Bài giảng Sinh lý tiêu hóa
Các lớp của thành ống tiêu hóa
• Thanh mạc: bảo vệ các mô bên dưới và bài
tiết thanh dịch để giảm ma sát trong ổ bụng
• Cơ: chịu trách nhiệm về hoạt động cơ học
• Dưới niêm mạc: nuôi các mô và vận chuyển
các chất được hấp thu
• Niêm mạc: bài tiết và hấp thu
Đại cương về hệ tiêu hóa
• Cấu trúc và chức năng tổng quát của hệ tiêu
hóa
• Cấu trúc thành ống tiêu hóa
• Các hoạt động của hệ tiêu hóa
• Cung cấp máu cho hệ tiêu hóa
• Điều hòa hoạt động tiêu hóa
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Sinh lý tiêu hóa", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
Tóm tắt nội dung tài liệu: Bài giảng Sinh lý tiêu hóa
SINH LÝ TIÊU HÓA Nguyễn Xuân Cẩm Huyên Đại cương về hệ tiêu hóa • Cấu trúc và chức năng tổng quát của hệ tiêu hóa • Cấu trúc thành ống tiêu hóa • Các hoạt động của hệ tiêu hóa • Cung cấp máu cho hệ tiêu hóa • Điều hòa hoạt động tiêu hóa Cấu trúc tổng quát • Ống cơ dài • Cơ quan phụ – Răng, lưỡi – Tuyến nước bọt – Gan – Tụy Chức năng Thức ăn Chất bã Chất dinh dưỡng Đại cương về hệ tiêu hóa • Cấu trúc và chức năng tổng quát của hệ tiêu hóa • Cấu trúc thành ống tiêu hóa • Các hoạt động của hệ tiêu hóa • Cung cấp máu cho hệ tiêu hóa • Điều hòa hoạt động tiêu hóa (Thanh mạc) (Cơ) (Dưới niêm mạc) (Niêm mạc) Các lớp của thành ống tiêu hóa • Thanh mạc: bảo vệ các mô bên dưới và bài tiết thanh dịch để giảm ma sát trong ổ bụng • Cơ: chịu trách nhiệm về hoạt động cơ học • Dưới niêm mạc: nuôi các mô và vận chuyển các chất được hấp thu • Niêm mạc: bài tiết và hấp thu Niêm mạc ruột non (Nếp gấp) (Nhung mao) (Vi nhung mao) Bờ bàn chải • Vi nhung mao • Tăng diện tích hấp thu Diện tích niêm mạc ruột non x 500 Đại cương về hệ tiêu hóa • Cấu trúc và chức năng tổng quát của hệ tiêu hóa • Cấu trúc thành ống tiêu hóa • Các hoạt động của hệ tiêu hóa • Cung cấp máu cho hệ tiêu hóa • Điều hòa hoạt động tiêu hóa Các hoạt động của hệ tiêu hóa Hoạt động cơ học • Nhu động • Phân đoạn Bài tiết • Dịch tiêu hóa – Các kiểu bài tiết • căn bản • kích thích – Thành phần • Men • Chất điện giải • Chất nhầy Men tiêu hóa Nguồn gốc Men Tác dụng tiêu hóa Nước bọt Amylase Tinh bột Dịch vị Pepsin Protein Dịch tụy Amylase Protease Lipase Tinh bột Protein và peptide Mỡ Men tiêu hóa (tt) Nguồn gốc Men Tác dụng tiêu hóa Tế bào ruột Dextrinase Maltase Sucrase Lactase Peptidase Dextrin Maltose Sucrose Lactose Peptide (Nước bọt) (Dịch tụy) (Mật) (Dịch dạ dày) pH dịch tiêu hóa Tiêu hóa • Biến thức ăn thành những chất có thể hấp thu • Tiêu hóa – cơ học • nhai • cử động dạ dày ruột – hóa học • HCl: thoái hóa protein • Men: xúc tác phản ứng thủy phân thức ăn Tiêu hóa carbohydrate Tiêu hóa protein Tiêu hóa mỡ Hấp thu • Cơ chế – Vận chuyển tích cực thứ phát – Khuếch tán tăng cường – Khuếch tán • Hấp thu vào – Mao mạch tĩnh mạch cửa gan tim – Mạch bạch huyết ống ngực tim Đại cương về hệ tiêu hóa • Cấu trúc và chức năng tổng quát của hệ tiêu hóa • Cấu trúc thành ống tiêu hóa • Các hoạt động của hệ tiêu hóa • Cung cấp máu cho hệ tiêu hóa • Điều hòa hoạt động tiêu hóa • Cung cấp máu cho hệ tiêu hóa – khi ăn vào – Điều hòa • Thần kinh • Yếu tố tại chỗ (ĐM thân tạng) (ĐM mạc treo tràng trên) (ĐM MTT dưới) (TM cửa) (ĐM chủ) • Một bệnh nhân lớn tuổi, đang được điều trị suy tim, đột ngột bị đau bụng dữ dội. Nhập viện trong tình trạng trụy tim mạch. • : thiếu máu ruột không do tắc ruột. • Bệnh có thể gây tử vong nếu không cấp cứu kịp thời. • Nguyên nhân gây ra sự kiện đột ngột này ở bệnh nhân suy tim? – cung lượng tim lưu lượng máu đến ruột – Vận tốc máu chảy độ nhớt của máu đông máu rải rác trong tuần hoàn mạc treo tràng – Co mạch sức cản đối với lưu lượng máu • Hậu quả của lưu lượng máu đối với hoạt động của ruột? – oxy và chất dinh dưỡng cho mô hoại tử niêm mạc ruột. – Phá vỡ bờ bàn chải các mô bên dưới bị men tiêu hóa protein trong lòng ruột tấn công. – Vi khuẩn, độc tố vi khuẩn và độc chất từ tế bào ruột bị hoại tử đi từ lòng ruột vào máu TM cửa sốc nhiễm trùng. – Thiếu oxy chuyển hóa yếm khí trong tế bào ADP biến đổi thành hypoxanthine gốc tự do oxy hóa lipid màng tế bào tính thấm màng tế bào mất nước, chất điện giải và máu từ ruột chết tế bào – Thay thế tế bào chết chỉ xảy ra nếu tái lập lưư lượng máu đến ruột • Tại sao bệnh nhân này bị đau bụng? – Phản ứng viêm khi bị thiếu máu và hoại tử mô – Viêm màng bụng • Cơ chế điều hòa lưu lượng máu đến ruột bị rối loạn như thế nào? – huyết áp kích thích hệ giao cảm bài tiết noradrenalin co mạch bài tiết ADH và angiotensin II co mạch nhiều hơn lưu lượng máu đến ruột càng • Điều trị như thế nào? – Duy trì cung lượng tim, HA, cung cấp oxy cho mô – Điều trị nhiễm trùng – Bù nước và điện giải – Phẫu thuật Đại cương về hệ tiêu hóa • Cấu trúc và chức năng tổng quát của hệ tiêu hóa • Cấu trúc thành ống tiêu hóa • Các hoạt động của hệ tiêu hóa • Cung cấp máu cho hệ tiêu hóa • Điều hòa hoạt động tiêu hóa Hệ nội tiết – cận tiết Gastrin Dạ dày co bóp dạ dày bài tiết axít dạ dày Histamine Dạ dày bài tiết axít dạ dày Somatostatin Dạ dày bài tiết gastrin, dịch ruột, dịch tụy, mật Cholecystoki nin (CCK) Ruột bài tiết men tụy co bóp túi mật, ức chế thoát thức ăn ra khỏi dạ dày Secretin Ruột bài tiết HCO3 - dịch tụy và dịch mật bài tiết pepsin dạ dày Hệ TK ruột • Đám rối TK cơ hoạt động cơ học • Đám rối TK dưới niêm mạc – thông tin từ thụ thể hóa học, cơ học – lưu lượng máu – bài tiết và hấp thu Hệ thần kinh tự chủ • Phó giao cảm: – Thần kinh X – Thần kinh cùng S2-S4 • Giao cảm – Thần kinh phát xuất từ tủy sống T5-L2 Phó giao cảm • Co cơ • bài tiết • Giãn mạch Giao cảm • Giãn cơ • Co mạch Các giai đoạn bài tiết • Tâm linh: thức ăn chưa vào đến dạ dày • Dạ dày: thức ăn vào dạ dày • Ruột: thức ăn vào ruột Điều hòa việc ăn uống • Vùng hạ đồi: – TT đói – TT no • Cảm giác no – Thụ thể cơ học- hóa học từ dạ dày-ruột – Nồng độ chất dinh dưỡng trong máu cao Tiêu hóa ở miệng và thực quản Tiêu hóa ở miệng và thực quản Hoạt động Điều hòa Cơ học: Nhai Nuốt Bài tiết: Nước bọt Thần kinh tự chủ Tiêu hóa: Tinh bột Hấp thu: thuốc dưới lưỡi Nhai • Nghiền nhỏ thức ăn – diện tích tiếp xúc với men tiêu hóa – Tránh làm trầy niêm mạc ống tiêu hóa – Dễ nuốt • Do trung tâm phản xạ nhai trong thân não điều khiển Nuốt • 3 giai đoạn: miệng, hầu, thực quản • Trung tâm nuốt Nhu động thực quản • Nguyên phát (từ hầu); Thứ phát (căng thành TQ) (trào ngược dạ dày thực quản) Cơ thắt thực quản dưới • Nöõ, 42 tuoåi, nuoát thöùc aên ñaëc khoù khaên, nuoát thöùc aên loûng deã hôn. • Sau khi aên beänh nhaân thaáy ñau ngöïc vaø thöôøng ôï thöùc aên. • Test barit: phaàn döôùi thöïc quaûn hôi giaõn, phaàn treân bình thöôøng. Khi beänh nhaân nuoát, thöùc aên ñi ra khoûi thöïc quaûn raát chaäm. • Ñieàu trò: nong cô thaét thöïc quaûn döôùi, caûi thieän vieäc nuoát thöùc aên ñaëc nhöng 15 thaùng sau beänh nhaân nuoát khoù trôû laïi. Câu hỏi • Thöùc aên ñöôïc ñöa töø thöïc quaûn xuoáng daï daøy nhö theá naøo? – Giãn cơ thắt thực quản trên – Nhu động – Giãn cơ thắt thực quản dưới – Vai trò của trọng lực • Taïi sao beänh nhaân laïi thaáy ñau ngöïc sau khi aên? taïi sao laïi bò traøo ngöôïc? – Nhu động thực quản bị rối loạn, các đoạn khác nhau của thực quản co thắt cùng lúc nên không có nhu động diễn ra theo thứ tự để vận chuyển thức ăn xuống dưới – Cơ thắt thực quản dưới co thắt nhiều hơn nên thức ăn đi vào dạ dày rất chậm • Taïi sao beänh nhaân laïi nuoát khoù trôû laïi sau khi nong cô thaét thöïc quaûn döôùi? – Nong cơ thắt thực quản để thức ăn đi vào dạ dày dễ dàng – Nong có thể làm rách cơ thắt thực quản, khi lành thành sẹo làm cho lỗ cơ thắt lại chít hẹp hơn Bài tiết nước bọt Amylase • Nữ, 60 t, đến khám vì khô miệng, nuốt và nhai khó, nhức mắt. • Bệnh nhân cũng cảm thấy thức ăn vô vị. • Khám: viêm lợi, lưỡi trông như có rãnh. • BS cho khảo sát chức năng nước bọt – Thoa axit citric 5% lên lưỡi, đo lượng nước bọt nhổ vào ống có khắc thể tích, cân miếng xốp – Phương pháp phóng xạ: tiêm chất đồng vị phóng xạ và đo lượng được hấp thu vào nang tuyến nước bọt • Nguyên nhân gây khô miệng? – Thuốc (chống trầm cảm, đồng vận giao cảm) – Xạ trị vùng đầu và cổ – Bệnh tự miễn (teo nang tuyến nước bọt) – Tiểu đường, tiểu nhạt – Rối loạn cảm giác vùng miệng (cảm giác khô miệng trong khi thật sự không bị khô miệng, lo lắng) • Tại sao nước bọt lại quan trọng đối với sức khỏe răng miệng? – Rửa xoang miệng và răng – Đệm axít – Kháng khuẩn (sialoperoxidase, thiocyanate, immunoglobulin) – Ngừa sự mất khoáng của răng (canxi phosphate) • Hậu quả của khô miệng – Bôi trơn nhai, nuốt, nói khó – Hòa tan các chất vị giác – Bảo vệ sâu răng, bệnh về lợi, loét niêm mạc miệng – Giữ ẩm niêm mạc miệng khát • Hậu quả đối với thực quản – Bôi trơn nuốt dễ, ngăn tác dụng của chất rắn lên thành thực quản – Đệm axít và kháng khuẩn ngăn tác dụng của axít lên thực quản, ngừa nhiễm trùng thực quản Vai trò của nước bọt • Bôi trơn • Tiêu hóa tinh bột (amylase) • Vệ sinh răng miệng • Vị giác • Cảm giác khát • Hoạt động cơ học của miệng • Hấp thu ở miệng Điều hòa bài tiết nước bọt Tiêu hóa ở dạ dày Hoạt động Điều hòa Cơ học: dự trữ thức ăn biến thức ăn thành dưỡng trấp đưa thức ăn xuống ruột ói Thần kinh Nội tiết Bài tiết: dịch dạ dày Thần kinh Nội tiết Tiêu hóa: protein lipase Hấp thu: thuốc (aspirin) rượu Các vùng chức năng Dự trữ thức ăn • Đáy: dự trữ thức ăn của một bữa ăn • Phản xạ giãn tiếp nhận (receptive relaxation) – Không làm tăng áp suất trong ổ bụng Nhào trộn thức ăn • Nhu động: 3 lần/phút – thân dạ dày – hang vị • Dưỡng trấp Điều hòa đưa thức ăn xuống ruột non Axít Mỡ Tính ưu trương Ói TT ói KT ngoại biên ( tiêu hóa, tiền đình, họng) KT trung ương (vùng CTZ, TT thần kinh cao hơn) Tiêu hóa ở dạ dày • Các vùng chức năng • Hoạt động cơ học • Hoạt động bài tiết – Thành phần và vai trò của dịch dạ dày – Cơ chế bài tiết HCl – Điều hòa bài tiết HCl – Loét dạ dày tá tràng Các tế bào tuyến axít Sự bài tiết của dạ dày Tế bào bài tiết Chất bài tiết Tác dụng TB nhầy Chất nhầy Bôi trơn Bảo vệ TB thành HCl Yếu tố nội tại Hoạt hóa pepsinogen Hấp thu vitamin B12 TB chính Pepsinogen Tiêu hóa protein TB ECL Histamine Bài tiết HCl TB G Gastrin Bài tiết HCl TB D Somatostatin Bài tiết HCl Cơ chế bài tiết HCl • Bơm proton H+-K+- ATP ase Điều hòa bài tiết HCl • Acetyl- choline • Histamine • Gastrin • Somato- statin • ♂ 45 tuoåi ñeán khaùm vì bieáng aên, ñau phần treân buïng, maéc oùi vaø oùi. • Đau nhieàu hôn khi ñoùi, bớt ñau khi aên vaøo. Ban ñeâm caûm thaáy noùng phía sau xöông öùc. • Uoáng röôïu vaø huùt thuoác nhieàu. • Khaùm thaáy ñau khu truù taïi vuøng thöôïng vò. Nội soi Ñieàu trò • Thuoác trung hoøa axít: bôùt nhöng khoâng heát. • Cimetidine: bôùt nhöng 6 tuaàn sau beänh taùi phaùt. • Omeprazole: heát trieäu chöùng nhanh hôn nhöng 8 thaùng sau laïi taùi phaùt. • Theâm khaùng sinh: 2 naêm sau chöa thaáy taùi phaùt Câu hỏi • Vò trí loeùt thöôøng xaûy ra ôû ñaâu taïi taù traøng? Vì sao? – Hành tá tràng • Loeùt daï daøy thöôøng xaûy ra taïi ñaâu? Vì sao? – Hang vị – Không có tuyến axít • Cô cheá taùc duïng cuûa thuoác khaùng thuï theå H 2 nhö cimetidine laø gì? taïi sao laïi cho uoáng vaøo buoåi toái? – Cạnh tranh với histamine trên tế bào thành – Buổi tối: nhịn đói, chỗ loét không được che lấp bởi thức ăn • Cô cheá taùc duïng cuûa omeprazole laø gì? – Ức chế bơm proton • Taïi sao phaûi cho uoáng khaùng sinh? – Diệt Helicobacter pylori
File đính kèm:
- bai_giang_sinh_ly_tieu_hoa.pdf