Bài giảng Tâm lý học đại cương - Chương 5: Các thuộc tính tâm lý cá nhân - Đoàn Thị Thanh Vân

10/22/2013 
1 
Chƣơng V. Các thuộc tính tâm lý cá 
 nhân 
Tính khí (khí chất) 
 Tính cách 
 Nhu cầu 
 Năng lực 
1. TÍNH KHÍ 
 Tính khí là thuộc tính tâm lý quan trọng của 
cá nhân do đặc điểm bẩm sinh của hệ thần kinh và 
các đặc điểm khác trong cơ thể con người tạo ra. 
Nó gắn liền với các quá trình hoạt động của hệ 
thần kinh trung ương; quá trình hưng phấn và quá 
trình ức chế, là động lực hoạt động tâm lý con 
người được biểu hiện thông qua các hành vi cử chỉ, 
hành động của cá nhân 
CÁC KIỂU TÍNH KHÍ 
 Tính khí nóng nảy 
 Tính khí linh hoạt 
 Tính khí điềm đạm 
 Tính khí ưu tư 
10/22/2013 
2 
TÍNH KHÍ NÓNG NẢY 
 Hệ thần kinh mạnh, không cân bằng 
 Quá trình hưng phấn mạnh hơn ức chế 
 Hoạt động tâm lý bộc lộ mạnh mẽ 
 Mạnh bạo, vội vàng, hấp tấp, sôi nổi 
 Say mê công việc, có nghị lực, có khả 
năng lôi cuốn người khác 
 Nóng nảy, cục cằn thô bạo 
 Dễ bị kích động, dễ cáu bẳn 
 Không để bụng lâu 
 Dễ chán nản khi công việc khó khăn 
TÍNH KHÍ LINH HOẠT 
 Hệ thần kinh mạnh, cân bằng và linh 
hoạt 
 Năng động, tự tin, vui vẻ 
 Dễ thích nghi với thay đổi của môi 
trường 
 Nhiều sáng kiến, mưu mẹo 
 Dễ thay đổi 
TÍNH KHÍ ĐIỀM ĐẠM 
 Hệ thần kinh mạnh, cân bằng, ko linh hoạt 
 Tác phong khoan thai, điềm tĩnh 
 Ít bị môi trường tác động 
 Sống nguyên tắc, ít sáng tạo 
 Trong quan hệ thường đúng mực, kín đáo, 
 đôi khi thờ ơ, thiếu nhiệt tình 
 Trong nhận thức hơi chậm nhưng sâu sắc, 
 chín chắn 
10/22/2013 
3 
TÍNH KHÍ ƢU TƢ 
 Hệ thần kinh yếu, không cân bằng, 
không linh hoạt 
 Rụt rè, tự ti 
 Ngại giao du, khó thích nghi với các 
biến động của môi trường 
 Sống thiên về cảm xúc nội tâm, dễ 
xúc động 
 Lao động cần cù, cẩn thận 
 Trong giao tiếp chu đáo, nhã nhặn, 
vị tha 
2. TÍNH CÁCH 
 Tính cách là sự kết hợp 
các đặc điểm tâm lý ổn định của con người, 
 những đặc điểm này 
quy định phương thức hành vi điển hình 
của người đó trong những điều kiện và hoàn 
cảnh sống nhất định, 
thể hiện thái độ của họ với thế giới xung 
quanh và bản thân■ 
HAI MẶT CỦA TÍNH CÁCH 
 Nội dung 
Hệ thống thái độ của con người đối với 
thiên nhiên, đối với xã hội và đối với 
bản thân 
 Hình thức 
Sự biểu hiện ra bên ngoài của tính cách, 
là hệ thống hành vi, cử chỉ, cách nói 
năng ... của con người 
10/22/2013 
4 
CÁC KIỂU TÍNH CÁCH CỦA CON NGƢỜI 
 Nội dung tốt – Hình thức tốt 
 Nội dung tốt – Hình thức chƣa 
tốt 
 Nội dung xấu – Hình thức tốt 
 Nội dung xấu – Hình thức xấu■ 
3. NĂNG LỰC 
Khái niệm: 
 Năng lực là khả năng của con người có 
thể thực hiện một hoạt động nào đó, 
làm cho hoạt động ấy đạt đến một kết 
quả nhất định■ 
ĐẶC ĐIỂM CỦA NĂNG LỰC 
 Bao gồm: kiến thức, kinh nghiệm và kỹ năng 
 3 mức độ: năng lực, tài năng và thiên tài 
 Hình thành, thể hiện và phát triển trong hoạt 
động của con người 
 Năng lực chung bao gồm các thuộc tính tâm lý 
như: quan sát, ghi nhớ, tư duy, tưởng tượng... là 
những điều kiện cần thiết giúp cho cá nhân đó hoạt 
động có kết quả 
 Năng lực riêng là sự thể hiện độc đáo các phẩm 
chất riêng biệt nhằm đáp ứng yêu cầu trong một 
lĩnh vực cụ thể với hiệu quả cao như: năng lực toán 
học, làm thơ, hội hoạ, thể thao■ ■ ■ 
10/22/2013 
5 
Xu hƣớng nhân cách 
 và động cơ của nhân cách 
a. Xu hướng nhân cách 
 Là một thuộc tính tâm lý điển hình của cá nhân, bao 
hàm trong nhóm một hệ thống những động lực quy định 
tính tích cực hoạt động của cá nhân và quy định sự lựa 
chọn các thái độ của nó 
Các biểu hiện của xu hƣớng nhân cách 
Nhu cầu 
Hứng thú 
Lý tƣởng 
Thế giới quan 
Niềm tin 
- Có đối tượng 
- Nội dung do điều kiện, phương thức thoả mãn quy định 
- Có tính chu kì 
- Nhu cầu con người khác với nhu cầu con vật cụ thể 
- Tập trung chú ý cao độ 
- Nảy sinh khát vọng hành động 
- Tính hiện thực và lãng mạn 
- Tập trung nhất xu hướng của nhân cách 
- Là hệ thống các quan điểm về tự nhiên và bản thân 
- Kết tinh các quan điểm, tri thức, rung cảm, ý chí và được 
thể nghiệm 
b. Động cơ của nhân cách 
• Là vấn đề trung tâm trong cấu trúc nhân cách 
• Trong nhân cách có hệ thống các động cơ được sắp xếp 
theo thứ bậc. 
• Thứ bậc này không phải là bất biến, có thể thay đổi tuỳ 
điều kiện cụ thể. 
• Các thành phần (biểu hiện) của xu hướng nhân cách là 
các thành phần trong hệ thống động cơ của nhân cách, là 
động lực trực tiếp của hành vi. 
10/22/2013 
6 
Các cách phân loại động cơ 
• Động cơ ham thích và động cơ nghĩa vụ 
• Động cơ quá trình và động cơ kết quả 
• Động cơ gần và động cơ xa 
• Động cơ cá nhân, động cơ xã hội và động cơ công 
việc 
• Động cơ bên ngoài và động cơ bên trong 
• Động cơ tạo ý và động cơ kích thích 
SỰ HÌNH THÀNH VÀ 
PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH 
Các nhân tố chi phối sự hình thành nhân cách 
GIÁO 
DỤC 
TẬP 
THỂ 
HOẠT 
ĐỘNG 
GIAO 
TIẾP 
10/22/2013 
7 
1. GIÁO DỤC GIỮ VAI TRÒ CHỦ ĐẠO 
* Định hướng 
* Hình thành nhân cách 
* Dẫn dắt 
* Phát huy 
GIÁO DỤC = TÁC ĐỘNG 
2. HOẠT ĐỘNG = PHƢƠNG THỨC TỒN TẠI 
• Có mục đích 
• Mang tính xã hội 
• Được thực hiện bằng 
thao tác 
• Đối tượng hoá 
• Chủ thể hoá 
HOẠT 
ĐỘNG 
NHÂN CÁCH 
Quyết định 
trực tiếp 
3. GIAO TIẾP- NHÂN TỐ CƠ BẢN 
• Là điều kiện tồn tại 
• Tác dụng: 
• Lĩnh hội 
• Hình thành năng lực tự ý thức 
10/22/2013 
8 
4. TẬP THỂ- CÓ VAI TRÒ TO LỚN 
TẬP THỂ 
NHÓM 
 Tập thể 
SỰ HOÀN THIỆN NHÂN CÁCH