Các điều kiện đảm bảo thực hiện pháp luật về phòng, chống buôn lậu ở Việt Nam hiện nay

26 Tạp chí Khoa học Viện Đại học Mở Hà Nội 56 (06/2019) 26-30 
CÁC ĐIỀU KIỆN ĐẢM BẢO THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ 
PHÒNG, CHỐNG BUÔN LẬU Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 
Đặng Thế Dũng*6 
Ngày tòa soạn nhận được bài báo: 6/12/2018 
Ngày nhận kết quả phản biện đánh giá: 5/6/2019 
Ngày bài báo được duyệt đăng: 26/6/2019 
Tóm tắt: Việc ban hành pháp luật và bảo đảm các điều kiện để thực hiện pháp luật về 
phòng, chống buôn lậu và gian lận thương mại là điều kiện tất yếu để mỗi quốc gia phát triển. 
Đặc biệt, trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng mạnh mẽ, các đối tượng xấu thực 
hiện hành vi buôn lậu và gian lận thương mại ngày càng tinh vi và xảo quyệt. Bài viết tập trung 
phân tích các quy định và điều kiện cần thiết để thực hoạt động phòng chống buôn lậu có hiểu 
quả trong thời gian tới. 
Từ khóa: Chống buôn lậu; Hội nhập quốc tế; Gian lận thương mại 
Thứ nhất, bảo đảm về chính trị 
Nghị quyết số 41/NQ-CP đã được 
Chính phủ ký ban hành ngày 09/6/2015 về 
đẩy mạnh công tác đấu tranh chống buôn 
lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong 
tình hình mới. Tại Nghị quyết này, Chính 
phủ đã giao cho các bộ, ngành, chính quyền 
địa phương,... triển khai nhiều nhiệm vụ cụ 
thể, nhất là các bộ, ngành chức năng như: 
Quốc phòng, Công an, Tài chính, Công 
Thương và giao Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia 
chủ trì chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc việc thực 
hiện Nghị quyết. 
Ban Chỉ đạo 389 quốc gia về công tác 
phòng, chống tội phạm, chống buôn lậu. 
Xác định công tác phòng, chống tội phạm, 
chống buôn lậu, gian lận thương mại và 
hàng giả là những nhiệm vụ chính trị quan 
trọng, thường xuyên của tất cả các bộ, 
ngành, địa phương; kiên quyết không cho 
6* Phòng Cảnh sát môi trường, công an Tp Hải Phòng 
phép có “vùng cấm” trong công tác này. 
Phải kết hợp chặt chẽ giữa tích cực phòng 
ngừa và chủ động phát hiện tội phạm; phải 
phòng, chống tội phạm, chống buôn lậu, 
gian lận thương mại và hàng giả ngay trong 
các cơ quan có chức năng phòng, chống tội 
phạm, chống buôn lậu, gian lận thương mại 
và hàng giả. 
Ngày 15/7/2016 Ban Bí thư đã ban 
hành kết luận số 05-KL/TW về việc tiếp tục 
đẩy mạnh thực hiện Chỉ thị số 48-CT/TW 
của Bộ Chính trị khóa X về tăng cường sự 
lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, 
chống tội phạm trong tình hình mới, Chiến 
lược quốc gia phòng, chống tội phạm giai 
đoạn 2016-2025 và định hướng đến năm 
2030; Chương trình phòng, chống mua bán 
người giai đoạn 2016-2020. 
Thứ hai, bảo đảm về pháp luật 
Pháp luật về phòng chống buôn lậu là 
Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 27 
tổng thể các quy phạm pháp luật phát sinh 
trong quá trình tổ chức, THPL về phòng, 
chống buôn lâu như trình tự, thủ tục, cách 
thức thực hiện để đấu tranh chống lại các 
hành vi buôn lậu. 
Ngày 20/6/2017 Quốc hội đã ban 
hành Luật số 12/2017/QH14 sửa đổi Bộ luật 
Hình sự 2015, chính thức có hiệu lực áp 
dụng từ ngày 01/01/2018 6. Mục tiêu 
chính của việc ban hành Luật này là khắc 
phục những điểm sai sót đã phát hiện được 
của BLHS số 100/2015/QH13 nhằm bảo 
đảm tính đồng bộ, nhất quán của BLHS, góp 
phần bảo đảm áp dụng thống nhất Bộ luật 
trong thực tiễn, đồng thời, bổ sung một số 
vấn đề mới phát sinh trong thực tiễn sau khi 
BLHS số 100/2015/QH13 được thông qua 
nhằm đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, 
chống tội phạm trong tình hình mới. 
Điều 188, Bộ Luật hình sự Việt Nam 
2015 sửa đổi bổ sung năm 2017 quy định: 
buôn lậu là hành vi buôn bản qua trái phép 
hàng hoá, tiền Việt Nam, ngoại tệ, kim khí 
quý, đá quý, vật phẩm thuộc di tích lịch sử, 
văn hoá, hàng cấm qua biên giới Việt Nam. 
Ngày 29/6/2001, Quốc hội khoá X 
thông qua Luật Hải quan, quy định Hải quan 
Việt Nam có nhiệm vụ thực hiện kiểm tra, 
giám sát hàng hóa, phương tiện vận tải; 
phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái 
phép hàn g hóa qua biên giới; tổ chức thực 
hiện pháp luật về thuế đối với hàng hóa xuất 
khẩu, nhập khẩu; kiến nghị chủ trương, biện 
pháp quản lý nhà nước về hải quan đối với 
hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, 
nhập cảnh, quá cảnh và chính sách thuế đối 
với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. 
Năm 2003, Quốc hội ban hành Bộ luật 
tố tụng hình sự (BLTTHS) thì thẩm quyền 
điều tra của Hải quan được quy định cụ thể tại 
Điều 111. Khi phát hiện những hành vi phạm 
tội đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự 
trong lĩnh vực quản lý của mình thì CQHQ có 
thẩm quyền: đối với tội phạm ít nghiêm trọng 
trong trường hợp phạm tội quả tang, chứng 
cứ và lai lịch người phạm tội rõ ràng, thì ra 
quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can, tiến 
hành điều tra và chuyển hồ sơ cho VKS có 
thẩm quyền trong thời hạn hai mươi ngày, 
kể từ ngày ra quyết định khởi tố vụ án; đối 
với tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm 
trọng, đặc biệt nghiêm trọng hoặc tội phạm 
ít nghiêm trọng nhưng phức tạp thì ra quyết 
định khởi tố vụ án, tiến hành hoặc hoạt động 
điều tra ban đầu và chuyển hồ sơ cho cơ 
quan điều tra (CQĐT) có thẩm quyền trong 
thời hạn bảy ngày, kể từ ngày ra quyết định 
khởi tố vụ án [0]. 
Ngày 20/8/2004, Uỷ ban thường vụ 
Quốc hội ban hành Pháp lệnh số 
23/2004/PL-UBTVQH11 về tổ chức điều 
tra hình sự. Điều 20 của Pháp lệnh quy định, 
cơ quan Hải quan (CQHQ) khi thực hiện 
nhiệm vụ trong lĩnh vực quản lý của mình 
mà phát hiện tội phạm quy định tại Điều 153 
và Điều 154 của BLHS thì Cục trưởng Cục 
điều tra chống buôn lậu (CBL), Cục trưởng 
Cục kiểm tra sau thông quan, Cục trưởng 
Cục Hải quan tỉnh, liên tỉnh, thành phố trực 
thuộc trung ương, Chi cục trưởng Chi cục 
Hải quan cửa khẩu. 
Với việc ban hành Luật Hải quan 
năm 2001 (được sửa đổi, bổ sung năm 
2005), những vấn đề cơ bản về hoạt động 
phòng, chống buôn lậu qua biên giới của cơ 
quan Hải quan đã được đề cập như trách 
nhiệm, địa bàn, lực lượng, trang bị phương 
tiện, mối quan hệ phối hợp, thẩm quyền, 
biện pháp nghiệp vụ đấu tranhNhững vấn 
đề liên quan đến hoạt động phòng, chống 
buôn lậu của Hải quan còn được Chính phủ 
kịp thời ban hành một số nghị định, quyết 
định của quy định chi tiết, cụ thể. 
28 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 
Ngày 27/11/2015, Quốc hội khóa 
XIII kỳ họp thứ 10 thông qua BLTTHS năm 
2015 (có hiệu lực từ ngày 01/07/2016). 
Điều 164 BLTTHS năm 2015 qui định 
nhiệm vụ, quyền hạn của CQHQ được tiến 
hành hoạt động điều tra [16]. Ngày 
26/11/2015, Quốc hội khóa XIII kỳ họp thứ 
10 đã thông qua Luật tổ chức CQĐT hình 
sự (có hiệu lực từ ngày 01/7/2016). Điều 33 
qui định nhiệm vụ, quyền hạn điều tra của 
Hải quan [6]. 
Theo Điều 164 BLTTHS năm 2015 
và Điều 33 Luật Tổ chức cơ quan điều tra 
hình sự đã qui định CQHQ có thẩm có 
quyền khởi tố vụ án và tiến hành các hoạt 
động điều tra đối với 03 tội danh: tội buôn 
lậu theo Điều 188, tội tội vận chuyển trái 
phép hàng hóa, tiền vệ qua biên giới theo 
Điều 189 và tội sản xuất, buôn bán hàng 
cấm theo Điều 190 BLHS năm 2015. So với 
qui định trước đây, thẩm quyền điều tra của 
CQHQ đã được mở rộng hơn với 03 tội và 
về thời gian điều tra đối với các tội phạm ít 
nghiêm trọng trong trường hợp phạm tội 
quả tang, chứng cứ và lý lịch người phạm 
tội rõ ràng cũng được tăng lên 01 tháng 
(trước đây là 20 ngày). Tuy nhiên, lại hạn 
chế đối với các hành vi khác như vận 
chuyển hàng cấm. 
Triển khai Luật Hải quan ngày 
30/6/2014, Chính phủ đã ban hành Nghị 
định số 01/2015/NĐ-CP ngày 02/01/2015 
quy định chi tiết phạm vi địa bàn hoạt động 
hải quan; trách nhiệm phối hợp trong 
phòng, CBL, vận chuyển trái phép hàng hóa 
qua biên giới. Thực hiện Nghị định này, cần 
có các văn bản hướng dẫn cụ thể về phạm 
vi địa bàn, về trách nhiệm, mối quan hệ 
công tác giữa các lực lượng chức năng, 
chính quyền địa phương. Để cụ thể hóa, 
trước mắt cần rà soát, sửa đổi, bổ sung, ký 
các qui chế phối hợp lực lượng giữa Hải 
quan và các cơ quan Công an, Bộ đội Biên 
phòng, Cảnh sát biển,... Cụ thể hóa các qui 
chế, qui định ở tất cả các cấp, các địa 
phương. 
Đồng thời, tại Nghị định số 
08/2015/NĐ-CP ngày 21/01/2015 của 
Chính phủ quy định chi tiết và biện pháp thi 
hành Luật Hải quan về thủ tục hải quan, 
kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan, thì 
các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan 
đã được qui định. Tại Chương VII của Nghị 
định này đã qui đinh các biện pháp nghiệp 
vụ đảm bảo cho việc phòng ngừa, phát hiện, 
bắt giữ, điều tra và đảm bảo xử lý tội phạm, 
trong đó có tội phạm buôn lậu 
Như vậy, từ khi thành lập đến nay, 
Hải quan đều có thẩm quyền tiến hành một 
số hoạt động điều tra hình sự đối với hành 
vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá 
qua biên giới. Từ việc nghiên cứu lịch sử 
hình thành và phát triển của ngành Hải quan 
cho thấy cơ quan hải quan có vị trí quan 
trọng trong bộ máy nhà nước, có thẩm 
quyền tiến hành một số hoạt động điều tra 
để đấu tranh với các tội phạm liên quan đến 
lĩnh vực quản lý nhà nước về hải quan. 
Ngày 28/3/2016, Uỷ ban thường vụ 
Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh Quản lý thị 
trường. Tại điều 7 của Pháp lệnh quy định 
vị trí, chức năng của lực lượng Quản lý thị 
trường. Ngày 04/11/2016, Chính phủ đã ban 
hành Nghị định số 148/2016/NĐ-CP: Quy 
định chi tiết thi hành một số điều của Pháp 
lệnh Quản lý thị trường. 
Có thể nói, các văn bản trên đây có ý 
nghĩa quan trọng để cập nhật khá đầy đủ, 
chi tiết thẩm quyền, trình tự thực hiện công 
tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu là cơ 
sở là điều kiện tiên quyết cho thực hiện pháp 
luật về phòng, chống buôn lậu trên thực tế, 
Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 29 
là cơ sở pháp lý để các địa phương ban hành 
các văn bản về phòng, chống buôn lậu. 
Thứ ba, các điều kiện bảo đảm khác 
Cùng với đảm bảo về mặt pháp luật 
thì đảm bảo về con người là yếu tố vô cùng 
quan trọng vì xét cho cùng mọi hoạt động 
đều do con người quyết định. Đảm bảo về 
con người trong thực hiện pháp luật về 
phòng, chống buôn lậu 
Củng cố lực lượng làm công tác 
chống buôn lậu, gian lận thương mại và 
hàng giả theo hướng tập trung, chuyên sâu, 
phân định rõ trách nhiệm theo địa bàn, lĩnh 
vực và đề cao trách nhiệm của người đứng 
đầu; xử lý kịp thời, nghiêm minh những cán 
bộ, công chức tiếp tay, dung túng hoặc có 
biểu hiện tiêu cực khác trong thực hiện 
nhiệm vụ được giao, đảm bảo nội bộ vững 
mạnh, đáp ứng yêu cầu công tác. Khẩn 
trương rà soát, sửa đổi bổ sung hoặc xây 
dựng và ban hành chế độ, quy trình luân 
chuyển, chuyển đổi vị trí công tác cán bộ, 
công chức trong các lực lượng chức năng, 
nhất là tại các vị trí nhạy cảm, dễ phát sinh 
tiêu cực, tham nhũng trên cơ sở đó thực hiện 
đúng, đủ chế độ. Xây dựng và ban hành chế 
độ, quy trình luân chuyển, chuyển đổi vị trí 
công tác cán bộ, chiến sỹ tại các vị trí nhạy 
cảm, dễ phát sinh tiêu cực, tham nhũng. 
Đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng 
khoa học, công nghệ; tăng cường hợp tác 
quốc tế trong công tác chống buôn lậu, gian 
lận thương mại và hàng giả, nhất là với các 
nước có chung đường biên giới, các nước 
trong khu vực ASEAN. Phối hợp với các tổ 
chức, thương hiệu toàn cầu trong hợp tác 
chống buôn lậu, hàng giả, vi phạm sở hữu 
trí tuệ. 
- Bảo đảm về sự phối hợp chặt chẽ 
của các cơ quan, đơn vị, lực lượng chức 
năng và sự tham gia, ủng hộ, giúp đỡ của 
quần chúng nhân dân đối với công tác 
phòng, chống buôn lậu. 
Quan hệ phối hợp hoạt động đấu 
tranh phòng, chống buôn lậu, gian lận 
thương mại và hàng giả giữa các Bộ, ngành 
và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố phải 
tuân thủ đúng pháp luật, đúng chức năng, 
nhiệm vụ và quyền hạn được giao; đảm bảo 
hỗ trợ lẫn nhau, tránh sơ hở, chồng chéo 
trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ. 
Làm tốt công tác phối hợp lực 
lượng, phân định cơ quan chịu trách nhiệm 
chính và cơ quan phối hợp trên từng địa bàn, 
tuyến trọng điểm; xây dựng cơ chế chia sẻ 
thông tin giữa các Bộ, ngành, địa phương và 
lực lượng chức năng để nắm chắc địa bàn, 
đối tượng, phương thức thủ đoạn buôn lậu, 
gian lận thương mại và sản xuất, kinh doanh 
hàng giả. 
- Bảo đảm hợp tác quốc tế trong đấu 
tranh phòng, chống buôn lậu. 
Bên cạnh những thách thức an ninh 
truyền thống, phi truyền thống, hoạt động 
của các loại tội phạm có tổ chức, xuyên 
quốc gia, như buôn lậu, ma túy, rửa tiền, 
công nghệ cao, mua bán người, sản xuất, 
mua bán tân dược giả... với quy mô ngày 
càng rộng, tính chất ngày càng nguy hiểm 
đã đòi hỏi mỗi quốc gia phải có giải pháp 
đối phó và phối hợp hành động hữu hiệu. 
Tăng cường hợp tác đảm bảo an 
ninh thương mại, góp phần đấu tranh hiệu 
quả với các hành vi, thủ đoạn buôn lậu, làm 
giả hàng hóa trong khu vực Châu Á-Thái 
Bình Dương là nội dung trọng tâm được 
Tiểu ban thủ tục hải quan của 21 nền kinh 
tế APEC đưa vào chương trình nghị sự thảo 
luận trong khuôn khổ SOM1 đang diễn ra 
tại Nha Trang, Khánh Hòa. Sự tăng cường 
hợp tác quốc tế không chỉ quản lý tốt hơn 
hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa, mà còn 
30 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 
đẩy mạnh đấu tranh phòng chống buôn lậu 
và gian lận thương mại, vận chuyển các chất 
ma tuý, hàng cấm qua biên giới. 
Trong những năm tới, hoạt động của 
loại tội phạm xuyên quốc gia vẫn còn diễn 
biến phức tạp. Bọn tội phạm lợi dụng chính 
sách mở cửa của Nhà nước ta để vào Việt 
Nam lẩn trốn cũng như các đối tượng trong 
nước ra nước ngoài câu kết hoạt động phạm 
tội. Hoạt động buôn bán, vận chuyển hàng 
cấm từ nước ngoài vào Việt Nam và ngược 
lại sẽ rất phức tạp, có chiều hướng gia tăng. 
Ðể chủ động phòng, chống tội 
phạm, trong quá trình hội nhập quốc tế, 
chúng ta cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống 
pháp luật liên quan quốc tế; khẩn trương xúc 
tiến ký kết các hiệp định tương trợ tư pháp, 
đặc biệt là các nội dung liên quan phối hợp 
điều tra, truy nã và dẫn độ tội phạm. Công 
an nhân dân (CAND) phải thường xuyên 
phối hợp chặt chẽ với quân đội nhân dân 
(QÐND), các ngành hải quan, ngoại giao... 
để phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia, 
ngay trong lực lượng CAND cũng cần có sự 
phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng trong 
nắm tình hình, trao đổi thông tin, tạo điều 
kiện thuận lợi để xác minh, bắt giữ tội 
phạm. 
Tài liệu tham khảo: 
1. Đại học quốc gia Hà Nội (1998), Giáo trình 
Lý luận Nhà nước và pháp luật, Nxb Công An 
nhân dân, Hà Nội. 
2. Quốc hội (2003), Bộ luật tố tụng hình sự năm 
2003, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
3. Quốc hội (2009), Luật sửa đổi, bổ sung một 
số điều của Bộ Luật hình sự năm 1999, Nhà xuất 
bản Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
4. Quốc hội (2016), Nghị quyết số 
144/2016/QH13 ngày 29/6/2016 về việc lùi 
hiệu lực thi hành của BLHS số 100/2015/QH13, 
BLTTHS số 101/2015/QH13, 
5. Quốc hội (2017), Bộ luật hình sự 2015 sửa 
đổi bổ sung năm 2017, Nhà xuất bản Chính trị 
quốc gia sự thật, Hà Nội. 
6. Trường Đại học Luật Hà Nội (2013), Giáo 
trình Lý luận nhà nước và pháp luật (tái bản lần 
thứ 3 có sửa đổi), Nxb Công an nhân dân, Hà 
Nội. 
7. Ủy ban thường vụ Quốc hội (2004), Pháp 
lệnh tổ chức điều tra hình sự năm 2004, Nhà 
xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
8. Viện Nhà nước và Pháp luật (2004), Giáo 
trình Lý luận chung về Nhà nước và pháp luật, 
Nxb Lý luận Chính trị, Hà Nội. 
Địa chỉ tác giả: Phòng Cảnh sát môi trường, 
công an Tp Hải Phòng