Bài giảng Siêu âm trong phát hiện và chẩn đoán phân biệt tắc ruột

WFUMB 
COE Chisinau, Moldova 
World Federation for Ultrasound 
in Medicine & Biology 
Dieter Nuernberg 
WFUMB – WFUMB COE TF Director 
WFUMB Vice President 2015-17 & Repres. WHO (NGO) 
Delegate of EBGH (European Board of Gastro & Hep) 
EFSUMB – Delegate & Education Committee 2006-15 
DEGUM – President 2008-2010 
Brandenburg Medical School Theodor Fontane 
Neuruppin, Germany 
1 
Dieter Nuernberg 
WFUMB – Giám đốc trung tâm giáo dục CoE của WFUMB 
Đại diện của WFUMB ở WHO (NGO) 
Đại biểu của EBGH (Hội đồng Châu Âu về Tiêu hóa - Gan 
mật) – Hội đồng Giáo dục 
Chủ tịch DEGUM 2008-2010 
Trường Đại học Y Theodor Fontane - Brandenburg 
Neuruppin, Đức 
SIÊU ÂM TRONG PHÁT HIỆN VÀ 
CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT TẮC RUỘT 
Dieter Nuernberg, 
Trường Đại học Y Theodor Fontane - Brandenburg 
Neuruppin, Đức 
Các công cụ chính trong 
chẩn đoán GIT 
•Siêu âm (+ chất cản âm) 
•Nội soi 
•X quang-CLVT 
Khả năng của GIT – 
Khảo sát trên siêu âm 
• Thành ruột 
• Thành phần trong lòng ruột 
• Nhu động 
• Cấu trúc xung quanh 
Thông tin bệnh lý 
Thông tin chức năng 
Tắc ruột (BO) – Các phương tiện hình ảnh được sử dụng 
Cách khảo sát tắc ruột 
X quang 
Khí 
CLVT 
Khí + dịch 
Siêu âm 
Dịch Chẩn đoán tắc 
ruột dựa vào 
Điểm 
chuyển tiếp 
Nhu động 
Các nghiên cứu tiến cứu về Siêu âm ở bệnh 
nhân nghi tắc ruột 
Cách khảo sát tắc ruột 
Cách quét 
Cách khảo sát tắc ruột 
Quét ở vùng 
hông - gian sườn 
trái, mục tiêu 
quét xuyên lách: 
Dạ dày : giãn ứ 
dịch ? 
Kết quả: đặt 
sonde dạ dày 
Hollerweger A, Wüstner M, Dirks K, Ultraschall in Med 2015; 36: 216-238 
1 
Cách quét 
Cách khảo sát tắc ruột 
Quét ở vùng 
hông - gian sườn 
trái, thấp hơn 
bước 1, mục tiêu 
quét : Hỗng tràng 
: giãn ứ dịch ? 
Kết quả: tìm các 
quai ruột xẹp 
Hollerweger A, Wüstner M, Dirks K, Ultraschall in Med 2015; 36: 216-238 
2 
Cách quét 
Cách khảo sát tắc ruột 
Quét ở hố chậu 
phải, vùng hồi 
manh tràng, mục 
tiêu quét : Hồi 
tràng đoạn cuối : 
quai ruột xẹp 
Kết quả: tắc ruột 
cơ học ! 
Hollerweger A, Wüstner M, Dirks K, Ultraschall in Med 2015; 36: 216-238 
3 
Cách quét Cách khảo sát tắc ruột 
Hollerweger A, Wüstner M, Dirks K, Ultraschall in Med 2015; 36: 216-238 
Nhu động đảo chiều (to-and-fro) 
Tránh các nguyên nhân sinh lý + không thực tế: 
• Cũng thường gặp ở ruột non bình thường 
• Thường nhầm với chuyển động trượt thụ động của các 
thành phần trong quai ruột mất nhu động 
Cách khảo sát tắc ruột 
Nhu động đảo chiều (to-and-fro) 
Quan trọng hơn nhu động đảo chiều là 
việc ghi nhận: 
- Tần suất nhu động (-, +, ++, +++) và 
- Cường độ nhu động (tắc, không tắc) 
Cách khảo sát tắc ruột 
Vị trí tắc ruột 
ở đâu ? 
Vị trí tắc ruột ở đâu ? 
Vị trí tắc ruột ở đâu ? 
Các nguyên nhân tắc ruột ? 
Về nguyên tắc có thể phát hiện trên siêu âm Khó phát hiện trên siêu âm 
Các nguyên nhân tắc ruột non 
Thoát vị nghẹt Tắc ruột do dính 
Lồng ruột Hẹp miệng nối 
Liệt ruột do sỏi mật Bã thức ăn 
U (nguyên phát, thứ phát) Xoắn ruột 
Viêm mạn: Crohn, lao (rất hiếm) Thoát vị nội 
Thiếu máu đoạn ruột 
Các nguyên nhân tắc đại tràng 
U Sau viêm: viêm túi thừa đại tràng 
sibma, viêm tụy cấp (hiếm) 
Viêm mạn: Crohn, lao (rất hiếm) Hẹp miệng nối 
Xoắn ruột 
Hẹp sẹo mổ sau thiếu máu ruột 
Bệnh Crohn và các biến chứng 
Bệnh Crohn 
Lồng ruột trong Crohn 
Lồng ruột 
U ruột non 
Carcinoma 
GIST 
Non-Hodgkin 
Lymphoma 
Thoát vị nghẹt 
Điểm chuyển tiếp và nguyên nhân tắc ruột thường 
không phát hiện được trên siêu âm 
Về nguyên tắc có thể phát hiện trên 
siêu âm 
Khó phát hiện trên siêu âm 
Các nguyên nhân tắc ruột non 
Thoát vị nghẹt Tắc ruột do dính 
Lồng ruột Hẹp miệng nối 
Liệt ruột do sỏi mật Bã thức ăn 
U (nguyên phát, thứ phát) Xoắn ruột 
Viêm mạn: Crohn, lao (rất hiếm) Thoát vị nội 
Thiếu máu đoạn ruột 
Các nguyên nhân tắc đại tràng 
U Sau viêm: viêm túi thừa đại tràng 
sibma, viêm tụy cấp (hiếm) 
Viêm mạn: Crohn, lao (rất hiếm) Hẹp miệng nối 
Xoắn ruột 
Hẹp sẹo mổ sau thiếu máu ruột 
Nếu tắc ruột - 
cần tìm thoát vị 
60-70% tắc 
ruột non 
Khó thấy trực 
tiếp điểm 
chuyển tiếp 
trong tắc ruột 
do dính, 
rất hiếm thấy 
trên siêu âm 
 Siêu âm phát 
hiện các biến 
chứng của tắc 
ruột 
Thiếu máu ruột 
Khó phát hiện trên 
siêu âm 
Siêu âm với chất cản 
âm: 
Phát hiện các vùng không 
được tưới máu ở các quai 
ruột nghi ngờ 
Viêm ruột giả mạc 
Endemic Sprue - Bệnh celiac 
Viêm loét đại tràng 
Megacolon + thủng ruột 
Tóm tắt 
Để phát hiện tắc ruột non cơ học : 3 nguyên tắc 
khám siêu âm 
• Giãn dạ dày ? 
• Giãn ruột non ? 
• Xẹp ruột non ở thấp 
Fig.: Hollerweger A, Wüstner M, Dirks K: Bowel Obstruction: 
Sonographic Evaluation. Ultraschall in Med 2015; 36: 224 
Tóm tắt 
Để phát hiện : 
• Điểm chuyển tiếp 
• Nguyên nhân tắc ruột và 
• Loại trừ các biến chứng 
Thường cần các kĩ thuật-chuyên gia siêu âm 
chuyên sâu hơn (VD: sử dụng chất cản âm) 
Tóm tắt các điểm chính về thực hành 
• Giãn các quai ruột non ở cao ? ≥3,5cm ? 
• Nhu động : Tắc ? Tần suất ? 
• Xẹp các quai ruột ở thấấp ? 
• Nếu không thấy các biến chứng tắc ruột, có thể 
điều trị bảo tồn nguyên phát 
• Nếu nghi ngờ CLVT 
Hướng dẫn và khuyến cáo của EFSUMB trong 
siêu âm ống tiêu hóa 
Phần 1: Kĩ thuật khám và các hình ảnh bình 
thường (phiên bản dài)