Di chúc chủ tịch Hồ Chí Minhquốc bảo và pháp bảo của chúng ta

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Hoàng Chí Bảo 
5 
DI CHÚC CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH- 
QUỐC BẢO VÀ PHÁP BẢO CỦA CHÚNG TA 
HO CHI MINH’S TESTAMENT – OUR NATIONAL TREASURE AND DHARMA 
HOÀNG CHÍ BẢO 
 GS.TS.CGCC, Nguyên ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương, Mã số: TCKH13-18-2019 
TÓM TẮT: Là nhà tư tưởng Mác xít sáng tạo, lãnh đạo kiệt xuất của Đảng và dân tộc Việt 
Nam, Hồ Chí Minh để lại cho dân tộc và Đảng ta một tài sản tinh thần vô giá, kết tinh ở 5 
tác phẩm tiêu biểu của Người qua những chặng đường cách mạng đã được xếp hạng Bảo 
vật Quốc gia, đặc biệt là bản Di chúc thiêng liêng mà toàn Đảng, toàn dân ta đã ra sức 
thực hiện trong 50 năm qua, kể từ khi Người đi vào cõi vĩnh hằng. Di chúc và những tác 
phẩm Bảo vật Quốc gia của Người không chỉ là Quốc bảo mà còn là Pháp bảo của chúng 
ta, là kim chỉ nam hành động dẫn dắt toàn Đảng, toàn dân ta vững bước đi lên trên con 
đường lớn của lịch sử do Người lựa chọn: Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, 
quyết tâm xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội Việt Nam trong tiến trình đổi mới vì dân 
giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. Đó là cống hiến vô giá của Người 
đối với lịch sử dân tộc Việt Nam thời hiện đại, cũng là đóng góp xuất sắc của văn hóa và 
văn hiến Việt Nam qua Tư tưởng – Đạo đức – Phong cách Hồ Chí Minh vào kho tàng văn 
hóa của nhân loại trong thời đại ngày nay. 
Từ khóa: Di chúc; Quốc bảo; Pháp bảo; bảo vật Quốc gia. 
ABSTRACT: Being a creative thinker of Marx philosophy, an extraordinary leader of 
Vietnamese Communist Party with has left our nation and Party an invaluable spiritual 
treasure, crystalized in 5 typical works through his revolutionary road which was ranked 
as National Treasure, especially the sacred testament leading our communist party and all 
our citizens over 50 years, since Ho Chi Minh passed away. His testament is not only a 
our National Treasure but also our Dharma, the guidance for the Party and citizens to take 
action, following the historical road that Ho Chi Minh has chosen: National Independence 
integrated with socialism , the determination to successfully build up Vietnamese socialism 
in the innovation to achieve “walthy families, strong nation, social justice, democracy and 
civilization. This is the dedication of Ho Chi Minh to Vietnam modern history as well as an 
excellent contribution of Vietnamese culture and civilization by Ho Chi Minh’s Philosophy 
– Moralty – Manner to the cultural heritage of humanity nowadays. 
Key words: testament; National Treasure; Dharma. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 13, Tháng 01 - 2019 
6 
1. NĂM TÁC PHẨM BẢO VẬT QUỐC 
GIA CỦA HỒ CHÍ MINH 
Trong 30 hiện vật tiêu biểu của di sản 
văn hóa dân tộc được xếp hạng Bảo vật 
Quốc gia có tới 5 tác phẩm điển hình của 
Bác Hồ gắn liền với những bước ngoặt lịch 
sử của Dân tộc, của Đảng, với cuộc đời và 
sự nghiệp hoạt động cách mạng của Bác. 
Đó là: 
Đường Cách mệnh (1927) với bút danh 
Nguyễn Ái Quốc, viết ở Quảng Châu 
(Trung Quốc). Đây là tác phẩm đặt nền 
móng tư tưởng lý luận, chính trị và tổ chức 
cho sự ra đời của Đảng vào năm 1930. Vào 
lúc đó, Bác của chúng ta 37 tuổi. 
Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến, 
ngày 19-12-1946. Trong lời kêu gọi đồng 
bào cả nước đứng lên chống thực dân Pháp 
xâm lược để bảo vệ nền độc lập tự do của 
Tổ quốc, Người thể hiện ý chí và quyết tâm 
sắt đá của toàn dân tộc “thà hy sinh tất cả 
quyết không chịu làm nô lệ”. Đó là mệnh 
lệnh tối cao, là thông điệp của lịch sử mà 
cũng là lời thề thiêng liêng của toàn dân 
xung quanh lãnh tụ của mình “Quyết tử cho 
Tổ quốc quyết sinh”. Trong giờ phút hệ 
trọng đó của vận nước, chủ tịch nước Việt 
Nam Dân chủ cộng hòa, nguyên thủ quốc 
gia Hồ Chí Minh 56 tuổi, là linh hồn của 20 
triệu người dân Việt Nam. 
Lời kêu gọi đồng bào chiến sĩ cả nước 
chống đế quốc Mỹ xâm lược, ngày 17-7-
1966. Bác Hồ đọc lời kêu gọi này trên Đài 
phát thanh tiếng nói Việt Nam vào lúc miền 
Bắc đang trong mưa bom bão đạn trong 
cuộc chiến tranh phá hoại có tính hủy diệt 
do đế quốc Mỹ gây ra và đồng bào chiến sĩ 
miền Nam đang ở nơi đầu sóng ngọn gió, 
quyết đánh Mỹ diệt ngụy, giải phóng miền 
Nam, bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa - 
hậu phương lớn của tiền tuyến lớn. Vậy là 
hai lời kêu gọi, hai văn kiện chính trị - pháp 
lý cách nhau 20 năm trong những bước 
ngoặt 10 năm, 20 năm và 30 năm trong 
cuộc đời của Bác [1]. Ở thời điểm này, Bác 
Hồ - chủ tịch Đảng, chủ tịch Nước đã 76 
tuổi, đã bí mật viết xong Di chúc để lại cho 
toàn Dân toàn Đảng mà Người khiêm 
nhường chỉ gọi là “một bức thư”. Bác còn 
ghi rõ “Tài liệu tuyệt đối bí mật”, không nỡ 
để dân buồn trong hoàn cảnh đang gian 
nan, vất vả, hy sinh. Trong Lời kêu gọi 
chống Mỹ cứu nước có một câu văn 9 chữ 
thể hiện một tư tưởng lớn, là chân lý lớn 
nhất của lịch sử, của thời đại “Không có gì 
quý hơn độc lập tự do”. Chín chữ vàng ấy 
mãi mãi là thông điệp Hồ Chí Minh tới 
muôn người và muôn đời, được khắc trên 
nền đá hoa cương trên tường Lăng Bác, ở 
quảng trường Ba Đình, Hà Nội. 
“Nhật ký trong tù”, tập thơ chữ Hán 
Bác viết trên 130 bài trong thời gian 14 
tháng sống cảnh tù đày ở Quảng Tây 
(1942-1943), dưới chế độ hà khắc Tưởng 
Giới Thạch. Chúng đã bắt giam và đày đọa 
Người tại 30 nhà tù trong thời điểm Cách 
mạng tháng Tám đang tới gần, trên đường 
Người qua biên giới tìm cách liên hệ với 
cách mạng Trung Quốc. 
Trong hoàn cảnh mất liên lạc với đồng 
chí, đồng bào trong nước, trong ngục tối và 
song sắt, Người vẫn lòng dặn lòng: 
“Thân thể ở trong lao 
Tinh thần ở ngoài lao 
Muốn nên sự nghiệp lớn 
Tinh thần càng phải cao”. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Hoàng Chí Bảo 
7 
Vào năm 1960, khi Bác đã 70 tuổi, tập 
thơ viết trong cuốn sổ tay mà Bác gọi là ghi 
chép (nhật ký) những chuyện vặt vãnh 
trong tù, để quên thời gian, đợi ngày tự do, 
mới được dịch ra tiếng Việt. Điều không 
may của Bác khi bị lính của Tưởng Giới 
Thạch bắt giam lại cũng là dịp để ý chí, 
nghị lực phi thường vượt lên hoàn cảnh của 
Người được thêm một lần rèn luyện và bộc 
lộ, lại cũng là dịp để cho người cách mạng 
có trái tim thi sĩ, với “tâm hồn lộng gió thời 
đại” (Phạm Văn Đồng) viết lên những “vần 
thơ thép”, “mênh mông bát ngát tình” 
(Hoàng Trung Thông), để lại cho đời tập 
thơ được coi là kiệt tác văn chương. 
“Nhật ký trong tù” không chỉ là nghệ 
thuật thi ca mà trước hết là một văn phẩm 
chính trị, ở đó nội dung tư tưởng lý luận và 
bản lĩnh chính trị của Người được biểu hiện 
qua hình thức nghệ thuật ngôn từ. 
Đó là một Quốc bảo đặc sắc đồng thời 
còn là Pháp bảo nhiệm màu, chỉ dẫn hành 
động và rèn luyện phẩm cách làm người, 
dấn thân vì Nước vì Dân. 
Di chúc (1965-1969) là một hiện tượng 
văn hóa hiếm thấy ở đời, dường như chỉ 
tìm thấy ở Hồ Chí Minh. Bản văn 1000 từ 
mà Người để tâm sức 4-5 năm liền suy 
nghĩ, viết và sửa chữa, để lại muôn vàn tình 
thương yêu, niềm tin và hy vọng cho toàn 
dân toàn Đảng, cho dân tộc và nhân loại. 
Bức thư này của Người được viết lần 
đầu từ ngày 10-5 đến 15-5-1965 vào dịp 
sinh nhật 75 tuổi. Mỗi năm chỉ viết và sửa 
trong 1 giờ, từ 9 giờ sáng đến 10 giờ sáng 
rồi khép lại. Tháng 5-1969, Người sửa lần 
cuối cùng. Bốn tháng sau, Người vĩnh biệt 
chúng ta, trở về với tổ tiên, “gặp cụ Các 
Mác, cụ Lênin và các vị cách mạng đàn anh 
khác” nơi thế giới Người Hiền ở cõi vĩnh 
hằng vào 9 giờ 47 phút sáng, ngày 02-9-
1969 đúng vào ngày Quốc Khánh. 
Vậy là, Người đã trút hơi thở cuối cùng 
vào thời khắc thiêng liêng trùng với giờ 
Người viết Di chúc. Người cũng vĩnh biệt 
chúng ta vào ngày thiêng của Nước, của 
Dân mà 24 năm về trước Người đọc Tuyên 
ngôn độc lập, khai sinh cho nước Việt Nam 
độc lập, tái sinh cuộc sống cho dân, từ nô lệ 
tới tự do. 
Di chúc 1000 từ, Người dành cái tối đa 
cho Dân, cho Đảng, cho con người và cuộc 
đời, cho Dân tộc và thế giới nhân loại. 
Người chỉ nhận cho mình cái tối thiểu, vẻn 
vẹn có 79 từ, dặn về việc riêng, “chớ nên tổ 
chức điếu phúng linh đình, lãng phí thì giờ 
và tiền bạc của nhân dân”, 
Di chúc chứa đựng tư tưởng lớn trong 
một hình thức nhỏ, thực sự kết tinh tư 
tưởng, phương pháp, phong cách và đạo 
đức của Người, con người Việt Nam đẹp 
nhất, là “hình ảnh của dân tộc và lương tâm 
của thời đại” như nhận định của Thủ tướng 
Phạm Văn Đồng. Đó là năm tác phẩm tiêu 
biểu của Người, là tiêu biểu cho Quốc bảo 
và Pháp bảo của Việt Nam, là tài sản tinh 
thần vô giá của dân tộc, là ánh sáng soi 
đường cho chúng ta đi tới tương lai. 
2. NỬA THẾ KỶ THỰC HIỆN DI 
CHÚC CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH 
Trong lễ truy điệu trọng thể vĩnh biệt 
Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Quảng trường Ba 
Đình, Hà Nội sáng 9-9-1969, đồng chí Lê 
Duẩn, Bí thư thứ nhất (Tổng Bí thư) Ban 
chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt 
Nam (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) đã 
đọc Lời điếu với niềm xúc động vô hạn 
bằng giọng đọc truyền cảm đặc biệt, có sức 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 13, Tháng 01 - 2019 
8 
âm vang mãi mãi trong lòng chúng ta. 
Đồng chí cũng thay mặt Đảng, Nhà nước 
và toàn dân tộc công bố bản Di chúc thiêng 
liêng của Bác Hồ để lại cho toàn dân toàn 
Đảng cùng với năm lời thề trước anh linh 
của Người. Từ đó, mỗi chúng ta và anh em, 
bầu bạn khắp năm châu bốn biển lần đầu 
tiên được biết đến Di chúc Bác Hồ. Cũng 
từ ngày ấy, toàn Đảng, toàn Dân, toàn 
Quân ra sức thực hiện những lời căn dặn 
của Người trong Di chúc. Nội dung năm lời 
thề ấy phản ánh sâu sắc và đầy đủ nhất tư 
tưởng - đạo đức - phong cách Hồ Chí Minh 
kết tinh và tỏa sáng từ Di chúc mà giờ đây đã 
trở thành Quốc bảo - Pháp bảo của chúng ta. 
Năm 2019 đã bắt đầu. Đất nước đã vào 
Xuân. Đồng bào cả nước đón Tết Kỷ Hợi, 
2019 trong niềm thương nhớ Bác khôn 
nguôi. Bác đã đi xa từ ngày ấy, tính ra tròn 
nửa thế kỷ. Thương nhớ Bác với lòng thành 
kính và biết ơn vô hạn, mỗi chúng ta cùng 
nhìn lại chặng đường 50 năm thực hiện Di 
chúc của Người, cũng là thực hiện năm lời 
thề thiêng liêng vĩnh biệt Người ngày ấy. 
Trước hết, chúng ta tìm hiểu nội dung 
Di chúc qua 1000 từ chứa đựng những lời 
dặn dò ân cần của Bác, nổi bật ở hai mệnh 
đề ngắn gọn: 
Trước hết nói về Đảng [3]; 
Đầu tiên là công việc đối với con người [2]. 
Bác là người sáng lập và rèn luyện 
Đảng ta. Sau cuộc đời 79 mùa xuân, Bác 
thanh thản đi vào cõi vĩnh hằng, lúc đó 
Đảng ta 39 tuổi. Nhớ lại ngày ấy, nhân dịp 
sinh nhật Đảng lần thứ 39 (ngày 03-02-
1969), Bác cho công bố trên báo Đảng tác 
phẩm quan trọng “Nâng cao đạo đức cách 
mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” mà giờ 
đây đọc lại ta thấy thấm thía, sâu sắc biết 
bao. Nghị quyết Trung ương 4, khóa XI và 
Nghị quyết Trung ướng 4, khóa XII cùng 
một chủ đề xây dựng, chỉnh đốn Đảng, 
quyết đẩy lùi suy thoái, quyết làm cho 
Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh đã thể 
hiện đúng tư tưởng và những trù liệu, lo 
toan, dằn vặt của Bác lúc bấy giờ. Đủ thấy 
tầm nhìn chiến lược của Bác, tính thời sự 
còn nguyên vẹn lửa nóng toát lên từ tư 
tưởng của Người. 
Nói về Đảng, Bác căn dặn đầu tiên là 
vấn đề đoàn kết, bởi nó quan trọng, hệ 
trọng biết nhường nào, nhất là khi Đảng đã 
cầm quyền, đối với sức chiến đấu và sinh 
mệnh của Đảng, sự tồn vong của chế độ. 
Người căn dặn, các đồng chí từ Trung ương 
tới chi bộ phải giữ gìn đoàn kết nhất trí của 
Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình. 
Bác căn dặn, trong Đảng phải thực hành 
dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm 
chỉnh tự phê bình và phê bình, phải có 
tình đồng chí thương yêu lẫn nhau. Đặc biệt 
có ý nghĩa khai sáng và thức tỉnh đối với mọi 
thế hệ trong Đảng, trong Dân khi chỉ trong 
một đoạn ngắn nói về Đảng cầm quyền, đã 
bốn lần Bác nhấn mạnh chữ “THẬT”. 
 “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi 
đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm 
nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần 
kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ 
gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng 
là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật 
trung thành của nhân dân”. 
Cả cuộc đời của Bác là cuộc đời tranh 
đấu gian lao và anh dũng, dấn thân và hy 
sinh vì độc lập của Tổ quốc, vì tự do và 
hạnh phúc của dân tộc và nhân dân. Tháng 
7-1969, trước khi mất 2 tháng, Người còn 
tiếp và trả lời nhà báo Cộng sản Cu Ba, nữ 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Hoàng Chí Bảo 
9 
đồng chí Mác Ta Rôbát. Người nói: “Tôi 
yêu đồng bào ở miền Bắc cũng như tôi yêu 
đồng bào ở miền Nam. Tôi hiến cả đời tôi 
cho dân tộc tôi” [4]. 
Người còn nói: “Mỗi người, mỗi gia 
đình đều có một nỗi đau khổ riêng, và gộp cả 
những nỗi đau khổ riêng của mỗi người, mỗi 
gia đình thì thành nỗi đau khổ của tôi” [4]. 
Có nỗi đau nào lớn đến vậy không, như 
nỗi đau nhân thế của Hồ Chí Minh. Có sự 
cao thượng nào bằng sự cao thượng của Hồ 
Chí Minh, đem trí tuệ và tâm hồn mình để 
thấu hiểu đời sống của dân, thấu cảm nỗi 
lòng của dân. Và bởi thế, Người suốt đời ở 
ngoài vòng Danh Lợi, dâng hiến đến mức 
quên mình, hóa thân vào nhân dân của dân 
tộc mình và của nhân loại khổ đau, để căn 
dặn mọi việc cụ thể, thấu đáo, không sót 
mọi việc lớn, nhỏ trước mắt cũng như lâu 
dài để lo cơm ăn, áo mặc, nhà ở, học hành, 
chữa bệnh cho dân, đền ơn đáp nghĩa 
những người có công, chăm lo giáo dục thế 
hệ tương lai, nhất là trù tính miễn thuế 
nông nghiệp cho bà con nông dân, ngay sau 
khi thắng lợi, giảm bớt gánh nặng đóng góp 
của dân, nhất là nông dân. Trong trái tim 
mênh mông của lòng nhân ái Hồ Chí Minh, 
có chỗ cho tất cả mọi người. 
Đó là chủ nghĩa nhân văn cao cả, là chỗ 
đến của tư tưởng - đạo đức - phong cách của 
Người. Bởi tầm lớn lao ấy, bởi đức khoan 
dung, bao dung vĩ đại ấy, Người sống mãi 
trong lòng dân và trong trái tim nhân loại. 
Di chúc nói về cuộc chiến chống Mỹ 
cứu nước của nhân dân ta còn nhiều gian 
khổ, hy sinh nhưng nhất định chúng ta 
chiến thắng. Di chúc chan chứa tinh thần 
lạc quan tin tưởng của Người. Người truyền 
dẫn niềm tin, khơi nguồn cảm hứng cho tất 
cả mọi người chúng ta. 
Di chúc trù tính tương lai, triển vọng 
tươi sáng của dân tộc Việt Nam với tất cả 
sự sâu sắc, minh mẫn, thông tuệ của bậc vĩ 
nhân - nhà tư tưởng thiên tài Hồ Chí Minh. 
Người đã kín đáo và vô cùng tinh tế 
gửi vào trong Di chúc cả quan niệm về Đổi 
mới - Hội nhập và Phát triển, hình dung rõ 
đây là một cuộc chiến đấu khổng lồ chống 
lại những gì cũ kỹ, lạc hậu, hư hỏng để xây 
dựng những cái mới mẻ, tốt tươi. Phải dựa 
vào dân, tập hợp lực lượng toàn dân, gây 
dựng phong trào trong dân để dân thực 
hiện, do Đảng lãnh đạo. Đó là ĐỔI MỚI. 
Và, điều mong muốn cuối cùng của 
Người, là tâm nguyện của Người, đó là 
quan niệm, tư tưởng của Người về chủ 
nghĩa xã hội, một chủ nghĩa xã hội đậm 
bản sắc Việt Nam sẽ định hình trong đổi 
mới. Di chúc cũng nói đến nỗi đau của 
Người về những bất đồng trong phong trào 
cộng sản quốc tế nhưng Người vẫn tin, nhất 
định các Đảng anh em sẽ phải đoàn kết lại. 
Người căn dặn Đảng ta làm hết sức mình vì 
nghĩa vụ quốc tế cao cả đó. Bao nhiêu điều 
lớn lao như vậy, có thể gọi là một đại tổng 
kết vậy mà chỉ có 1000 từ nhưng lại dằn vặt 
Người suốt 4-5 năm liền. Hiểu như vậy để 
thương yêu Bác bao nhiêu cho đủ, cho đầy, 
để làm tất cả những gì có thể làm được, và 
làm tốt nhất để thỏa lòng mong ước của Bác. 
Năm mươi năm qua, trong đó có hơn 
30 năm đổi mới, Đảng và nhân dân ta đã ra 
sức thực hiện Di chúc của Bác, đã giành 
được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa 
lịch sử, nhất là trong thời kỳ đổi mới. Nội 
dung năm lời thề vĩnh biệt Bác đã được 
quán triệt sâu sắc trong Đảng, trong dân, 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Số 13, Tháng 01 - 2019 
10 
ngay sau khi Bác mất, biến đau thương 
thành hành động, xốc tới chiến trường, giải 
phóng hoàn toàn miền Nam, Tổ quốc độc 
lập và thống nhất, Nam Bắc sum họp một 
nhà, thỏa lòng mong ước của Người. 
Đất nước đi vào xây dựng kinh tế, phát 
triển văn hóa, chăm lo giáo dục - đào tạo 
con người để thực hiện mong muốn và kỳ 
vọng của Bác, đất nước “to đẹp hơn, đàng 
hoàng hơn”. Vượt qua muôn vàn gian khó, 
cả trong tình huống hiểm nghèo, khi đất 
nước lâm vào cuộc khủng hoảng kinh tế - 
xã hội trầm trọng, đế quốc bao vây cấm 
vận, vết thương chiến tranh ác liệt cũ chưa 
lành lại vấp ngay vào hai cuộc chiến tranh 
mới ở hai đầu biên giới, lại thêm sự biến 
chính trị ở Liên Xô và Đông Âu làm tan rã 
hệ thống xã hội chủ nghĩa, vậy mà Việt 
Nam đã vượt qua, đã đứng vững và đi lên 
với Thế mới, Lực mới như ngày nay. Diện 
mạo đất nước ngày càng thêm tươi đẹp, văn 
minh và hiện đại hơn trước rất nhiều. Trước 
thử thách hiểm nghèo, trước tình huống 
nghiệt ngã đặt ra “Tồn tại hay không tồn 
tại?”, “Đổi mới hay là chết?” Đảng ta nêu 
cao tư tưởng, phong cách, bản lĩnh Hồ Chí 
Minh, bình tĩnh và mưu lược đưa đất nước 
và dân tộc thoát hiểm một cách đáng tự 
hào. “Dĩ bất biến ứng vạn biến”, phương 
châm ấy của Bác để lại đã trở thành cẩm 
nang hành động, Đảng và Dân ta đã tìm 
đúng câu trả lời bằng quyết sách đổi mới, 
bằng hành động sáng tạo nhập cuộc với đổi 
mới rồi chủ động hội nhập quốc tế, khai 
thông nội lực, phát huy ngoại lực, giải 
phóng mọi tiềm năng, chọn đúng động lực 
lợi ích và dân chủ hóa - những huyệt nhạy 
cảm trên cơ thể xã hội để đất nước thêm 
sức sống, xã hội thêm năng động, phấn 
khích đi lên. Ý Đảng - Lòng Dân - Phép 
Nước cùng cộng hưởng tạo nên sức mạnh 
tổng hợp của phát triển, trên nền tảng của 
ổn định chính trị - xã hội tích cực nhờ 
thuận lòng dân, hợp ý dân mà cũng là thuận 
theo xu hướng của lịch sử. Việt Nam đã ra 
khỏi trình trạng lạc hậu, kém phát triển, đi 
vào quỹ đạo của phát triển, trên đường 
băng cất cánh, được bạn bè, đối tác tin cậy, 
ngưỡng mộ và hy vọng. Thành công ấy dù 
còn khiêm tốn nhưng đã minh chứng sinh 
động cho giá trị và ý nghĩa sâu xa của Di 
chúc Bác Hồ trong sự nghiệp của Đảng của 
Dân, trước đây cũng như hiện nay và mai 
sau. Vận dụng và phát triển sáng tạo di sản 
của Người, Đảng ta đã có Cương lĩnh 1991 
và 2011 (bổ sung, phát triển) và Nước 
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã có 
Hiến pháp 2013 mang dấu ấn quan trọng 
của dân chủ pháp quyền dưới ánh sáng tư 
tưởng Hồ Chí Minh. Đó là những văn kiện 
chính trị - pháp lý nổi bật, chỉ đạo toàn 
Đảng toàn Dân vững bước đi lên trên con 
đường độc lập dân tộc gắn liền với chủ 
nghĩa xã hội do Đảng và Bác Hồ đã vạch 
ra. Đại hội XII đã ghi một dấu mốc quan 
trọng thực hiện Di huấn của Người về 
chỉnh đốn Đảng, đã bổ sung, phát triển lý 
luận Đảng cầm quyền bằng cách nhấn 
mạnh đạo đức cách mạng và kiểm soát 
quyền lực trong nội dung xây dựng Đảng. 
Điều thiêng liêng Bác dặn về giữ gìn đoàn 
kết nhất trí trong Đảng như giữ gìn con 
ngươi của mắt mình, về thực hành dân chủ 
rộng rãi trong Đảng, về nêu cao tự phê 
bình và phê bình, có tình đồng chí thương 
yêu lẫn nhau đã được toàn Đảng nghiêm 
túc thực hiện với sự giúp đỡ, thúc đẩy của 
toàn dân. Xây dựng chỉnh đốn Đảng là vấn 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC VĂN LANG Hoàng Chí Bảo 
11 
đề hệ trọng nhất hiện nay. Thời gian qua, 
nhiều tình huống phức tạp diễn ra, nhiều 
suy thoái nghiêm trọng đã bộc lộ, đã được 
phát hiện và Đảng đã chấp nhận những đau 
đớn để xử lý, rút ra những bài học đắt giá. 
Đảng nêu cao quyết tâm chính trị, trách 
nhiệm chính trị để quyết làm cho Đảng thật 
trong sạch. Có trong sạch thì Đảng mới 
vững mạnh, mới được lòng dân, yên lòng 
dân để tiến lên. Thực tế của những biến đổi 
tích cực đó là câu trả lời trung thực nhất. Sự 
tăng trưởng niềm tin của dân với Đảng là 
thước đo quan trọng nhất đem lại niềm hy 
vọng. Và, từ thẳm sâu tâm linh của mỗi 
người, chúng ta thấy rõ sự yên lòng, hài 
lòng của Bác. Đó là niềm an ủi tốt lành đối 
với chúng ta trong cuộc đời hiện nay và 
mai sau - đường còn dài xa muôn dặm và 
không ít chông gai. Chưa bao giờ, phát 
triển cần đến trí tuệ khoa học và bản lĩnh 
như bây giờ. Cũng chưa bao giờ, cuộc 
chiến đấu “tẩy sạch” chủ nghĩa cá nhân 
(chữ dùng của Hồ Chí Minh), đánh bại giặc 
nội xâm nguy hiểm nhất, quyết liệt gay go 
như bây giờ. Bởi thế, đạo đức cách mạng 
theo tấm gương của Bác soi vào chúng ta, 
từ Đảng đến Dân quan trọng ở tầm huyết 
mạch của cuộc sống và thành công của sự 
nghiệp. 
Dũng khí cách mạng phải trở thành 
tình cảm cách mạng, phải hiện thân thành 
hành động trách nhiệm với dân, trung 
thành với lẽ sống vì dân, nêu cao tinh thần 
“Dĩ công vi thượng” để “quang minh chính 
đại” và “tinh thành đoàn kết”. Đó là điều 
cần tâm niệm hàng ngày và thực hành suốt 
đời của mỗi người chúng ta. Quy định về 
trách nhiệm nêu gương của cán bộ đảng 
viên, trước hết của các đồng chí Ủy viên 
Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư và các Ủy 
viên Ban Chấp hành Trung ương mới ban 
hành và đi ngay vào thực hiện là một quy 
định kịp thời, đúng lúc, hợp lòng dân. Đó 
cũng là minh chứng cho việc Đảng ta, dân ta 
nguyện xứng đáng với Bác nhiều hơn nữa. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Hoàng Chí Bảo, Tổng luận Minh triết Hồ Chí Minh (trong công trình Minh triết Hồ Chí 
Minh - Đề tài độc lập cấp Nhà nước) 
[2] Di chúc, Bản viết và sửa năm 1968. 
[3] Di chúc, Bản công bố năm 1969. 
[4] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, 15 tập, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
Ngày nhận bài: 03-01-2019. Ngày biên tập xong: 04-01-2019. Duyệt đăng: 21-01-2019