Đánh giá khí hậu năm 2017 trên lãnh thổ Việt Nam

 Đánh giá khí hậu năm 2017 trên lãnh thổ Việt Nam
 Vũ Văn Thăng, Nguyễn Đăng Mậu, Nguyễn Hữu Quyền, Phạm Thị Hải Yến, 
 Trần Thị Thảo, Trương Thị Thanh Thủy, Trần Trung Nghĩa, Phùng Thị Mỹ Linh
 Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu
 Ngày nhận bài: 19/11/2018; ngày chuyển phản biện: 20/11/2018; ngày chấp nhận đăng: 9/12/2018
 Tóm tắt: Bài báo trình bày kết quả đánh giá điều kiện khí hậu năm 2017, bao gồm cả các hiện tượng cực 
đoan đã được quan trắc trên toàn lãnh thổ Việt Nam. Nguồn số liệu quan trắc được thu thập từ Tổng cục Khí 
tượng Thủy văn và thông tin được Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) công bố năm 2018. Các kết quả nghiên 
cứu cho thấy, khí hậu năm 2017 được đánh giá là năm nóng thứ tư trong các năm nóng nhất đã được ghi 
nhận trong quan trắc ở Việt Nam, với chuẩn sai nhiệt độ đạt giá trị 0,54oC. Bên cạnh đó, năm 2017 được ghi 
nhận là năm nóng nhất trong những năm nóng nhất trong các năm có ENSO ở pha trung gian và là năm có 
tổng lượng mưa năm lớn nhất trong 10 năm gần đây. 
 Từ khóa: Chuẩn sai, lượng mưa, nhiệt độ, trung bình nhiều năm, năm 2017.
1. Giới thiệu của Trung tâm Dự báo Khí hậu Hoa Kỳ (CPC), chỉ 
 Trong công tác hoạch định sản xuất, phát số ONI (Oceanic Niño Index) dao động từ -0,4 
triển kinh tế - xã hội và phòng tránh thiên tai, đến 0,4oC trong hầu hết các tháng; đạt ngưỡng 
thông tin khí hậu đóng vai trò quan trọng, đây là La Nina vào tháng 10/2017, với chỉ số ONI đạt 
căn cứ để đưa ra các quyết sách hợp lý. Do vậy, -0,7oC. Sau khi đạt ngưỡng La Nina, cường độ 
nhiệm vụ đánh giá khí hậu định kỳ (hàng năm La Nina tăng dần và kết thúc vào tháng 3/2018.
hoặc 10 năm/lần) luôn là yêu cầu cần thiết phải - Năm 2017 được ghi nhận là một trong 3 
thực hiện đối với các cơ quan khí tượng ở các năm nóng nhất trong lịch sử quan trắc khí tượng 
nước trên thế giới [6]. Tổ chức Khí tượng Thế thủy văn. Nhiệt độ trung bình (NĐTB) toàn cầu 
giới (WMO) công bố các đánh giá khí hậu toàn năm 2017 lớn hơn trung bình thời kỳ 1981-2010 
cầu hàng năm [6]. Ở quy mô quốc gia, các đánh khoảng 0,46±0,1oC; khoảng 1,1±0,1oC so với 
giá điều kiện khí hậu hàng năm cũng được thực thời kỳ tiền công nghiệp. Trong lịch sử quan trắc, 
hiện [3, 4, 5]. Trong các báo cáo, thông tin quan năm nóng nhất là năm 2016; tiếp đến là năm 
trọng nhất (key indicators) được đề cập đến là 2017 và đến năm 2015 (Hình 1). 
những nét đặc trưng khí hậu và cực đoan khí - Trong những năm gần đây, các năm nóng 
hậu của năm. nhất lịch sử quan trắc xuất hiện nhiều hơn. 
 Tháng 8/2018, WMO công bố báo cáo “WMO Trong đó, có 9/10 năm xảy ra trong thời kỳ từ 
Statement on the State of the Global Climate in năm 2005 trở lại đây. Ngược lại, năm nóng nhất 
2017” đã cung cấp thông tin đánh giá điều kiện trong các thập kỷ đầu thế kỷ 21 được ghi nhận 
khí hậu toàn cầu trong năm 2017. Một số nét cơ là năm 2008, với NĐTB toàn cầu lớn hơn trung 
bản về khí hậu toàn cầu năm 2017 được đề cập bình nhiều năm (TBNN) khoảng 0,09oC (Hình 1).
bởi WMO (2018) [2]: - Trung bình giai đoạn 2013-2017, NĐTB lớn 
 - ENSO tồn tại ở trạng thái trung gian trong hơn 0,4oC so với thời kỳ 1981-2010 (lớn hơn 
hầu hết các tháng trong năm 2017; đến cuối năm khoảng 1,0oC so với thời kỳ tiền công nghiệp), 
2017, xuất hiện điều kiện La Nina. Theo đánh giá đây cũng là giai đoạn cao nhất lịch sử quan trắc. 
 - Trong những năm không chịu tác động của 
Liên hệ tác giả: Nguyễn Đăng Mậu El Nino, năm 2017 được ghi nhận là năm nóng 
Email: mau.imhen@gmail.com
 nhất trong lịch sử quan trắc.
 Tạp chí khoa học biến đổi khí hậu 13
 Số 8 - Tháng 12/2018 
 - Diễn biến mưa trong năm 2017 không đó hơn 70.000 người bị mất nhà cửa; lũ lụt 
có nhiều bất thường như năm 2015 và năm nghiêm trọng do mưa lớn từ ngày 29/6 đến 
2016; lượng mưa gió mùa mùa hè châu Á ở ngày 2/7/2017 tại phía Nam Trung Quốc (lưu 
mức xấp xỉ TBNN. Mặc dù vậy, trong năm 2017 vực sông Dương Tử) đã làm 56 người tử vong 
cũng đã ghi nhận nhiều trận lũ lụt và hạn hán và thiệt hại về kinh tế ước tính khoảng hơn 5 tỷ 
gây ảnh hưởng nghiêm trọng như: Thảm họa USD; hạn hán ảnh hưởng nghiêm trọng ở châu 
lở đất ở Freetown (Sierra Leone) vào ngày Phi, khu vực Địa Trung Hải, Bắc Mỹ và Brazil.
14/8/2017 do mưa lớn và lũ lụt đã làm tử vong - Trong năm 2017, có 84 xoáy thuận nhiệt 
ít nhất 500 người; trên khu vực Ấn Độ, lũ lụt đới (XTNĐ) hoạt động trên quy mô toàn cầu. 
nghiêm trọng đã diễn ra vào tháng 8/2017. Trong Số lượng XTNĐ ở mức xấp xỉ TBNN. Trong đó, 
khoảng thời gian này có hơn 1.200 trường hợp có 17 cơn bão hoạt động trên khu vực Bắc 
tử vong đã được báo cáo ở Ấn Độ, Bangladesh, Đại Tây Dương với năng lượng bão thấp hơn 
Nepal và hơn 40 triệu người bị ảnh hưởng; TBNN. Trên khu vực Bắc Thái Bình Dương, 
lũ lụt nghiêm trọng vào tháng 7/2017 ở Sri không xuất hiện nhiều cơn bão mạnh, năng 
Lanka đã làm 292 người tử vong và ở Peru lượng bão ở mức thấp hơn TBNN. Số lượng 
vào tháng 3/2017 đã làm ít nhất 75 người tử cơn bão hoạt động ở bán cầu Nam ở mức 
vong, hơn 625.000 người bị ảnh hưởng, trong thấp hơn TBNN.
 2017
 Hình 1. Diễn biến chuẩn sai nhiệt độ trung bình toàn cầu thời kỳ 1950-2017 (thời kỳ chuẩn: 
 1981-2010) (Nguồn: WMO, 2018). Màu đỏ thẫm - năm chịu tác động bởi El Nino; màu xám 
 - năm tồn tại trạng thái trung gian của ENSO; màu xanh - năm chịu tác động bởi La Nina [2]
 2. Số liệu và phương pháp nghiên cứu - Số liệu thống kê các hiện tượng cực đoan, 
 Trong nghiên cứu này, số liệu thu thập bao thời tiết nguy hiểm và thiệt hại: Bộ số liệu này 
gồm: được thu thập từ Tổng cục Khí tượng Thủy văn 
 - Số liệu trung bình tháng của các yếu tố khí và từ Ban chỉ đạo Phòng chống thiên tai. 
hậu: Nhiệt độ (tối cao, tối thấp, trung bình), - Số liệu ENSO: Chỉ số ONI do Trung tâm Dự 
lượng mưa, độ ẩm, số giờ nắng. Bộ số liệu này báo Khí hậu Quốc gia Hoa Kỳ (CPC) [3]. 
là số liệu phát báo CLIM do Tổng cục Khí tượng Trong bài báo này, năm ENSO được xác 
Thủy văn cung cấp và được sử dụng trong tính định theo số tháng trong năm có chỉ số ONI 
toán phục vụ xuất bản “Thông báo và dự báo đạt ngưỡng các pha ENSO. Cụ thể, năm El Nino 
khí hậu” hàng tháng, “Thông báo khí hậu năm được xác định khi trên 50% số tháng trong năm 
2017” của Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và (từ 7 tháng trở lên) chịu sự chi phối với El Nino 
Biến đổi khí hậu [1]. (chỉ số ONI từ 0,5oC trở lên tồn tại liên tục trong 
 14 Tạp chí khoa học biến đổi khí hậu
 Số 8 - Tháng 12/2018
tối thiểu 7 tháng); ngược lại là năm La Nina. Năm 3 và tháng 12 có nhiều đợt KKL xuất hiện nhất 
trung gian của ENSO được xác định khi không trong năm (6 đợt). 
thỏa mãn các năm El Nino và La Nina. Phân bố các đợt KKL trong năm 2017 như 
 Phương pháp nghiên cứu chính được sử sau: 02 đợt vào tháng 1, 02 đợt vào tháng 2, 06 
dụng trong nghiên cứu là tính toán các đặc đợt vào tháng 3, 03 đợt trong tháng 4 - tháng 5, 
trưng thống kê trung bình tháng và năm. Cụ thể 02 đợt vào tháng 10, 04 đợt vào tháng 11 và 06 
các chỉ số thống kê chính được sử dụng: đợt vào tháng 12. 
 1) Trị số tháng của yếu tố khí hậu (Xkt) Một số đợt KKL mạnh đáng chú ý nhất trong 
 k: Tháng k k = 1, 2, ..., 12 năm 2017 là: 
 t: Năm t t = 1971-2000 Đợt KKL vào ngày 18/11/2017, sau đó được 
 2) Trị số trung bình tháng k của yếu tố khí tăng cường vào ngày 20/11 gây rét đậm, rét hại 
hậu (Xk) ở vùng núi Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ; khu vực ven 
 1 n biển Trung và Nam Trung Bộ có mưa to đến rất to;
 XXk = (1)
 2 ∑t=1 kt Đợt KKL tăng cường mạnh ảnh hưởng vào 
 k = 1, 2, ...,12 ngày 14/12/2017 gây rét đậm, rét hại ở Bắc Bộ 
 3) Chuẩn sai yếu tố khí hậu tháng k năm t và Bắc Trung Bộ; khu vực Trung Trung Bộ có mưa 
(ΔXkt) vừa và mưa to.
 ΔX = X - X (2)
 kt kt k 3.2. Hoạt động của xoáy thuận nhiệt đới
 4) Tỷ chuẩn yếu tố khí hậu tháng k năm t 
 Theo số liệu của Tổng cục Khí tượng Thủy văn, 
(ΔXkt)
 ΔX = (X /X )*100 (3) có 20 XTNĐ hoạt động trên khu vực Biển Đông 
 kt kt k trong năm 2017 (Bảng 1), nhiều hơn khoảng 6-7 
3. Kết quả đánh giá điều kiện khí hậu năm 2017 cơn so với TBNN. Trong đó, có 16 cơn bão và 4 
3.1. Hoạt động của gió mùa áp thấp nhiệt đới (ATNĐ). Số lượng XTNĐ ảnh 
 Theo số liệu quan tắc, hoạt động của gió mùa hưởng trực tiếp đến thời tiết đất liền nước ta là 
mùa hè năm 2017 ở mức mạnh hơn một chút so 13 cơn. Cụ thể các cơn bão ảnh hưởng trực tiếp 
với TBNN. Trên khu vực Tây Bắc, mùa mưa bắt như sau:
đầu từ cuối tháng 3 - đầu tháng 4 và kết thúc Bão số 2 hình thành trên Biển Đông từ ngày 
vào tháng 10. Trên khu vực Đông Bắc, mùa mưa 13 và đến ngày 17/7/2017 đổ bộ vào các tỉnh 
bắt đầu từ cuối tháng 4 - đầu tháng 5 và kết Nghệ An - Hà Tĩnh; bão số 2 gây gió mạnh cấp 
thúc vào tháng 10. Trên khu vực đồng bằng Bắc 7-8 trên đất liền và mưa to đến rất to ở các tỉnh 
Bộ, mùa mưa bắt đầu muộn hơn TBNN khoảng đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ;
1 tháng, vào tháng 6 và kết thúc vào tháng 10. Bão số 4 hình thành ở Bắc Biển Đông từ ngày 
Trên khu vực Bắc Trung Bộ, mùa mưa bắt đầu từ 21 và đến ngày 25/7/2017 thì đổ bộ vào tỉnh 
tháng 5 đến tháng 9. Trên khu vực Nam Trung Quảng Trị với sức gió mạnh cấp 7-8, gây mưa 
Bộ, mùa mưa kéo dài từ tháng 7 đến tháng 11; lớn cho các tỉnh từ Nghệ An đến Đà Nẵng;
nhiều nơi bắt đầu sớm từ tháng 5 - đầu tháng 6. Bão số 6 hoạt động trên Biển Đông từ ngày 
Trên khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ, mùa mưa 21 và đến ngày 24/7/2017 đổ bộ vào Trung 
bắt đầu từ tháng 4 và kết thúc vào tháng 11. Quốc, sau đó suy yếu và tan trên khu vực biên 
Như vậy, độ dài mùa mưa gió mùa mùa hè trong giới Tây Bắc Việt Nam. Do ảnh hưởng của bão số 
năm lớn hơn TBNN ở hầu hết các khu vực trên 6, khu vực Bắc Bộ và Thanh Hóa có mưa to, vùng 
cả nước (ngoại trừ khu vực đồng bằng Bắc Bộ). núi có mưa rất to và gió mạnh; bão số 6 làm 3 
 Hoạt động của gió mùa mùa đông được người tử vong, 2 người mất tích, gần 450 ngôi 
biểu hiện qua tần số của các đợt không khí lạnh nhà bị hư hỏng;
(KKL) tràn xuống lãnh thổ nước ta. Năm 2017, Bão số 7 hoạt động trên Biển Đông từ ngày 
có 28 đợt KKL ảnh hưởng đến Việt Nam, thấp 26 và đến chiều ngày 27/7/2017 đổ bộ vào 
hơn TBNN khoảng 1 đợt. Về cường độ, có 6 đợt Quảng Tây (Trung Quốc). Do ảnh hưởng của bão 
mạnh, 16 đợt trung bình và 6 đợt yếu. Tháng số 7, ở Đông Bắc Bộ có mưa lớn kèm dông lốc 
 Tạp chí khoa học biến đổi khí hậu 15
 Số 8 - Tháng 12/2018 
gây thiệt hại về nhà cửa và hoa màu; Đông từ ngày 13 đến ngày 16/10/2017 và tan 
 Bão số 8 hoạt động trên Biển Đông từ ngày 1 trên khu vực vịnh Bắc Bộ. Do ảnh hưởng của 
đến ngày 3/9/2017 đổ bộ vào tỉnh Quảng Đông hoàn lưu bão số 11 và KKL đã gây mưa lớn ở các 
(Trung Quốc); hoàn lưu bão số 8 gây mưa vừa, tỉnh Bắc Bộ - Bắc Trung Bộ;
mưa to tại các tỉnh biên giới và miền núi Bắc Bộ; ATNĐ hoạt động trên Biển Đông từ ngày 
 Bão số 10 hoạt động trên Biển Đông từ ngày 31/10 đến ngày 2/11/2017 và suy yếu trên vùng 
12 đến ngày 15/9/2017 đổ bộ vào khu vực Hà biển Cà Mau; gây mưa lớn ở các tỉnh ven biển 
Tĩnh - Quảng Bình với sức gió mạnh cấp 11-12; Nam Trung Bộ và Nam Bộ;
ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ có mưa to đến rất to; Bão số 12 hoạt động trên Biển Đông từ ngày 
bão số 10 gây thiệt hại khá nặng nề về người và 2 đến ngày 4/11/2017 đổ bộ vào khu vực Phú 
tài sản ở các tỉnh từ Thanh Hóa đến Quảng Trị; Yên - Khánh Hòa với sức gió mạnh cấp 12; mưa 
 ATNĐ hoạt động trên Biển Đông từ ngày 23 to đến rất to ở Trung và Nam Trung Bộ, Tây 
đến ngày 25/9/2017 thì đi vào đất liền thuộc địa Nguyên và Đông Nam Bộ;
phận các tỉnh Quảng Ninh - Hải Phòng; ATNĐ gây Bão số 14 hoạt động trên Biển Đông từ ngày 
mưa vừa, mưa to ở các tỉnh Đông Bắc Bộ và Bắc 18 đến ngày 19/11/2017 suy yếu thành ATNĐ đi 
Trung Bộ; vào đất liền khu vực Ninh Thuận - Bình Thuận; 
 ATNĐ hoạt động trên Biển Đông từ ngày 8 gây mưa vừa, mưa to ở các tỉnh ven biển Nam 
đến ngày 10/10/2017 và đổ bộ vào khu vực Hà Trung Bộ và Nam Bộ;
Tĩnh - Quảng Bình; gây gió mạnh cấp 6 ở Đồng Bão số 16 hoạt động trên Biển Đông từ ngày 
Bằng Bắc Bộ - Bắc Trung Bộ, kèm theo mưa lớn ở 23 đến ngày 26/12/2017 suy yếu thành ATNĐ đi 
khu vực từ Thanh Hóa đến Quảng Bình; vào vùng biển phía Nam Cà Mau, gây thiệt hại về 
 Bão số 11 (KHANUN) hoạt động trên Biển nhà cửa và hoa màu cho khu vực Tây Nam Bộ. 
 Bảng 1. Danh sách xoáy thuận nhiệt đới hoạt động trên khu vực Biển Đông năm 2017
 TT Tên bão Thời gian hoạt động trên Biển Đông
 1 ATNĐ1 17 - 20/4/2017
 2 Bão số 1 (MERBOK) 10 - 13/6/2017
 3 Bão số 2 (TALAS) 13 - 17/7/2017
 4 Bão số 3 (ROKE) 22 - 23/7/2017
 5 Bão số 4 (SONCA) 21 - 25/7/2017
 6 Bão số 5 (HAITANG) 28 - 31/7/2017
 7 Bão số 6 (HATO) 21 - 24/8/2017
 8 Bão số 7 (PAKHAR) 26 - 27/8/2017
 9 Bão số 8 (MAWAR) 1 - 3/9/2017
 10 Bão số 9 (GUCHOL) 6 - 8/9/2017
 11 Bão số 10 (DOKSURI) 12 - 15/9/2017
 12 ATNĐ2 23 - 25/9/2017
 13 ATNĐ3 8 - 10/10/2017
 14 Bão số 11 (KHANUN) 13 - 16/10/2017
 15 ATNĐ4 31/10 - 2/11/2017
 16 Bão số 12 (DAMREY) 2 - 4/11/2017
 17 Bão số 13 (HAIKUI) 10 - 13/11/2017
 18 Bão số 14 (KIROGI) 18 - 19/11/2017
 19 Bão số 15 (KAI-TAK) 18 - 22/12/2017
 20 Bão số 16 (TEMBIN) 23 - 26/12/2017
 16 Tạp chí khoa học biến đổi khí hậu
 Số 8 - Tháng 12/2018
3.2. Đặc trưng nhiệt độ năm 2017 được xếp là năm nóng thứ 4; sau các 
 Kết quả tính toán (từ 143 trạm quan trắc năm 2015, 2016 và 2010. Nếu xét trong các năm 
khí tượng) cho thấy, NĐTB năm 2017 đạt giá trị trung gian của ENSO, năm 2017 được ghi nhận 
24,2oC, lớn hơn TBNN khoảng 0,8oC. Như vậy, là năm nóng thứ 3 kể từ năm 1961 đến nay, sau 
xét trong khoảng 10 năm gần đây (2008-2017), năm 1998 và năm 2016 (Hình 2). 
 Hình 2. Diễn biến chuẩn sai nhiệt độ (oC) trung bình cả nước thời kỳ 1961-2017
 Theo số liệu quan trắc, NĐTB năm 2017 tại nhiệt độ cao nhất thường xuất hiện vào các 
các trạm phổ biến dao động từ 16 đến 28,5oC, tháng 6, 4 và 3. Nhiệt độ tối cao tuyệt đối năm 
lớn hơn TNBB từ 0,2 đến 1,2oC trên hầu hết diện 2017 xuất hiện chủ yếu vào tháng 4 ở Tây Bắc và 
tích cả nước (Hình 3a). Kết quả tính toán cũng Nam Bộ; tháng 6 ở Đông Bắc, đồng bằng Bắc Bộ 
cho thấy, NĐTB năm cao nhất xảy ra ở khu vực và Nam Trung Bộ; tháng 4, tháng 6 ở Bắc Trung 
Nam Bộ, với giá trị phổ biến từ 27-28,5oC; thấp Bộ và tháng 3-4 ở khu vực Tây Nguyên.
nhất là khu vực miền núi Bắc Bộ, với giá trị chủ Nhiệt độ tối thấp trung bình năm 2017 phổ 
yếu từ 19,5-24,5oC. Những nơi có nhiệt độ dưới biến từ trên 13,5 đến xấp xỉ 26oC, lớn hơn từ 0 
20oC là Sìn Hồ, Tam Đường (Lai Châu), Mộc Châu đến trên 1,5oC so với TBNN trên phạm vi cả nước 
(Sơn La), Sa Pa, Bắc Hà (Lào Cai), Mù Căng Chải (Hình 3c). Nhiệt độ tối thấp tuyệt đối (NĐTTTĐ) 
(Yên Bái) và Đà Lạt (Lâm Đồng). Kết quả tính năm 2017 xảy ra chủ yếu vào tháng 12 ở hầu hết 
toán cũng cho thấy, NĐTB năm 2017 lớn hơn cả nước; vào tháng 1 và tháng 2 ở một số trạm 
TBNN ở hầu hết các tháng trong năm. Trong đó, thuộc Tây Nguyên và cực Nam Nam Trung Bộ. Trị 
NĐTB năm 2017 lớn hơn TBNN đáng kể nhất vào số thấp nhất của NĐTTTĐ năm 2017 (được so 
các tháng đầu năm (tháng 1-4) và các tháng cuối sánh trên 143 trạm quan trắc) đo được là -0,2oC 
năm (tháng 8-11). tại Sìn Hồ (Lai Châu) vào ngày 21/12/2017. So với 
 Nhiệt độ tối cao trung bình năm 2017 phổ 5 năm gần đây, NĐTTTĐ năm 2017 có giá trị lớn 
biến từ xấp xỉ 19 đến trên 33,5oC, lớn hơn TBNN nhất và có sự phân hóa rõ ràng theo không gian:
từ 0 đến gần 1,5oC trên đại bộ phận diện tích Miền Bắc: NĐTTTĐ phổ biến nhỏ hơn 15oC. 
cả nước; thấp hơn từ 0 đến 0,5oC xảy ra ở một Trong đó, phổ biến dưới 10oC ở vùng núi phía 
phần diện tích Tây Bắc, khu vực Quảng Trị - Thừa Bắc; chủ yếu 7-14oC ở đồng bằng Bắc Bộ và Bắc 
Thiên Huế và một vài nơi ở phía Nam (Hình 3b). Trung Bộ;
Nhiệt độ tối cao tuyệt đối năm 2017 dao động Miền Nam: NĐTTTĐ phổ biến lớn hơn 15oC. 
chủ yếu từ 30-41,5oC; thấp hơn 30oC ở một số Trong đó, phổ biến 15-20oC ở Nam Trung Bộ; 
vùng núi cao như Sìn Hồ (Lai Châu), Sa Pa (Lào 10-15oC ở Tây Nguyên và 18,5-20,5oC ở cực Nam 
Cai), Đà Lạt (Lâm Đồng). Trong đó, các giá trị Nam Trung Bộ và Nam Bộ.
 Tạp chí khoa học biến đổi khí hậu 17
 Số 8 - Tháng 12/2018 
 (Việt Nam) (Việt Nam)
 Phú Quốc Phú Quốc
 Côn Đảo Côn Đảo
 (Việt Nam) (Việt Nam)
a) b)
 Hình 3. Phân bố theo không gian của chuẩn sai: 
 (a) Nhiệt độ trung bình năm 2017; (b) Nhiệt độ 
 (Việt Nam) tối cao trung bình năm 2017; (c) Nhiệt độ tối thấp 
 trung bình năm 2017
 Phú Quốc
 Côn Đảo
 (Việt Nam)
 c)
3.3. Đặc trưng lượng mưa và các hiện tượng 2017 là năm có TLM lớn nhất; tiếp đến là các 
cực đoan có liên quan năm 2008, 2013, 2011 (Hình 4). Xét trong năm 
 Kết quả tính toán cho thấy, tổng lượng mưa có pha trung gian của ENSO, năm 2017 là năm 
(TLM) năm 2017 trung bình cả nước đạt giá trị có tổng lượng mưa đứng thứ hai, sau năm 1996. 
2.240,3mm, với tỷ chuẩn đạt 116,5%. Như vậy, Trong đó, năm 1996 cũng là năm được ghi nhận 
TLM năm 2017 lớn hơn khoảng 16,5% so với có tổng lượng năm lớn nhất kể từ năm 1961 trở 
TBNN. Trong 10 năm gần đây (2008-2017), năm lại đây (Hình 4).
 18 Tạp chí khoa học biến đổi khí hậu
 Số 8 - Tháng 12/2018
 Hình 4. Diễn biến chuẩn sai lượng mưa (%) trung bình cả nước thời kỳ 1961-2017 
 TLM trong năm 2017 phổ biến dao động từ nhất trong năm là ở Sa Pa (Lào Cai): 264 ngày, 
2.000 đến trên 3.500mm trên đa phần diện tích tiếp sau là ở Nam Đông (Thừa Thiên Huế): 255 
cả nước; từ trên 1.000 đến 2.000mm ở phần ngày và Trà My (Quảng Nam): 238 ngày. Nơi có 
lớn Bắc Bộ, Trung Tây Nguyên, cực Nam Trung SNM nhỏ nhất trong năm là ở Quỳnh Lưu (Nghệ 
Bộ và một phần diện tích Tây Nam Bộ. Nơi có An): 113 ngày, Phan Thiết (Bình Thuận): 114 
lượng mưa lớn nhất là Trà My (Quảng Nam): ngày và Ayunpa (Gia Lai): 127 ngày. SNM năm 
6.187mm và Bắc Quang (Hà Giang): 5.640mm. 2017 lớn hơn TBNN từ 1 đến trên 40 ngày trên 
Nơi có lượng mưa thấp nhất là Phan Thiết (Bình đại bộ phận diện tích cả nước. Nơi có số ngày 
Thuận): 900mm và Phan Rang (Ninh Thuận): mưa lớn hơn TBNN nhiều nhất là Nam Đông: 
968mm (Hình 5). 57,4 ngày, tiếp đến là Cao Lãnh (Đồng Tháp): 
 Phân bố tỷ chuẩn của TLM trong năm 51,9 ngày. SNM thấp hơn TBNN từ 1 đến lớn 
2017 (Hình 6) cho thấy, TLM lớn hơn TBNN hơn 15 ngày ở một số nơi thuộc Bắc Bộ và một 
ở hầu hết diện tích cả nước, với tỷ chuẩn từ phần diện tích Tây Nguyên. Nơi có số ngày mưa 
100 đến 150%. TLM năm thấp hơn TBNN ở thấp hơn TBNN nhiều nhất là Ayunpa: 19,9 ngày 
một phần diện tích Tây Nguyên và một vài nơi và Hòa Bình: 18,6 ngày.
thuộc Tây Bắc, cực Nam Nam Trung Bộ và Tây 
 3.4. Một số hiện tượng thời tiết nguy hiểm và 
Nam Bộ, với tỷ chuẩn chủ yếu từ 80 đến nhỏ 
 thiệt hại
hơn 100%. Nơi có tỷ chuẩn lượng mưa cao 
nhất là ở Cần Thơ: 162,8%; nơi có tỷ chuẩn Mưa lớn:
thấp nhất là Nho Quan (Ninh Bình): 59,9%. Trong năm 2017, đã xuất hiện 40 đợt mưa 
Phân bố tỷ chuẩn của lượng mưa các tháng vừa, mưa to trên phạm vi cả nước. Trong đó, 
trong năm 2017 rất khác nhau. Trong đó, có 14 đợt mưa lớn gây lũ và lũ quét. Số đợt 
lượng mưa lớn hơn TBNN chiếm từ đa phần mưa vừa, mưa to năm 2017 lớn hơn so với năm 
đến hầu hết diện tích cả nước trong các tháng 2016, 2015. Các đợt mưa lớn điển hình trong 
1, 5, 7 và 12. Ngược lại, TLM thấp hơn TBNN năm 2017 là: 
chiếm từ đa phần đến đại bộ phận diện tích Đợt mưa lớn kéo dài từ ngày 1 đến ngày 
lãnh thổ trong các tháng 4, 6, 8 và 11. Trong 13/7/2017 ở Bắc Bộ, với lượng mưa phổ biến 
các tháng 2, 3, 10 có tỷ lệ lượng mưa lớn hơn 70-120mm; mưa lớn sinh lũ ở các tỉnh ở miền 
và thấp hơn TBNN gần tương đương nhau. núi phía Bắc gây thiệt hại khá nặng nề, làm 17 
 Hình 7 cho thấy, số ngày mưa (SNM) năm người tử vong, 1 người bị thương và nhiều thiệt 
2017 phổ biến từ 130-230 ngày. Nơi có SNM lớn hại về nhà cửa, kinh tế khác. 
 Tạp chí khoa học biến đổi khí hậu 19
 Số 8 - Tháng 12/2018 
 (Việt Nam) (Việt Nam)
 Phú Quốc Phú Quốc
 Côn Đảo Côn Đảo
 (Việt Nam) (Việt Nam)
 Hình 5. Phân bố theo không gian của tổng Hình 6. Phân bố theo không gian của tỷ chuẩn 
 lượng mưa năm 2017 (mm) lượng mưa năm 2017 (%)
 (Việt Nam)
 Phú Quốc
 Côn Đảo
 (Việt Nam)
 Hình 7. Phân bố số ngày mưa trong năm 2017 (ngày)
 Do ảnh hưởng của rãnh thấp kết hợp với gió 5/8/2017 ở Bắc Bộ, với lượng mưa 24 giờ phổ 
Đông Nam, từ ngày 19 đến ngày 20/7/2017 có biến 30-60mm; gây sạt lở đất và lũ quét ở một 
mưa lớn ở các tỉnh Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ; mưa số tỉnh miền núi phía Bắc làm 26 người tử vong, 
lớn gây lũ làm 2 người tử vong và 4 người bị 15 người mất tích, 27 người bị thương
thương. Từ ngày 6 đến ngày 11/10/2017, do ảnh 
 Đợt mưa lớn kéo dài từ ngày 31/7 đến ngày hưởng của ATNĐ, mưa lớn xảy ra với lượng mưa 
 20 Tạp chí khoa học biến đổi khí hậu
 Số 8 - Tháng 12/2018
phổ biến từ 50 đến 100mm/ngày ở Bắc Bộ, khu 4. Kết luận
vực từ Thanh Hóa đến Quảng Bình; mưa lớn gây Từ kết quả phân tích số liệu quan trắc (tại
lũ làm 75 người tử vong, 38 người bị thương, 143 trạm), có thể đưa ra một số nét chính về 
28 người mất tích và nhiều thiệt hại về nhà cửa, điều kiện khí hậu năm 2017 như sau:
hoa màu, chăn nuôi,... - Nhiệt độ:
 Từ ngày 4 đến ngày 9/11/2017, do ảnh Trên quy mô toàn cầu, năm 2017 được ghi 
hưởng của KKL kết hợp với hoàn lưu bão số 12, nhận là năm nóng thứ ba trong lịch sử quan 
các tỉnh Trung và Nam Trung Bộ, Tây Nguyên có trắc, với chuẩn sai đạt 0,46 ± 0,1oC và lớn hơn 
mưa to đến rất to, đặc biệt là các tỉnh từ Thừa thời kỳ tiền công nghiệp khoảng 1,1±o 0,1 C. 
Thiên Huế đến Bình Định, với lượng mưa ngày Cùng với xu thế toàn cầu, trên quy mô toàn lãnh 
5/11/2017 phổ biến 200-500mm. thổ Việt Nam, NĐTB năm 2017 đạt giá trị 24,2oC, 
 Từ ngày 1 đến ngày 5/12/2017, do ảnh hưởng lớn hơn TBNN khoảng 0,8oC (tính từ 143 trạm). 
của KKL (vào cuối tháng 11) kết hợp với nhiễu Như vậy, năm 2017 được ghi nhận là năm nóng 
động trong đới gió Đông trên cao nên các tỉnh thứ 4 trong 10 năm gần đây và là năm nóng 
từ Quảng Bình đến Khánh Hòa, Bắc Tây Nguyên thứ 5 kể từ năm 1961 đến nay. NĐTB các tháng 
có mưa to đến rất to. Mưa lớn làm 1 người bị trong năm 2017 phổ biến lớn hơn so với TBNN, 
cuốn trôi và trên 5.500 hộ dân bị ngập. với chuẩn sai phổ biến từ 0 đến 2,0oC. Trong đó, 
 Dông lốc: NĐTB lớn hơn TBNN đáng kể nhất vào các tháng 
 Trong năm 2017, đã xuất hiện 92 trận dông, đầu năm và cuối năm 2017.
lốc kèm mưa đá trên phạm vi cả nước, thấp hơn Nhiệt độ tối cao trung bình năm 2017 lớn 
so với năm 2016. Các tháng xảy ra nhiều dông hơn so với TBNN ở hầu hết diện tích cả nước; 
lốc và mưa đá nhất là tháng 4/2017 (29 trận), thấp hơn ở một số khu vực nhỏ ở Tây Bắc, Quảng 
tháng 3 (23 trận); khu vực xảy ra nhiều nhất là Trị - Thừa Thiên Huế và một vài nơi ở Nam Bộ. 
khu vực miền núi thuộc Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ. Nhiệt độ tối cao tuyệt đối năm 2017 dao động 
Tỉnh xảy ra nhiều dông, lốc nhất là Lào Cai, Sơn chủ yếu từ 30-41,5oC; thấp hơn 30oC ở vùng núi 
La, Nghệ An. phía Bắc.
 Nắng nóng: Nhiệt độ tối thấp trung bình năm 2017 lớn 
 Trong năm 2017, đã xuất hiện 17 đợt nắng hơn TBNN ở hầu hết cả nước, với chuẩn sai từ 0 
nóng vào thời kỳ từ tháng 3 đến tháng 9, trong đến 1,5oC. Trong đó, nhiệt độ tối thấp phổ biến 
đó có 3 đợt nắng nóng gay gắt. Nắng nóng xảy cao hơn TBNN ở các tháng. Trị số thấp nhất của 
ra chủ yếu ở các tỉnh thuộc Bắc Bộ, Trung Bộ và nhiệt độ tối thấp tuyệt đối năm 2017 (được so 
Đông Nam Bộ. sánh trên 143 trạm quan trắc) đo được là -0,2oC 
 Thiệt hại do thiên tai: tại Sìn Hồ (Lai Châu) vào ngày 21/12/2017.
 Thiệt hại do thiên tai có nguồn gốc khí - Lượng mưa:
tượng thủy văn trong năm 2017 trên phạm vi TLM năm 2017 phổ biến dao động từ 2000 
toàn lãnh thổ chủ yếu do bão, áp thấp nhiệt đến trên 3.500mm trên đa phần diện tích cả 
đới, mưa lớn gây lũ, lũ quét, dông lốc, nắng nước; từ trên 1.000 đến 2.000mm ở phần lớn 
nóng gây ra. Theo con số thống kê chưa thật Bắc Bộ, Trung Tây Nguyên, cực Nam Trung Bộ 
đầy đủ, thiệt hại là: 368 người tử vong và và một phần diện tích Tây Nam Bộ. TLM lớn hơn 
mất tích (tập trung tại khu vực miền núi phía TBNN ở hầu hết diện tích cả nước, với tỷ chuẩn 
Bắc và miền Trung), 654 người bị thương; từ 100 đến 150%. Xét trung bình trên quy mô 
trên 8.100 ngôi nhà và công trình công cộng toàn quốc (tính từ 143 trạm), TLM năm 2017 
bị sập, ngập, hư hỏng; gần 353 nghìn ha lúa, đạt giá trị 2.240,3mm, cao hơn TBNN khoảng 
hoa màu bị thiệt hại và nhiều thiệt hại khác, 16,5%. Trong 10 năm gần đây (2008-2017), năm 
Tổng thiệt hại ước tính khoảng 60.000 tỷ 2017 là năm có TLM cao nhất; tiếp đến là các 
đồng (riêng bão số 12 và mưa lũ sau bão đã năm 2008, 2013, 2011. Kể từ năm 1961 trở lại 
làm 123 người tử vong và mất tích, tổng thiệt đây, năm 2017 được ghi nhận là năm có TLM 
hại khoảng 22.680 tỷ đồng). đứng thứ hai, sau năm 1996. 
 Tạp chí khoa học biến đổi khí hậu 21
 Số 8 - Tháng 12/2018 
 - Hiện tượng cực đoan, thời tiết nguy hiểm: + Nắng nóng: Trong năm 2017, đã xảy ra 17 
 + XTNĐ: Trong năm 2017, đã xuất hiện 20 đợt nắng nóng xuất hiện vào các tháng từ tháng 3 
XTNĐ hoạt động trên khu vực Biển Đông trong đến tháng 9, trong đó có 3 đợt nắng nóng gay gắt.
năm 2017, nhiều hơn khoảng 6-7 cơn so với + Mưa lớn: Có 40 đợt mưa vừa, mưa to trên 
TBNN. Trong đó, có 16 cơn bão và 4 ATNĐ. Số phạm vi cả nước trong năm 2017. Trong đó có 
lượng XTNĐ ảnh hưởng trực tiếp đến thời tiết 14 đợt mưa lớn gây lũ và lũ quét. Số đợt mưa 
đất liền nước ta là 13 cơn. vừa, mưa to năm 2017 cao hơn so với năm 
 + Không khí lạnh: Trong năm 2017 có 28 đợt 2016, 2015.
KKL ảnh hưởng đến Việt Nam, thấp hơn TBNN + Dông, lốc và mưa đá: Trong năm 2017, đã 
khoảng 1 đợt. Về cường độ, có 6 đợt mạnh, 16 xảy ra 92 trận dông, lốc kèm mưa đá trên phạm 
đợt trung bình và 6 đợt yếu. vi cả nước, thấp hơn so với năm 2016.
 Tài liệu tham khảo
 1. Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu (2018), Thông báo khí hậu năm 2017. 
 2. World Meteorological Organization (2018),WMO Statement on the State of the Global Climate 
 in 2017. WMO-No. 1212.
 3.  
 4.  
 5. https://www.jma.go.jp 
 6. https://www.wmo.int/pages/index_en.html
 2017 Viet nam climate assessment 
 Vu Van Thang, Nguyen Dang Mau, Nguyen Huu Quyen, Pham Thi Hai Yen, Tran Thi Thao, 
 Truong Thi Thanh Thuy, Tran Trung Nghia, Phung Thi My Linh
 Viet Nam Institute of Meteorology Hydrology and Climate change
 Received: 19/11/2018; Accepted: 9/12/2018
 Abstract: This paper presents results of the 2017 climate assessment including extreme events across 
Viet Nam. The meteorological data used in this study is provided by Viet Nam Meteorological and Hydrological 
Administration as well as obtained fromWorld Meteorological Organization (WMO, 2018). The results show 
that, the year 2017 was the fouth warmest on the historical record, with the anomaly of 0.54oC. Comparing with 
the neutral ENSO years, the year 2017 was the warmest on the historical record. In term of rainfall amount, 
the total rainfall of the year 2017 was the largest amount during recent 10 years.
 Keywords: Anomaly, annual mean, rainfall, temperature, the year 2017.
 22 Tạp chí khoa học biến đổi khí hậu
 Số 8 - Tháng 12/2018