Bài giảng Nguyên lý thống kê kinh tế - Chương 5: Chỉ số thống kê - Nguyễn Văn Phong

5.1 KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ TÁC DỤNG CỦA CHỈ SỐ THỐNG KÊ
5.1.1 KHÁI NIỆM CHỈ SỐ
CHỈ SỐ TRONG THỐNG KÊ LÀ CHỈ TIÊU TƯƠNG ĐỐI BIỂU
HIỆN QUAN HỆ SO SÁNH GIỮA HAI MỨC ĐỘ CỦA 1 CHỈ TIÊU (HAY
MỘT HIỆN TƯỢNG KINH TẾ).
24/06/2011 1
Chương 5: 
CHỈ SỐ THỐNG KÊ
Doanh thu quyù 2 cuûa Coâng ty (A)Chæ soá veà doanh thu quyù 2 
= 
so vôùi quyù 1 cuûa Coâng ty (A) Doanh thu quyù 1 cuûa Coâng ty (A)
1.150 tyûñ
1.0
 1,15 hay 115%
00 tyûñ
5.1.2 ĐẶC ĐIỂM CHỈ SỐ CHUNG
- KHI MUỐN SO SÁNH CÁC MỨC ĐỘ CỦA HIỆN TƯỢNG
KINH TẾ PHỨC TẠP GIỮA HAI THỜI GIAN HOẶC KHÔNG
GIAN KHÁC NHAU, TRƯỚC HẾT PHẢI CHUYỂN CÁC PHẦN
TỬ KHÁC NHAU CỦA HIỆN TƯỢNG ĐÓ THÀNH MỘT DẠNG
GIỐNG NHAU ĐỂ CÓ THỂ TRỰC TIẾP CỘNG LẠI ĐƯỢC VỚI
NHAU, DỰA TRÊN MỐI LIÊN HỆ CỦA HIỆN TƯỢNG NGHIÊN
CỨU VỚI CÁC HIỆN TƯỢNG KHÁC.
24/06/2011 2
Chương 5: 
CHỈ SỐ THỐNG KÊ
- LÀM PHÉP CHIA VÀ TRONG VIỆC XÂY DỰNG CHỈ SỐ, CÓ
NHIỀU NHÂN TỐ CÙNG THAM GIA VÀO QUÁ TRÌNH TÍNH TOÁN. ĐỂ
NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA NHÂN TỐ CẦN NGHIÊN CỨU, TA
PHẢI LOẠI TRỪ ẢNH HƯỞNG BIẾN ĐỘNG CỦA CÁC NHÂN TỐ KHÁC
BẰNG CÁCH GIẢ ĐỊNH CÁC NHÂN TỐ ĐÓ KHÔNG THAY ĐỔI.
5.1.3 TÁC DỤNG CỦA CHỈ SỐ
- BIỂU HIỆN SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA HIỆN TƯỢNG KINH TẾ QUA
THỜI GIAN, KHÔNG GIAN.
- PHÂN TÍCH MỐI LÊN HỆ GIỮA CÁC NHÂN TỐ VÀ MỨC ĐỘ
ẢNH HƯỞNG CỤ THỂ CỦA MỖI NHÂN TỐ ĐẾN SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA
HIỆN TƯỢNG KINH TẾ.24/06/2011 3
Chương 5: 
CHỈ SỐ THỐNG KÊ
5.2 CÁC LOẠI CHỈ SỐ
- CĂN CỨ VÀO PHẠM VI TÍNH TOÁN, TA PHÂN BIỆT 2 LOẠI:
 CHỈ SỐ CÁ THỂ: NÓI LÊN BIẾN ĐỘNG CỦA TỪNG PHẦN
TỬ, TỪNG ĐƠN VỊ CÁ BIỆT CỦA TỔNG THỂ HIỆN TƯỢNG PHỨC
TẠP.
 CHỈ SỐ CHUNG: NÓI LÊN SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA TẤT CẢ
CÁC PHẦN TỬ, CÁC ĐƠN VỊ CỦA TỔNG THỂ HIỆN TƯỢNG PHỨC
TẠP.
24/06/2011 4
Chương 5: 
CHỈ SỐ THỐNG KÊ
- NẾU CĂN CỨ VÀO TÍNH CHẤT CỦA CHỈ TIÊU NGHIÊN CỨU, TA 
PHÂN BIỆT 2 LOẠI: 
 CHỈ SỐ CHỈ TIÊU CHẤT LƯỢNG: NÓI LÊN SỰ BIẾN ĐỘNG
CỦA CÁC CHỈ TIÊU CHẤT LƯỢNG NHƯ GIÁ THÀNH ĐƠN VỊ SẢN
PHẨM, NĂNG SUẤT THU HOẠCH, NĂNG SUẤT LAO ĐỘNG, TIỀN
LƯƠNG BÌNH QUÂN, 
 CHỈ SỐ CHỈ TIÊU SỐ LƯỢNG: NÓI LÊN SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA
CÁC CHỈ TIÊU SỐ LƯỢNG NHƯ SẢN LƯỢNG SẢN PHẨM, SỐ
LƯỢNG LAO ĐỘNG, DIỆN TÍCH CANH TÁC, 
24/06/2011 5
Chương 5: 
CHỈ SỐ THỐNG KÊ
5.3 CÁCH TÍNH CHỈ SỐ:
VÍ DỤ: CÓ BẢNG THỐNG KÊ CỦA MỘT DOANH NGHIỆP:
YÊU CẦU: HÃY CHO BIẾT GIÁ BÁN CHUNG, SỐ LƯỢNG
BÁN CHUNG CỦA CẢ 2 LOẠI SẢN PHẨM KỲ NGHIÊN CỨU SO
VỚI KỲ GỐC TĂNG HAY GIẢM BAO NHIÊU % VÀ LÀM CHO
DOANH THU CỦA CẢ 2 LOẠI SẢN PHẨM TĂNG HAY GIẢM
BAO NHIÊU TIỀN?
24/06/2011 6
LOẠI
SẢN 
PHẨM
ĐƠN VỊ 
TÍNH SỐ 
LƯỢNG 
BÁN
GIÁ BÁN ĐƠN VỊ (đ) SỐ LƯỢNG BÁN
KỲ GỐC
p0
KỲ NGHIÊN 
CỨU p1
KỲ GỐC
q0
KỲ NGHIÊN 
CỨU q1
X CÁI 7.500 8.250 1.080 1.000
Y KG 17.500 16.625 380 400
Chương 5: 
CHỈ SỐ THỐNG KÊ
5.4 HỆ THỐNG CHỈ SỐ
5.4.1 KHÁI NIỆM HỆ THỐNG CHỈ SỐ
- HỆ THỐNG CHỈ SỐ LÀ MỘT DÃY CÁC CHỈ SỐ CÓ QUAN
HỆ TÍCH SỐ VỚI NHAU DÙNG ĐỂ BIỂU HIỆN SỰ BIẾN ĐỘNG
CỦA HIỆN TƯỢNG QUA THỜI GIAN, KHÔNG GIAN.
- VÍ DỤ:
24/06/2011 7
+ Lượng tăng (giảm) tuyệt đối bình quân:
Chương 5: 
CHỈ SỐ THỐNG KÊ
a cabc b
I I I I 
 CÓ HAI DẠNG HỆ THỐNG CHỈ SỐ:
5.4.2 HỆ THỐNG CHỈ SỐ BIỂU HIỆN MỐI LIÊN HỆ PHƯƠNG
TRÌNH KINH TẾ
- HỆ THỐNG CHỈ SỐ ĐƯỢC XÂY DỰNG TRÊN CƠ SỞ MỐI
LIÊN HỆ CÁC CHỈ TIÊU BẰNG PHƯƠNG TRÌNH KINH TẾ.
24/06/2011 8
Chương 5: 
CHỈ SỐ THỐNG KÊ
+ Ví dụ:
24/06/2011 9
Chương 5: 
CHỈ SỐ THỐNG KÊ
+ Ví dụ:
mq m q
1 1
0
Möùc hao phí nguyeân vaät lieäu Saûn löôïng saûnKhoái löôïng nguyeân
cho moät ñôn vò saûn phaåm phaåm saûn xua
Phöông trình kinh teá :
(m) (q)
 He ä thoáng chæ soá :
át vaät lieäu hao phí
I I I
m q
m q
 0 11 1
0 0 1 0 0
m qm q
m q m q

  
VÍ DỤ: 
5.4.3 HỆ THỐNG CHỈ SỐ CỦA SỐ BÌNH QUÂN
- HỆ THỐNG CHỈ SỐ ĐƯỢC XÂY DỰNG TRÊN CƠ SỞ SỐ
BÌNH QUÂN SỐ HỌC GIA QUYỀN.
- HỆ THỐNG CHỈ SỐ CÓ DẠNG:
24/06/2011 10
Chương 5: 
CHỈ SỐ THỐNG KÊ
24/06/2011 11
Chương 5: 
CHỈ SỐ THỐNG KÊ
1 1 1
xx f
f
011 1
0 01 0
1 0
1 1
0 0 1 0
0
1
0
1
1
0
0
X f
f
X f
f
Bieán ñoäng cuûa baûn thaân Bieán ñoäng keát caáu (tyû 
löông bieán x caùc boä ph
I I I
XX X
X X X
X f f X
f f
X f f X
f f
Bieán ñoäng cuûa 
soá bình qu ân äa an

  
 
  
 


troïng) 
taàn soá f caùc boä phaän
5.4.4 TÁC DỤNG CỦA HỆ THỐNG CHỈ SỐ
- XÁC ĐỊNH ĐƯỢC VAI TRÒ VÀ ẢNH HƯỞNG BIẾN ĐỘNG
CỦA MỖI NHÂN TỐ ĐẾN SỰ BIẾN ĐỘNG CỦA HIỆN TƯỢNG GỒM
NHIỀU NHÂN TỐ, QUA ĐÓ ĐÁNH GIÁ ĐƯỢC NHÂN TỐ NÀO CÓ
TÁC DỤNG CHỦ YẾU ĐỐI VỚI BIẾN ĐỘNG CHUNG, NHẰM PHÂN
TÍCH MỐI LIÊN HỆ GIỮA CÁC HIỆN TƯỢNG TRONG QUÁ TRÌNH
BIẾN ĐỘNG, GIẢI THÍCH MỘT CÁCH ĐÚNG ĐẮN NGUYÊN NHÂN
LÀM CHO HIỆN TƯỢNG PHÁT TRIỂN.
- TÍNH ĐƯỢC CHỈ SỐ CHƯA BIẾT NẾU ĐÃ BIẾT CÁC CHỈ
SỐ CÒN LẠI TRONG HỆ THỐNG CHỈ SỐ ĐÓ.
24/06/2011 12
Chương 5: 
CHỈ SỐ THỐNG KÊ
CÓ TÌNH HÌNH KINH DOANH CỦA MỘT CÔNG TY Ở 2 QUÝ TRONG
NĂM 2010 NHƯ SAU:
+ QUÝ I NĂM 2010:
- GIÁ BÁN: MẶT HÀNG X: 12.000 Đ/CÁI, MẶT HÀNG Y: 25.000
Đ/KG
- LƯỢNG BÁN RA: MẶT HÀNG X: 100.000 CÁI, MẶT HÀNG Y:
20.000 KG
+ QUÝ II NĂM 2010:
- DOANH THU CAO HƠN QUÝ I LÀ 85.000.000Đ
- LƯỢNG BÁN RA: MẶT HÀNG X: 90.000CÁI, MẶT HÀNG Y:
21.000KG
YÊU CẦU: DÙNG PHƯƠNG PHÁP CHỈ SỐ ĐỂ CHỈ RA NGUYÊN NHÂN
LÀM TĂNG DOANH THU CỦA CÔNG TY QUÝ II SO VỚI QUÝ I.
24/06/2011 13
VÍ DỤ: 
24/06/2011 14
pq p q
1 1 1 1
0 0 0 0
1 1 0 0 1 0 1 1 0 0
Phöông trình kinh teá :
(p) (q)
 Heä thoáng chæ so
Cheânh 
 Giaù baùnDoanh thu Soá löôï
leäch soá tuyeät ñoái:
ng 
) )
á :
baùn 
i i i
p q p q
p q p q
p q p q (p p q (q q p