Giáo dục tài chính cho trẻ em hướng tới phổ cập tài chính quốc gia

11
© Học viện Ngân hàng
ISSN 1859 - 011X 
Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
Số 191- Tháng 4. 2018
Giáo dục tài chính cho trẻ em hướng tới 
phổ cập tài chính quốc gia
 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH- TIỀN TỆ 
Trịnh Thị Phan Lan
Ngày nhận: 28/120/2017 Ngày nhận bản sửa: 24/01/2018 Ngày duyệt đăng: 23/04/2018
Hướng tới Chiến lược quốc gia về phổ cập tài chính toàn diện1, bài 
viết dưới đây thảo luận về tầm quan trọng và lợi ích của việc giáo 
dục tài chính từ sớm cho trẻ; đồng thời nhấn mạnh vai trò đồng hành 
của nhà trường và bố mẹ tại gia đình. Thông qua đó, bài viết cũng 
đưa ra một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam, liên quan đến giáo 
dục tài chính cho trẻ em.
Từ khóa: giáo dục tài chính, hiểu biết tài chính, tài chính toàn diện
1. Đặt vấn đề
háng 10/2013, 
Ngân hàng Thế 
giới (WB) đã 
đưa ra mục tiêu 
toàn cầu về 
quyền tiếp cận và sử dụng các 
dịch vụ tài chính cơ bản của 
người dân, qua đó, người dân 
ở bất cứ nơi đâu đều có quyền 
tiếp cận và sử dụng các dịch 
vụ tài chính mà họ cần để nắm 
bắt các cơ hội và giảm thiểu 
tổn thương. 
Tại Việt Nam, Chiến lược 
quốc gia về phổ cập tài chính 
toàn diện đã được xây dựng. 
Một trong 3 yếu tố trụ cột của 
chiến lược phổ cập tài chính 
quốc gia là giáo dục tài chính 
và bảo vệ người tiêu dùng. 
Mục tiêu của trụ cột này là 
hình thành những người tiêu 
dùng tài chính có khả năng sử 
dụng, đánh giá các sản phẩm, 
dịch vụ tài chính và thiết lập 
một hệ thống luật định để đảm 
bảo người tiêu dùng được đối 
xử công bằng trong giao dịch 
tài chính và có thể tiếp cận 
những thông tin cần thiết về 
sản phẩm/dịch vụ tài chính.
Để đạt được mục tiêu đó, 
ngoài việc cập nhật kiến thức 
tài chính cho bộ phận người 
trưởng thành thì giáo dục tài 
chính cho trẻ em là việc làm 
cần được quan tâm càng sớm 
càng tốt. Trẻ em lớn lên trong 
một thế giới ngày càng phức 
tạp và dù ở đâu thì cuối cùng 
cũng phải chịu trách nhiệm về 
tương lai tài chính khi còn trẻ 
(OECD, 2005). 
2. Lợi ích của việc giáo dục 
tài chính cho trẻ em từ sớm
Thực tế đã chứng minh rằng, 
cần dạy trẻ em hiểu về tài 
chính ngay từ sớm, với những 
lý do sau đây:
- Thế giới ngày càng phát 
1 Trong năm 2017, Bộ Tài chính đã cùng Ngân hàng Nhà nước Việt Nam lựa chọn chủ đề tài chính toàn diện là 
một trong số các chủ đề ưu tiên để thảo luận, hướng tới các hành động chung trong Diễn đàn APEC. Chủ đề này 
nhận được sự ủng hộ của các quốc gia thành viên xuất phát từ ý nghĩa hết sức lớn lao đối với sự phát triển bền 
vững, đặc biệt đối với Việt Nam
 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ 
12 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàngSố 191- Tháng 4. 2018
triển, độ tuổi tiếp cận với các 
dịch vụ tài chính ngày càng 
trẻ. Thực tế ngày càng phổ 
biến là trẻ em có tài khoản tiết 
kiệm hoặc sử dụng điện thoại 
thông minh (có các lựa chọn 
thanh toán) thậm chí trước khi 
chúng bước vào độ tuổi thanh 
thiếu niên. Có tới 96% người 
trẻ ở độ tuổi thanh thiếu niên 
tại nước Anh lo lắng về vấn 
đề tiền bạc, nhưng có tới 52% 
trong số họ mắc nợ ở độ tuổi 
17 (OECD, 2005).
- Một vấn đề mà rất nhiều 
cha mẹ cũng như con cái gặp 
phải đó là: Liệu có nên đầu 
tư cho việc tiếp tục học đại 
học và các bậc học cao hơn? 
Khoảng cách giữa người có 
trình độ đại học và không 
có trình độ đại học tạo ra sự 
khác biệt đáng kể trong thu 
nhập khiến hầu hết những đứa 
trẻ muốn vào đại học. Tuy 
nhiên, chi phí cho việc học 
hành trên giảng đường đại học 
cũng tăng lên, vô hình chung 
tạo áp lực tài chính cho các 
gia đình, thậm chí tạo ra các 
khoản nợ (Smithers, 2010; 
Bradley, 2012; Ratcliffe and 
McKeman, 2013).
- Cuối cùng nhưng không kém 
phần quan trọng, việc đào tạo 
tài chính cá nhân cho người 
lớn tại nơi làm việc hay các 
kênh khác khá hạn chế do bản 
thân họ chưa được trang bị 
các kiến thức tài chính phù 
hợp trước đó. 
Bởi vậy, không bao giờ là quá 
sớm khi dạy con về giá trị của 
đồng tiền hay sự khác nhau 
giữa nhu cầu và ước muốn 
hoặc ý nghĩa của việc tiết 
kiệm tiền. Trẻ em thời hiện 
đại cần phải hiểu biết và trở 
thành một người “thông minh 
về quản lý tài chính”, như N. 
S. Godfrey (2006) lưu ý, khi 
những đứa trẻ bắt đầu nhận 
thức được thế giới của mình, 
chúng nhận thức được tiền 
bạc.
Như đã đề cập ở trên, hiểu 
biết tài chính được coi như 
một kỹ năng cần thiết của 
cuộc sống. Tại Hoa Kỳ, các 
chính sách nhằm nâng cao 
chất lượng của việc ra quyết 
sách tài chính cá nhân thông 
qua giáo dục tài chính kéo dài 
ít nhất đến những năm 50 và 
60 khi các bang bắt đầu cho 
phép đưa các vấn đề về tài 
chính cá nhân, kinh tế và các 
chủ đề giáo dục người tiêu 
dùng khác vào chương trình 
giáo dục K-12 (Bernheim et al 
2001, trích dẫn bởi Alexander 
1979, Hội đồng chung về Giáo 
dục Kinh tế 1989, và Liên 
minh Toàn quốc về Giáo dục 
Người tiêu dùng năm 1990).
Phù hợp với thực tế đó, nhiều 
nghiên cứu khoa học đã cho 
thấy tầm quan trọng và lợi 
ích của giáo dục tài chính 
sớm. Các nghiên cứu được 
tiến hành bởi Viện Nghiên 
cứu Chính sách Công (IPPR) 
ở Hoa Kỳ đã cho thấy rằng, 
trẻ em tham dự các bài học về 
tài chính cá nhân sẽ giàu có 
hơn 30.000 USD so với những 
người bạn học của họ- những 
người không theo học các 
chương trình như vậy- khi họ 
bước vào độ tuổi 40. Nghiên 
cứu của Hiệp hội Bảo hiểm 
giáo viên và niên kim- Viện 
nghiên cứu quỹ hưu trí cao 
đẳng (TIAA- CREF) đã chỉ ra 
rằng, những người ít hiểu biết 
về tài chính tích lũy tài sản tài 
chính ít hơn, vay nhiều hơn, 
trả lệ phí cao hơn, và ít có khả 
năng đầu tư hơn trong suốt 
cuộc đời của họ. Nghiên cứu 
của OECD (2005a) về “Cải 
thiện hiểu biết về Tài chính” 
đã chỉ ra rằng trong thế giới 
toàn cầu hóa hiện đại, nếu 
thiếu vắng giáo dục tài chính, 
lớp trẻ có khả năng rơi vào 
phá sản nhiều hơn. Các nghiên 
cứu cũng cho thấy việc học các 
kiến thức tài chính là suốt đời.
Gần đây, nghiên cứu của 
OECD (2014) được tiến hành 
theo Chương trình PISA dành 
cho trẻ em trong độ tuổi 15 
đã chỉ ra rằng, chỉ có 10% 
trong số 50 trẻ em có thể 
phân tích các sản phẩm tài 
chính phức tạp và giải quyết 
không thường xuyên vấn đề 
tài chính, trong khi 15% có 
thể có những quyết định đơn 
giản về chi tiêu và xử lý hóa 
đơn hàng ngày. Hơn nữa, dạy 
trẻ em về tài chính mang lại 
lợi ích lâu dài cho trẻ (Danes 
and Dunrud, 2008). Những 
thói quen và cách thức tiêu 
tiền hay tiết kiệm lúc còn trẻ 
có thể hỗ trợ tốt cho bất kỳ ai 
khi về già.
3. Giáo dục tài chính cho trẻ 
em như thế nào?
3.1. Khái niệm Giáo dục tài 
chính và hiểu biết tài chính 
a. Khái niệm Giáo dục tài 
chính 
Hiện nay, có khá nhiều khái 
niệm liên quan đến giáo dục 
tài chính. UNICEF (2012) đưa 
ra khái niệm khá đơn giản: 
“Giáo dục tài chính bao gồm 
cả hiểu biết tài chính và năng 
 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ 
13Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 191- Tháng 4. 2018
lực tài chính”. Theo CYFI 
(2016), giáo dục tài chính 
cung cấp kiến thức, kỹ năng 
và sự tự tin, trong đó:
- “Kiến thức” nghĩa là có hiểu 
biết về các vấn đề tài chính cá 
nhân.
- “Kỹ năng” nghĩa là khả năng 
áp dụng những kiến thức tài 
chính để quản lý tài chính cá 
nhân.
- “Tự tin” nghĩa là có thể đưa 
ra quyết định độc lập và chắc 
chắn liên quan đến vấn đề tài 
chính cá nhân.
b. Hiểu biết tài chính
Robb, Babiarz và Woodyard 
(2012) cho rằng, hiểu biết về 
tài chính liên quan đến khả 
năng hiểu thông tin tài chính 
và đưa ra các quyết định hiệu 
quả bằng cách sử dụng các 
thông tin đó, trong khi giáo 
dục tài chính là nhắc lại kiến 
thức tài chính. 
Một định nghĩa phù hợp với 
ý tưởng này được OECD đề 
xuất, trong đó hiểu biết tài 
chính được định nghĩa là tổng 
hợp nhận thức, kiến thức, kỹ 
năng, thái độ và hành vi tài 
chính cần thiết để có thể đưa 
ra các quyết định tài chính 
lành mạnh và cuối cùng đạt 
được lợi ích tài chính (OECD, 
2012).
Do đó, OECD giải quyết vấn 
đề tài chính trong ba khía 
cạnh: Kiến thức tài chính, 
hành vi tài chính và thái độ 
tài chính. Bài viết này dựa 
theo quan điểm sự hiểu biết 
về tài chính của OECD, được 
sử dụng rộng rãi hiện nay 
(Atkinson & Messy, 2012), 
ở đó sự hiểu biết về tài chính 
được định nghĩa là sự kết hợp 
của hành vi tài chính, kiến 
thức về tài chính và thái độ tài 
chính. 
Như vậy, hiểu biết tài chính 
có thể coi là kết quả của giáo 
dục tài chính. Nhờ có giáo 
dục tài chính, con người mới 
hiểu biết tài chính. Thông qua 
hiểu biết tài chính, giáo dục 
tài chính thể hiện vai tṛò quan 
trọng đối với việc thúc đẩy 
phổ cập kiến thức tài chính ở 
mỗi quốc gia.
3.2. Giáo dục tài chính cho 
trẻ em tại nhà trường
Nghiên cứu của William B. 
Walstad và cộng sự (2010) 
đã điều tra tác động của một 
chương trình giáo dục tài 
Bảng 1. Một số khái niệm về hiểu biết tài chính
Khái niệm về hiểu biết tài chính Các khía cạnh của khái niệm Tác giả
Là hiểu biết về tài chính và khả năng áp dụng 
những khái niệm đó và tự tin đưa ra các quyết 
định tài chính.
Kiến thức tài chính và ứng 
dụng kiến thức tài chính. Huston (2010)
Là khả năng sử dụng kiến thức và kỹ năng để đạt 
được kỹ năng quản lý tài chính tốt hơn. Kiến thức tài chính và kỹ năng
Hung, Parker and 
Yoong (2009)
Là khả năng hiểu các thông tin tài chính và sử 
dụng những thông tin tài chính này để ra các 
quyết định hiệu quả.
Hiểu và đưa ra quyết định tài 
chính
Robb, Babiarz and 
Woodyard (2012)
Nó vượt qua ý tưởng ban đầu về giáo dục nơi 
mà ảnh hưởng của kiến thức tài chính tới hành vi 
thông qua thái độ tài chính.
Kiến thức, hành vi, thái độ Norvilitis and MacLean (2010)
Là việc lựa chọn các phương án khác nhau để 
thiết lập các mục tiêu tài chính. Lựa chọn hiệu quả Criddle (2006)
Là việc đưa ra các quyết định tài chính. Quyết định tài chính Remund (2010)
Nguồn lực cụ thể của con người được đo lường 
bằng các vấn đề chính. Kiến thức tài chính 
Robb and Sharpe 
(2009)
Đo bằng một bộ câu hỏi đo các khái niệm tài chính 
cơ bản, như lãi suất, lạm phát và đa dạng hóa rủi 
ro.
Kiến thức tài chính Lusardi and Mitchell (2014)
Bao gồm thông tin về tài chính trong ba khía cạnh: 
kiến thức tài chính, hành vi tài chính và thái độ tài 
chính.
Kiến thức tài chính, hành vi và 
thái độ
Atkinson and Messy 
(2012); OECD 
(2013)
 Nguồn: Robb, C. A., Babiarz, P., & Woodyard, A. (2012)
 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ 
14 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàngSố 191- Tháng 4. 2018
chính đối với kiến thức về tài 
chính cá nhân của học sinh 
trung học. So sánh điểm trước 
và điểm sau của bài kiểm tra 
khi thực hiện chương trình 
“Financing your future” đã 
chứng minh sự cải thiện đáng 
kể về kiến thức tài chính của 
học sinh. Khảo sát cho thấy, 
một chương trình giáo dục tài 
chính được xác định và thực 
hiện tốt có thể ảnh hưởng tích 
cực và đáng kể đến kiến thức 
tài chính của học sinh trung 
học. 
José Manuel Cordero và 
cộng sự (2016) đã thực hiện 
một nghiên cứu để tìm hiểu 
xem, liệu việc triển khai các 
khóa học chuyên sâu về các 
khái niệm tài chính cơ bản 
ở trường học có ảnh hưởng 
đáng kể đến việc các sinh viên 
có thể áp dụng kiến thức và 
kỹ năng vào các tình huống 
tài chính thực tế. Nghiên cứu 
này khai thác tập hợp dữ liệu 
so sánh về các quốc gia tham 
gia đánh giá tài chính PISA 
2012, bao gồm 18 trong số 70 
nước tham gia vào làn sóng 
của PISA. Kết quả cho thấy 
rằng, các khóa học như vậy có 
một ý nghĩa quan trọng và tích 
cực, ảnh hưởng đến thành tích 
học sinh bất kể chiến lược nào 
được áp dụng để dạy học sinh 
các khái niệm tài chính.
Năm 2005, OECD khuyến 
nghị giảng dạy về tài chính 
nên bắt đầu càng sớm càng 
tốt và cần được đưa vào 
giảng dạy tại trường như là 
một phần của khung chương 
trình. Giáo dục tài chính là 
quá trình lâu dài. Việc giáo 
dục tài chính từ sớm giúp cho 
trẻ nắm bắt được kiến thức và 
kỹ năng để chịu trách nhiệm 
về hành vi chi tiêu của mình. 
Điều này vô cùng quan trọng 
khi mà phụ huynh thường 
chưa được trang bị đầy đủ để 
dạy cho con cái của họ về tiền 
bạc. Robert Kiyosaki, tác giả 
của cuốn sách “Cha giàu cha 
nghèo” đã nói: “Một trong 
những lý do khiến người giàu 
giàu hơn, người nghèo trở nên 
nghèo hơn và người trung lưu 
thì mắc kẹt giữa nợ nần là bởi 
môn học giáo dục tài chính 
được cho là cần dạy ở nhà, 
chứ không phải ở trường”.
Giáo dục tài chính ở trường 
học nên là một phần của chiến 
lược tài chính quốc gia. Nên 
có một khuôn khổ học tập 
nhằm đưa ra các mục tiêu, kết 
quả, nội dung, cách tiếp cận, 
nguồn lực và kế hoạch đánh 
giá. Nội dung phải bao gồm 
kiến thức, kỹ năng, thái độ và 
giá trị. Trong phạm vi có thể, 
cần xác định một nguồn tài trợ 
bền vững ngay từ đầu.
Giáo dục tài chính nên là một 
phần cốt lõi của chương trình 
giảng dạy tại trường. Giáo 
viên cần được đào tạo và nhận 
thức được tầm quan trọng của 
việc hiểu biết về tài chính 
và được trang bị các phương 
pháp sư phạm có liên quan. 
Họ cũng cần được hỗ trợ liên 
tục và đào tạo để giảng dạy 
hiểu biết tài chính.
3.3. Giáo dục tài chính cho 
trẻ em tại nhà và ảnh hưởng 
của cha mẹ 
Một số nghiên cứu đã tìm thấy 
bằng chứng về ảnh hưởng 
của cha mẹ đối với kiến 
thức, thái độ và hành vi của 
Bảng 2. Danh sách một số trường phổ thông trung học trên thế giới dạy tài chính cá nhân cho 
trẻ em
Tên môn học Cơ sở đào tạo Website
Personal Finance Cannon Falls High School
https://sites.google.com/a/cf.k12.mn.us/business-education/home/
personal-finance-syllabus
Personal & Financial 
Management
Olathe North 
High School
Business.Personal-Finance-Pollom.pdf
Personal Finance Senior high school 
Personal Finance Wilby High School
personal%20finance%20-%20syllabus-%20d%27agostino.
pdf?id=552054
Personal Finance Westside High School
https://www.education.ne.gov/wp-content/uploads/2017/07/Katie-
Harmon_Omaha-Westside_Personal-Finance-course-syllabus.pdf
 Nguồn: Tác giả tổng hợp
 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ 
15Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 191- Tháng 4. 2018
người trẻ, như Clarke et al. 
(2005), Allen et al. (2007), 
Jorgensen và Savla (2010) và 
Altintas (2011). Bên cạnh đó, 
Jorgensen và Savla (2010) kết 
luận rằng nhiều bậc cha mẹ 
không dạy con mình kiến thức 
tài chính. 
Trên cơ sở một cuộc khảo sát 
được tiến hành ở các sinh viên 
đại học Thổ Nhĩ Kỳ, Altintas 
(2011) đánh giá mức độ hiểu 
biết của sinh viên và tiết lộ 
những đặc điểm chính ảnh 
hưởng đến khả năng hiểu biết 
về tài chính của họ. Kết quả 
cho thấy các sinh viên đại học 
không có kiến thức đầy đủ về 
tài chính cá nhân và quản lý 
tài chính, họ cần cải thiện kiến 
thức về tài chính để bảo vệ tài 
chính của họ ở tầm trung và 
dài hạn. Phù hợp với Allen và 
cộng sự (2007), Jorgensen và 
Savla (2010) cho thấy nhiều 
người trẻ tuổi có kiến thức, 
thái độ và hành vi tài chính 
không đầy đủ. 
Ngoài ra, kết quả cho thấy các 
yếu tố chính ảnh hưởng đến 
sự hiểu biết tài chính cá nhân 
của sinh viên đại học là thứ 
hạng lớp, tuổi, mức thu nhập 
của gia đình, và tiềm năng 
thảo luận của sinh viên với 
cha mẹ về các chủ đề tài chính 
(Altintas, 2011).
Giáo dục tài chính cho trẻ 
là vấn đề còn mới mẻ nhưng 
có tầm quan trọng đối với sự 
phát triển toàn diện, cũng như 
quyết định mức độ thành công 
của trẻ trong tương lai. Theo 
kết quả cuộc khảo sát “Am 
hiểu tài chính” do Master 
Card tổ chức thường niên 
tại 16 nước và vùng lãnh thổ 
thuộc khu vực châu Á- Thái 
Bình Dương, người trẻ Việt 
dù hoạch định khá tốt ở mức 
73 điểm, nhưng hạn chế về kỹ 
năng quản lý tiền cơ bản (52 
điểm) và yếu nhất về kỹ năng 
đầu tư tài chính (51 điểm). 
Kết quả, Việt Nam đứng thứ 
14, gần như là cuối cùng trong 
bảng xếp hạng1.
Cha mẹ dạy con về tài chính 
như thế nào?
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra 
rằng, trẻ em học về tiền bạc 
đa phần từ cha mẹ của chúng, 
thông qua nhiều cách: Quan 
sát, trò chuyện và trải nghiệm.
Quan sát: Trẻ có xu hướng 
quan sát cách sử dụng tiền 
của cha mẹ và người lớn xung 
quanh. Liệu cha mẹ có thuộc 
tuýp người tiêu hết tiền khi 
chưa tới kỳ lương hay không? 
Hay sẽ tiết kiệm từng đồng? 
Điều này sẽ có tác động lớn 
đến trẻ. Trong trường hợp 1, 
rất khó để dạy trẻ rằng tiền là 
có giới hạn, hay đơn giản là 
tiết kiệm. Trong trường hợp 2, 
trẻ sẽ có xu hướng coi tiền là 
trung tâm, trong khi đó, tiền 
chỉ là công cụ và trẻ sẽ rất khó 
khăn khi chi tiêu cho nhu cầu 
của bản thân.
Trò chuyện: Cha mẹ nên thảo 
luận với trẻ về tình trạng tài 
chính của gia đình mình, mức 
độ thảo luận tới đâu nên phù 
hợp với độ tuổi của trẻ. Thậm 
chí, cha mẹ nên khuyến khích 
con đưa ra những ý kiến của 
mình liên quan đến vấn đề 
tài chính của gia đình. Chẳng 
hạn, thảo luận về chi phí cho 
một chuyến đi; hay trò chuyện 
với con tại sao nhà mình 
1 https://kinhdoanh.vnexpress.net/
tin-tuc/ebank/thanh-toan-dien-tu/
ky-nang-quan-ly-tai-chinh-cho-
gioi-tre-3490544.html
không đổi TV mà mua thêm 
xe đạp. Một khi con cái hiểu 
thực trạng tài chính của nhà 
mình, chúng sẽ biết kiềm chế 
bản thân trước những đòi hỏi 
mà chúng biết là không thể.
Trải nghiệm: Hãy cho trẻ tiêu 
tiền, đó là trải nghiệm thực 
sự của trẻ. Qua đó, trẻ học 
hỏi được nhiều thứ, cách giao 
tiếp, giá cả hàng hóa, khi nào 
nên mặc cả, trẻ hiểu biết về 
các mặt hàng trên thị trường 
và quan trọng hơn, nhận thức 
rõ ràng về thu nhập với chi 
phí bỏ ra của gia đình mình. 
Hãy bắt đầu từ cách đơn giản 
là cho trẻ cùng đi siêu thị/chợ; 
cho trẻ tự mua quà sinh nhật 
cho người thân, đồ dùng cho 
học tập
4. Bài học kinh nghiệm cho 
Việt Nam
Một là, công nhận vai trò 
và quyền lợi trẻ em cũng là 
người tiêu dùng sử dụng các 
sản phẩm và dịch vụ tài chính 
như người tiêu dùng trưởng 
thành. 
Trụ cột thứ 3 trong chiến lược 
tài chính toàn diện là “Những 
người tiêu dùng hiểu biết tài 
chính và được bảo vệ đầy đủ 
bằng hệ thống pháp luật”. 
Mặc dù đã có các động thái 
tích cực từ phía Ngân hàng 
Nhà nước Việt Nam (NHNN) 
và một số ngân hàng thương 
mại như chấp nhận cho trẻ 
mở sổ tiết kiệm hay sở hữu 
thẻ ATM, nhưng khái niệm 
“người tiêu dùng” được nhắc 
đến ở đây lại chưa làm rõ vai 
trò và quyền lợi của trẻ em 
nói chung và trẻ vị thành niên 
nói riêng với vai trò là người 
 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ 
16 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàngSố 191- Tháng 4. 2018
tiêu dùng; cũng như chưa làm 
rõ các lợi ích mà xã hội có 
được khi có một người tiêu 
dùng trưởng thành hiểu biết 
tài chính nhờ các chương trình 
giáo dục tài chính từ sớm.
Hai là, tăng cường vai trò của 
nhà trường trong việc đào tạo 
kiến thức tài chính cho trẻ em. 
Theo thống kê từ các nghiên 
cứu trước, các quốc gia phát 
triển đều đưa chương trình 
tài chính cá nhân vào trường 
học cho trẻ em. Tại Việt Nam, 
trong một số năm gần đây và 
đặc biệt là sau khi NHNN đưa 
ra Chiến lược tài chính toàn 
diện, xã hội đã có những quan 
tâm bước đầu đến giáo dục tài 
chính. Tuy nhiên, các chương 
trình mới đang được thực 
hiện ở tầm vĩ mô và dành cho 
người trưởng thành. Chương 
trình tài chính dành cho trẻ 
em hiện nay mới có duy nhất 
một chương trình mang tên 
“Những đứa trẻ thông thái” 
do Vụ Truyền thông NHNN 
và Trung tâm tin tức VTV24 
phối hợp thực hiện2. Đã có 
các khóa học cho trẻ em được 
triển khai nhưng hầu hết là 
các khóa tự phát, đào tạo ngắn 
hạn của một số trung tâm giáo 
dục. Một số ít trường quốc tế 
có đưa nội dung giáo dục tài 
chính vào giảng dạy như là 
một chương trình ngoại khóa 
song chưa thể hiện tính dài 
hơi của chương trình.
Trong bối cảnh đó, để tăng 
cường hiểu biết tài chính cho 
trẻ em, nhà trường đóng vai 
trò quan trọng. Cần có một 
2 https://baomoi.com/ra-mat-
c h u o n g - t r i n h - g i a o - d u c - t a i -
c h i n h - c h o - t r e - t r e n - t r u y e n -
hinh/c/23349066.epi
khung chương trình thống 
nhất từ mầm non, tiểu học, 
trung học cơ sở tới trung học 
phổ thông, với các kiến thức 
tài chính căn bản nhưng hiện 
đại đồng thời phù hợp với văn 
hóa người Việt nam. 
Ba là, tăng cường các hoạt 
động truyền thông để cha mẹ 
thấy rõ lợi ích của việc giáo 
dục trẻ em về tài chính từ 
sớm, đồng thời bắt tay đồng 
hành trong việc giáo dục tài 
chính cho con. Tâm lý chung 
của đa số cha mẹ Việt Nam 
là cho con tiếp xúc với tiền 
sớm dễ hư. Mặc dù quan điểm 
này đã dần thay đổi nhưng 
việc giáo dục tài chính cho trẻ 
chưa được quan tâm đầy đủ 
và đúng với tầm quan trọng 
của nó. Hơn nữa, nhà trường 
(nếu có) chỉ là nơi cung cấp 
kiến thức, còn cha mẹ mới 
có thể tạo điều kiện cho con 
thực hành những điều đã học 
thông qua việc trao cho con 
quyền tự chủ tài chính theo độ 
tuổi cũng như phân công trách 
nhiệm rõ ràng. Truyền thông 
qua truyền hình, tờ rơi, qua 
việc đưa chương trình giáo 
dục tài chính vào nhà trường 
sẽ giúp các bậc phụ huynh 
có góc nhìn đúng đắn về việc 
giáo dục tài chính cho con.
Mặt khác, thông qua hướng 
dẫn cho con, bản thân cha mẹ 
cũng trau dồi kiến thức và 
hiểu biết cho chính bản thân 
mình. Một xã hội có hiểu biết 
về tài chính mới là đích đến 
của chương trình tài chính 
quốc gia toàn diện.
5. Kết luận
Tăng cường giáo dục tài 
chính và hiểu biết tài chính là 
một trong các giải pháp đẩy 
mạnh Chiến lược Quốc gia 
về tài chính toàn diện. Mặc 
dù không tạo ra các con số 
ấn tượng về tăng số thẻ phát 
hành, số lượng người mở tài 
khoản hay chuyển tiền, tăng 
cường giáo dục tài chính và 
hiểu biết tài chính cho trẻ em 
là một trong những biện pháp 
căn bản và gốc rễ giúp cho 
hiểu biết tài chính nói chung 
của cộng đồng tăng lên. Các 
nhà làm chính sách thường 
nhấn mạnh vào vai trò của 
đồng bộ chính sách và pháp 
luật liên quan, điều này đúng, 
nhưng chỉ khi nào người dân 
được nâng cao trình độ và 
có hiểu biết tương xứng về 
vấn đề đó. Nếu không, tất cả 
sẽ chỉ là kích cầu một chiều, 
còn người dân chưa thật sự 
phát sinh nhu cầu sử dụng các 
dịch vụ/sản phẩm tài chính 
đó. Việc giáo dục tài chính là 
quan trọng, cả ở vai trò nhà 
trường và gia đình. Nếu có 
các biện pháp thúc đẩy giáo 
dục tài chính phù hợp, cả xã 
hội sẽ hưởng lợi vì không chỉ 
người trưởng thành mà các 
em nhỏ cũng được học hỏi 
các kiến thức tài chính và có 
thể làm chủ các quyết định tài 
chính thông qua sự hỗ trợ đắc 
lực của các dịch vụ/sản phẩm 
tài chính do ngân hàng và các 
tổ chức tài chính cung cấp. ■
 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ 
17Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 191- Tháng 4. 2018
Tài liệu tham khảo
1. OECD (2005). Improving Financial Literacy: Analysis of Issues and Policies. OECD Publications.
2. OECD (2012), Financial education in school. OECD Publications. Truy cập tại: https://www.moneysmart.gov.au/
media/560517/finedschool_web.pdf
3. OECD( 2005a) Improving Financial Literacy. OECD Publications.
4. Justine S. Hastings, Brigitte C. Madrian, and William L. Skimmyhorn (2013), Finanial literacy, financial education and 
economics outcomes. Truy cập tại: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3753821
5. Nikola Fabris *, Radoica Luburić (2016), Finacial Education of Children and Youth, Journal of Central Banking Theory and 
Practice.
6. UNICEF (2012), Child Social and financial Education. Truy cập tại: https://www.unicef.org/publications/files/CSFE_
module_low_res_FINAL.pdf
7. Child and Youth Finance International (CYFI) (2016). Training Course on: Fostering National Financial Education 
Strategies. Podgorica: CYFI and GIZ.
8. Robb, C. A., Babiarz, P., & Woodyard, A. (2012). The demand for financial professionals’ advice: the role of financial 
knowledge, satisfaction, and confidence. Financial Services Review 21(4), 291-305.
9. Walstad, William B., and Ken Rebeck. 2005a. Financial Fitness for Life: High School Test Examiner’s Manual (grades 
9–12). New York: Council for Economic Education.
10. Walstad, William B., Ken Rebeck, Richard A. Macdonald (2010), The Effects of Financial Education on the Financial 
Knowledge of High School Students, The journal of consumer affairs 
11. José Manuel Cordero, María Gil, Francisco Pedraja (2016). Truy cập tại: https://editorialexpress.com/cgi-bin/conference/
download.cgi?db_name=EEP2016&paper_id=28
12. Clarke, M. D., Heaton, M. B., Israelsen, C. L., & Eggett, D. L. (2005). The acquisition of family financial roles and 
responsibilities. Family and Consumer Sciences Research Journal
13. Allen, M. W., Edwards, R., Hayhoe, C. R., & Leach, L. (2007). Imagined interaction, attitudes towards money and credit, and 
family coalitions. Journal of Family and Economic Issues
14. Jorgensen, B. L., & Savla, J. (2010). Financial literacy of young adults: The importance of parental socialization. Family 
Relations
15. Altintas, K. M. (2011). The dynamics of financial literacy within the framework of personal finance: An analysis among 
Turkish university students. African Journal of Business Management
16. Allen, M. W., Edwards, R., Hayhoe, C. R., & Leach, L. (2007). Imagined interaction, attitudes towards money and credit, and 
family coalitions. Journal of Family and Economic Issues.
17. OECD (2012).The importance of financial education for youth Truy cập tại: 
Management/oecd/finance-and-investment/financial-education-for-youth/the-importance-of-financial-education-for-
youth_9789264174825-3-en#page1.
Thông tin tác giả
Trịnh Thị Phan Lan, Tiến sĩ
Đại học Kinh tế- Đại học Quốc gia Hà Nội
Email: lanttp@vnu.edu.vn
Summary
Financial education for childrend in the context of developing the vietnam financial inclusion strategy
Towards The National Financial Inclusion Strategy, the article discusses the importance and benefits of early 
childhood financial education. It also emphasizes the role of school and parents in educating finance knowlege for 
childrend. Through this, the article also provides some experienced lessons which related to financial education 
for children.
Keywords: financial education, financial literacy, finance inclusion. 
Lan Thi Phan Trinh, PhD.
University of Economics - Vietnam National University