Bài giảng Vật lý 10 - Bài 13: Lực ma sát - Trần Thị Hồng Nhung

1 
sư phạm lý k31 
người dạy: Trần thị hồng nhung 
2 
Kiểm tra bài cũ 
Câu 1 : Lực đàn hồi xuất hiện ở đâu khi lò xo bị kéo? Hướng của nó như thế nào?( hình vẽ) 
Câu 2 : Phát biểu định luật hooke? Nêu công thức. 
Câu 3 : nêu vài ứng dung của lực đàn hồi? 
3 
Kiểm tra bài cũ 
Lực đàn hồi của lo 
 câu 1 : Lực đàn hồi của lò xo xuất hiện ở cả hai đầu của lò xo và tác dụng vào vật tiếp xúc với nó làm nó biến dạng. 
 Trong hình trên thi lực đàn hồi hướng vào trong theo phương của lò xo. 
Lực đàn hồi của lo 
Câu 2 : Trong giới hạn đàn hồi, độ lớn của lực đàn hồi của lò xo tỷ lệ thuận với độ biến dạng của lò xo. 
Biểu thức: F dh =k 
Lực đàn hồi của lo 
Câu 3 : Để làm phọt nhún của xe máy,ghế nệm lò xo,nệm kim đan,để bấm tắt bút. 
4 
Tại sao khi ta viết cần cầm chặt bút? 
Tại sao giày đá bóng phải có gai cao su còn giày truợt băng không có lại còn có láng nữa? 
P1 
P2 
Tại sao cũng hai thùng như nhau mà người đẩy khó người đẩy dể? 
Lực nào đã cân bằng với P 1 để vật có thể nằm yên trên mặt phẳng nghiêng? 
NHỮNG VẤN ĐỀ THỰC TẾ 
5 
BÀI 13: LỰC MA SÁT 
 Ta đã biết,khi vật trượt trên 1 bề mặt thì bề mặt tác dụng lên vật một lực ma sát trượt cản trở chuyển động của vật. 
F mstruot 
I. Lực ma sát trượt. 
1. Sự xuất hiện của lực ma sát trượt: 
 Lực ma sát trượt xuất hiện ở mặt tiếp xúc khi 2 vật trượt trên bề mặt với nhau. 
2. Đặc điểm. 
 a. Điểm đặt: Đặt vào vật, nằm trong phần tiếp xúc của 2 vật. 
V 
F mstruot 
b.phương và chiều: Lực ma sát trượt tác dụng lên một vật luôn cùng phương và ngược chiều với vận tốc tương đối của vật ấy đối với vật kia. 
6 
F mstruot có phụ thuộc vào diện tích tiếp xúc không? 
F mstruot =4N 
F mstruot =4N 
V 
V 
F mstruot 
F mstruot 
 không 
7 
F mstruot có phụ thuộc vào tốc độ của vật không? 
F mstruot =4N 
F mstruot =4N 
F mstruot 
F mstruot 
 không 
8 
F mstruot có phụ thuộc vào vật liệu không? 
Nếu cho 2 vật cùng vật liệu, cùng khối lượng, lực kéo như nhau nhưng bề mặt tiếp xúc khác. 
F mstruot =4N 
F mstruot =6N 
F mstruot 
F mstruot 
 có 
9 
F mstruot có phụ thuộc vào bề mặt tiếp xúc không? 
F mstruot =4N 
F mstruot =6N 
F mstruot 
F mstruot 
 Có phụ thuộc bào bề mặt tiếp xúc 
10 
F mstruot có phụ thuộc vào áp lực lên mặt tiếp xúc không? 
F mstruot =4N 
F mstruot =6N 
V 
V 
F mstruot 
F mstruot 
 có 
11 
BÀI 13: LỰC MA SÁT 
I. Lực ma sát trượt. 
1. Sự xuất hiện 
2. Đặc điểm. 
Điểm đặt. 
Phương và chiều. 
c. Độ lớn. 
c. Độ lớn của lực ma sát trượt 
Không phụ thuộc vào diện tích tiếp xúc và tốc độ của vật. 
Phụ thuộc vào vật liệu và tình trạng của 2 mặt tiếp xúc. 
Tỷ lệ với độ lớn của áp lực. 
Hệ số ma sát trượt của một số cặp vật liệu 
12 
BÀI 13: LỰC MA SÁT 
I. Lực ma sát trượt. 
1. Sự xuất hiện 
2. Đặc điểm. 
Điểm đặt. 
Phương và chiều. 
c. Độ lớn. 
c. Độ lớn của lực ma sát trượt 
- Biểu thức: F mstruot = . N 
Với: 
+ N: áp lực vuông góc 
+ : là hệ số ma sát trượt (không đơn vị, luôn nhỏ hơn 1, phụ thuộc vào chất liệu và tình trạng bề mặt tiếp xúc) 
Em hãy lấy một số ví dụ về lực ma sát trượt trong đới sống và kỹ thuật 
 Lực ma sát trượt vừa có lợi vừa có hại 
Vật liệu 
µ t 
Gỗ trên gỗ 
0,2 
Thép trên thép 
0,57 
Nhôm trên thép 
0,47 
Kim loại trên kim loại 
0,07 
Nước đá trên nước đá 
0,03 
Cao su trên bê tông khô 
0,7 
Cao su trên bê tông ướt 
0,5 
Thuỷ tinh trên thuỷ tinh 
0,4 
13 
BÀI 13: LỰC MA SÁT 
Khi ta bắn viên bi trên mặt sàn tại sao nó chuyển động chậm dần rồi dừng lại? 
Hiện tượng gì xảy ra khi đẩy thùng hàng nặng trên mặt sàn? 
F mstruot 
Có biên pháp nào để di chuyển thùng hàng dể dàng hơn không? 
F mslan 
F mslan 
Dựa trên những ví dụ trên em hãy cho biết lực ma sát lăn xuất hiện khi nào? 
Lấy ví dụ thêm về lực ma sát lăn trong đời sống và kỹ thuật? 
Khi bánh xe lăn trên mặt sàn thì giữa bánh xe và mặt sàn xảy ra hiện tuợng gì? 
I. Lực ma sát trượt. 
1. Sự xuất hiện 
2. Đặc điểm. 
Điểm đặt. 
Phương và chiều. 
c. Độ lớn. 
II. Lực ma sát lăn. 
1. Sự xuất hiện 
1. Sự xuất hiện: Lực ma sát lăn xuất hiện khi một vật lăn trên mặt một vật khác, để cản trở chuyển động lăn của vật. 
14 
BÀI 13: LỰC MA SÁT 
I. Lực ma sát trượt. 
1. Sự xuất hiện 
2. Đặc điểm. 
Điểm đặt. 
Phương và chiều. 
c. Độ lớn. 
II. Lực ma sát lăn. 
1. Sự xuất hiện 
2. Đặc điểm 
- Xuất hiện ở mặt tiếp xúc,ngược hướng với vận tốc, tỉ lệ áp lực vuông góc và phụ thuộc vào chất liệu, trạng thái bề mặt tiếp xúc. 
2. Đặc điểm. 
- Biểu thức: F mstruot = .N 
15 
BÀI 13: LỰC MA SÁT 
I. Lực ma sát trượt. 
1. Sự xuất hiện 
2. Đặc điểm 
Điểm đặt 
Phương và chiều 
c. Độ lớn 
II. Lực ma sát lăn. 
3. Vai trò 
2. Đặc điểm 
1. Sự xuất hiện 
3. Vai trò của lực ma sát lăn 
- Làm giảm lực ma sát trượt bằng cách dùng các con lăn, ổ bi. 
 Trong 2 trường hợp sau truờng hợp nào xuất hiện lực ma sát trượt trường hợp nào xuất hiện lực ma sát lăn? 
 Hãy so sánh độ lớn 2 lực ma sát này? 
F mslan 
F mstruot 
Ta thấy: F mstruot > F mslan 
Hay: < 
16 
BÀI 13: LỰC MA SÁT 
I. Lực ma sát trượt. 
1. Sự xuất hiện 
2. Đặc điểm 
Điểm đặt 
Phương và chiều 
c. Độ lớn 
II. Lực ma sát lăn. 
3. Vai trò 
2. Đặc điểm 
1. Sự xuất hiện 
P 1 
P 2 
Tại sao vật này chịu tác dụng của lực kéo P 1 nhưng vật này vẫn đứng yên? 
 Vật này đứng yên chứng tỏ giữa vật và mặt phẳng nghiêng có một lực cản.lực này cân bằng với lực P 1 làm vật đứng yên. 
Lực cản này người ta gọi là lực ma sát nghĩ 
Vậy lực ma sát nghĩ xuất hiện khi nào? 
III. Lực ma sát nghĩ. 
1. Sự xuất hiện. 
1. Sự xuất hiện của lực ma sát nghĩ. 
- Lực ma sát nghỉ xuất hiện khi vật đang có xu hướng chuyển động để cản trở vật chuyển động. 
17 
BÀI 13: LỰC MA SÁT 
I. Lực ma sát trượt. 
1. Sự xuất hiện 
2. Đặc điểm 
Điểm đặt 
Phương và chiều 
c. Độ lớn 
II. Lực ma sát lăn. 
3. Vai trò 
2. Đặc điểm 
1. Sự xuất hiện 
III. Lực ma sát nghĩ. 
1. Sự xuất hiện. 
2. Đặc điểm. 
- Lực ma sát nghỉ đặt vào phần tiếp xúc của vật song song với mặt tiếp xúc, ngược chiều lực tác dụng 
2. Đặc điểm 
- Độ lớn: F msnghi = F <F msnghimax = .N 
18 
BÀI 13: LỰC MA SÁT 
I. Lực ma sát trượt. 
1. Sự xuất hiện 
2. Đặc điểm 
Điểm đặt 
II. Lực ma sát lăn. 
3. Vai trò 
2. Đặc điểm 
1. Sự xuất hiện 
III. Lực ma sát nghĩ. 
1. Sự xuất hiện. 
2. Đặc điểm. 
3. Vai trò 
3. Vai trò của lực ma sát nghĩ 
19 
F’ msn 
F msn 
F k 
20 
v 
F msn 
F’ msn 
Lực ma sát nghỉ đóng vai trò lực phát động. 
21 
BÀI 13: LỰC MA SÁT 
I. Lực ma sát trượt. 
1. Sự xuất hiện 
2. Đặc điểm 
Điểm đặt 
II. Lực ma sát lăn. 
3. Vai trò 
2. Đặc điểm 
1. Sự xuất hiện 
III. Lực ma sát nghĩ. 
1. Sự xuất hiện. 
2. Đặc điểm. 
3. Vai trò 
3. Vai trò của lực ma sát nghĩ 
- Lực ma sát nghỉ giúp ta cầm nắm các vật, đinh mới đóng được trên tường, giúp mọi vật có thể đứng yên trên mặt đất 
- Lực ma sát nghỉ đóng vai trò là lực phát động làm cho các vật chuyển động 
22 
LỰC MA SÁT CÓ LỢI HAY CÓ HẠI 
L1 
L2 
L3 
L4 
K1 
K2 
K3 
K4 
Nếu không có lực ma sát trượt phấn sẽ không bám vào bảng, ta không đọc được. 
Không có ma sát ốc sẽ không bám vào bulông 
Loại ô tô tự phanh gấp khi gặp nguy hiểm. 
23 
24 
H1 
H2 
H3 
K1 
K2 
Ổ bi sẽ làm giảm ma sát giữa các phần của trục quay. Ta có thể bôi trươn ổ bi bằng cách tra dầu, nhớt vào ổ bi. 
Để thùng hàng lên xe có bánh lăn. Chuyển ma sát trượt thành ma sát lăn. 
K3 
Lực ma sát có hại hay có lợi 
25 
BÀI 13: LỰC MA SÁT 
I. Lực ma sát trượt. 
1. Sự xuất hiện 
2. Đặc điểm 
Điểm đặt 
II. Lực ma sát lăn. 
3. Vai trò 
2. Đặc điểm 
1. Sự xuất hiện 
III. Lực ma sát nghĩ. 
1. Sự xuất hiện. 
2. Đặc điểm. 
3. Vai trò 
Giải thích hiện tượng sau: 
 Khi kéo một bao ngô trên mặt đất , thì chỗ tiếp xúc với mặt đất có thể bị mòn hoặc bị rách? 
BÀI TẬP CỦNG CỐ 
26 
TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN 
I. LỰC MA SÁT TRƯỢT 
Xuất hiện ở bề mặt tiếp xúc của vật đang trượt trên bề mặt vật khác 
Có hướng ngược với hướng của vận tốc 
Biểu thức: 
 hệ số ma sát trượt phụ thuộc vào vật liệu và trạng thái mặt tiếp xúc. µt không có đơn vị và luôn nhỏ hơn 1 
II. LỰC MA SÁT LĂN 
Xuất hiện ở bề mặt tiếp xúc của vật đang trượt trên bề mặt vật khác 
Đặc điểm giống với lực ma sát lăn nhưng hệ số ma sát lăn nhỏ hơn hệ số ma sát trượt rất nhiều 
Biểu thức: (µ l < µ t) 
III. LỰC MA SÁT NGHỈ 
Xuất hiện ở bề mặt tiếp xúc của vật đang có xu hướng trượt trên bề mặt vật khác 
Đặc điểm: có phương chiều chống lại xu hướng chuyển động của vật. 
Biểu thức: 
Lực ma sát có nhiều tác dụng và tác hại trong thực tế. 
27 
thanh you for your time