Bài giảng Quy trình lập kế hoạch quản lý môi trường lý thuyết và thực tiễn

QUY TRÌNH LẬP KẾ HOẠCH 
 QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG
LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN
 TS. Nguyễn Thanh Lâm
 Trường Đại học Nông nghiệp 
 Hà Nội
 Tính cấp thiết lập kế hoạch và 
 QLMT
• Việt Nam đang trên con đường hội nhập và phát triển. 
 Nhưng chúng ta đang phải đối mặt với nguy cơ ô nhiễm, 
 tác động của biến đổi khí hậu, phát triển không đồng bộ 
 với BVMT. 
• Hơn 90% làng nghề trong 2790 làng nghề trong cả nước 
 bị ô nhiễm (Theo C36 Bộ Công An).
• Tổng đàn lợn của Ngọc Lũ, Bình Lục, Hà Nam lên đến 
 34-35 nghìn con, chiếm gần 50% tổng đàn lợn của cả 
 huyện. 
• Nguyên nhân: Do nhận thức, do năng lực hoặc chức 
 năng còn hạn chế, đặc biệt tính hợp tác giữa các ban 
 ngành và cộng đồng địa phương còn hạn chế.
 Sản xuất Cà Phê tại Tây Nguyên
Di dân đi làm kinh tế mới ở Tây Nguyên đã tạo ra 
một áp lực lớp đến hệ xã hội, tài nguyên và môi 
trường ở vùng cao!
Phát triển ồ ạt các mô hình VAC và thực 
 trạng vệ sinh an toàn thực phẩm
Hà Nội và trận lụt lịch sử 
 (31 October 2008)
Hồ Hoàn Kiếm và trận lụt lịch sử 
 ngày 31/10/2008
Áp lực dân số và kế hoạch hóa gia đình
“Marry a Vietnamese women, innocent and 
good-natured. Call 031-591-XXXX for the 
lowest price!”
(Poster in rural South Korea, July 2006)
 Áp lực cua di cư tự do
• Lao đông nông thôn 
 ra thành phố.
• Xuất khẩu lao động
• Kết hôn với người 
 nước ngoài qua các 
 công ty môi giới
(200 đám cưới lấy 
 người Hàn Quốc) 
 Vietnam (Above) & Thailand (Below)
 Lập kế hoạch QLMT?
• Lập kế hoạch môi trường là quá trình xem xét 
 các yếu tố xã hội và kinh tế như: các thể chế 
 chính sách, tập quán, văn hóa truyền thống, giao 
 thông vận tải, mở mang các hoạt động công 
 nghiệp, vệ sinh môi trường và các dịch vụ khác 
 trong các quyết định thông qua sự phối hợp chặt 
 chẽ giữa các nhà hoạch định chính sách, các nhà 
 quy hoạch với các chuyên gia môi trường và 
 cộng đồng nhằm đảm bảo cho phát triền một 
 cách bền vững, công bằng giữa các vùng miền 
 và giữa các thế hệ loài người.
Ảnh hưởng của chính sách và kế 
 hoạch phát triển
• Khoán 10 và dồn điền đổi thửa
• Đền bù và giải phóng mặt bằng
• Kế hoạch phát triển đô thị hóa và sản xuất 
 nông nghiệp
• Kế hoạch đảm bảo an ninh lương thực
• Khai thác quặng Bô xít trong Tây Nguyên
• Kế hoạch phát triển Thủy điện vừa và nhỏ 
 ở miền Trung
 MỤC TIÊU CỦA KẾ HOẠCH QUẢN LÝ
 MÔI TRƯỜNG
• Đảm bảo phòng tránh ảnh hưởng xấu (trực tiếp đến 
 môi trường, dân cư và những người thực hiện dự 
 án).
• Đảm bảo xác định, đánh giá đầy đủ các rủi ro và 
 chuẩn bị các biện pháp giảm thiểu. 
• Đảm bảo là các công việc được tiến hành sẽ chỉ ảnh 
 hưởng tối thiểu tới môi trường trong phạm vi cho 
 phép. 
• Duy trì việc trao đổi thông tin với tất cả các bên có 
 liên quan.
Các nguyên tắc cơ bản của kế hoạch QLMT
1. Dựa vào các cơ sở pháp lý (luật, chính sách, tiêu chuẩn môi 
 trường được nhà nước ban hành)
 + 64/2003/QĐ-TTg ngày 22/4/2003 về xử lý cać cơ sở ÔN đặc 
 biệt nghiêm trọng.
 + Thông tư 04,05; Nghị định 21/2008/CP 
2. Có sự điều tra kỹ lưỡng về điều kiện tự nhiên và xã hội của 
 vùng dự án.
 + Xác định nhu cầu của xã hội
 + Xác định tiêu chí các hoạt động
 + Tránh sự trùng lặp 
3. Nghiên cứu về các hoạt động phát triển, lồng ghép kế hoạch 
 phát triển kinh tế-xã hội tổng thể (Master Planning)
 + Sự phát triển phải có sự thống nhất, đồng bộ
 + BVMT phải hỗ trợ cho sự phát triển.
Các nguyên tắc cơ bản của kế hoạch QLMT
 (Tiếp)
4. Dự báo, đánh giá tác động môi trường của các 
 hoạt động phát triển.
5. Đề xuất các giải pháp giảm thiểu cho các tác 
 động tiêu cực nhằm phục hồi chức năng của 
 môi trường
6. Nêu rõ thời gian, vị trí, người thực hiện các biện 
 pháp giảm thiểu, người giám sát.
7. Tiến hành công tác quan trắc môi trường để 
 xem xu thế biến đổi môi trường, từ đó chỉnh sửa 
 kế hoạch quản lý MT cho thích hợp.
8. Nguyên tắc có sự tham gia của cộng đồng, sự 
 phối hợp của các ban ngành
Các bước xây dựng kế hoạch quản lý 
 môi trường (Chi cục BVMT Hà Nam)
1. Mô tả chi tiết về dự án
2. Sàng lọc, đánh giá các tác động môi 
 trường
3. Tham khảo ý kiến cộng đồng
4. Lập kế hoạch giảm thiểu
5. Lập kế hoạch giám sát, quan trắc
6. Lập kế hoạch xây dựng năng lực
7. Tổ chức thực hiện
 Kế hoạch giảm thiểu
• Lập bảng kế hoạch giảm thiểu căn cứ vào các 
 vấn đề đã được xác định trong Bảng sàng lọc 
 môi trường. 
• Xác định các biện pháp giảm thiểu cho từng vấn 
 đề
• Nếu trong chi phí đấu thầu chỉ cần ghi trong giá 
 thành hợp đồng. 
• Đối với các chi phí không nằm trong chi phí của 
 nhà thầu phải ước tính khối lượng chi phí cần để 
 tiến hành (theo đơn vị tiền tệ cần thiết nếu cần) 
 Kế hoạch giám sát-quan trắc
• Đối với mỗi vấn đề trong bảng Kế hoạch giảm thiểu xác 
 định biện pháp quan trắc tương ứng. 
• Quan trắc môi trường cần được tiến hành liên tục trong 
 suốt quá trình triển khai của dự án. Công tác quan trắc 
 môi trường cần được xác định rõ:
 • Ðối tượng, các thông số quan trắc
 • Thời gian và tần suất quan trắc. 
 • Nhu cầu thiết bị quan trắc. 
 • Nhân lực phục vụ cho quan trắc. 
 • Dự trù kinh phí cho quan trắc môi trường. 
 Kế hoạch xây dựng năng lực
• Các hoạt động xây dựng năng lực có thể không phải là 
 yêu cầu trực tiếp trong việc xây dựng dự án hoặc quá 
 trình thực hiện dự án, nhưng việc này cũng cần phải 
 được thực hiện như một phần của dự án để nâng cao 
 trình độ cán bộ hoặc nâng cấp các nguồn thiết bị. 
• Những hoạt động này bao gồm đào tạo, tham quan hoặc 
 chương trình hoặc mua sắm thiết bị. 
• Cần tính toán số người được đào tạo, tập huấn hay số 
 trang thiết bị cần được mua sắm, thay thế. Qua đó ước 
 tính chi phí để thực hiện. 
• Nếu xác định thấy không cần thì có thể bỏ qua phần này. 
 Tổ chức thực hiện
Việc tổ chức thực hiện có thể được khái quát trong một bảng theo mẫu sau
Nội dung chính của lập kế hoạch môi trường 
 Xác định vấn đề Phân tích vấn 
 và xếp hạng ưu đề MT (2)
 tiên (1)
 Lập kế hoạch
 Đánh giá kết Lập quy hoạch 
 quả (4) MT(3)
 Tóm lại
Các yếu tố cần thiết trong lập kế hoạch môi trường 
Đối tượng tham gia vào quá trình 
 lập kế hoạch môi trường 
 Các cấp độ lập kế hoạch 
 KẾ HOẠCH QUẢN LÝ VÀ BVMT THẾ 
 GIỚI
KẾ HOẠCH QUẢN LÝ VÀ BVMT LƯU KẾ HOẠCH QUẢN LÝ VÀ BVMT LƯU 
 VỰC VỰC SÔNG MÊ KÔNG
KẾ HOẠCH QUẢN LÝ VÀ BVMT QUỐC KẾ HOẠCH QUẢN LÝ VÀ BVMT LƯU 
 GIA VỰC SÔNG MÊ KÔNG/VN 
 KẾ HOẠCH QUẢN LÝ VÀ BVMT HỆ KẾ HOẠCH QUẢN LÝ VÀ BVMT LƯU 
 THỐNG CẤP TỈNH, THÀNH PHỐ VỰC SÔNG MÊ KÔNG/VN/CẦN THƠ 
 KẾ HOẠCH QUẢN LÝ VÀ BVMT HỆ KẾ HOẠCH QUẢN LÝ VÀ BVMT LƯU 
 THỐNG CẤP HUYỆN VỰC SÔNG MÊ KÔNG/VN/HUYỆN 
 KẾ HOẠCH QUẢN LÝ VÀ BVMT TẠI KẾ HOẠCH QUẢN LÝ VÀ BVMT LƯU 
 CỘNG ĐỒNG VỰC SÔNG MÊ KÔNG/VN/XÃ 
 Xây dựng kế hoạch BVMT tỉnh
1- Nêu sự cần thiết xây dựng kế hoạch
2- Đánh giá hiện trạng môi trường tỉnh, những vấn đề bức 
 xúc cần quan tâm giải quyết (CĐ riêng)
3- Quan điểm xây dựng kế hoạch
4- Mục tiêu của kế hoạch
 +Mục tiêu chung;
 + Mục tiêu cụ thể.
5- Nội dung của kế hoạch
6- Dự toán kinh phí thực hiện
7- Tiến độ thực hiện
8- Kết quả thực hiện (sản phẩm dự kiến)
 Nội dung của kế hoạch BVMT
 Tổng hợp kế hoạch từ các địa phương và các ngành:
• Y tế (môi trường các bệnh viện Trung tâm y tế)
• Nông nghiệp PTNT (môi trường nông nghiệp nông thôn, 
 đa dạng sinh học, ô nhiễm do hóa chất, thuốc BVTV)
• Công Thương (môi trường công nghiệp, KTKS, làng 
 nghề, các KCN, CNN)
• Xây dựng (Quy hoạch và quản lý chất thải rắn, môi 
 trường trong ngành xây dựng)
• VHDL-TDTT(môi trường trong du lịch, bể bơi, sân 
 golf)
 Tổ chức đoàn thể
• Thực hiện Nghị quyết liên tịch phối hợp 
 bảo vệ môi trường đã được ký kết, cụ thể:
 + Với Ban Tuyên giáo tỉnh ủy;
 + Với UBMTTQ tỉnh;
 + Tỉnh Hội phụ nữ
 + Tỉnh Đoàn TNCSHCM
 + Hội Cựu chiến binh
 + Hội nông dân tỉnh;
 + Liên minh HTX..
 Vơí cấp huyện, xã
• Thông qua UBND huyện, Phòng TNMT 
 giải quyết các diểm nóng về môi trường;
• Xây dựng các mô hình quần chúng tham 
 gia BVMT (xây dựng Hương ước về 
 BVMT lồng ghép vào mô hình) 
• Tăng cường công tác truyền thông giáo 
 dục nhân dân trong công tác BVMT địa 
 phương
 Triển khai kế hoạch
• Đối với Chi cục BVMT 
 - Xây dựng kế hoạch hoạt động hàng năm theo hướng 
 dẫn của Bộ TNMT gồm:
 + Công tác tham mưu các văn bản 
 + Công tác truyền thông môi trường;
 + Công tác Thẩm định báo cáo ĐTM;
 + Công tác thanh kiểm tra sau ĐTM, giải quyết các đơn 
 thư khiếu nại của dân;
 + Xây dựng báo cáo hiện trạng môi trường tỉnh
 + Cấp giấy chứng nhận về nhập khẩu phế liệu, phí 
 nước thải, bản Đăng ký chủ nguồn thải CTNH
 Triển khai kế hoạch 
 (Tiếp theo)
• Đối với các ngành, tổ chức, Huyện
 – Xây dựng kế hoạch hàng năm trình Sở TNMT 
 tổng hợp đưa vào kế hoạch năm
 – Thông qua các đề án, dự án cụ thể;
 – Phối kết hợp với Sở để triển khai công tác 
 truyền thông;
 Kinh phí thực hiện kế hoạch
• Lấy từ kinh phí SNMT hàng năm khi được 
 thẩm định, phê duyệt kế hoạch của UBND 
 tỉnh;
• Thẩm định kinh phí qua Sở Tài Chính
• Sở TNMT quyết định giao nhiệm vụ và 
 kinh phí cho từng đề án, dự án
 Kết quả thực hiện kế hoạch
• Nghiệm thu đánh giá các đề án, dự án hay 
 kế hoạch cụ thể:
 – Thông qua các hội thảo góp ý kiến;
 – Thông qua hội đồng nghiệm thu;
 – Các sản phẩm giao nộp.
Lập kế hoạch quản lý và bảo 
 vệ môi trường cộng đồng
Tiến trình lập kế hoạch môi trường ở cộng đồng 
Mô hình kế hoạch hành động có tính chiến lược
 Các phương pháp tham vấn cộng đồng
Phương pháp Ưu điểm Nhược điểm
Yết thị cho công Chi phí thấp Không đảm bảo đến được đối tượng cần 
 chúng Lưu hành rộng rãi thiết
 Hạn chế khả năng tiếp nhận phản hồi
Thông tin trên Chi phí thấp Không đảm bảo đến được đối tượng cần 
 báo chí Lưu hành rộng rãi thiết
 Hạn chế khả năng tiếp nhận phản hồi
Thông báo tại Chi phí thấp Không đảm bảo đến được đối tượng cần 
 địa bàn / Lưu hành rộng rãi thiết
đài phát thanh Hạn chế khả năng tiếp nhận phản hồi
 xã/phường
Phiếu hỏi Có thể đến được đối Chi phí cao
 tượng cần thiết
 Có thể cung cấp các 
 thông tin phản hồi
Họp cộng đồng Cho phép sự tham Khó tổ chức
 gia rộng rãi Hạn chế khả năng tham gia của tất cả 
 mọi người
Mẫu hồ sơ về tham vấn cộng đồng
 (Nguồn: Chi cục BVMT, Hà Nam)
 Kế hoạch QLMT (EM-Planning)
• Kế hoạch quản lý môi trường theo thời gian (Tháng, Quý, Năm, 5 
 năm, 10 năm)
• Kế hoạch triển khai của đơn vị hoặc của cộng đồng phục vụ công 
 tác QLMT (Kế hoạch theo chủ đề):
1. Kế hoạch quan trắc, giám sát MT (+sau ĐTM)
2. Lập kế hoạch xây dựng báo cáo hiện trạng môi trường
3. Lập kế hoạch nâng cao năng lực của cộng đồng và cơ quan 
 QLMT (phong trào, truyền thông, tập huấn, xây dựng các cơ sở 
 hạ tầng)
4. Tư vấn hỗ trợ doanh nghiệp trong công tác BVMT
5. Kế hoạch lồng ghép với kế hoạch phát triển kinh tế xã hội tổng 
 thể
6. Kế hoạch triển khai theo Luật, Nghị Quyết, Thông Tư của Quốc 
 Hội, Nhà Nước, Bộ và cơ quan ngang Bộ, UBND, Sở, v.v.