Giáo trình Bóng chuyền

Giáo trình bóng chuyền 
MỤC LỤC 
Trang 
PHẦN I: LỊCH SỬ VÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN 
 MÔN BÓNG CHUYỀN .................................................................2 
I. Nguồn gốc của môn Bóng chuyền .................................................................2 
II. Bản chất môn Bóng chuyền ..........................................................................3 
III. Quá trình phát triển của môn Bóng chuyền .................................................3 
IV. Tác dụng của môn Bóng chuyền .................................................................5 
PHẦN II: CÁC KỸ THUẬT TRONG BÓNG CHUYỀN............................6 
I. Tư thế đứng và di chuyển trong Bóng chuyền ...............................................6 
II. Chuyền bóng ...............................................................................................10 
III. Phát bóng ...................................................................................................18 
IV. Đập bóng ...................................................................................................24 
V. Chắn bóng ...................................................................................................29 
PHẦN III: CHIẾN THUẬT THI ĐẤU BÓNG CHUYỀN ........................33 
I. Chiến thuật tấn công .....................................................................................34 
II. Chiến thuật phòng thủ .................................................................................41 
PHẦN IV: LUẬT THI ĐẤU BÓNG CHUYỀN ..........................................47 
TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................95 
 - 1 - 
Giáo trình bóng chuyền 
PHẦN I: 
 LỊCH SỬ VÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN MÔN BÓNG CHUYỀN 
I. NGUỒN GỐC CỦA MÔN BÓNG CHUYỀN 
II. BẢN CHẤT CỦA MÔN BÓNG CHUYỀN 
III. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA MÔN BÓNG CHUYỀN 
IV. TÁC DỤNG CỦA MÔN BÓNG CHUYỀN 
• Mục tiêu: 
- Sinh viên nắm được nguồn gốc, lịch sử phát triển của môn Bóng chuyền. 
- Sinh viên nắm được những mốc thời gian quan trọng về sự phát triển môn 
Bóng chuyền Thế giới và sự gia nhập môn Bóng chuyền vào Việt nam. 
- Tác dụng của môn Bóng chuyền đối với đời sống thể chất và tinh thần của 
người tập và ảnh hưởng đến đời sống xã hội. 
I. NGUỒN GỐC: 
Vào năm 1895 William Morgan, một giáo viên Thể dục ở Hội các thành viên 
tôn giáo ( YMCA) trình diễn một trò chơi mới mang tên Mintonette. Đó là trò chơi 
dùng ruột của quả Bóng rỗ, được chuyền qua chuyền lại qua một tấm lưới căng ở độ 
cao 6,6 foot tại YMCA thành phố Holyoke bang Massachusete Mỹ. 
Với William Morgan trò chơi chuyền bóng qua lưới tương tự như Quần vợt, cái 
khác là ở chổ “ không dùng vợt mà phải dùng tay để chuyền bóng. Bóng không quá 
nhỏ mà phải có kích thước lớn”. 
Vào năm 1947 tại Paris ( Pháp) Ông Paul 
Libaud là người đã hợp nhất các liên đoàn Bóng 
chuyền quốc gia thành liên đoàn Bóng chuyền 
quốc tế ( FIVB). 
FIVB nhận trọng trách phát triển môn 
Bóng chuyền trên toàn thế giới. 
Vào năm 1984 Tiến sỉ Ruben Acosta người Mehico được bầu làm chủ tịch 
FIVB. Ông mơ ước bước vào thế kỷ 21 môn Bóng chuyền sẽ trở thành môn thể thao 
phổ cập nhất trên hành tinh. 
 - 2 - 
Giáo trình bóng chuyền 
II. BẢN CHẤT MÔN BÓNG CHUYỀN: 
Bóng chuyền là một môn thể thao 
tập thể được ngăn cách giữa sân, cột và 
lưới. Chính vì có cột và lưới ngăn cách giữa 
hai đội cho nên nó là môn thể thao đối 
kháng không trực tiếp. 
Bóng chuyền khác với các môn thể 
thao khác là bóng không dừng lâu trên cơ 
thể. Sự tiếp xúc với bóng khác với các môn 
bóng đá, bóng rỗ, bóng ném là khi bóng 
chạm vào tay phải nhanh chóng bật bóng đi 
(ngoại trừ khi phát bóng) 
Phần lớn sự tiếp xúc với Bóng trong Bóng chuyền là sự tiếp xúc trong không 
gian. 
Việc tiếp xúc bóng là điều cơ bản, sự phối hợp với đồng đội là điều sống còn, 
phối hợp tốt sẽ dẫn đến thắng lợi. 
Bóng chuyền cần sự tập trung cao độ của người chơi, sự sắp xếp cầu thủ, khả 
năng di chuyển hợp lý trên sân là nền tảng cho sự thắng lợi. Thực hiện tốt các chức 
năng nhiệm vụ của từng cầu thủ là mấu chốt chiến thuật . 
III. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA MÔN BÓNG CHUYỀN 
Ra đời vào năm 1895 và ngay sau đó vào năm 1896 trò chơi này được đưa ra 
thảo luận tại Hội nghị YMCA thành phố Springfield bang Massachusete và trình diển 
trước các Giám đốc Giáo dục thể chất, sau đó được đổi tên là Volleyball (trái bóng 
bay) mà ở Việt nam chúng ta gọi là Bóng chuyền. 
Trong vòng 20 năm từ khi thành lập, Bóng chuyền phát triển rất nhanh. Số 
người chơi không quy định, không có chiến thuật, các kỹ thuật còn hạn chế chủ yếu là 
chuyền bóng, các điều luật còn đơn giản. 
Năm 1913 Bóng chuyền được đưa vào chương trình thi đấu của Đại hội thể 
thao vùng Viễn Đông lần thứ nhất tổ chức tại thành phố Manila Philipine. 
Năm 1916 Hội thể thao Đại học toàn Mỹ thừa nhận Bóng chuyền là môn thể 
thao vì đã có trên 2000 người Mỹ mê say tập luyện môn thể thao này. Đồng thời lúc 
này Luật Bóng chuyền ra đời và ban hành tại Mỹ. 
 - 3 - 
Giáo trình bóng chuyền 
Năm 1922 Giải Bóng chuyền toàn Mỹ 
lần đầu tiên được tổ chức 
Năm 1928 Liên đoàn Bóng chuyền 
Mỹ được thành lập 
Năm 1929 Liên đoàn Bóng chuyền Nhật bản được thành lập và môn Bóng 
chuyền được đưa vào thi đấu trong Đại hội thể thao Trung Mỹ và vùng biển Caribe. 
Vào ngày 20/04/1947 tại Paris (Pháp) Đại biểu của 14 nước gồm: Bỉ, Brazin, 
Tiệp khắc, Ai cập, Hunggari, Italia, Ba lan, Rumani, Mỹ. thành lập liên đoàn Bóng 
chuyền Quốc tế FIVB (Federation International Volleyball). 
Chủ tịch liên đoàn Bóng chuyền Thế giới đầu tiên là Ông Paul Libaud người 
Pháp. 
Năm 1949 Giải vô địchBóng chuyền đầu tiên được tổ chức tại Praha (Tiệp 
Khắc). 
Năm 1957 Bóng chuyền được thừa nhận là môn thi đấu trong Thế vận Hội. 
Năm 1964 tại Thế vận hội lần thứ 18 ở Tokyo 
(Nhật Bản) lần đầu tiên chương trình thi đấu có môn 
Bóng chuyền . 
Ngày 26/07/1984 tại cuộc hội thảo ở bờ biển 
được tổ chức trong kỳ Thế vận hội ở Los Angeles. 
Tiến sỉ Ruben Acosta người Mêhico được bầu làm 
chủ tịch. 
Năm 1987 FIVB tổ chức Giải Bóng chuyền 
bãi biển lần đầu tiên. 
• Bóng chuyền gia nhập và phát triển ở Việt Nam: 
Ở Việt Nam: Bóng chuyền xuất hiện vào năm 1922, du nhập bằng con đường 
quân đội. Mới đầu môn Bóng chuyền không phát triển rộng khắp do chiến tranh liên 
tục, sự đầu tư cơ sở vật chất cũng như đội ngũ VĐV hạn chế. Khi nước nhà thống 
nhất, môn Bóng chuyền được phát triển rộng khắp từ nông thôn đến thành thị, trong 
các nghành, các lĩnh vực, ở mọi lứa tuổi đều tham gia thi đấu. 
 - 4 - 
Giáo trình bóng chuyền 
Hơn 30 năm qua, môn Bóng chuyền nước ta đã đạt được một số kết qủa cả hai 
phương diện: Bóng chuyền quần chúng và Bóng chuyền thành tích cao. 
Những năm gần đây, môn Bóng chuyền không ngừng phát triển và được coi 
là môn thể thao mũi nhọn. Được đầu tư và phát triển nâng cao thành tích thi đấu. 
Trong mấy năm qua, đội Bóng chuyền nước ta đã tham gia giải bóng chuyền Đông 
Nam Á cùng giải Bóng chuyền Châu Á và đã đạt được thành tích đáng khích lệ. Đặc 
biệt là chiếc huy chương đồng đầu tiên của đội bóng chuyền nữ nước ta tại Đại hội 
TDTT Đông Nam Á (Segames) 19 tổ chức tại Inđônêxia. Đã góp phần vào tiếng nói 
chung Bóng chuyền Việt Nam trên đấu trường Đông Nam Á. 
• Những nhân vật chủ chốt của FIVB: 
- 1. William Morgan (Mỹ) là người sáng lập ra trò chơi chuyền bóng qua lưới. 
- 2. Paul Libaud (Pháp) là người đã hợp nhất các Liên đoàn Bóng chuyền Quốc gia 
thành Liên đoàn Bóng chuyền Quốc tế FIVB. 
- 3. Ruben Acosta (Mehico) Chủ tịch FIVB người mơ ước khi bước vào thế kỷ 21 
môn Bóng chuyền sẽ trở thành môn thể thao phổ cập nhất trên hành tinh. 
 IV. TÁC DỤNG CỦA MÔN BÓNG CHUYỀN: 
- Bồi dưỡng con người về mặt ý chí, phẩm 
chất và đạo đức. 
- Tăng cường sức khỏe và nâng cao thể lực. 
- Nâng cao tính kỷ luật, tập thể và tăng cường 
tình đoàn kết giữa các đơn vị, Dân tộc và 
các Quốc gia. 
Bóng chuyền còn là sự ngoại giao hợp tác giữa 
các Dân tộc và Quốc gia. 
 - 5 - 
Giáo trình bóng chuyền 
PHẦN II: 
CÁC KỸ THUẬT TRONG BÓNG CHUYỀN. 
I. TƯ THẾ ĐỨNG VÀ DI CHUYỂN TRONG BÓNG CHUYỀN 
II. CHUYỀN BÓNG 
III. PHÁT BÓNG 
IV. ĐẬP BÓNG 
V. CHẮN BÓNG 
I. TƯ THẾ ĐỨNG VÀ DI CHUYỂN TRONG BÓNG CHUYỀN 
• Mục tiêu: Giúp cho người tập nắm bắt được các cách di chuyển, cách chạy chổ 
khi chưa có bóng, để thực hiện tốt nhiệm vụ của mình. 
Để thực hiện tốt các nhiệm vụ trong quá trình thi đấu VĐV Bóng chuyền phải thực 
hiện các tư thế đứng và các dạng di chuyển khác nhau. Do đó các tư thế đứng và di 
chuyển là biện pháp cơ bản và là nền tảng cho việc thực hiện có hiệu quả các nhiệm 
vụ vận động, các tư thế đứng được phân thành 02 loại: 
1. Tư thế chuẩn bị: 
Là tư thế đứng của VĐV trong quá trình tập luyện và thi đấu, là tư thế khởi 
đầu của các hoạt động kỹ thuật và các hoạt động di chuyển, tư thế này còn gọi là tư 
thế cơ bản. 
Tư thế chuẩn bị được thực hiện như sau: 
Hai chân mở rộng bằng vai hoặc hơn vai, chân trước chân sau, trọng tâm dồn 
về phía trước. Đầu gối hơi gập lại khoảng từ 90° - 125° thân trên hơi gập hai tay co 
tự nhiên ở khớp khuỷu sát thân mình. Cẳng tay, cổ tay và các ngón tay giữ ở tư thế tự 
nhiên mắt quan sát bóng (chú ý toàn thân phải thoải mái tự nhiên, tránh lên gân). 
 - 6 - 
Giáo trình bóng chuyền 
Tư thế chuẩn bị thông thường chia ra làm 3 loại: 
a/ Tư thế trung bình (hình 1) 
khi đỡ phát bóng và là tư thế cơ bản nhất trong 
khi ch
· Động tác: 
Tư thế trung bình thường dùng 
uyền bóng, vì ở tư thế này dễ phối hợp, di chuyển nhanh. 
Hai chân mở rộng bằng vai, chân trước cách chân sau nửa bàn chân (chân nào 
đặt ở 
Hai khuỷu tay co lại, nách mở tự nhiên, hai bàn tay hơi khum lại theo hình quả 
bóng 
b/ Tư thế cao 
Tư thế cao thường dùng trong trường hợp đứng sát lưới để chuẩn bị nâng bóng, 
chắn b
· Động tác: 
phía trước là tuỳ theo vị trí đứng trong sân, ở vị trí số 1 và số 2 thường đứng 
chân lên phải trước, vị trí số 4 số 5 thường là chân trái, còn ở giữa sân là tuỳ theo thói 
quen). Gót sau hơi kiểng, hai đầu gối hơi khuỵu trọng tâm người ở giữa hai chân, 
bụng hơi hóp lại, thân người hơi nhô về phía trước, đối diện với hướng bóng tới, mắt 
theo dõi bóng. 
phía trước ngực. 
óng, đập bóng 
 - 7 - 
Giáo trình bóng chuyền 
Toàn bộ động tác như tư thế trung bình chỉ khác hai đầu gối khuỵu rất ít, thân 
người gần như thẳng. 
c/ Tư thế thấp (hình 2) 
Tư thế thấp thường dùng khi phòng thủ ở hàng sau, khi yểm hộ đập và đỡ 
những đường bóng thấp. 
· Động tác: 
Hai chân mở rộng hơn vai (rộng hơn so với hai tư thế trên), chân trước cách 
chân sau xa hơn để lúc khuỵu xuống thì đầu gối chân sau gần ngang với gót chân 
trước. 
Hai đầu gối khuỵu thật thấp (gần như ngồi xổm). Trọng lượng thân thể dồn 
nhiều trên chân trụ (chân sau hoặc chân phía đón bóng). Bụng hóp lại nhiều hơn và 
không được ngồi hẳn xuống gót chân. Thông thường sau khi chuyền bóng đi có kết 
hợp ngã ngửa và ngả nghiêng. 
 2. Các bước di chuyển: 
* Bao gồm nhiều loại xong cơ bản nhất là có 4 bước như sau: 
- Bước bên 
- Bước chéo 
- Bước phối hợp 
- Bước xoạc 
 - 8 - 
Giáo trình bóng chuyền 
* Di chuyển trong Bóng chuyền chủ yếu theo các 
hướng: 
- Về phía trước 
- Về phía sau 
- Sang hai bên 
a/ Bước bên: 
Khi thực hiện di chuyển sang phía 02 bên không khó, nhưng về phía sau thì 
khó hơn. Do đó trong khi tập luyện cần chú ý thực hiện động tác di chuyển về phía 
sau nhiều hơn. 
Khi sử dụng bước di chuyển sang 02 bên thông thường được sử dụng ở cự ly 
ngắn. Được sử dụng nhiều nhất trong thi đấu Bóng chuyền được gọi là bước lướt 
có thể tính về trước, lùi về sau và sang 02 bên. 
Kỹ thuật di động bằng bước lướt là di chuyển một chân về hướng cần di động 
sau đó chân sau theo đà lướt theo chân trước ngay sau khi chân trước chạm đất. 
b/ Bước chéo: 
Bước chéo thường được sử dụng khi di chuyển ở đoạn ngắn (tuy nhiên có dài 
hơn bước lướt). 
Kỹ thuật được thực hiện là : muốn di chuyển sang phải VĐV từ tư thế chuẩn 
bị bước chân trái chéo qua chân phải, khi chân trái vừa chạm đất, chân phải bước 
tiếp sang phải đồng thời tiếp tục thực hiện chu kỳ tiếp theo. 
c/ Bước phối hợp: 
Được sử dụng ở khoản cách cự ly xa nhất có thể các đoạn từ 5 – 7 - 10m được 
thực hiện ở các tư thế xuất phát khác nhau. Tùy theo tình huống để sử dụng tốc độ 
nhanh chậm khác nhau. Những bước cuối bước dài hơn, bước cuối cùng thực hiện 
kỹ thuật dừng trong quá trình di chuyển có thể thực hiện động tác đánh bóng hay 
chuẩn bị đánh bóng. 
d/ Bước xoạc: 
 - 9 - 
Giáo trình bóng chuyền 
Được thực hiện để đở các đường 
bóng ở cự ly gần nhất, những đường 
bóng nhanh, bất ngờ, đường bóng bay ở 
tầm thấp. Chủ yếu thực hiện đỡ các 
đường bóng phía trước và hai bên. 
Kỹ thuật thực hiện chân bước theo 
hướng bóng khi chân chạm đất, đầu gối 
gập, chuyển trọng tâm lên chân trước 
chân sau duỗi thẳng. 
Ngoài ra trong khi di chuyển còn thực hiện các động tác nhảy, có thể nhảy 
bàng 01 chân, 02 chân để được thực hiện trong tấn công và phòng thủ. Các động 
tác lăn ngã không chỉ là phương pháp di động để đỡ bóng mà còn là biện pháp để 
bảo vệ thân thể tránh những chấn thương trong tập luyện và thi đấu. 
II. CHUYỀN BÓNG: 
• Mục tiêu: Trang bị cho người học về mục đích sử dụng kỹ thuật chuyền bóng, 
phương pháp giảng dạy và các sai lầm thường mắc phải. 
1. Chuyền bóng cao tay 
2. Chuyền bóng thấp tay 
3. Phương pháp giảng dạy 
Trong thi đấu, chuyền bóng không đơn thuần là kỹ thuật phòng thủ mà còn có tính 
chất tấn công. Yêu cầu của tổ chức tấn công không những chỉ là đỡ được bóng do đối 
phương đánh sang mà cần phải chuyền tới chỗ đã định. Hai nhiệm vụ đó gọi chung là 
chuyền bóng. Cho nên muốn chuyền bóng được tốt phải hết sức chú ý tới tư thế chuẩn 
bị. 
Tư thế chuẩn bị chúng tôi đã trình bày trong phần I. Tư thế đứng và di chuyển 
trong Bóng chuyền 
1. Chuyền bóng cao tay 
Chuyền bóng cao tay là phương pháp chủ yếu của kỹ thuật chuyền bóng trong 
thi đấu bóng chuyền. 
 - 10 - 
Giáo trình bóng chuyền 
1.1. Chuyền bóng cao tay bằng hai tay (hình 3) 
• Khi chuyền bóng, điều quan trọng là phải xác định hướng bóng bay tới để 
nhanh chóng di chuyển đến đón bóng. 
• Sau khi ổn định vị trí, tư thế, hai tay đưa từ phía trước lên chuyền bóng, thân 
người hơi ngã về phía sau, các ngón tay tiếp xúc với bóng ở tầm trước, hai 
ngón tay cái cách mặt chừng 15cm, khi tay chạm bóng cần có sự phối hợp 
nhịp nhàng giữa tay và toàn thân dướn để chuyền bóng đi 
• Khi đỡ bóng (ghìm bóng lại), phải dùng sức cả mười đầu ngón tay, chủ yếu 
và ngón tay cái là ngón tay đeo nhẫn, các ngón khác chỉ làm nhiệm vụ hỗ 
trợ. Khi chuyền bóng chủ là ngón tay trỏ, ngón giữa và một phần của ngón 
đeo nhẫn. Ngón tay cái lúc này chỉ có tác dụng điều khiển đường bóng. Cổ 
tay thả lỏng tự nhiên. 
Chú ý: Khi bắt đầu chạm bóng thì các ngón tay hơi lên gân, nhưng khi chuyền 
bóng đi rồi tay phải thả lỏng tự nhiên. Khi chuyền bóng không được duỗi thẳng cánh 
tay hết sức mà phải giữ khuỷu tay hơi cong để có thể điều khiển bóng được dễ dàng, 
chỉ khi cần chuyền bóng đi thật xa mới duỗi thẳng hoàn toàn. 
· Hình tay khi chạm bóng (hình 4) 
Các ngón tay bao quanh 2 phần 3 quả bóng về phía sau. 
• Hai ngón tay cái thành hình chữ “Bát” người có ngón tay khoẻ thì hai ngón 
tay cái gần như thành ... tài thứ nhất thì tự 
mình viết hoặc cho đội trưởng viết nội dung khiếu nại vào biên bản (Điều 5.1.3.1; 3.3; 
3.3) 
2.3.3. Ký vào biên bản, lấy chữ ký của hai đội trưởng và của các trọng tài (Điều 
5.1.3.1; 3.3; 3.3) 
Điều XXVI: Giám biên 
1. Vị trí: (Hình 1 và 10) 
Khi trận đấu chỉ có hai giám biên thì mỗi giám biên đứng trên đường chéo sân ở 
hai góc sân gần nhất bên tay phải của mỗi trọng tài và cách góc sân l - 2m. 
Mỗi giám biên kiểm soát một đường biên dọc và một đường biên ngang thuộc 
phía sân của mình. 
Trong các cuộc thi đấu thế giới và chính thức của FIVB phải dùng 4 giám biên. 
Mỗi giám biên đứng ở khu tự do cách mỗi góc sân 1 - 3m trên đường kéo dài 
tưởng tượng của đường biên mình phụ trách (Hình 10) 
2. Trách nhiệm 
2.1. Các giám biên thực hiện chức năng của mình bằng sử dụng lá cờ (40 x 
40cm) làm ký hiệu như Hình 12: 
2.1.1. Làm ký hiệu bóng trong và ngoài sân (Điều 9.3 và 9.4) khi bóng chạm 
sân gần đường biên của mình. 
 - 81 - 
Giáo trình bóng chuyền 
2.1.2. Làm ký hiệu bóng chạm vào đội đở bóng ra ngoài (Điều 9.4; Hiệu tay 
12.3) 
2.1.3. Làm ký hiệu đở bóng chạm cột ăng ten, bóng phát đi ngoài khoảng không 
bóng qua của lưới (Điều 9.4.3 và 9.4.4) 
2.1.4. Làm ký hiệu lúc phát bóng bất kỳ cầu thủ nào trên sân (trừ cầu thủ phát 
bóng) ra ngoài sân của mình (Điều 7.4) 
2.1.5. Làm ký hiệu cầu thủ phát bóng dẫm vạch (Điều 13.4.3) 
2.1.6. Làm ký hiệu khi có cầu thủ chạm ăng ten trong lúc đánh bóng hoặc làm 
cản trở thi đấu ở phía bên sân mình phụ trách (Điều 12.3.1) 
2.1.7. Làm ký hiệu khi bóng qua lưới ngoài không gian bóng qua trên lưới sang 
sân đối phương hoặc bóng chạm ăng ten thuộc phía sân giám biên giám sát (Điều 
11.1.1) 
Khi trọng tài thứ nhất yêu cầu, giám biên phải 
Điều XXVII: Hiệu tay chính thức 
1. Hiệu tay của trọng tài: (Hình 11) 
Trọng tài phải dùng hiệu tay chính thức chỉ rõ lý do thổi còi bắt lỗi (tên lỗi bị 
bắt hoặc mục đích cho phép ngừng thi đấu). Phải giữ hiệu tay trong một thời gian và 
nếu ra hiệu bằng một tay, thì tay đó chỉ về phía đội phạm lỗi hoặc yêu cầu. 
2. Hiệu cờ của giám biên: (Hình 12) 
Giám biên phải dùng hiệu cờ chính thức biểu thị tên của lỗi và phải giữ ký hiệu 
trong một khoảng thời gian. 
 - 82 - 
Giáo trình bóng chuyền 
 - 83 - 
Giáo trình bóng chuyền 
HIỆU CỜ CHÍNH THỨC CỦA GIÁM BIÊN (Hình 12.1 đến 5) 
 - 84 - 
Giáo trình bóng chuyền 
PHẦN V: 
 PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC THI ĐẤU BÓNG CHUYỀN 
 I: MỤC ĐÍCH VÀ Ý NGHĨA CỦA THI ĐẤU 
Trong lĩnh vực TDTT, thi đấu là một nội dung không thể thiếu được, phong 
trào TDTT phát triển càng sâu rộng thì thi đấu lại càng tổ chức nhiều. 
Dưới chế độ ta thi đấu các môn thể thao có một ý nghĩa vô cùng quan trọng. 
Thi đấu nhằm mục đích cao nhất là phục vụ công tác chính trị 
Về đối nội: Qua thi đấu có tác dụng động viên trực tiếp phần nào rèn luyện và 
nâng cao sức khoẻ cho quần chúng để phục vụ cho lao động công tác, học tập, quốc 
phòng và đời sống. 
Về đối ngoại: Qua thi đấu có tác dụng tăng cường tình đoàn kết hữu nghị giữa 
các nước, phục vụ cho đường lối ngoại giao của Đảng và Chính phủ. 
Mục đích ý nghĩa của thi đấu 
• Vận động viên củng cố và nâng cao được trình độ kỹ thuật, chiến thuật và 
thể lực của mình. 
• Huấn luyện viên đánh giá được thành tích của đội và kiểm tra được công tác 
huấn luyện của mình. Qua thi đấu sẽ tổng kết đúc rút kinh nghiệm để có biện 
pháp tích cực. Nhằm cải thiện công tác huấn luyện nâng cao trình độ vận 
động viên lên một bước. 
• Thi đấu còn là một mặt của sinh hoạt văn hoá xã hội cùng với các hoạt động 
văn hoá nghệ thuật khác. Thi đấu truyền thống có tác dụng làm phong phú 
thêm đời sống tinh thần cho quản đại quần chúng nhân dân dưới chế độ 
XHCN. 
 II: CÔNG TÁC TỔ CHỨC THI ĐẤU 
Các loại hình thi đấu 
• Thi đấu tranh giải vô địch với qui mô thế giới, từng châu, hoặc toàn quốc. 
Hình thức này có thể tổ chức hằng năm hoặc 3 - 4 năm một lần. 
• Thi đấu tranh giải vô địch các hạng A, B nhằm chọn ra đội mạnh nhất của 
các hạng theo từng miền, từng ngành, từng khu vực. 
• Thi đấu tranh giải truyền thống đây là hình thức thi đấu định kỳ hàng năm, 
nhằm để kỷ niệm một sự kiện lịch sử nào đó. 
• Thi đấu hữu nghị: Nhằm tăng cường tình đoàn kết và trao đổi, học tập kinh 
nghiệm lẫn nhau giữa các đội hoặc các nước với nhau. 
• Thi đấu tuyển chọn: Nhằm tuyển chọn vận động viên xuất sắc hoặc đội mạnh 
để xây dựng đội đại biểu, đội tuyển của ngành, miền hoặc toàn quốc. 
 - 85 - 
Giáo trình bóng chuyền 
• Thi đấu kiểm tra: Nhằm kiểm tra đánh giá kết quả huấn luyện cũng như 
thành tích tập luyện của vận động viên hoặc toàn đội trước khi tham gia thi 
đấu chính thức. Hình thức này thường được tiến hành trong giảng dạy, huấn 
luyện và tổ chức thi đấu công khai, tuỳ theo mức độ cần thiết. 
• Thi đấu biểu diễn: Nhằm động viên khuyến khích phong trào phục vụ một 
nhiệm vụ chính trị nào đó. 
Phương pháp điều hình tổ chức thi đấu một giải 
Muốn tổ chức thi đấu tốt một giải, cần phải tiến hành qua các bước sau: 
2.1. Thành lập ban tổ chức: 
Nếu ở Trung ương sẽ do Tổng cục TDTT hoặc liên đoàn từng môn thể thao 
chịu trách nhiệm, nếu ở địa phương sẽ do các cấp, ngành, sở, phòng hoặc Ban TDTT 
địa phương đứng ra tổ chức. 
Tuỳ theo quy mô của giải mà định ra thành phần và lực lượng của Ban tổ chức 
nhiều hay ít khác nhau. Trên cơ sở đó, Ban tổ chức sẽ chịu trách nhiệm phân công 
nhiệm vụ chức năng của các tiểu ban và từng tổ một. 
2.2. Điều lệ giải: 
Ban tổ chức có nhiệm vụ thảo ra điều lệ giải. Nó là một thể thức chung được 
quy định trước những vấn đề có tính chất bắt buộc, các đội tham gia thi đấu phải chấp 
hành nghiêm chỉnh. Điều lệ này phải gởi xuống địa phương, các ngành hoặc cơ sở có 
đội tham gia giải ít nhất là ba tháng trước khi thi đấu để các đội biết và có sự chuẩn bị 
tốt cho việc tham gia dự giải. Điều lệ của giải bao gồm các nội dung sau: 
• Cấp tổ chức lãnh đạo giải là Trung ương, địa phương - ban ngành. 
• Tên của giải là gì ? 
• Mục đích ý nghĩa của giải nhằm vấn đề gì ? 
 - 86 - 
Giáo trình bóng chuyền 
• Thời gian và địa điểm thi đấu. 
• Điều kiện tham dự giải gồm: tư cách đạo đức cấp bậc vận động viên và lứa 
tuổi. 
• Thời gian đăng ký tham gia giải và địa điểm rút thăm. 
• Phương pháp hình thức tổ chức thi đấu. 
• Vấn đề khen thưởng, kỷ luật. 
• Luật áp dung bóng thi đấu 
• Chế độ đài thọ, đón tiếp 
 III: HÌNH THỨC THI ĐẤU 
Hình thức thi đấu 
Thi đấu đồng đội: Hình thức này rất phổ biến không chỉ có ở những môn bóng tập thể 
như ở bóng đá, chuyền bóng mà ngay cả những môn như bóng bàn, cầu lông, quần 
vợt Kết quả thi đấu đồng đội này tuỳ thuộc vào số điểm, số bàn thắng thua của đội 
(trong các môn bóng thi đấu cá nhân, hoặc đội) cộng lại để xác định vị trí của đội trong 
giải. 
IV: HỆ THỐNG TỔ CHỨC THI ĐẤU MỘT GIẢI 
Tuỳ theo tính chất của giải cũng như số đội tham gia, thời gian tiến hành, cơ sở 
vật chất và nhân viên phục vụ mà có kế hoạch thi đấu với các hình thức sau: 
• Thi đấu loại trực tiếp một lần thua và hai lần thua. 
Thi đấu loại trực tiếp 
1. Đấu loại một lần thua 
- Nguyên tắc: Đội nào thua một lần rồi thì không được tiếp tục thi đấu nữa. Đội nào 
thắng đến cuối cùng là vô địch. 
Chỉ xác định được đội thứ nhất và thứ nhì. 
- Trường hợp áp dụng: 
• Số đội tham gia thi đấu rất đông. 
• Trình độ các đội chênh lệch nhau nhiều. 
• Thời gian tổ chức ngắn, không cho phép kéo dài. 
- Các vạch biểu đồ: 
Số đội tham gia là số luỹ thừa bậc n của 2 (tức là a (số đội) = 2n, ví dụ: 
hoặc hoặc a = 16 thì ta chỉ việc sắp xếp từng đội một và cho thi đấu với 
nhau, tới khi nào còn một đội cuối cùng là vô địch). 
Ví dụ: 
• Vòng 1 (đấu loại 2, 4, 6, 8 thua. 
 - 87 - 
Giáo trình bóng chuyền 
• Vòng 2 (bán kết) 3, 7 thua 
• Vòng 3 (chung kết) 1 thua 
• Vô địch: 5x số 5 
Số đội tham gia thi đấu không phải là luỹ thừa bậc n c a 2. 
t số đội tham gia thi 
đấu tr
ó ta phải tìm cho n một số thích hợp để 2n nhỏ hơn a và gần a. 
ủ
Tức là a khác 2n (ví dụ: a = 7, 9, 11, 12) thì phải cho mộ
ước theo công thức: 
X = 2(a - 2n) 
Trong đ
Ví dụ: a = 11 thì n = 3 và số đội tham gia thi đấu trước là: 
 X = 2(2 - 2n) = 2(11 - 23) = 6 
- Cách tính tổng số trận đấu: 
a thi đấu trừ đi 1) 
1 
Y = a - 1 (tổng số đội tham gi
Ví dụ: a = 8 thì Y = 8 - 1 = 7 
 a = 12 thì Y = 12 - 1 = 1
a: Số đội tham gia thi đấu. 
 - 88 - 
Giáo trình bóng chuyền 
X: Số đội tham gia thi đấu trước. 
Y: Tổng số trận đấu. 
2. Đấu loại hai lần thua 
- Nguyên tắc thi đấu: Đội nào thi đấu mới thua một lần còn được thi đấu một lần nữa, 
đội nào đã thua hai lần thì thôi. 
- Trường hợp vận dụng: 
• Số đội tham gia thi đấu không nhiều lắm. 
• Trình độ các đội sàn sàn nhau. 
• Thời gian tổ chức có hạn. 
- Cách gạch biểu đồ: có hai trường hợp. 
+ Số đội tham gia thi đấu là a = 23 (ví dụ: a = 8) 
Lưu ý: Sau khi đấu trận cuối cùng nếu như đội 3 (đội chưa thua lần nào) mà 
thắng đội 7 ở dưới (đã thua một lần) thì coi như đội 3 xếp nhất, đội 7 xếp nhì. Nếu 
như đội 7 thắng đội 3 (như biểu đồ trên) thì phải đấu thêm một trận nữa để phân nhất 
nhì (vì cả hai đội mới chỉ thua một lần). 
- Số đội tham gia thi đấu là a 2n 
Ví dụ: a = 11 
Như vậy số đội tham gia thi đấu trước là: 
X = 2(11 - 23) = 6 
Cách vạch biểu đồ: 
 - 89 - 
Giáo trình bóng chuyền 
Sau khi thi đấu hết vòng một ở trên, sẽ loại ra một số đội thua một lần, cụ thể là 
7 đội (2, 3, 4, 6, 8, 9, 11). Trong những đội này, lại tiếp tục cho thi đấu với nhau, 
nhưng vẫn phải tìm cho một số đội tham gia thi đấu trước. 
Cách tính tương tự như trên: X = 2(7 - 22) = 6 
Như vậy, trong 7 đội sẽ có đội tham gia thi đấu trước với nhau ở dưới (trong số 
các đội thua lần một). 
Còn sau đó cứ đấu hết một vòng ở trên. Đội nào thua lại tiếp tục thi đấu với các 
đội thua lần 1 ở dưới. Cuối cùng nếu đội 1 (đội chưa thua lần nào) mà thắng đội 7 (đã 
thua một lần) thì coi như đội 1 xếp thứ nhất, đội 7 xếp thứ nhì. 
Còn nếu như đội 7 thắng đội 1 như biểu đồ đã vạch thì 2 đội lại phải tiếp tục thi 
đấu thêm một trận phụ nữa để phân biệt nhất nhì. 
Lưu ý: Số đội tham gia thi đấu trước (phải tìm) trong các đội thua một lần đều 
bằng số đội tham gia thi đấu trước (ở trên) trong tổng số các đội tham gia thi đấu. 
- Tính tổng số trận đấu: 
Y = 2(a - 1) không kể thêm trận đấu phụ. 
Cụ thể: nếu a = 8 thì Y = 2(8 - 1) = 14 
a = 11 thì Y = 2(11 - 1) = 10 
1.3. Thủ tục tiến hành thi đấu loại trực tiếp: 
Sau khi vạch biểu đồ đánh số thứ tự xong, sẽ cho các đội tiến hành bắt thăm và 
cứ sau một trận đấu lại tiếp tục cho các đội thắng (hoặc thua một lần) bắt thăm lại để 
 - 90 - 
Giáo trình bóng chuyền 
đấu những trận của vòng sau. Tên cụ thể các đội và kết quả của thi đấu của từng trận 
đấu đều phải ghi rõ vào ngay biểu đồ để tiện theo dõi và xếp loại. 
1.4. Phân tích ưu nhược điểm: 
Ưu điểm: Có thể tiến hành tổ chức cho những giải bao gồm rất nhiều đội tham 
gia mà thời gian thi đấu lại ngắn vì tổng số trận đấu thường là ít. Do đó không ảnh 
hưởng đến sản xuất, công tác. Các đội mạnh thể hiện được mau chóng khả năng của 
mình. 
Nhược điểm: Do thi đấu ít các đội không lần lượt gặp nhau hết, do đó đánh giá 
kết quả và thành tích của các đội không chính xác, khó xác định vị trí thứ 3, có thể 
xảy ra sự ngẩu nhiên đối với đội thắng cuộc và thiệt thòi cho một số đội mạnh có thể 
bị loại ngay kể từ vòng đầu (nếu đấu 1 lần thua) thì bắt thăm rất có thể hai đội mạnh 
gặp nhau. 
Thi đấu vòng tròn 
1. Ưu nhược điểm: 
Ưu điểm: Đây là hệ thống thi đấu hợp lý nhất, vì các đội đều lần lượt gặp nhau, 
nên đánh giá được đúng thực chất của các đội và xếp loại được chính xác. 
Nhược điểm: Tốn thời gian và đòi hỏi phải có nhiều sân bãi, dụng cụ. Mặt khác 
cũng phải rút thăm và phân loại được chính xác. 
2.2. Nguyên tắc thi đấu: 
Mỗi đội đều lần lượt tham gia thi đấu với tất cả các đội khác cuối cùng đội nào 
nhiều điểm nhất đội đó vô địch. 
2.3. Trường hợp vận dụng: 
• Số đội tham gia thi đấu ít. 
• Thời gian tổ chức thi đấu rộng rãi có thể kéo dài. 
• Đánh giá đúng thực chất và khả năng của các đội. 
2.4. Quy cách tính điểm: 
- Đối với các môn thi đấu tính điểm thắng trước (bóng chuyền, bóng bàn) 
• Thắng 2 điểm 
• Thua 1 điểm 
• Bỏ cuộc 0 điểm 
- Kết thúc giải, nếu cộng số điểm trên mà hai hay nhiều đội bằng điểm nhau tức 
số trận thắng, thua ngang nhau thì phải tính tổng số hiệp thắng, nhưng trường hợp 
tổng số hiệp thắng bằng nhau thì lại phải tính đến tỷ số giữa tổng số hiệp thắng/thua 
đội nào có tỷ số thắng/thua cao hơn thì đội đó xếp trên. 
 - 91 - 
Giáo trình bóng chuyền 
Nếu như tỷ số hiệp thắng/thua bằng nhau thì phải tính tỷ số giữa tổng số pha 
bóng thắng/pha bóng thua. 
2.4.1. Thi đấu vòng tròn đơn: 
Cách tính số trận và vòng đấu: 
- Tính số trận theo công thức: 
X: là tổng số trận đấu. 
A: là số đội (hoặc đấu thủ) tham gia thi đấu. 
- Tính vòng đấu theo công thức: 
D: là tổng số vòng đấu D = A - 1 (nếu số đội là một số chẵn) 
D = A (nếu số đội là một số lẻ) 
Ví dụ: có 6 đội tham gia thi đấu thì: 
Tổng số trận: trận 
Số vòng thi đấu: D = 6 - 1 = 5 vòng 
Ví dụ: có 9 đội tham gia thi đấu: 
Tổng số trận: trận 
Số vòng thi đấu: D = 9 vòng 
- Cách vạch biểu đồ xác định thứ tự trận đấu: 
• Trường hợp số đội tham gia thi đấu là số chẵn: 
Ví dụ: 6 đội tham gia 
Biểu đồ thi đấu như sau: 
 - 92 - 
Giáo trình bóng chuyền 
Cách làm: 
• Xác định số vòng tròn treo công thức D = A - 1 
• Cho các đội bắt thăm chọn số, lấy 1 số cố định và lần lượt đặt các số khác 
ngược chiều với chiều kim đồng hồ cho hết lượt. 
+ Trường hợp số đội là một số lẻ. 
Ví dụ: có đội tham gia thi đấu. 
Biểu đồ thi đấu như sau: 
Cách làm: 
• Xác định số vòng theo công thức D = A 
• Cho số đội bắt thăm chọn số của đội mình và vạch 5 vòng đấu lấy (X) làm số 
cố định và lần lượt đặt các số theo thứ tự ngược chiều kim đồng hồ từ phía 
dưới số cố định (X) như cách lập biểu đồ với số đội tham gia là một số chẵn 
đội nào gặp (X) thì nghỉ vòng đó. 
2.4.2. Thi đấu vòng tròn chia bảng: 
Trường hợp số đội tham gia thi đấu đông nhưng ít thời gian thì dùng hình thức 
là đấu vòng tròn chia bảng. 
Thứ tự tổ chức như sau: 
• Chia đều số đội tham gia vào nhiều bảng. 
• Các đội cùng bắt thăm chọn số của đội mình, rồi lập biểu đồ thi đấu trong 
từng bảng: các đội cùng bảng thi đấu vòng tròn xếp thứ tự trong bảng. 
Các đội đầu các bảng thi đấu vòng tròn với nhau chọn một đội vô địch. 
Chú ý: Khi chia Ban tổ chức cuộc đấu nên dựa vào thành tích của các đội hoặc 
đấu thủ đã đạt được, chọn lấy một số đội khá để chia đều vào các bảng (hạt nhân) 
tránh dồn các đội khá vào cùng một bảng. 
 - 93 - 
Giáo trình bóng chuyền 
Ghi chú: 
• Hàng trên ghi kết quả trận đấu, hàng dưới ghi điểm (thắng 2 điểm, thua 1 
điểm). 
• Nếu tổng số điểm bằng nhau, ta phải tính đến tỷ số giữa tổng số hiệp thắng/ 
hiệp thua của từng đội, nếu vẫn bằng nhau thì tính đến tỷ số giữa tổng số pha 
bóng thắng/ pha bóng thua của từng đội để xếp hạng (trong trường hợp trên 
không cần tính tỷ số giữa tổng số pha bóng thắng/ pha bóng thua). 
 - 94 - 
Giáo trình bóng chuyền 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. KỸ THUẬT BÓNG CHUYỀN - Ủy ban TDTT 
2. HƯỚNG DẪN TẬP LUYỆN BÓNG CHUYỀN- Ủy ban TDTT 
3. LUẬT BÓNG CHUYỀN - Nhà xuất bản TDTT Hà nội - 2007 
4. HUẤN LUYỆN THỂ LỰC CHO VẬN ĐỘNG VIÊN BÓNG CHUYỀN 
– Nhà xuất bản TDTT Hà nội - 1980 
 - 95 -