Giải pháp nâng cao chất lượng áp dụng các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong bộ luật hình sự

12
GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ÁP DỤNG CÁC TÌNH TIẾT...
Khoa học kiểm sát Số 01 - 2019
các tình tiết tăng nặng TnHS là một trong những căn cứ quan trọng khi quyết định hình phạt của Tòa án 
trong giải quyết vụ án hình sự, được quy 
định tại Điều 52 BLHS năm 2015, sửa đổi, bổ 
sung năm 2017. Theo đó, các tình tiết tăng 
nặng TnHS gồm: a) Phạm tội có tổ chức; b) 
Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp; c) Lợi 
dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội; d) 
Phạm tội có tính chất côn đồ; đ) Phạm tội 
vì động cơ đê hèn; e) cố tình thực hiện tội 
phạm đến cùng; g) Phạm tội 02 lần trở lên; 
h) Tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm; i) 
Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ 
có thai, người đủ 70 tuổi trở lên; k) Phạm tội 
đối với người ở trong tình trạng không thể 
tự vệ được, người khuyết tật nặng hoặc khu-
yết tật đặc biệt nặng, người bị hạn chế khả 
năng nhận thức hoặc người lệ thuộc mình 
về mặt vật chất, tinh thần, công tác hoặc các 
mặt khác; l) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tra-
nh, tình trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh 
hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã 
hội để phạm tội; m) Dùng thủ đoạn tinh vi, 
xảo quyệt, tàn ác để phạm tội; n) Dùng thủ 
đoạn, phương tiện có khả năng gây nguy 
hại cho nhiều người để phạm tội; o) Xúi giục 
người dưới 18 tuổi phạm tội; p) có hành 
động xảo quyệt hoặc hung hãn nhằm trốn 
tránh hoặc che giấu tội phạm.
ngoài ra, Điều 52 BLHS còn quy định, 
chỉ các tình tiết nêu trên mới là tình tiết tăng 
nặng TnHS, không được coi các tình tiết 
khác là tình tiết tăng nặng để vận dụng áp 
dụng khi xét xử. Đồng thời, các tình tiết đã 
được BLHS quy định là dấu hiệu định tội 
hoặc định khung hình phạt thì không được 
coi là tình tiết tăng nặng TnHS.
Trong thực tiễn xét xử, Tòa án về cơ bản 
đã áp dụng chính xác các tình tiết tăng nặng, 
giảm nhẹ TnHS, đảm bảo xét xử đúng 
người, đúng tội, đúng pháp luật. Tuy nhiên, 
bên cạnh những mặt đạt được, thực tiễn xét 
GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ÁP DỤNG CÁC TÌNH TIẾT 
TĂNG NẶNG TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ
MAI Đắc BIên* - PHAn THị THU lê**
* Tiến sĩ, Trưởng khoa PLHS&KSHS, Trường Đại 
học Kiểm sát Hà Nội
** Thạc sĩ, Khoa PLHS&KSHS, Trường Đại học 
Kiểm sát Hà Nội
 Các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự (TNHS) là một trong những căn 
cứ quan trọng khi quyết định hình phạt của Tòa án trong giải quyết vụ án hình 
sự, được quy định tại Điều 52 Bộ luật hình sự (BLHS) năm 2015, sửa đổi, bổ sung 
năm 2017. Qua nghiên cứu lý luận cũng như thực tiễn xét xử trong những năm qua, 
chúng tôi đề xuất một số giải pháp hoàn thiện và nâng cao chất lượng áp dụng các 
tình tiết tăng nặng TNHS nhằm đảm bảo cho việc áp dụng pháp luật nói chung, 
áp dụng các tình tiết tăng nặng nói riêng đạt hiệu quả.
Từ khóa: Giải pháp, tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự.
Factors aggravating criminal liability is one of vital bases for the court 
decidespenalties in handling criminal cases prescribed in Article 52, the Penal 
code in 2015 (amended and supplemented in 2017). By studying both theoretical and 
pratical matters in judging over the years, the authors propose some solutions 
to perfect and improve the efficiency of applying factors aggravating criminal 
liability so as to ensure the application of legal regulations in general and these 
factors in particular more effectively.
Keywords: Solutions, factors aggravating criminal liability.
13Khoa học kiểm sátSố 01 - 2019
Mai Đắc Biên - Phan Thị Thu Lê
xử còn đang tồn tại một số sai sót, hạn chế 
trong quá trình áp dụng như: áp dụng các 
tình tiết tăng nặng TnHS không đúng; đánh 
giá không chính xác mức độ ảnh hưởng của 
các tình tiết tăng nặng; xử lý chưa đúng mối 
quan hệ giữa các tình tiết giảm nhẹ và tăng 
nặng TnHS trong một vụ án hình sự... Do 
vậy, việc nghiên cứu, đề xuất các giải pháp 
nâng cao chất lượng áp dụng các tình tiết 
tăng nặng TnHS là việc làm cần thiết, giúp 
cho công tác thực hành quyền công tố của 
Viện kiểm sát nhân dân cũng như công tác 
xét xử của Tòa án đạt hiệu quả cao. 
Qua nghiên cứu những quy định của 
Điều 52 BLHS, quy định trong một số BLHS 
của các nước trên thế giới, thực tiễn xét xử 
trong những năm qua, chúng tôi đề xuất 
một số giải pháp nâng cao chất lượng áp 
dụng các tình tiết tăng nặng TnHS sau đây:
1. Hoàn thiện các tình tiết tăng nặng trách 
nhiệm hình sự trong Bộ luật hình sự 
Một là, cần đưa ra khái niệm chung thống 
nhất về “các tình tiết tăng nặng TnHS” để 
làm cơ sở pháp lý giúp cho người tiến hành 
tố tụng phân biệt cũng như áp dụng chính 
xác, thống nhất trong thực tiễn giải quyết vụ 
án hình sự. 
Hai là, cần đổi tên gọi từ “các tình tiết 
tăng nặng TnHS” thành “các tình tiết tăng 
nặng hình phạt”. Bởi lẽ: 1/ Đổi tên gọi để 
phù hợp với bản chất, ý nghĩa của các tình 
tiết này là chỉ tăng nặng hình phạt trong 
phạm vi một khung hình phạt; 2/ Đây là các 
căn cứ được nhà làm luật quy định trong 
chương Viii BLHS về quyết định hình phạt. 
các căn cứ này chỉ được dùng làm căn cứ 
để quyết định hình phạt. ngoài hình phạt, 
nếu các chế định khác của luật hình sự được 
áp dụng mà cần có điều kiện tăng nặng thì 
người làm luật sẽ viện dẫn các điều luật quy 
định về các tình tiết này; 3/ Điều này cũng 
được rút ra từ kinh nghiệm lập pháp của 
một số nước, nhất là trong BLHS Liên bang 
nga, các tình tiết này cũng được gọi là “các 
tình tiết tăng nặng hình phạt”. 
Ba là, nên bổ sung nguyên tắc áp dụng 
tình tiết tăng nặng TnHS tại khoản 2 Điều 52 
BLHS Việt nam năm 2015 với nội dung: “Một 
tình tiết tăng nặng TnHS chỉ được áp dụng 
một lần trong một trường hợp phạm tội”.
Quy định như vậy sẽ giúp loại trừ việc 
áp dụng hai lần đối với một tình tiết trong 
cùng một tội phạm, làm xấu đi tình trạng 
của người phạm tội và trái với nguyên tắc 
pháp chế, nhân đạo và công bằng của pháp 
luật hình sự. Quy định này cũng sẽ giúp cho 
người áp dụng pháp luật phát huy bản lĩnh 
nghề nghiệp, cân nhắc trong từng trường 
hợp cụ thể khi quyết định hình phạt để có 
hình phạt tương xứng. Điều này vừa có giá 
trị về mặt lý luận, vừa bảo đảm tính logic lại 
vừa có ý nghĩa thực tiễn quan trọng.
 Bốn là, cần sửa đổi quy định về điểm b, 
điểm h, điểm g khoản 1 Điều 52 BLHS theo 
hướng loại bỏ tình tiết “Phạm tội có tính 
chất chuyên nghiệp (điểm b khoản 2 Điều 
52 BLHS) để các tình tiết tăng nặng này tuy 
có tên gọi có khác nhau nhưng cùng nội 
dung, tránh trường hợp trùng lắp trong áp 
dụng, gây bất lợi cho người phạm tội, trái 
với nguyên tắc nhân đạo của pháp luật hình 
sự. cụ thể là: phạm tội có tính chất chuyên 
nghiệp (điểm b khoản 2 Điều 52 BLHS); phạm 
tội hai lần trở lên (điểm g khoản 1 Điều 52 
BLHS); tái phạm, tái phạm nguy hiểm (điểm 
h khoản 1 Điều 52 BLHS). Bởi vì, các trường 
hợp quy định tại điểm g, điểm h khoản 1 Điều 
52 BLHS đã bao gồm nội dung điểm b khoản 
1 Điều 52 BLHS nên không thể cùng lúc áp 
dụng cả hai tình tiết tăng nặng này. Việc loại bỏ 
tình tiết nêu trên, theo chúng tôi, loại trừ được 
việc trùng lắp trong áp dụng các tình tiết tăng 
nặng TnHS. Thực tiễn cũng cho thấy tình tiết 
“Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp” chủ 
yếu được áp dụng như là tình tiết định khung 
hình phạt, hầu như không được áp dụng với 
tư cách là tình tiết tăng nặng TnHS. 
Năm là, cần rà soát chế tài phần các tội 
phạm để bổ sung hoặc loại bỏ một số tình 
tiết tăng nặng định khung không đến mức 
làm thay đổi về chất của tội phạm. Ví dụ, 
14
GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ÁP DỤNG CÁC TÌNH TIẾT...
Khoa học kiểm sát Số 01 - 2019
nên chăng bỏ tình tiết định khung “phạm 
tội 02 lần trở lên” đối với một số tội phạm 
như điểm c khoản 2 Điều 353 BLHS về “Tội 
tham ô tài sản”; điểm đ khoản 2 Điều 354 
BLHS về “Tội nhận hối lộ”; điểm đ khoản 2 
Điều 364 BLHS về “Tội đưa hối lộ”. Bởi vì, 
người tham ô, nhận hối lộ, đưa hối lộ hai lần 
trở lên với số lượng nhỏ không phải lúc nào 
cũng nguy hiểm hơn, làm thay đổi về chất 
so với người thực hiện các hành vi đó một 
lần nhưng số lượng lớn hơn. 
Sáu là, sửa đổi quy định về tình tiết “Xúi 
giục người dưới 18 tuổi phạm tội”. Theo khoản 
2 Điều 12 của BLHS thì người từ đủ 14 tuổi 
nhưng chưa đủ 16 tuổi chỉ phải chịu trách 
nhiệm hình sự trong giới hạn 29 tội danh. 
Với quy định này, có thể hiểu người chưa 
đủ 16 tuổi có thực hiện hành vi nguy hiểm 
cho xã hội mà BLHS quy định là tội phạm 
nhưng không thuộc 29 tội danh này thì hành 
vi của họ không cấu thành tội phạm. Trong 
khi đó, quy định tại điểm o khoản 1 Điều 
52 BLHS có thể được hiểu là người xúi giục 
người đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện 
29 tội danh quy định tại khoản 2 Điều 12 của 
BLHS thì mới phải chịu tình tiết tăng nặng 
này; còn hành vi xúi giục người từ đủ 14 đến 
dưới 16 tuổi đối với các tội phạm khác hoặc 
xúi giục trẻ em dưới 14 tuổi thực hiện bất kỳ 
hành vi nguy hiểm cho xã hội nào thì cũng 
không phải chịu tình tiết tăng nặng này. 
như vậy, chỉ cần người nào đã phạm 
tội mà còn có hành vi xúi giục người dưới 
18 tuổi thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã 
hội (tức là tham gia vào tội họ đã phạm), 
chứ không cần người bị xúi giục phải chịu 
TnHS về tội đã thực hiện thì người xúi giục 
bị áp dụng tình tiết tăng nặng này.
Quy định tại điểm o khoản 1 Điều 52 BLHS 
cũng thiếu thống nhất về cách thể hiện của 
Điều 325 BLHS về “Tội dụ dỗ, ép buộc hoặc 
chứa chấp người dưới 18 tuổi phạm pháp”. 
Vì vậy, theo chúng tôi, cần sửa điểm o khoản 
1 Điều 52 BLHS thành “xúi giục người dưới 18 
tuổi vi phạm pháp luật nghiêm trọng”. Đồng thời, 
Điều 325 BLHS cũng nên được sửa đổi thành 
“Tội dụ dỗ, ép buộc hoặc chứa chấp người dưới 18 
tuổi vi phạm pháp luật nghiêm trọng”.
ngoài ra, tình tiết này vẫn đang có nhiều 
ý kiến trái chiều trong nhận thức cũng như 
thực tiễn áp dụng về việc tình tiết tăng nặng 
TnHS này áp dụng cho tất cả người phạm 
tội hay chỉ áp dụng đối với người phạm tội 
từ đủ 18 tuổi trở lên.
có ý kiến cho rằng, người có hành vi 
xúi giục người chưa đủ 18 tuổi phạm tội bao 
gồm cả người đã đủ 18 tuổi và người chưa 
đủ 18 tuổi bởi trong BLHS không có một 
quy định nào nói về vấn đề loại trừ trách 
nhiệm của người chưa đủ 18 tuổi khi “xúi 
giục người dưới 18 tuổi phạm tội”. nhưng 
cũng có những ý kiến khác cho rằng, chỉ có 
thể áp dụng tình tiết tăng nặng này đối với 
người đã đủ 18 tuổi phạm tội. 
chúng tôi đồng tình với quan điểm thứ 
hai, vì nó phù hợp với bản chất cũng như 
mục đích quy định tình tiết tăng nặng này. 
ngoài việc xử lý vai trò trong vụ án đồng 
phạm, người đủ 18 tuổi mà dụ dỗ, ép buộc 
người dưới 18 tuổi phạm tội làm cho mức độ 
nguy hiểm của người này nặng hơn; đồng 
thời nhằm bảo vệ người dưới 18 tuổi, tránh bị 
dụ dỗ, ép buộc tham gia thực hiện tội phạm 
nên phải tăng nặng hình phạt đối với người 
đó. còn nếu như tình tiết này được áp dụng 
đối với người dưới 18 tuổi thì ý nghĩa pháp lý 
cũng như xã hội sẽ không được cao.
Từ những phân tích, đánh giá trên, theo 
chúng tôi, cần sửa đổi, bổ sung cụ thể về các 
tình tiết tăng nặng TnHS như sau:
“Điều 50. căn cứ quyết định hình phạt
1. Khi quyết định hình phạt, Toà án căn 
cứ vào... các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng 
hình phạt...
Điều 52. các tình tiết tăng nặng hình phạt
1. chỉ các tình tiết sau đây mới là tình 
tiết tăng nặng hình phạt:
a) Phạm tội có tổ chức;
b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để 
phạm tội;
c) Phạm tội có tính chất côn đồ;
d) Phạm tội vì động cơ đê hèn;
15Khoa học kiểm sátSố 01 - 2019
Mai Đắc Biên - Phan Thị Thu Lê
đ) cố tình thực hiện tội phạm đến cùng;
e) Phạm tội 02 lần trở lên;
g) Tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm;
h) Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, 
phụ nữ có thai, người đủ 70 tuổi trở lên;
i) Phạm tội đối với người ở trong tình 
trạng không thể tự vệ được, người khuyết 
tật nặng hoặc đặc biệt nặng, người bị hạn 
chế khả năng nhận thức hoặc người lệ thuộc 
mình về mặt vật chất, tinh thần, công tác 
hoặc các mặt khác;
k) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình 
trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh hoặc 
những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để 
phạm tội;
l) Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt, tàn 
ác để phạm tội;
m) Dùng thủ đoạn, phương tiện có 
khả năng gây nguy hại cho nhiều người để 
phạm tội;
n) Người từ đủ 18 tuổi trở lên xúi giục 
người dưới 18 tuổi phạm tội;
o) có hành động xảo quyệt hoặc hung 
hãn nhằm trốn tránh hoặc che giấu tội phạm.
2. Mỗi tình tiết tăng nặng hình phạt chỉ 
được cân nhắc, áp dụng một lần đối với một 
trường hợp phạm tội.
3. các tình tiết đã được Bộ luật này quy 
định là dấu hiệu định tội hoặc định khung thì 
không được coi là tình tiết tăng nặng hình phạt.
2. Tăng cường giải thích, hướng dẫn, tổng 
kết thực tiễn, ban hành án lệ về áp dụng các tình 
tiết tăng nặng TNHS.
 cùng với việc hoàn thiện các quy định 
của BLHS về tình tiết tăng nặng TnHS, cơ 
quan có thẩm quyền cần ban hành các văn 
bản hướng dẫn áp dụng các tình tiết tăng 
nặng TnHS, đảm bảo cho việc áp dụng 
đúng đắn, thống nhất. cụ thể là:
- cần hướng dẫn cụ thể đối với các tình 
tiết tăng nặng TnHS hiện nay còn gây ra 
nhiều cách hiểu khác nhau, nhất là các tình 
tiết định tính như: phạm tội có tính chất côn 
đồ (điểm d khoản 1 Điều 52 BLHS), phạm 
tội vì động cơ đê hèn (điểm đ khoản 1 Điều 
52 BLHS), dùng thủ đoạn tinh vi xảo quyệt 
hoặc tàn ác để phạm tội (điểm m khoản 1 
Điều 52 BLHS), có hành động xảo quyệt hoặc 
hung hãn nhằm trốn tránh hoặc che dấu tội 
phạm (điểm p khoản 1 Điều 52 BLHS)... 
Ví dụ: Tình tiết tăng nặng TnHS tại điểm 
đ “Phạm tội vì động cơ đê hèn” tại khoản 1 
Điều 52 BLHS. chúng tôi thấy chưa có một 
văn bản pháp lý nào giải thích và hướng dẫn 
áp dụng với tư cách là một tình tiết tăng nặng 
TnHS mà chỉ thấy có những hướng dẫn áp 
dụng tình tiết này ở những cấu thành tội 
phạm cụ thể với vai trò là tình tiết tăng nặng 
định khung. Điều này gây khó khăn cho việc 
áp dụng tình tiết “phạm tội vì động cơ đê hèn” 
với vai trò là một tình tiết tăng nặng TnHS.
- cần hướng dẫn áp dụng quy định về 
các tình tiết tăng nặng trong một số trường 
hợp để đảm bảo không áp dụng vừa là tình 
tiết định khung, vừa là tình tiết tăng nặng 
TnHS đối với người phạm tội. Đó là những 
trường hợp mà cộng dồn hậu quả sẽ dẫn đến 
chuyển sang khung hình phạt nặng hơn như 
các tội chiếm đoạt tài sản Trong trường 
hợp này chỉ áp dụng tình tiết định khung 
về định lượng mà không áp dụng tình tiết 
tăng nặng TnHS “phạm tội từ 2 lần”. Ví 
dụ, a trộm cắp hai lần, lần 1 trộm 25 triệu 
đồng, lần 2 trộm 30 triệu đồng. Tổng số tài 
sản trộm cắp là 55 triệu đồng. Hành vi của 
a cấu thành tội trộm cắp tài sản theo điểm c 
khoản 2 Điều 173 BLHS. Trong trường hợp 
này không thể áp dụng thêm tình tiết tăng 
nặng “phạm tội hai lần”; vì nếu áp dụng thì 
sẽ vi phạm khoản 2 Điều 52 BLHS. 
- cùng với việc hướng dẫn áp dụng 
thống nhất các quy định pháp luật được ban 
hành, Toà án nhân dân tối cao cần tổ chức 
tổng kết chuyên đề, ban hành án lệ về áp 
dụng các tình tiết tăng nặng TnHS; đặc biệt 
là áp dụng các tình tiết còn nhận thức khác 
nhau, thiếu thống nhất như phạm tội có tính 
chất côn đồ; phạm tội vì động cơ đê hèn; 
dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt....
- Toà án nhân dân tối cao cũng cần có 
biện pháp xử lý các trường hợp diễn đạt 
16
GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ÁP DỤNG CÁC TÌNH TIẾT...
Khoa học kiểm sát Số 01 - 2019
khác nhau trong BLHS, nhưng thực chất nội 
dung trùng nhau (nhiều lần dẫn đến hậu 
quả định khung; có tính chất chuyên nghiệp 
với nhiều lần; tái phạm, tái phạm nguy hiểm 
với phạm tội có tính chất chuyên nghiệp...).
- Hướng dẫn về đường lối xử lý đối với 
những vụ án có những tình tiết trùng lặp, 
với những vụ án có đan xen tình tiết tăng 
nặng và giảm nhẹ TnHS một cách dễ hiểu 
và khoa học nhất, tránh cho những người 
áp dụng có những nhận thức khác nhau, 
thiếu sự công bằng trong xét xử. Đặc biệt, 
theo chúng tôi, cần hướng dẫn không áp 
dụng (trực tiếp hay gián tiếp, đối trừ) tình 
tiết tăng nặng TnHS trong áp dụng các chế 
định nhân đạo của BLHS như quyết định 
hình phạt dưới mức thấp nhất của khung 
hình phạt được áp dụng (Điều 54 BLHS), án 
treo (Điều 65 BLHS)...
Việc giải thích, hướng dẫn luật kịp thời 
và đầy đủ sẽ tháo gỡ được những vướng mắc 
trong quá trình áp dụng pháp luật, ngược 
lại, sẽ có tác động tiêu cực đến hiệu quả áp 
dụng chế định này, dẫn đến tình trạng áp 
dụng tuỳ tiện, không bảo đảm cho việc áp 
dụng thống nhất, vì thế mà có thể bị áp dụng 
sai lệch với bản chất pháp lý của chúng.
3. Nâng cao trình độ, năng lực, bản lĩnh nghề 
nghiệp của chủ thể áp dụng pháp luật hình sự 
nâng cao trình độ, năng lực, bản lĩnh 
nghề nghiệp của Kiểm sát viên, Thẩm 
phán, Hội thẩm có ý nghĩa quan trọng 
trong việc nâng cao chất lượng áp dụng 
các tình tiết tăng nặng TnHS. Viện kiểm 
sát nhân dân các cấp, Tòa án nhân dân các 
cấp cần chú trọng công tác đào tạo, bồi 
dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, lý luận 
chính trị, tinh thần, trách nhiệm, ý thức 
phục vụ nhân dân, bản lĩnh nghề nghiệp, 
phẩm chất đạo đức của cán bộ, công chức, 
nhất là đội ngũ Kiểm sát viên, Thẩm phán, 
Hội thẩm gắn với tăng cường công tác 
thanh tra, kiểm tra kỷ luật công vụ nhằm 
xây dựng hệ thống cơ quan tư pháp trong 
sạch vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh 
và bảo vệ công lý. 
công tác tiền lương, thưởng, tăng thu 
nhập cho lực lượng cán bộ tư pháp cần được 
quan tâm, cải cách, bảo đảm cho họ không 
chỉ đủ sống mà còn sống tốt với thu nhập từ 
nghề nghiệp của mình. Từ đó, họ có thể yên 
tâm công tác mà không phải lo quá nhiều 
đến cuộc sống mưu sinh. Đây cũng là cách 
thức có thể đẩy lùi những tệ nạn tiêu cực 
như nhận hối lộ, tham nhũng, lạm dụng 
chức vụ quyền hạn, cố ý làm trái...
4. Tăng cường công tác kiểm sát, giám sát 
hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân các cấp 
Viện kiểm sát nhân dân các cấp cần 
thực hiện tốt công tác kiểm sát hoạt động 
tư pháp, nhất là kiểm sát xét xử của Tòa án, 
kịp thời phát hiện các vi phạm pháp luật, 
sai lầm trong việc chấp hành pháp luật nói 
chung và áp dụng các tình tiết tăng nặng nói 
riêng để kháng nghị, kiến nghị Tòa án khắc 
phục, sữa chữa.
các cơ quan đại diện (Quốc hội, Hội 
đồng nhân dân các cấp) cần thực hiện tốt 
việc giám sát hoạt động xét xử, xử lý đúng 
pháp luật các kiến nghị của cử tri về xét xử 
vụ án hình sự để Viện kiểm sát nhân dân, 
Toà án nhân dân các cấp nhận thức và áp 
dụng đúng đắn, thống nhất, có hiệu quả các 
quy định của pháp luật, trong đó có các tình 
tiết tăng nặng TnHS. Trong trường hợp cần 
thiết, nếu việc hướng dẫn của cơ quan có 
thẩm quyền có khó khăn vì thiếu nhận thức 
thống nhất, uỷ ban thường vụ Quốc hội cần 
thực hiện việc giải thích pháp luật theo thẩm 
quyền (khoản 2 Điều 74 Hiến pháp).
Tòa án nhân dân cấp trên cần tăng cường 
công tác giám đốc xét xử đối với các Tòa án 
nhân dân cấp dưới để kịp thời khắc phục 
các sai sót, hướng dẫn áp dụng thống nhất 
pháp luật về các tình tiết tăng nặng trong xét 
xử của các Tòa án.
ngoài ra, việc giám sát của nhân dân, tác 
động của dư luận xã hội cũng là một yếu tố 
quan trọng để bảo đảm việc áp dụng đúng đắn, 
thống nhất pháp luật, nâng cao chất lượng giải 
quyết vụ án hình sự. Do vậy, cần tuyên truyền, 
vận động nhân dân, các cơ quan báo, đài, các tổ 
chức xã hội tích cực tham gia vào việc giám sát 
hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng, 
đặc biệt vào việc xét xử của Tòa án./.