Chứng cứ chứng minh trong các vụ án xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm mà bị hại là phụ nữ, trẻ em

36
CHỨNG CỨ CHỨNG MINH TRONG CÁC VỤ ÁN XÂM PHẠM TÍNH MẠNG...
Khoa học Kiểm sát Số 01 - 2020
1. Đặt vấn đề
Trong những năm qua, các vụ án xâm 
phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, 
danh dự của con người mà bị hại là phụ nữ, 
trẻ em có diễn biến ngày càng phức tạp, đặc 
biệt là các tội phạm xâm hại tình dục với xu 
hướng gia tăng về số lượng với tính chất, 
mức độ, nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, 
thể hiện sự suy đồi đạo đức, coi thường sức 
khỏe và nhân phẩm của trẻ em, gây bức 
xúc, phẫn nộ trong dư luận xã hội như: Bố 
đẻ hiếp dâm con gái, anh trai hiếp dâm em 
gái, chồng hiếp dâm con riêng của vợ, ông 
ngoại hiếp dâm cháu, nhiều người hiếp 
dâm một người1 Do đó, việc phát hiện, 
xử lý và làm giảm số lượng hành vi phạm 
tội xảy ra xâm phạm tính mạng, sức khỏe, 
nhân phẩm, danh dự, nhân phẩm đối với 
phụ nữ và trẻ em đang là một trong những 
nhiệm vụ cấp bách được đặt ra đối với các 
1 Trần Công Phàn, Tội phạm xâm hại tình dục trẻ em 
tại Việt Nam, Tạp chí Khoa học Kiểm sát số chuyên 
đề 1 (30) 2019, tr.3
cơ quan tư pháp và xã hội. Nhằm góp phần 
giúp các cơ quan tư pháp phát hiện, xử lý 
tốt các vụ án hình sự này, việc nhận thức 
đầy đủ về những nội dung có liên quan đến 
chứng cứ chứng minh trong các vụ án xâm 
hại tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân 
phẩm mà bị hại là phụ nữ, trẻ em đóng một 
vai trò quan trọng. Vì vậy, dưới đây bài viết 
sẽ tập trung nghiên cứu và đề cập đến các 
khái niệm vụ án và chứng cứ trong các vụ 
án xâm hại tính mạng, sức khỏe, danh dự, 
nhân phẩm mà bị hại là phụ nữ, trẻ em; 
một số nội dung thu thập, kiểm tra, đánh 
giá chứng cứ trong các vụ án xâm hại tính 
mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm mà 
bị hại là phụ nữ, trẻ em.
2. Khái niệm vụ án xâm hại tính mạng, 
sức khỏe, danh dự, nhân phẩm mà bị hại 
là phụ nữ, trẻ em
Các tội xâm phạm tính mạng, sức 
khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người 
CHỨNG CỨ CHỨNG MINH TRONG CÁC VỤ ÁN XÂM PHẠM TÍNH MẠNG, 
SỨC KHỎE, DANH DỰ NHÂN PHẨM MÀ BỊ HẠI LÀ PHỤ NỮ, TRẺ EM 
LẠI VIẾT QUANG*
* Tiến sĩ, Hiệu trưởng Trường Đại học Kiểm sát 
Hà Nội
Hoạt động thu thập, kiểm tra, đánh giá chứng cứ là những hoạt động bắt buộc 
phải thực hiện để chứng minh, làm sáng tỏ sự thật vụ án. Đối với các vụ án xâm 
phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm phụ nữ, trẻ em, hoạt động trên có 
những đặc điểm riêng mà các cơ quan tư pháp cần lưu ý để giải quyết vụ án được 
nhanh chóng, chính xác nhất.
Từ khóa: Chứng minh; chứng cứ; xâm hại phụ nữ, trẻ em.
Ngày nhận bài: 16/8/2019; Ngày biên tập xong: 30/8/2019; Ngày duyệt đăng: 
10/01/2020.
Evidence collecting, examining and assessing are compulsory to clarify the 
criminal cases’ truth. For the cases infringing health, honour and dignity of 
women and children, those activities have their own characteristics that require 
legal entities need to pay attention to deal with the cases timely and accurately.
Keywords: Prove, evidence, infringement of women and children.
37Khoa học Kiểm sátSố 01 - 2020
LẠI VIẾT QUANG
thuộc Chương XIV của Bộ luật hình sự 2015 
(BLHS) gồm 33 tội danh (quy định từ Điều 
123 đến Điều 156) được chia làm 3 nhóm 
gồm: Nhóm các tội xâm phạm tính mạng 
gồm 13 tội danh được quy định tại các Điều 
từ Điều 123 đến Điều 133 và các Điều 148, 
149; Nhóm các tội xâm phạm sức khỏe gồm 
07 tội danh được quy định tại các Điều từ 
Điều 134 đến Điều 140 BLHS; Nhóm các tội 
xâm phạm nhân phẩm, danh dự gồm 14 tội 
danh được quy định tại các Điều từ Điều 
141 đến Điều 147 và các Điều từ Điều 150 
đến Điều 156 BLHS.
Căn cứ để xác định là vụ án xâm phạm 
tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự 
của con người mà bị hại là phụ nữ trẻ em 
chính là các yếu tố:
+ Hành vi phạm tội phải được quy 
định trong BLHS, Chương các tội xâm 
phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, 
danh dự của con người; 
+ Chủ thể thực hiện hành vi phạm tội 
phải là người có năng lực trách nhiệm hình 
sự và đủ độ tuổi theo quy định của pháp luật; 
+ Bị hại trong các vụ án là phụ nữ hoặc 
người dưới 16 tuổi theo từng điều luật cụ 
thể quy định trong BLHS;
+ Được các cơ quan có thẩm quyền 
theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự ra 
quyết định khởi tố vụ án về các tội danh quy 
định tại chương xâm phạm tính mạng, sức 
khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người.
Như vậy, vụ án xâm phạm tính mạng, 
sức khỏe, danh dự nhân phẩm của con người 
mà bị hại là phụ nữ, trẻ em là vụ việc có tính 
hình sự đã được phát hiện, có dấu hiệu của tội 
phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự 
nhân phẩm của con người được quy định trong 
Bộ luật hình sự do người có năng lực trách 
nhiệm hình sự thực hiện nhằm đe dọa tước đoạt 
tính mạng, cố ý hoặc vô ý tước đoạt tính mạng; 
gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe; xâm 
hại danh dự, nhân phẩm của bị hại là phụ nữ, 
trẻ em mà các cơ quan có thẩm quyền phải kiểm 
tra, xác minh và khởi tố điều tra, truy tố, xét xử 
theo quy định của pháp luật.
3. Chứng cứ, những vấn đề cần phải 
chứng minh trong các vụ án xâm hại tính 
mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm mà 
bị hại là phụ nữ, trẻ em
3.1. Chứng cứ trong các vụ án xâm hại 
tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm 
mà bị hại là phụ nữ, trẻ em
Để xử lý đầy đủ, chính xác tội phạm 
xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự 
nhân phẩm của con người mà bị hại là phụ 
nữ, trẻ em, việc đầu tiên là phải nhận thức 
cơ bản, đầy đủ về chứng cứ và các nội dung 
liên quan như sau:
- Chứng cứ là những gì có thật, được 
thu thập theo trình tự thủ tục do Bộ luật 
tố tụng hình sự quy định, được dùng làm 
căn cứ để xác định có hay không có hành 
vi phạm tội, người thực hiện hành vi phạm 
tội và những tình tiết khác có ý nghĩa trong 
việc giải quyết vụ án2. Chúng tôi cho rằng, 
những gì có thật ở đây có thể hiểu là những 
thông tin được thu thập đúng theo đúng 
quy định có ý nghĩa giúp cho các cơ quan 
tố tụng giải quyết vụ án. 
- Thuộc tính của chứng cứ luôn phải 
đảm bảo ba yếu tố khách quan, liên quan 
và hợp pháp. Nếu thiếu một trong ba yếu 
tố này thì những thông tin mà các chủ thể 
có thẩm quyền thu thập được không được 
coi là chứng cứ và không được dùng để 
giải quyết vụ án.
- Để tìm kiếm chứng cứ, khai thác chứng 
cứ sử dụng giải quyết vụ án thì không đâu 
2 Xem: Điều 86 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015.
38
CHỨNG CỨ CHỨNG MINH TRONG CÁC VỤ ÁN XÂM PHẠM TÍNH MẠNG...
Khoa học Kiểm sát Số 01 - 2020
khác từ các nguồn chứng cứ như Vật chứng; 
Lời khai, lời trình bày; Dữ liệu điện tử; Kết 
luận giám định, định giá tài sản; Biên bản 
trong hoạt động khởi tố, điều tra, xét xử, thi 
hành án; Kết quả thực hiện ủy thác và hợp tác 
quốc tế; Các tài liệu đồ vật khác. Một thông 
tin, tài liệu để được coi là chứng cứ phải đảm 
bảo các thuộc tính đó là: tính khách quan, 
tính liên quan và tính hợp pháp.
- Chứng cứ trong vụ án xâm phạm 
tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm 
của con người mà bị hại là phụ nữ, trẻ em 
phải thỏa mãn các đặc điểm về chứng cứ 
của vụ án hình sự vì vụ án xâm phạm tính 
mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm của 
con người mà bị hại là phụ nữ, trẻ em là vụ 
án hình sự. Do vậy có thể đưa ra khái niệm 
chứng cứ trong các vụ án xâm phạm tính 
mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm mà bị 
hại là phụ nữ và trẻ em như sau:
Chứng cứ trong các vụ án xâm phạm tính 
mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm mà bị hại 
là phụ nữ, trẻ em là những gì có thật được thu 
thập theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, 
có giá trị chứng minh hành vi đe dọa tước đoạt 
tính mạng; cố ý hoặc vô ý tước đoạt tính mạng; 
gây thương tích hoặc xâm hại sức khỏe, danh 
dự, nhân phẩm của bị hại là phụ nữ, trẻ em 
cũng như các tình tiết khác có ý nghĩa xác định 
sự thật vụ án và bảo đảm cho việc xử lý được 
đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
3.2. Những vấn đề cần phải chứng minh 
trong các vụ án xâm hại tính mạng, sức 
khỏe, danh dự, nhân phẩm mà bị hại là phụ 
nữ, trẻ em
Trong các vụ án xâm phạm tính mạng, 
sức khỏe, danh dự nhân phẩm mà bị hại 
là phụ nữ, trẻ em có các nội dung cần phải 
chứng minh cơ bản sau3:
3 Xem: Khoản 1 Điều 85 Bộ luật tố tụng hình sự 
năm 2015
- Có hành vi phạm tội xâm hại tính 
mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm xảy 
ra hay không, thời gian, địa điểm và những 
tình tiết khác của hành vi này. Hành vi 
phạm tội ở đây là các hành vi được mô tả 
trong các cấu thành tội phạm cụ thể có thể 
liệt kê như:
+ Cố ý đe dọa tước đoạt tính mạng, 
dùng lời nói đe dọa thể hiện sự cương 
quyết chắc chắn sẽ thực hiện hành vi tước 
đoạt tính mạng của bị hại là phụ nữ, trẻ em, 
nhận thức rõ hành vi của mình sẽ gây ra cái 
chết cho bị hại; mong muốn bỏ mặc, vô ý 
làm bị hại chết mặc dù phải thấy trước, có 
thể thấy trước hoặc tuy đã thấy trước hành 
vi của mình có thể gây ra cái chết cho bị 
hại mà vẫn thực hiện; đối xử tàn ác, ngược 
đãi, làm nhục hoặc kích động, thúc đẩy 
dụ dỗ bị hại là phụ nữ, trẻ em khiến bị hại 
tự tước đạt tính mạng của họ là chứng 
cứ bắt buộc trong quá trình chứng minh 
các vụ án xâm phạm tính mạng, sức khỏe, 
danh dự nhân phẩm của con người mà bị 
hại là phụ nữ, trẻ em;
+ Cố ý, vô ý thực hiện hành vi gây 
thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe 
của bị hại là phụ nữ, trẻ em; Cố ý làm nhục, 
hành hạ, đối xử tàn ác phụ nữ, trẻ em là 
người đang lệ thuộc vào người thực hiện 
hành vi phạm tội;
+ Dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực 
hoặc lợi dụng tình trạng không thể chống 
cự được của bị hại là phụ nữ, trẻ em để giao 
cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình 
dục khác với họ;
+ Có hành vi dâm ô không nhằm mục 
đích giao cấu hoặc không nhằm thực hiện 
các hành vi quan hệ tình dục khác; Có hành 
vi giao cấu với người từ đủ 13 đến dưới 16 
tuổi; Dùng mọi thủ đoạn khiến bị hại là 
39Khoa học Kiểm sátSố 01 - 2020
LẠI VIẾT QUANG
phụ nữ, trẻ em đang lệ thuộc vào người 
thực hiện hành vi phạm tội quẫn bách phải 
miễn cưỡng giao cấu hoặc thực hiện hành 
vi quan hệ tình dục khác; 
+ Dụ dỗ, lôi kéo, ép buộc bị hại là phụ 
nữ, trẻ em thực hiện hành vi khiêu dâm 
hoặc chứng kiến hành vi khiêu dâm;
+ Cố ý truyền HIV cho bị hại là phụ 
nữ, trẻ em; dùng vũ lực, thủ đoạn lừa gạt 
để mua bán bị hại là phụ nữ, trẻ em nhằm 
thu lợi nhuận bằng tiền hoặc lợi ích vật chất 
khác hoặc đánh tráo người dưới 01 tuổi;
+ Cố ý chiếm giữ hoặc giao người khác 
chiếm giữ trẻ em dưới 16 tuổi; cố ý thực 
hiện hành vi mua, bán, chiếm đoạt mô hoặc 
bộ phận của phụ nữ, trẻ em;
+ Có hành động thể hiện qua lời nói, 
hành động xúc phạm danh dự, nhân phẩm 
cho phụ nữ và trẻ em như chửi rủa, lăng 
mạ, lột quần áo giữa đám đông 
+ Đưa ra các thông tin không có thật 
nhằm xúc phạm danh dự, nhân phẩm gây 
thiệt hại quyền, lợi ích của bị hại là phụ nữ, 
trẻ em hoặc đưa ra thông tin không có thật 
để tố cáo bị hại.
- Người thực hiện hành vi xâm hại tính 
mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm là ai, 
có bao nhiêu người, lỗi của từng người này 
như thế nào, cố ý hay vô ý; những người 
thực hiện hành vi có năng lực trách nhiệm 
hình sự hay không; mục đích, động cơ 
phạm tội;
- Những tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng 
trách nhiệm hình sự của những đối tượng 
đã thực hiện hành vi xâm hại tính mạng, 
sức khỏe, danh dự, nhân phẩm và đặc 
điểm về nhân thân của họ;
- Tính chất và mức độ thiệt hại do 
hành vi xâm hại tính mạng, sức khỏe, 
danh dự, nhân phẩm gây ra về vật chất, 
thể chất, tinh thần;
- Những nguyên nhân và điều kiện của 
các hành vi xâm hại tính mạng, sức khỏe, 
danh dự, nhân phẩm đã được thực hiện;
- Những tình tiết khác liên quan đến 
việc loại trừ trách nhiệm hình sự, miễn 
trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt đối 
với người thực hiện hành vi xâm hại tính 
mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm mà 
bị hại là phụ nữ và trẻ em.
4. Một số nội dung thu thập chứng 
cứ trong các vụ án xâm hại tính mạng, sức 
khỏe, danh dự, nhân phẩm mà bị hại là 
phụ nữ, trẻ em
Thu thập chứng cứ bao gồm tổng hợp 
các hoạt động như ghi nhận, thu giữ và bảo 
quản chứng cứ, đây là những hoạt động 
đầu tiên của qúa trình chứng minh trong 
vụ án xâm phạm tính mạng, sức khỏe, 
danh dự nhân phẩm của con người mà bị 
hại là phụ nữ, trẻ em. 
Đặc điểm riêng biệt của vụ án xâm 
phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân 
phẩm của con người mà bị hại là phụ nữ, 
trẻ em là nguồn tin báo, tố giác các cơ quan 
có thẩm quyền tiếp nhận thường xuất phát 
nhiều từ người làm chứng hoặc người thân 
của bị hại như bố, mẹ, anh chị em và vụ 
việc xảy ra thường khá lâu mới đến báo tin, 
tố giác nên kết luận giám định, bao gồm 
cả giám định pháp y và giám định kỹ thuật 
hình sự như: Giám định tỷ lệ thương tật, 
giám định cơ chế hình thành thương tích, 
giám định độ tuổi, giám định mức độ tổn 
thương màng trinh, giám định dấu vân tay, 
giám định ADN, giám định độ tuổi, giọng 
nói qua băng ghi âm, video, giám định 
chữ viết là kết luận giám định của các cơ 
quan có thẩm quyền. Đây là nguồn chứng 
cứ có giá trị chứng minh cao trong vụ án 
40
CHỨNG CỨ CHỨNG MINH TRONG CÁC VỤ ÁN XÂM PHẠM TÍNH MẠNG...
Khoa học Kiểm sát Số 01 - 2020
xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự 
nhân phẩm của con người có bị hại là phụ 
nữ, trẻ em.
Những tài liệu, đồ vật liên quan khác 
phản ánh những thông tin liên quan đến 
hành vi phạm tội xâm phạm tính mạng, 
sức khỏe, danh dự nhân phẩm của con 
người mà bị hại là phụ nữ, trẻ em chứng 
minh làm rõ sự thật khách quan của vụ án 
như phương tiện thực hiện hành vi phạm 
tội: Xe đạp, xe máy, ô tô; Hung khí, vũ 
khí, công cụ thực hiện hành vi phạm tội: 
Dao, súng, gậy, gạch, đá côn, thuốc độc, a 
xít cũng cần chú ý khi thu thập chứng cứ.
Thực tiễn giải quyết các vụ án vụ án 
xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự 
nhân phẩm của con người mà bị hại là 
phụ nữ, trẻ em cho thấy: Mỗi vụ án xảy 
ra đều có tình tiết khác nhau, người thực 
hiện hành vi phạm tội có thủ đoạn, phương 
thức thực hiện hành vi và che giấu tội phạm 
khác nhau. Mặc dù với hầu hết các vụ án 
xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự 
nhân phẩm của con người mà bị hại là phụ 
nữ, trẻ em, người phạm tội thường để lại 
dấu vết tại hiện trường nhưng trong nhiều 
vụ án, việc thu thập chứng cứ vật chất tại 
hiện trường không đảm bảo, kịp thời. Bên 
cạnh đó, việc ghi nhận thông tin từ phía bị 
hại trong các vụ án này thường gặp nhiều 
vướng mắc do bị hại còn quá nhỏ hoặc bị 
sang chấn về tâm lý do hoảng sợ, lo lắng 
(trong các vụ án hiếp dâm, giết người, hiếp 
dâm, cưỡng dâm trẻ em) nên việc khai 
báo của bị hại không đầy đủ, khách quan... 
Vì vậy, việc ghi nhận thông tin từ bị hại 
trong vụ án xâm phạm tính mạng, sức khỏe, 
danh dự nhân phẩm của con người mà bị 
hại là phụ nữ, trẻ em là hoạt động thu thập 
chứng cứ phức tạp, đòi hỏi các chủ thể có 
thẩm quyền phải có kiến thức chuyên sâu 
về nghiệp vụ, linh hoạt áp dụng các chiến 
thuật, thủ thuật phù hợp Việc khám 
nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, 
thu giữ dấu vết máu, lông, tóc, hung khí, 
băng, đĩa video, file dữ liệu điện tử phải 
được thực hiện chi tiết, chính xác, kịp thời.
Để ghi nhận và thu giữ chứng cứ các 
chủ thể có thẩm quyền phải tiến hành các 
biện pháp nghiệp vụ theo chức năng quy 
định trong Bộ luật tố tụng hình sự để ghi 
nhận đầy đủ những thông tin về vụ việc 
phạm tội và kịp thời thu giữ vật chứng 
(nếu có) như khám nghiệm hiện trường, 
khám nghiệm tử thi; lấy lời khai bị hại; 
người làm chứng; khám xét, xem xét dấu 
vết trên thân thể; hỏi cung bị can Đây 
chính là hoạt động thu thập những chứng 
cứ có ý nghĩa chứng minh các vụ án xâm 
phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân 
phẩm mà bị hại là phụ nữ, trẻ em. Chứng 
cứ do các chủ thể có thẩm quyền thu thập 
phải từ các nguồn và được thu thập đúng 
trình tự, thủ tục của Bộ luật tố tụng hình 
sự. Đối với những vụ án bị hại là trẻ em, 
khi lấy lời khai bị hại phải có người bảo vệ 
quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đảm 
bảo tính khách quan trong điều tra, đảm 
bảo tính pháp lý và giá trị chứng minh.
Bên cạnh đó, việc thu thập chứng cứ 
thông qua các biện pháp điều tra khác như 
hỏi cung bị can, lấy lời khai người làm 
chứng cũng cần được tuân thủ nghiêm 
túc, đáp ứng yêu cầu nghiệp vụ. Việc thu 
thập chứng cứ phải tập trung, tránh thu 
thập tràn lan hoặc không đầy đủ chứng cứ. 
Khi thu giữ phải lập biên bản tố tụng, việc 
thu giữ phải được tiến hành kịp thời, bám 
sát vào những vấn đề cần chứng minh, 
phạm vi chứng minh trong vụ án xâm 
phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân 
phẩm mà bị hại là phụ nữ, trẻ em. 
41Khoa học Kiểm sátSố 01 - 2020
LẠI VIẾT QUANG
Song song với việc ghi nhận, thu thập 
chứng cứ, việc bảo quản chứng cứ cũng cần 
được tiến hành ngay từ khi phát hiện, thu 
giữ chứng cứ ngay tại hiện trường, trong 
quá trình điều tra, truy tố, xét xử nhằm 
giải quyết đúng đắn các vụ án xâm phạm 
tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm 
mà bị hại là phụ nữ, trẻ em. Việc bảo quản 
chứng cứ phải được thực hiện theo đúng 
quy định của pháp luật tố tụng hình sự để 
bảo đảm giá trị chứng minh của chứng cứ.
5. Một số nội dung kiểm tra, đánh 
giá chứng cứ trong các vụ án xâm hại tính 
mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm mà 
bị hại là phụ nữ, trẻ em
Để có được chứng cứ có giá trị chứng 
minh, phải kể đến công tác kiểm tra chứng 
cứ thông qua việc xem xét từng chứng cứ 
thu thập được như: Lời khai của đối tượng 
tình nghi, lời khai của bị hại, người làm 
chứng, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên 
quan; Biên bản hỏi cung bị can; biên bản 
khám nghiệm hiện trường; kết luận giám 
định; vật chứng thu giữ xem chứng cứ 
ấy có phù hợp với hiện thực khách quan, 
có thể xảy ra trên thực tế hay không? Các 
chứng cứ có liên quan với nhau, liên quan 
phù hợp với tình tiết của vụ án xâm phạm 
tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm 
mà bị hại là phụ nữ, trẻ em hay không? Việc 
thu thập các chứng cứ ấy do ai thu thập, có 
đúng trình tự, thủ tục của Bộ luật tố tụng 
hình sự hay không?...
Kiểm tra chứng cứ trong các vụ án 
xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự 
nhân phẩm mà bị hại là phụ nữ, trẻ em là 
việc các chủ thể có thẩm quyền tiến hành 
nghiên cứu, xem xét các chứng cứ đã thu 
thập được để xác định tính khách quan, 
liên quan và hợp pháp trong từng chứng 
cứ so với yêu cầu chứng minh. 
Hoạt động kiểm tra chứng cứ chính 
là tiền đề thực hiện hoạt động đánh giá 
chứng cứ xác định giá trị chứng minh của 
từng chứng cứ trong mối liên lệ với nhau 
nhằm “tái tạo” lại vụ án một cách đầy đủ, 
toàn diện nhất.
Đánh giá chứng cứ các vụ án xâm 
phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân 
phẩm mà bị hại là phụ nữ, trẻ em là quá 
trình các chủ thể có thẩm quyền nghiên 
cứu, phân tích, so sánh, đối chiếu nhằm xác 
thực, xác định giá trị chứng minh của các 
chứng cứ đã được thu thập làm căn cứ cho 
việc chứng minh tội phạm và giải quyết vụ 
án đúng pháp luật.
Kiểm tra, đánh giá chứng cứ là hai hoạt 
động luôn gắn liền với nhau, không thể tách 
rời trong quá trình chứng minh vụ án xâm 
phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân 
phẩm có bị hại là phụ nữ, trẻ em. Kiểm tra, 
đánh giá chứng cứ là quá trình nhận thức 
của người tiến hành tố tụng nhằm xác định 
giá trị chứng minh của những chứng cứ đã 
thu thập được. Mỗi chứng cứ phải được 
kiểm tra, đánh giá để xác định tính hợp 
pháp, xác thực và liên quan đến vụ án. Quá 
trình nhận thức chính là tư duy của người 
có thẩm quyền đánh giá chứng cứ được thể 
hiện như: Quan sát, nghiên cứu, đối chiếu, 
phân tích, so sánh, tổng hợp, kết luận.
Kiểm tra, đánh giá chứng cứ các vụ án 
xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân 
phẩm mà bị hại là phụ nữ, trẻ em là quá trình tư 
duy của những người có thẩm quyền tiến hành 
bằng cách quan sát, xem xét, phân tích, so sánh 
đối chiếu những chứng cứ đã thu thập được để 
xác định các thuộc tính của chứng cứ và giá trị 
chứng minh của chứng cứ so với yêu cầu chứng 
minh tội phạm, làm căn cứ cho việc giải quyết 
các vụ án xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh 
dự nhân phẩm có bị hại là phụ nữ, trẻ em. 
Để kiểm tra, đánh giá chứng cứ vụ 
42
CHỨNG CỨ CHỨNG MINH TRONG CÁC VỤ ÁN XÂM PHẠM TÍNH MẠNG...
Khoa học Kiểm sát Số 01 - 2020
án xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh 
dự nhân phẩm mà bị hại là phụ nữ, trẻ em 
được khách quan, toàn diện, cần nghiên 
cứu toàn bộ nội dung vụ án dựa trên những 
giả thuyết khác nhau, căn cứ trên các nguồn 
chứng cứ đã có trong hồ sơ vụ án. Mỗi giả 
thuyết đều có ý nghĩa trong việc xem xét 
tổng thể tính khách quan của diễn biến vụ 
án thông qua những nguồn chứng cứ đã 
thu thập được. Mỗi chứng cứ được đánh 
giá phải khách quan, phản ánh logic, đúng 
sự thật, liên quan đến hành vi phạm tội 
của người thực hiện hành vi phạm tội hoặc 
các tình tiết khác của vụ án xâm phạm tính 
mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm mà 
bị hại là phụ nữ, trẻ em và được các chủ thể 
có thẩm quyền thu thập theo đúng trình tự 
quy định của Bộ luật tố tụng hình sự.
Việc chứng minh các xâm phạm tính 
mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm mà bị 
hại là phụ nữ, trẻ em chính là việc sử dụng 
chứng cứ đã thu thập được để chứng minh 
làm rõ: Có hành vi phạm tội xâm phạm tính 
mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm mà bị 
hại là phụ nữ, trẻ em hay không? Hành vi 
đó quy định tại điều nào của BLHS? Ai là 
người thực hiện hành vi phạm tội? Động 
cơ mục đích phạm tội? cần chú ý làm rõ 
những vấn đề như: Ý thức chủ quan khi 
thực hiện hành vi phạm tội? Hành vi cố ý, 
vô ý thực hiện tội phạm đươc thể hiện thế 
nào? Thương tích do người thực hiện hành 
vi phạm tội gây ra cho bị hại là bao nhiêu? 
Hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm 
được thể hiện qua hành động, câu nói gì? 
Độ tuổi, giới tính của bị hại? Vị trí, vai trò 
của người thực hiện hành vi phạm tội trong 
vụ án, ai là chủ mưu, thực hiện, giúp sức 
để cá thể hóa trách nhiệm hình sự?
Quá trình kiểm tra, đánh giá chứng cứ 
các vụ án xâm phạm tính mạng, sức khỏe, 
danh dự nhân phẩm mà bị hại là phụ nữ, 
trẻ em cần bám sát vào các quy định của 
BLHS về cấu thành tội phạm xâm phạm 
tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm 
để xác định chứng cứ có giá trị chứng minh. 
Đánh giá từng chứng cứ có trong hồ sơ vụ 
án, xác định đâu là chứng cứ xác thực của 
vụ án, đặt từng chứng cứ đã được đánh giá 
trong mối liên hệ với nhau với diễn biến 
của vụ án, bao gồm cả chứng cứ trực tiếp 
và chứng cứ gián tiếp. Mỗi chứng cứ được 
đánh giá trong hồ sơ vụ án xâm phạm tính 
mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm đều 
có ý nghĩa chứng minh một vài vấn đề của 
diễn biến vụ án. Việc kiểm tra, đánh giá các 
chứng cứ đã được đánh giá trong mối liên 
hệ với nhau sẽ giúp cho các chủ thể tiến 
hành tố tụng có đủ các chứng cứ để chứng 
minh làm rõ toàn bộ sự thật của vụ án xâm 
phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân 
phẩm mà bị hại là phụ nữ, trẻ em, đảm bảo 
tính khách quan, xác thực nhất.
Như vậy, hoạt động ghi nhận, thu 
thập, bảo quản và kiểm tra, đánh giá chứng 
cứ các vụ án xâm phạm tính mạng, sức 
khỏe, danh dự nhân phẩm mà bị hại là phụ 
nữ, trẻ em được tiến hành đồng thời trong 
một thể thống nhất. Trong đó, ghi nhận, 
thu thập, bảo quản chứng cứ là những việc 
làm trước hết, là tiền đề cho việc kiểm tra, 
đánh giá chứng cứ. Hoạt động ghi nhận, 
thu thập, bảo quản và kiểm tra, đánh giá 
chứng cứ sẽ giúp cho các cơ quan tiến 
hành tố tụng sử dụng chứng cứ, hay nói 
cách khác, quá trình chứng minh của các cơ 
quan tiến hành tố tụng chính là việc những 
người tiến hành tố tụng sử dụng những 
chứng cứ đã được ghi nhận, thu thập, bảo 
quản và kiểm tra, đánh giá để làm sáng tỏ 
sự thật vụ án xâm phạm tính mạng, sức 
khỏe, danh dự nhân phẩm mà bị hại là phụ 
nữ, trẻ em./.