Bài giảng Tâm lý học giáo dục - Chương 4: Tâm lý học lứa tuổi THCS - Nguyễn Xuân Long

Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
1 
CHƯƠNG IV 
TÂM LÝ LỨA TUỔI 
 HỌC SINH THPT 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
2 
1. Khái niệm tuổi thanh niên 
	Là giai đoạn phát triển bắt đầu từ lúc dậy thì và kết thúc khi bước vào tuổi người lớn 
I 
Những yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý ở lứa tuổi học sinh THPT 
Tuổi dậy thì 
Tuổi người lớn 
Tính phức tạp và nhiều mặt của lứa tuổi này 
Sinh học 
Xã hội 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
3 
TLH Mác-xít cho rằng cần phải nghiên cứu tuổi thanh niên một cách phức tạp, phải kết hợp quan điểm tâm lý học xã hội với việc tính đến những quy luật bên trong của sự phát triển. 
Tuổi thanh niên kéo dài từ 14, 15- 25 tuổi, được chia thành 2 thời kì: 
14,15 17,18 tuổi: thanh niên mới lớn (HS THPT) 
17,18 25 tuổi: tuổi thanh niên (giai đoạn 2 của tuổi thanh niên) 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
4 
2. Đặc điểm cơ thể 
Sinh lý 
Tuổi đầu thanh niên là thời kì đầu đạt được sự tăng trưởng về mặt thể lực 
Nhịp độ tăng trưởng về chiều cao và trọng lượng đã chậm lại 
Đa số các em đã vượt qua thời kì phát dục 
Tâm lý 
Sự phát triển của hệ thần kinh có những thay đổi quan trọng do cấu trúc bên trong của não phức tạp và các chức năng của não phát triển 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
5 
3. Những điều kiện xã hội của sự phát triển 
XÃ HỘI 
GIA ĐÌNH 
NHÀ TRƯỜNG 
(Vị trí ngày càng được khẳng định) 
 Được tham gia bàn bạc việc gia đình 
 Yêu cầu cao hơn trong công việc, trong cách suy nghĩ 
(Thay đổi đáng kể) 
 15 tuổi được làm CMT 
 18 tuổi được đi bầu cử 
 Nữ đủ tuổi kết hôn 
(Nòng cốt các phong trào) 
 Tham gia tổ chức Đoàn TNCS 
 Hệ thống tri thức ngày càng phong phú 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
6 
1. Đặc điểm của hoạt động học tập 
HĐHT đòi hỏi tính tích cực, năng động cao, đòi hỏi sự phát triển mạnh của tư duy lý luận 
Hình thành hứng thú học tập liên quan đến xu hướng nghề nghiệp 
Hứng thú học tập được thúc đẩy, bồi dưỡng bởi động cơ mang ý nghĩa thực tiễn, sau đó mới đến ý nghĩa xã hội của môn học 
Tích cực : thúc đẩy các em học tập và đạt kết quả cao các môn đã lựa chọn 
Tiêu cực : chỉ quan tâm đến môn học liên quan đến việc thi mà sao nhãng các môn học khác 
II 
Đặc điểm của hoạt động học tập và sự phát triển trí tuệ ở lứa tuổi học sinh THPT 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
7 
2. Đặc điểm của sự phát triển trí tuệ 
Tri giác có mục đích đã đạt tới mức rất cao 
Ghi nhớ có chủ định giữ vai trò chủ đạo trong hoạt động trí tuệ, đồng thời vai trò của ghi nhớ logic trừu tượng, ghi nhớ ý nghĩa ngày một tăng rõ rệt 
Các em đã tạo được tâm thế phân hoá trong ghi nhớ 
Có sự thay đổi về tư duy: các em có khả năng tư duy lý luận, tư duy trừu tượng một cách độc lập, chặt chẽ có căn cứ và mang tính nhất quán 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
8 
Do cấu trúc của não phức tạp và chức năng của não phát triển 
Do sự phát triển của quá trình nhận thức 
Do ảnh hưởng của hoạt động học tập 
KLSP : Các nhà giáo dục cần giúp các em có thể phát huy hết năng lực độc lập suy nghĩ của mình, nhìn nhận và đánh giá các vấn đề một cách khách quan 
NGUYÊN NHÂN 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
9 
3. Những đặc điểm nhân cách chủ yếu 
3.1. Sự phát triển của tự ý thức 
Đặc điểm cơ bản 
- Chú ý đến hình dáng bên ngoài 
- Quá trình tự ý thức diễn ra mạnh mẽ, sôi nổi, có tính đặc thù riêng 
- Sự tự ý thức của các em xuất phát từ yêu cầu của cuộc sống và hoạt động địa vị mới mẻ trong tập thể, những quan hệ mới với thế giới xung quanh buộc thanh niên phải ý thức được đặc điểm nhân cách của mình 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
10 
Nội dung 
- Các em không chỉ nhận thức về cái tôi của mình trong hiện tại mà còn nhận thức về vị trí của mình trong xã hội, tương lai 
- Có thể hiểu rõ những phẩm chất nhân cách bộc lộ rõ và những phẩm chất phức tạp, biểu hiện những quan hệ nhiều mặt của nhân cách 
- Có khả năng đánh giá những cử chỉ, hành vi riêng lẻ, từng thuộc tính riêng biệt, biết đánh giá nhân cách của mình nói chung trong toàn bộ những thuộc tính nhân cách 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
11 
Ý nghĩa 
Việc tự phân tích có mục đích là một dấu hiệu cần thiết của một nhân cách đang trưởng thành và là tiền đề của sự tự giáo dục có mục đích 
KLSP 
Các nhà giáo dục cần phải tôn trọng ý kiến của học sinh, biết lắng nghe ý kiến của các em, đồng thời có biện pháp khéo léo để các em hình thành được một biểu tượng khách quan về nhân cách của mình 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
12 
3.2. Sự hình thành thế giới quan 
Chỉ số đầu tiên của sự hình thành thế giới quan là sự phát triển của hứng thú nhận thức đối với những vấn đề thuộc nguyên tắc chung nhất của vũ trụ, những quy luật phổ biến của tự nhiên, của xã hội... 
Việc hình thành thế giới quan không chỉ giới hạn ở tính tích cực nhận thức, mà còn thể hiện ở phạm vi nội dung 
 KLSP : Trong quá trình giáo dục, nhà giáo dục cần phải xây dựng thế giới quan lành mạnh, đúng đắn cho các em 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
13 
3.3. Giao tiếp và đời sống tình cảm 
Giao tiếp trong nhóm bạn 
Tuổi thanh niên mới lớn là lứa tuổi mang tính chất tập thể nhất 
Ở lứa tuổi này, các em có khuynh hướng làm bạn với bạn bè cùng tuổi 
Các em tham gia vào nhiều nhóm bạn khác nhau 
 KLSP : Nhà giáo dục cần chú ý đến ảnh hưởng của nhóm, tổ chức cho các nhóm tham gia vào các hoạt động tập thể của Đoàn... 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
14 
4. Hoạt động lao động và sự lựa chọn nghề 
Hoạt động lao động tập thể có vai trò lớn trong sự hình thành và phát triển nhân cách thanh niên mới lớn 
Việc lựa chọn nghề nghiệp đã trở thành công việc khẩn thiết của học sinh lớn 
 KLSP : Nhà giáo dục cần giúp các em lựa chọn ngành nghề phù hợp với khả năng, năng lực của các em 
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN 
15 
5. Một số vấn đề giáo dục 
Những vấn đề cần chú ý 
Trước hết cần xây dựng mối quan hệ tốt giữa thanh niên và người lớn trên tinh thần bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau 
Người lớn cần phải giúp đỡ tổ chức Đoàn một cách khéo léo, tế nhị để hoạt động của Đoàn được phong phú, hấp dẫn và độc lập 
Người lớn không được quyết định thay, làm thay trẻ 
Cần có sự kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội