên lớp, còn lại là chưa 
biết (33%) (Bảng1). Như vậy có thể cho 
rằng số sinh viên biết về SHTT và quyền 
tác giả chiếm số đông.
Bảng 1. Sự hiểu biết của sinh viên về 
SHTT và quyền tác giả
Sự hiểu biết về SHTT và 
quyền tác giả của sinh viên
Số lượng 
(tỷ lệ %)
Biết qua các môn học trên 
lớp 21%
Đã biết do tự tìm hiểu 46%
Chưa biết 33%
Tuy nhiên, sinh viên chưa thực sự hiểu 
rõ về quyền tác giả. Khi được hỏi quyền 
tác giả gồm những quyền nào thì chỉ 38% 
số được hỏi trả lời đúng và đầy đủ (nghĩa 
là hiểu quyền tác giả bao gồm quyền nhân 
thân và quyền tài sản), còn lại chỉ trả lời 
được một vế của vấn đề hoặc hiểu chưa 
đầy đủ.
2.2. Hành vi sao chép xâm phạm 
bản quyền
Tần suất và mức độ sao chép
Qua khảo sát cho thấy, 47% sinh viên 
được hỏi cho biết thường photo tài liệu 
tham khảo sử dụng để nghiên cứu, 63% 
trả lời là thỉnh thoảng photo và 48% sinh 
viên trả lời là chỉ photo các phần cần thiết 
của tác phẩm để sử dụng. Qua số liệu này 
có thể thấy, sinh viên Trường Đại học Công 
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
25THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 6/2017
nghệ GTVT có ý thức lựa chọn các phần 
tài liệu cần thiết để photo và sử dụng, tần 
suất photo đa số ở mức thỉnh thoảng, còn 
lại sinh viên sẽ tự học và nghiên cứu trực 
tiếp trên các tài liệu.
Hành vi khi trích dẫn tài liệu tham khảo
Trích dẫn tài liệu tham khảo là việc làm 
cần thiết trong các hoạt động nghiên cứu 
để tránh đạo văn, xác minh được trích dẫn 
và cho phép người đọc theo dõi cũng như 
truy cập đến nguồn trích dẫn [7]. Theo 
khảo sát, chỉ 26% sinh viên được hỏi cho 
rằng đã trích dẫn tài liệu tham khảo hợp lý 
và có dẫn nguồn. Trong khi đó 50% sinh 
viên được hỏi quan niệm rằng trích dẫn hợp 
lý là đủ và không cần dẫn nguồn và 24% 
sinh viên được hỏi thường trích dẫn nguyên 
văn và không dẫn nguồn (Bảng 2). Hành vi 
trích dẫn này nếu không điều chỉnh ngay 
sẽ đưa tới nhiều hệ quả khó lường về nạn 
đạo văn và vi phạm bản quyền tác giả.
Bảng 2. Hành vi khi trích dẫn tài liệu 
tham khảo của sinh viên
Hành vi khi trích dẫn tài 
liệu tham khảo
Số lượng 
(tỷ lệ %)
Trích dẫn hợp lý và có 
dẫn nguồn 26%
Trích dẫn hợp lý và không 
dẫn nguồn 50%
Trích nguyên văn và 
không dẫn nguồn 24%
Hành vi sau khi download tài liệu trên 
Internet
Internet đã trở nên phổ biến và là công 
cụ hữu ích để tìm kiếm tài liệu phục vụ việc 
nghiên cứu, học tập, giải trí. Tuy nhiên, 
việc sử dụng những tài liệu tìm kiếm được 
và download từ Internet về một cách hợp 
pháp vẫn còn đặt ra nhiều vấn đề đối với 
người dùng Việt Nam, nhất là đối với các 
sinh viên. 
Theo điều 25 của Luật SHTT có quy 
định việc tự sao chép một bản tài liệu đã 
công bố nhằm mục đích nghiên cứu học 
tập thì không phải xin phép, không phải trả 
tiền nhuận bút, thù lao [1, điều 25 khoản 
1a]. Cũng theo điều 28 khoản 3 và khoản 
10 thì các hành vi xâm phạm quyền tác giả 
là công bố, phân phối tác phẩm mà không 
được phép của tác giả; nhân bản, sản xuất 
bản sao, phân phối, trưng bày hoặc truyền 
đạt tác phẩm đến công chúng qua mạng 
truyền thông và các phương tiện kỹ thuật 
số mà không được phép của chủ sở hữu 
quyền tác giả.
 Căn cứ vào những điều khoản này 
thì phần lớn sinh viên được khảo sát của 
Trường đã có hành vi xâm phạm quyền 
tác giả. Khi được hỏi: Sinh viên thường 
làm gì sau khi download một tài liệu trên 
Internet về? thì có tới 54% sinh viên trả lời 
là sẽ chuyển tải cho người khác cùng tham 
khảo, 14% trả lời sẽ photo và bán cho các 
bạn, chỉ có 32% trả lời là lưu trữ một bản 
vào máy tính cá nhân để sử dụng.
2.3. Nguyên nhân của các hành vi sao 
chép
Từ nghiên cứu và khảo sát thực tế, có 
thể cho rằng, một số nguyên nhân chính 
trong hành vi sao chép xâm phạm bản 
quyền tác giả của sinh viên Trường Đại học 
Công nghệ GTVT là:
Thứ nhất, trong chương trình đào tạo 
của Nhà trường chưa có môn học riêng 
về SHTT hay các chuyên đề về SHTT nói 
chung và quyền tác giả nói riêng. Qua khảo 
sát, có 21% sinh viên trả lời là đã được học 
về SHTT và quyền tác giả qua các môn 
học ở trên lớp và tất cả số sinh viên này 
đều là sinh viên Khoa Kinh tế. Các vấn đề 
trên chỉ được nói qua trong các môn học 
của ngành mà chưa có một môn học cụ 
thể hay chuyên sâu về SHTT hoặc bản 
quyền, dẫn đến nhận thức về vấn đề còn 
chưa rõ ràng. Theo PGS TS Trần Văn Hải 
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
26 THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 6/2017
[2011] thì việc đào tạo SHTT chưa được coi 
trọng đúng mức ở nhiều trường đại học của 
Việt Nam. Đây là một tình trạng chung cho 
các trường đại học chứ không chỉ riêng tại 
Trường Đại học Công nghệ GTVT.
Thứ hai, nhà trường chưa có chế tài cụ 
thể về xâm phạm quyền tác giả. Trường 
Đại học Công nghệ GTVT có mục tiêu đào 
tạo và cung cấp nguồn nhân lực chất lượng 
cao theo hướng ứng dụng, nghiên cứu 
khoa học và chuyển giao công nghệ [8]. 
Trong quá trình thực hiện mục tiêu này, nhà 
trường có rất nhiều hạng mục liên quan tới 
vấn đề SHTT nói chung và quyền tác giả 
nói riêng, nhưng hiện nay Nhà trường vẫn 
chưa có một quy định riêng cụ thể về các 
vấn đề liên quan. Trong khi đó, hiện nay 
nhiều trường đại học trên cả nước đang có 
xu thế ban hành Quy định về quyền tác 
giả hoặc là thành lập đơn vị phụ trách về 
vấn đề SHTT. Chẳng hạn: Trường Đại học 
Luật Tp. HCM thành lập Trung tâm SHTT, 
vì bên cạnh việc phục vụ công tác quản 
lý, đào tạo, nghiên cứu, nhà trường còn 
hướng tới phục vụ xã hội như cung cấp các 
dịch vụ tư vấn, đào tạo; Đại học Quốc gia 
Tp. Hồ Chí Minh đã ban hành Quyết định 
về SHTT trong Đại học; Trường Đại học Hà 
Nội có Phòng Pháp chế; Trường đại học 
Tôn Đức Thắng căn cứ quy định về SHTT 
của Trường đã xử lý rất nghiêm minh việc 
một sinh viên đã vi phạm Điều 8 nội quy 
trường về "sao in và phát hành các loại 
giáo trình, tài liệu học tập trái với quy định 
của nhà trường và pháp luật" và bị xử phạt 
theo quy định SHTT do Trường ban hành.
Thứ ba, chưa có các hoạt động tuyên 
truyền, phổ biến về quyền tác giả. Trường 
đại học là nơi sản sinh ra các sản phẩm 
sáng tạo, đồng thời lại là nơi được sử 
dụng nhiều thành quả bảo hộ SHTT của 
người khác như: các phát minh sáng chế, 
công nghệ, các giải pháp hữu ích, các tác 
phẩm Song, hầu như tại Trường chưa có 
một hoạt động tuyên truyền và phổ biến cụ 
thể nào về SHTTvà quyền tác giả đến các 
nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên.
Thứ tư, thói quen của sinh viên trong 
vấn đề sao chép tài liệu. Có thể thấy, thói 
quen là một việc được lặp đi lặp lại nhiều 
lần và để sửa được thói quen thì không phải 
việc dễ dàng. Đối với cả những sinh viên đã 
được học về SHTT hay quyền tác giả trong 
các môn học hoặc các sinh viên tự tìm hiểu 
về vấn đề này vẫn có thói quen trích dẫn tài 
liệu mà không cần dẫn nguồn hoặc là sao 
chép toàn bộ tài liệu rồi phát tán cho người 
khác cùng sử dụng. 
3. Một số kiến nghị nhằm nâng cao 
nhận thức của sinh viên về hành vi sao 
chép xâm phạm quyền tác giả
3.1. Về phía nhà trường
Để nâng cao nhận thức của sinh viên, 
nhà trường nên có các chính sách và biện 
pháp để nâng cao nhận thức của cán bộ, 
giảng viên, sinh viên về SHTT nói chung 
và quyền tác giả nói riêng bằng các hình 
thức khác nhau như: 
- Đưa chương trình SHTT nói chung và 
quyền tác giả nói riêng vào chương trình 
đào tạo cho tất các sinh viên. Theo khảo 
sát có tới 55% sinh viên rất mong muốn 
được học tập về vấn đề này, chỉ 5% trả 
lời là không vì cho rằng đó là các vấn đề 
không liên quan tới ngành nghề của mình 
(Hình 1). Trên thực tế, hiện nay ở Việt 
Nam đã có một số trường đại học đưa 
môn SHTT vào đào tạo, đơn cử Khoa Kinh 
tế-Luật thuộc Đại học Quốc gia Tp. HCM 
đã đưa môn Luật Sở hữu trí tuệ là môn học 
bắt buộc với thời lượng là 45 tiết [Lê Thị 
Nam Giang, 2007]. 
- Phổ biến thông tin bằng cách thường 
xuyên đăng tải các thông tin về SHTT trên 
website của nhà trường và tổ chức các buổi 
chuyên đề về SHTT cho các nhà nghiên 
cứu, giảng viên và sinh viên, nhất là về vấn 
đề quyền tác giả trong các tuần sinh hoạt 
chính trị đầu khóa; 
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
27THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 6/2017
Hình 1. Nhu cầu được học thêm về sở hữu trí tuệ và quyền tác giả
- Xây dựng quy chế xử phạt đối với các 
hành vi xâm phạm quyền tác giả hoặc có 
các khen thưởng đối với những người có 
sáng kiến nâng cao nhận thức về quyền 
tác giả;
- Thành lập một phòng pháp chế hoặc 
trung tâm SHTT trong nhà trường để giải 
quyết các vấn đề liên quan và nâng cao 
nhận thức của toàn trường về quyền tác 
giả và SHTT. 
3.2. Về phía các nhà nghiên cứu và 
giảng viên
Các nhà nghiên cứu và giảng viên là 
những nhóm người đầu tiên cần nắm vững 
các kiến thức về vấn đề quyền tác giả để 
tránh những xâm phạm đáng tiếc xảy ra 
trong quá trình làm khoa học, trong quá 
trình dịch sách, hay giảng dạy. Hơn nữa, 
giảng viên là người tiếp xúc trực tiếp với 
sinh viên và có ảnh hưởng lớn đối với sinh 
viên, nên giảng viên cần tự trau dồi và nắm 
vững các kiến thức về SHTT đề phổ biến 
hoặc tuyên truyền cho sinh viên một cách 
bài bản.
3.3. Đối với sinh viên
Sinh viên là đối tượng chiếm số đông 
trong trường đại học. Những kiến thức và 
hiểu biết của họ là cơ sở để đánh giá chất 
lượng đào tạo trong một trường đại học. Kết 
quả khảo sát cho thấy 69% số sinh viên 
được hỏi đã nhận thức được rằng SHTT và 
quyền tác giả rất quan trọng đối với giáo 
dục đại học (Hình 2).
Sinh viên là đối tượng quan trọng cần 
phải nắm rõ về quyền tác giả và Theo tác 
giả Nguyễn Ngọc Lâm [2007], trong việc 
sao chụp giáo trình, tài liệu, sinh viên và 
học viên cần biết mình có những quyền gì 
và nghĩa vụ cụ thể thế nào, giới hạn các 
quyền đó tới đâu [5]. Những sinh viên đã 
biết về SHTT và quyền tác giả qua các 
môn học trên lớp và những sinh viên đã 
biết do tự tìm hiểu cần phát huy hơn nữa 
các hiểu biết của mình và thực hiện nó 
một cách hệ thống theo các văn bản Luật 
SHTT đã nêu. Những sinh viên chưa biết 
về SHTT và quyền tác giả cần được học 
tập và phải tự tìm hiểu để nâng cao hiểu 
biết của mình. 
Kết luận
Hiểu biết của sinh viên về hành vi sao 
chép xâm phạm quyền tác giả rất quan 
trọng, kết quả khảo sát được trình bày ở 
trên chỉ mang tính chất tương đối, xong 
phần nào đã làm rõ được thực trạng hiểu 
biết về quyền tác giả của sinh viên Trường 
Đại học Công nghệ GTVT. Để nâng cao 
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
28 THÔNG TIN VÀ TƯ LIỆU - 6/2017
hiểu biết về quyền tác giả trong Nhà trường 
nói chung và sinh viên Nhà trường nói 
riêng, cần có sự nỗ lực không ngừng từ các 
quy chế, chính sách, chương trình đào tạo 
và hành động của Nhà trường, từ kiến thức 
và sự truyền thụ của cán bộ giảng viên 
cũng như tinh thần học hỏi và trau dồi kiến 
thức của mỗi sinh viên
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội Chủ 
nghĩa Việt Nam: Luật SHTT 2005, sửa đổi, 
bổ sung năm 2009 được thông qua vào ngày 
19/06/2009 và bắt đầu có hiệu lực 01/01/2010.
2. Bộ Văn hóa-Thông tin. Thông tư số 
27/2001/TT-BVHTT của Bộ Văn hóa - Thông 
tin,ngày 10 tháng 5 năm 2001/ Hướng dẫn thực 
hiện Nghị định số 76/CP ngày 29/11/1996, 
Nghị định số 60/CP ngày 6/6/1997 của Chính 
phủ hướng dẫn thi hành một số quy định về 
quyền tác giả trong Bộ Luật dân sự.
3. Trần Văn Hải (2011). Đào tạo Sở hữu trí 
tuệ trong các trường đại học - từ kinh nghiệm 
của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân 
văn, Kỷ yếu hội thảo khoa học quốc tế Thực 
thi quyền Sở hữu trí tuệ ở Việt Nam sau khi gia 
nhập tổ chức Thương mại thế giới WTO.
4. Lê Thị Nam Giang (2007). Thực trạng 
giảng dạy SHTT tại các trường đại học Việt 
Nam, Hội thảo Giảng dạy và đào tạo SHTT 
trong các trường đại học và cao đẳng, Cục 
SHTT tháng 3.
5. Nguyễn Ngọc Lâm (2007). Quyền photo-
copy tác phẩm trong môi trường giáo dục, Tạp 
chí Khoa học pháp lý, số 2(39).
6. Bách khoa toàn thư, Vi phạm bản quyền 
một tác phẩm.
h t t p s : / / v i . w i k i p e d i a . o r g / w i k i / V i _
p h % E 1 % B A % A 1 m _ b % E 1 % B A % A 3 n _
quy%E1%BB%81n#Vi_ph.E1.BA.A1m_v.
E1.BB.81_b.E1.BA.A3n_quy.E1.BB.81n_m.
E1.BB.99t_t.C3.A1c_ph.E1.BA.A9m
7. Trích dẫn tài liệu tham khảo kiểu APA 
phiên bản thứ 6 (cập nhật 12/2012)
hcmup.edu.vn/index.php?option=com_con-
tent&id=21011&tmpl=component&task=pre-
view&lang=vi&site=0
8. Sứ mạng, mục tiêu của Trường Đại học 
Công nghệ GTVT 
thieu/su-mang-muc-tieu-cua-truong-dai-hoc-
cong-nghe-gtvt-a6116.html
(Ngày Tòa soạn nhận được bài: 10-7-2017; 
Ngày phản biện đánh giá: 5-10-2017; Ngày 
chấp nhận đăng: 20-10-2017).
Hình 2. Nhận thức về tầm quan trọng của Sở hữu trí tuệ và quyền tác giả trong 
giáo dục đại học