Bài giảng Quản lý và sử dụng năng lượng - Chương 7: Quản lý sử dụng hiệu quả năng lượng cho hệ thống khí nén, máy ép, HVAC - Trần Công Binh

Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 1 
0 
Bài giảng: QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG NĂNG LƯỢNG 
ĐH BÁCH KHOA TP.HCM 
Giảng viên: ThS. Trần Công Binh 
5/2014 
Chương 7: Quản lý sử dụng hiệu quả năng lượng 
cho hệ thống khí nén, máy ép, HVAC 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 1 
Chương 7: Quản lý sử dụng hiệu quả năng 
lượng cho hệ thống khí nén, máy ép, HVAC 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
2. Tiết kiệm điện cho máy ép nhựa 
3. Tiết kiệm điện cho hệ thống HVAC 
 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
HVAC= Heating, Ventilation and Air conditioning 
(Nhiệt, Thông gió và Điều hòa không khí) 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 2 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 3 
Nội dung 
• Giới thiệu 
• Các loại máy nén 
• Đánh giá các máy nén và hệ thống khí nén 
• Các cơ hội tiết kiệm năng lượng 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 4 
Giới thiệu 
Khí nén là một “dạng năng lượng” thường được sử dụng 
trong các loại hình công nghiệp. 
Sản xuất khí nén rất “đắt tiền” do hiệu suất rất thấp. Chỉ 
khoảng 10% điện năng tiêu thụ của hệ thống máy nén khí 
được chuyển thành công hữu ích, phần còn lại ~90% là tổn 
thất ở dạng nhiệt. 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 5 
Chi phí vòng đời máy nén khí 
• Chi phí năng lượng chiếm phần lớn trong tổng chi phí dành 
cho máy nén khí 
• Quản lý vận hành hệ thống khí nén “hiệu quả năng lượng” 
rất quan trọng. Có thể tiết kiệm từ 20% đến 50% điện năng 
tiêu thụ. 
3%
8%9%
80%
Bảo trì Giải nhiệt Đầu tư Năng lượng
Nguồn: UNEP 2006
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 2 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 6 
Hệ thống phân phối khí nén 
Cụm 
máy 
nén khí 
Bộ sấy 
khí 
Bình 
chứa 
Hộ sử 
dụng 
Đường 
ống 
phân 
phối 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 7 
Phân loại máy nén khí 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 8 
Máy nén Pít-tông (Reciprocating) 
• Được sử dụng cho việc nén không khí và môi 
chất lạnh 
• Hoạt động như ống bơm xe đạp: dung tích xi 
lanh giảm trong khi áp suất tăng. 
• Có nhiều cấu tạo hình dạng khác nhau. 
• Tác động đơn khi sử dụng một mặt của pit tông, 
và tác động kép khi sử dụng cả 2 mặt 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 9 
Máy nén quay (Rotary) 
• Sử dụng rôto quay thay vì các pít-tông cung 
cấp khí nén liên tục 
• Ưu điểm: chi phí thấp, gọn, trọng lượng nhẹ, dễ 
bảo trì 
• Công suất từ 30 – 200 hp 
• Các loại: 
 Máy nén cam (quạt root) 
 Máy nén trục vít 
 Cánh quạt / cánh trượt 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 10 
Máy nén ly tâm (Centrifugal) 
• Truyền năng lượng từ bánh 
công tác sang dòng khí nén 
• Chế độ liên tục 
• Bánh răng bôi trơn dầu được 
cách ly khỏi không khí 
• Phù hợp với ứng dụng cần 
lượng khí nén lớn > 12,000 
cfm (foot khối/phút) 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 11 
So sánh các loại máy nén 
• Các tiêu chí so sánh: 
• Hiệu suất khi đầy tải, non tải và không tải 
• Mức độ ồn 
• Kích cỡ 
• Lượng dầu bị cuốn theo dòng khí 
• Độ rung 
• Bảo trì 
• Công suất 
• Áp suất 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 3 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 12 
So sánh các loại máy nén khí 
Đề mục Pít-tông Rô to cánh trượt Trục vít Ly tâm
Hiệu suất đầy tải Cao Trung bình - cao Cao Cao
Hiệu suất không đầy tải Cao do phân cấp
Thấp
dưới 60% đầy tải
Thấp: dưới 60% 
đầy tải
Thấp
dưới 60% đầy tải
Hiệu suất không tải 
(% công suất đầy tải)
Cao 
(10 - 25%)
Trung bình
(30 - 40%)
Cao - thấp
(25 - 60%)
Cao - trung bình
(20 - 30%)
Độ ồn Ồn Không ồn
Độ ồn thấp nếu 
được đóng kín
Gọn nhẹ
Kích thước Lớn Gọn nhẹ Gọn nhe Gọn nhẹ
Lượng dầu bị cuốn theo dòng khí Trung bình Thấp - trung bình Thấp Thấo
Độ rung Cao Hầu như không Hầu như không Hầu như không
Bão dưỡng
Nhiều bộ phận bị mài 
mòn
Ít bộ phận bị mài 
mòn
Ít bộ phận bị mài 
mòn
Nhạy cảm với bụi 
trong không khí
Năng suất Thấp - cao Thấp - trung bình Thấp - cao Trung bình - cao
Áp suất Trung bình - rất cao Thấp - trung bình Trung bình - cao Trung bình - cao
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 13 
Tiêu chí lựa chọn máy nén khí 
từ đến từ đến
Máy nén quạt root 100 30.000 0,1 1
một cấp/hai cấp 100 12.000 0,8 12
đa cấp 100 12.000 12,0 700
một cấp 100 2.400 0,8 13
hai cấp 100 2.200 0,8 24
Ly tâm 600 300.000 0,1 450
Năng suất (m³/giờ) Áp suất (bar)
Pít-tông
Trục vít
Loại máy nén
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 14 
Đánh giá hoạt động của máy nén 
• Công suất: Lưu lượng định mức của dòng khí nén 
• Lưu lượng thực tế: năng suất cấp khí tự do (Free Air 
Delivery) 
• FAD giảm theo tuổi thọ của máy nén, chế độ bảo trì 
kém, bộ trao đổi nhiệt bị nghẹt (bẩn) và cao độ 
• Thất thoát năng lượng: độ lệch phần trăm của công suất 
FAD 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 15 
Đánh giá các máy nén và ht khí nén 
• Phương pháp đánh giá công suất đơn 
– Tách riêng máy nén và bình chứa và khóa đầu ra của bình chứa 
– Mở van xả hết nước trong bình chứa và đường ống 
– Khởi động máy nén và kích hoạt đồng hồ bấm giây 
– Ghi nhận thời gian để đạt áp suất vận hành bình thường P2 (tại 
bình chứa) từ áp suất ban đầu P1 
– Tính toán công suất FAD: 
 P2 = Áp suất đẩy (kg/cm
2) 
P1 = Áp suất hút (kg/cm
2) 
P0 = Áp suất khí quyển (kg/cm
2) 
V = thể tích chứa (m3) - bao gồm bình chứa 
sau làm nguội và đường ống phân phối 
T = thời gian để đạt áp suất P2 (phút) 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 16 
Hiệu suất máy nén 
• Hiệu suất máy nén: 
• Thực tế nhất: công suất tiêu thụ cụ thể (kW / 
lưu lượng thể tích) 
• Các phương pháp khác 
Đẳng nhiệt 
Thể tích 
Đoạn nhiệt 
Cơ học 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 17 
Hiệu suất máy nén 
• Hiệu suất đẳng nhiệt: 
• P1 = Áp suất hút tuyệt đối kg / cm2 
• Q1 = năng suất cấp khí của máy m
3 / giờ 
• r = tỉ số nén P2/P1 
Hiệu suất đẳng nhiệt = 
Công suất đầu vào thực tế / Công suất đẳng nhiệt 
Công suất đẳng nhiệt (kW) = P1 x Q1 x loger / 36.7 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 4 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 18 
Hiệu suất máy nén 
• Hiệu suất thể tích: 
• D = Đường kính xi lanh (m) 
• L = Hành trình xi lanh (m) 
• S = Tốc độ máy nén (vòng/phút) 
• X = 1 đối với xi lanh tác động đơn và 2 đối với xi lanh tác động kép 
• n = số xi lanh 
Hiệu suất thể tích 
= FAD m3/phút / thể tích của máy nén 
Thể tích của máy nén = Π x D2/4 x L x S x χ x 
n 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 19 
Rò rỉ 
• Hậu quả: 
• Tổn thất năng lượng: 20 – 30% 
• Giảm áp suất hệ thống 
• Làm giảm tuổi thọ của thiết bị 
• Các vị trí thường bị rò rỉ: 
• Khớp nối, ống cứng, ống mềm và các ống nối 
• Bộ điều chỉnh áp suất 
• Các bẫy ngưng mở, các van đóng 
• Các mối nối, điểm ngắt, vòng đệm. 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 20 
Phương pháp định lượng mức độ rò rỉ 
• Tổng tính toán mức rò rỉ: 
• T = thời gian có tải (phút) 
• t = thời gian không tải (phút) 
• Hệ thống duy trì tốt: lượng rò rỉ thấp hơn 10% 
Lượng rò rỉ (%) = [(T x 100) / (T + t)] 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 21 
Phương pháp định lượng mức độ rò rỉ 
• Ngắt các thiết bị dùng khí nén 
• Chạy máy nén để nạp tải cho hệ thống nhằm 
thiết lập áp suất vận hành 
• Ghi nhận thời gian chu kỳ “tải” và “không tải” 
• Tính toán lượng rò rỉ (đã đề cập ở slide trước) 
• Nếu Q là lượng khí trời thực tế cung cấp trong 
suốt thời gian kiểm tra (m3/phút), sau đó: 
Rò rỉ của hệ thống (m3/phút) = Q x T / (T + t) 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 22 
Ví dụ 
• Công suất máy nén (m3/phút) = 35 
• Áp suất khởi động lại (kg/cm2) = 6.8 
• Áp suất ngắt (kg/cm2) = 7.5 
• Công suất khi có tải = 188 kW 
• Công suất lúc không tải = 54 kW 
• Thời gian “Có tải” trung bình = 1,5 phút 
• Thời gian “Không tải” trung bình = 10,5 phút 
Lượng rò rỉ = [(1,5)/(1,5+10,5)] x 35 = 4.375 m3/phút 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 23 
Các cơ hội TKNL 
1. Vị trí đặt máy nén: 
• Ảnh hưởng đáng kể về năng lượng sử dụng 
2. Đánh giá: 
• Độ cao càng cao = hiệu suất thể tích càng hơn 
© UNEP 2006 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 5 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 24 
Các cơ hội TKNL 
3. Đường hút khí: 
• Giữ không khí cấp vào máy nén không bị ô nhiểm, 
bụi và ẩm ướt. 
• Duy trì nhiệt độ không khí hút vào ở nhiệt độ thấp. 
• Duy trì nhiệt độ môi trường ở mức thấp khi một bộ 
lọc khí đầu vào được đặt tại máy nén 
Nhiệt độ không khí đầu vào tăng 4ºC 
→ Năng lượng tiêu thụ tăng 1% 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 25 
Các cơ hội TKNL 
4. Áp suất bị giảm tại bộ lọc khí: 
• Lắp đặt bộ lọc tại khu vực mát hoặc lấy khí từ khu 
vực mát 
• Duy trì áp suất giảm qua bộ lọc khí đầu vào đến 
mức tối thiểu 
Cứ mỗi 250 mm WC áp suất giảm 
→ Năng lượng tiêu thụ tăng 2% 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 26 
Các cơ hội TKNL 
5. Sử dụng bộ làm mát trung gian và sau nén: 
• Nhiệt độ không khí đầu vào tăng ở mỗi cấp của 
máy nén nhiều cấp. 
• Bộ làm mát trung gian: bộ trao đổi nhiệt thải nhiệt 
ở giữa các cấp nén. 
• Bộ làm mát sau nén: làm giảm nhiệt độ không 
khí phía sau cấp nén cuối cùng 
• Sử dụng nước ở nhiệt độ thấp hơn: giảm công 
suất tiêu thụ của máy nén 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 27 
Các cơ hội TKNL 
6. Điều chỉnh áp suất: 
• Áp suất cao hơn 
 Công suất máy nén tiêu thụ cao hơn 
 Hiệu suất thể tích nén thấp hơn 
• Vận hành trên áp suất vận hành 
 Lãng phí năng lượng 
 Tăng sự hao mòn 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 28 
Các cơ hội TKNL 
6. Điều chỉnh áp suất: 
a. Giảm áp suất cung cấp: 
• Vận hành máy nén ở áp suất 100 PSIG thay vì 120 
PSIG: năng lượng tiêu thụ giảm 10% và cũng giảm mức 
rò rỉ 
b. Cài đặt máy nén vận hành ở áp suất tối ưu 
• Được sử dụng khi nhiều máy nén được kết nối với nhau 
c. Tách biệt thành các hệ thống khí nén áp suất cao và thấp: 
• Không cần sử dụng các van giảm áp 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 29 
Các cơ hội TKNL 
6. Điều chỉnh áp suất: 
d. Thiết kế sao cho sự sụt giảm áp suất trên đường ống 
phân phối là thấp nhất 
• Giảm áp suất: giảm sụt áp từ máy nén đến các điểm 
sử dụng 
• Giảm áp suất < 10% 
• Áp suất giảm do các nguyên nhân sau: 
 Sự ăn mòn 
 Kích thước đường ống không thích hợp, các ống 
mềm ghép 
 Bộ lọc bị nghẽn 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 6 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 30 
Các cơ hội TKNL 
6. Điều chỉnh áp suất: 
d. Thiết kế sao cho sự sụt giảm áp suất trên đường ống 
phân phối là thấp nhất 
Sụt áp điển hình trên đường ống phân phối khí với các kích 
thước ống khác nhau (Liên hiệp các ngành công nghiệp Ấn Độ) 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 31 
Các cơ hội TKNL 
7. Giảm thiểu rò rỉ: 
• Sử dụng bộ dò siêu âm 
• Xiết chặt các bộ nối và đường nối 
• Thay thế thiết bị hư hỏng 
8. Xả nước ngưng: 
1. Nước ngưng được hình thành do bộ làm nguội làm 
giảm nhiệt độ khí nén 
2. Lắp đặt bộ tách nước ngưng (separator trap) để loại 
bỏ nước ngưng. 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 32 
Các cơ hội TKNL 
9. Sử dụng có kiểm soát: 
• Không sử dụng cho các ứng dụng có áp suất thấp: khí đốt, băng tải 
sử dụng khí 
• Thay vì sử dụng quạt thổi 
10.Điều chỉnh máy nén: 
• Tự động tắt máy nén khi không cần thiết 
11.Bảo trì thường xuyên: 
• Bôi trơn: được kiểm tra thường xuyên 
• Các bộ lọc khí: được thay thế đinh kỳ 
• Các bộ lọc (tách) nước ngưng: đảm bảo được tháo nước. 
• Bộ sấy khí: kiểm tra và thay thế các bộ lọc 
1. Tiết kiệm điện cho hệ thống khí nén 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 33 
2. Tiết kiệm điện cho máy ép nhựa 
Sử dụng biến tần 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 34 
2. Tiết kiệm điện cho máy ép nhựa 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 35 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 7 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 36 
Mục đích 
• Tìm hiểu về hơi nước và quá trình biến đổi nước sang hơi. 
• Tìm hiểu về hệ thống nhiệt. 
• Phương pháp đánh giá hệ thống nhiệt. 
• Nhận dạng các tiềm năng tiết kiệm và giải pháp thực hiện. 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Nội dung 
• Giới thiệu hệ thống nhiệt lò hơi. 
• Các phương pháp đánh giá hệ thống nhiệt. 
• Các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt. 
 Quản lý và Sử dụng Năng lượng 37 
1. Vai trò của hơi nước trong hệ thống nhiệt và quá trình tạo ra 
hơi nước: 
a)Vai trò của hơi nước. 
b)Quá trình gia nhiệt và tạo ra hơi nước. 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần A: Giới thiệu hệ thống nhiệt lò hơi 
Giả sử gia nhiệt 1 kg 
nước ở áp suất P và nhiệt 
độ 20C, quá trình biến 
đổi nước thành hơi được 
thể hiện trên đồ thị T–s 
sau: 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 38 
b)Quá trình gia nhiệt nước và tạo ra hơi. 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần A: Giới thiệu hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 39 
b) Quá trình gia nhiệt nước và tạo ra hơi. 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần A: Giới thiệu hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 40 
1. Giới thiệu hệ thống nhiệt: 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần A: Giới thiệu hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 41 
• Hệ thống lò hơi bao gồm: 
 Hệ thống nước cấp. 
 Hệ thống hơi. 
 Hệ thống nhiên liệu. 
• Sơ đồ nguyên lý 
 hệ thống lò hơi: 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần A: Giới thiệu hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 8 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 42 
• Các dạng lò hơi phổ biến: 
 Lò hơi ống lửa 
 (Fire Tub Boiler) 
 Lò hơi ống nước 
 (Water Tube Boiler) 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần A: Giới thiệu hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 43 
Phần A: Giới thiệu hệ thống nhiệt lò hơi 
• Các dạng lò hơi phổ biến: 
 Lò hơi vỉ (chain-grate) 
3.1 Tiết kiệm năng lượng ... Năng lượng 48 
1) Phương pháp trực tiếp xác định hiệu suất của lò hơi: 
Công thức tính toán: 
 Hiệu suất (η) = 100 - ∑qi (tổng các tổn thất) 
 = 100 – (q1 + q2 + q3 + q4 + q5 + q6 + q7) 
 Các tổn thất của hệ thống lò hơi gồm: 
• q1 : Tổn thất qua khói thải (%) 
• q2 : Tổn thất thoát do đốt cháy hydro trong nhiên liệu 
• q3 : Tổn thất do hơi ẩm trong nhiên liệu 
• q4 : Tổn thất do hơi ẩm trong không khí 
• q5 : Tổn thất do nhiên liệu cháy chưa hết trong tro 
• q6 : Tổn thất qua xả đáy 
• q7 : Tổn thất qua bức xạ đối lưu và tổn thất khác 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần B: Các phương pháp đánh giá hệ thống nhiệt 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 49 
2) Phương pháp gián tiếp xác định hiệu suất của lò hơi: 
Cân bằng nhiệt lò hơi: 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần B: Các phương pháp đánh giá hệ thống nhiệt 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 50 
2)Phương pháp gián tiếp xác định hiệu suất của lò hơi: 
• Để quá trình đốt cháy tối ưu thì khối lượng không khí cháy 
thực tế phải cao hơn mức yêu cầu trên lý thuyết. 
• Khí dư cấp phụ thuộc vào nhiên liệu và hệ thống đốt 
• Bằng cách đo lượng CO2 hoặc O2 có thể ước tính khí dư 
và tổn thất khí lò 
• Để quá trình cháy tối ưu lượng CO2 hoặc O2 nên duy trì ở 
mức sau: 
– CO2 = 14-15% 
– O2 = 2 - 3% 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần B: Các phương pháp đánh giá hệ thống nhiệt 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 51 
Phần B: Các phương pháp đánh giá hệ thống nhiệt 
2)Phương pháp gián tiếp xác định hiệu suất của 
lò hơi: 
Đánh giá hiệu suất - khí dư 
Các mức khí dư điển hình với các loại nhiên liệu 
khác nhau 
– Nhiên liệu là than: khí dư 15-50% 
– Nhiên liệu là dầu: khí dư 15-20% 
– Nhiên liệu là khí: khí dư 5-7% 
– Nhiên liệu là gỗ: khí dư 20-25% 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 52 
1) Tận dụng nhiệt độ cao của ống khói thải để gia 
nhiệt nước cấp và không khí đốt. 
2) Tránh hiện tượng rò rỉ hơi. 
3) Kiểm soát lượng không khí dư. 
4) Tránh các tổn thất nhiệt do bức xạ và đối lưu của hệ 
thống nhiệt lò hơi. 
5) Làm giảm các tổn thất do cáu cặn và bồ hóng. 
6) Tăng cường thu hồi nước ngưng. 
7) Quá trình thay thế lò hơi. 
8) Các giải pháp khác. 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần C: Nhận dạng cơ hội và các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 53 
1) Tận dụng nhiệt độ cao của ống khói thải để gia nhiệt nước cấp 
và không khí đốt. 
• Giữ nhiệt độ ống khói ở mức thấp nhất có thể 
• Nếu nhiệt độ > 2000C khi đó ta phải lấy lại lượng nhiệt thải đã mất 
 Bộ gia nhiệt nước. Bộ sấy không khí 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần C: Nhận dạng cơ hội và các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 10 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 54 
2) Tránh hiện tượng rò rỉ hơi. 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần C: Nhận dạng cơ hội và các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 55 
3) Kiểm soát lượng không khí dư. 
• Trong thực tế, cần một lượng khí dư để đảm bảo quá trình 
cháy tối ưu. Mức độ khí dư này có thể dao động tuỳ thuộc 
thiết kế lò, loại lò, nhiên liệu và các biến số của quy trình. 
• Các mức khí dư điển hình với các loại nhiên liệu khác 
nhau 
– Nhiên liệu là than: khí dư 15-50% 
– Nhiên liệu là dầu: khí dư 15-20% 
– Nhiên liệu là khí: khí dư 5-7% 
– Nhiên liệu là gỗ: khí dư 20-25% 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần C: Nhận dạng cơ hội và các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 56 
4)Tránh các tổn thất nhiệt do bức xạ và đối lưu của hệ 
thống nhiệt lò hơi. 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần C: Nhận dạng cơ hội và các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 57 
4)Tránh các tổn thất nhiệt do bức xạ và đối lưu của hệ thống 
nhiệt lò hơi. 
• Vật liệu cách nhiệt 
– Tính dẫn nhiệt kém 
– Được sử dụng trong các hệ thống để ngăn thất thoát nhiệt 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần C: Nhận dạng cơ hội và các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 58 
5) Làm giảm các tổn thất do cáu cặn trên bề mặt trao đổi nhiệt. 
 Truyền nhiệt tốt. Truyền nhiệt kém 
Bộ TĐN bị nghẽn 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần C: Nhận dạng cơ hội và các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 59 
5)Làm giảm các tổn thất do cáu cặn trên bề mặt trao đổi nhiệt. 
• Giải pháp đặt ra: 
– Tăng cường việc bảo trì, vệ sinh các bề mặt trao đổi nhiệt. 
– Nâng cao chất lượng nước cấp cho quá trình sản xuất hơi. 
6) Tăng cường thu hồi nước ngưng. 
– Nước ngưng: 
– Cần ít năng lượng hơn để chuyển thành hơi, so với nước lạnh 
– Nước ngưng có chất lượng cao, chi phí xử lý nước thấp hơn 
– Nước ngưng cần được thu hồi làm nước cấp nếu: 
Không bị lẫn nhiều tạp chất cần xử lý 
Lưu lượng nước nhiều và không cách xa lò hơi. 
 Cứ tăng 6OC nhiệt độ nước cấp = 1% nhiên liệu tiết kiệm trong lò hơi 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần C: Nhận dạng cơ hội và các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 11 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 60 
6)Tăng cường thu hồi nước ngưng: 
 HT không thu hồi nước ngưng HT thu hồi nước ngưng 
Quy trình 
Hơi Nước ngưng 
Thải bỏ 
8 bar 
170 oC 
Nên tránh 
Quy trình 
Nước ngưng 
Nên áp dụng 
Hơi 
Lò hơi 
Nước bổ 
sung 
Nhiệt 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần C: Nhận dạng cơ hội và các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 61 
• Các phương pháp thu hồi nước ngưng: Tùy theo hiện trạng 
nhà máy mà ta áp dụng 1 trong 2 giải pháp sau 
a)Thu hồi nước ngưng ở áp suất khí quyển: 
Quy trình 
Nước ngưng 
Hơi 
Lò hơi 
Nước bổ sung 
Nhiệt 
Hơi ngọn 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần C: Nhận dạng cơ hội và các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 62 
• Các phương pháp thu hồi nước ngưng: 
b)Thu hồi nước ngưng ở áp suất cao: 
Quy trình 
Nước ngưng 
Hơi, 8 bar 
Lò hơi 
Nước bổ sung 
Nhiệt 
6 bar 
Hơi 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Phần C: Nhận dạng cơ hội và các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 63 
Phần C: Nhận dạng cơ hội và các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống nhiệt lò hơi 
7) Quá trình thay thế lò hơi. 
• Lò hơi cũ và làm việc với hiệu suất kém. 
• Không có khẳ năng đốt cháy được nhiên liệu thay thế rẻ tiền hơn. 
• Công suất yêu cầu lớn hơn hoặc nhỏ hơn so với yêu cầu hiện tại. 
• Thông số thiết kế không phải ở điều kiện phụ tải lý tưởng. 
8) Các giải pháp khác. 
• Sử dụng hơi ở mức áp suất thấp nhất có thể được. 
• Tái sử dụng hơi áp suất thấp. 
• Kiểm soát tốc độ thay đổi của quạt, quạt gió và bơm. 
3.1 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống nhiệt-lò hơi 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 64 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 65 
Mục đích 
• Tìm hiểu về hoạt động của hệ thống điều hòa không khí và 
máy lạnh 
• Phương pháp đánh giá hệ thống máy lạnh 
• Nhận dạng các tiềm năng tiết kiệm và giải pháp thực hiện 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Nội dung 
• Giới thiệu hệ thống máy lạnh 
• Các thông số đánh giá hệ thống lạnh 
• Các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống và ví dụ minh họa 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 12 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 66 
Phần A: Giới thiệu hệ thống máy lạnh 
• Thế nào là điều hòa không khí và làm lạnh? 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 67 
1. Các thiết bị chính trong hệ thống máy lạnh: 
• Máy nén lạnh: 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần A: Giới thiệu hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 68 
1. Các thiết bị chính trong hệ thống máy lạnh: 
• Thiết bị ngưng tụ: 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần A: Giới thiệu hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 69 
1. Các thiết bị chính trong hệ thống máy lạnh: 
• Thiết bị tiết lưu 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần A: Giới thiệu hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 70 
1. Các thiết bị chính trong hệ thống máy lạnh: 
• Thiết bị bay hơi: 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần A: Giới thiệu hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 71 
2. Chu trình hoạt động của hệ thống làm lạnh: 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần A: Giới thiệu hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 13 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 72 
2. Chu trình hoạt động của hệ thống làm lạnh: 
• Dưới đây thể hiện vòng trao đổi nhiệt điển hình trong 
hệ thống lạnh sử dụng Chiller giải nhiệt nước: 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần A: Giới thiệu hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 73 
3. Các loại môi chất lạnh được sử dụng trong hệ thống lạnh: 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần A: Giới thiệu hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 74 
3. Các loại môi chất lạnh được sử dụng trong hệ thống lạnh: 
• Bảng 1 tóm tắt các đặc tính của những chất làm lạnh và bảng 2 
nêu hiệu suất của chúng: 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần A: Giới thiệu hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 75 
3. Các loại môi chất lạnh được sử dụng trong hệ thống lạnh: 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần A: Giới thiệu hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 76 
Phần B: Các thông số đánh giá hệ thống máy lạnh 
1. Đánh giá dây chuyền làm lạnh: 
• Công suất lạnh: 
 KW = Q x⋅Cp x⋅ (ti – t0) 
• Mức tiêu thụ năng lượng riêng hay Hệ số hiệu suất: 
 Mức tiêu thụ năng lượng riêng. 
 Hệ số hiệu suất COP: được xác định bởi công thức 
 COPCarnot = Te / (Tc - Te) 
Hay 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 77 
2. Đánh giá hệ thống điều hòa không khí: 
• Đối với thiết bị điều hoà không khí, lưu lượng 
không khí ở bộ giàn quạt lạnh (FCU) hoặc thiết 
bị xử lý không khí (AHU) có thể được đo bằng 
phong tốc kế. Khi đó tải lạnh sẽ được tính theo 
công thức: 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần B: Các thông số đánh giá hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 14 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 78 
3. Các lưu ý khi đánh giá hiệu suất của hệ thống máy lạnh: 
• Thiết bị đo đạc: 
• Trạng thái hoạt động của hệ thống 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần B: Các thông số đánh giá hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 79 
Phần C: Các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống 
1. Các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống làm lạnh: 
• Sử dụng máy nén hiệu quả năng lượng trong hệ thống lạnh. 
• Lựa chọn và thay thế môi chất lạnh. 
• Tối ưu hóa thiết bị ngưng tụ và thiết bị bay hơi của hệ thống. 
• Giải pháp bảo trì, bảo dưỡng hiệu quả hệ các thiết bị trao đổi 
nhiệt cũng là một cơ hội tiết kiệm năng lượng tiêu thụ cho hệ 
thống làm lạnh. 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 80 
• Tối ưu hóa thời gian vận hành của hệ thống 
 Ví dụ điển hình là ứng dụng hệ thống tích trữ lạnh 
cho hệ thống điều hòa không khí trung tâm: 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần C: Các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 81 
• Tối ưu hóa thời gian vận hành của hệ thống. 
Bảng kết tính toán tiết kiệm khi sử dụng hệ thống trữ lạnh: 
 Số liệu Đơn vị
257 kW_e
5 Hours
6 Hours
10 Hours
1,284 kWh_elec
3
770 kW_ther
3,851 kWh_ther
4,813 kWh_ther
802 kW_ther
3 
267 kW_elec
7,585,485 VND
5,061,803 VND
2,523,682 VND
859,108,586 VNDChi phí tiết kiệm hàng năm khi sử dụng hệ thống trữ lạnh
Công suất tiêu thụ điện của Chiller mới
Chi phí tiêu thụ điện năng mỗi ngày của hệ thống Chiller cũ
Chi phí tiêu thụ điện năng mỗi ngày của hệ thống Chiller mới
Chi phí tiết kiệm mỗi ngày khi sử dụng hệ thống trữ lạnh
Năng suất lạnh cần thiết của Chiler vào giờ cao điểm
Năng suất lạnh cần thiết của Chiller mới vào lúc thấp điểm
Công suất lạnh của Chiller mới
Hệ số COP của hệ thống Chiller mới
Giờ bình thường (7h-9h30),(11h30-17h) và (20h-22h)
Điện năng tiêu thụ của hệ thống nước lạnh lúc cao điểm 
COP của hệ thống Chiller nước giải nhiệt
Công suất lạnh của hệ thống Chiller
Chú giải
Điện năng tiêu thụ của hệ thống làm lạnh nước giải nhiệt
Giờ cao điểm (9h30-11h30) và (17h-20h)
Giờ thấp điểm (22h-4h)
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần C: Các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 82 
• Tối ưu hóa hệ thống bơm cấp nước lạnh, nước giải nhiệt. 
Ví dụ minh họa hệ thống bơm trước và sau khi sử dụng biến 
tần. 
Du phong Su dung
P
P
P
P
Bom 1
Bom 2
Bom 3
Bom 4
39%
0%
52%
61%
Du phong
Su dung
P
P
P
P
Bom 1
Bom 2
Bom 3
Bom 4
0%
100%
VSD
Cam bien 
ap suat
Controller
100%
100%
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần C: Các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 83 
• Nâng cao nhận thức tiết kiệm cho mọi người 
• Các giải pháp khác 
Bảo ôn lạnh 
Che chắn xung quanh 
Giảm thiểu tải nhiệt 
Kiểm tra và xử lí kịp thời khi phát hiện rò rỉ và các 
sự cố khác. 
3.2 Tiết kiệm năng lượng trong hệ thống máy lạnh 
Phần C: Các giải pháp tiết kiệm cho hệ thống 
Quản lý và Sử dụng hiệu quả Năng lượng ThS. Trần Công Binh 
ĐH Bách Khoa TP.HCM 15 
Quản lý và Sử dụng Năng lượng 84 
Tài liệu tham khảo: 
[1] Barney L. Capehart,Wayne C. Turner, William J. Kennedy, Guide to Energy 
Management, The Fairmont Press, 2003 
[2] Wayne C. Turner, Steve Doty, Energy Management Handbook, The Fairmont 
Press and Taylor & Francis Ltd., 2006 
[3] Richard A. Panke, Energy Management Systems and Direct Digital Control, 
The Fairmont Press, Inc, Marcel Dekker, Inc, 2002 
[4] Gilbert A. McCoy, Todd Litman, John G. Douglass, Energy-Efficient Electric 
Motor Selection Handbook, Washington State Energy Office Olympia, 1993. 
[5] Gilbert A. McCoy, John G. Douglass, Energy Management for Motor Driven 
Systems, Washington State University, 2000. 
[6] Energy Efficiency, Schneider Electric, 2012. 
[7] Dự án nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong các doanh nghiệp nhỏ và 
vừa Việt Nam – PECSME. 
Tài liệu tham khảo 
85 
TB 
Trần Công Binh 
GV ĐH Bách Khoa TP.HCM 
Phone: 0908 468 100 
Email: tcbinh@hcmut.edu.vn 
 binhtc@yahoo.com 
Website: www4.hcmut.edu.vn/~tcbinh