Bài giảng Kỹ năng viết tin báo chí

KỸ NĂNG VIẾT TIN BÁO CHÍ 
PGS.TS. Đinh Văn Hường 
Khoa Báo chí và Truyền thông 
Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn 
Đại học Quốc gia Hà Nội. 
1. Định nghĩa 
Trong tiếng Anh, tin được gọi là News, tiếng Nga là 
Hobocmb, người Trung Quốc gọi là Tân văn. Những từ 
trên đều bắt nguồn từ nghĩa đen là “mới”. 
Tin tức có thể hiểu theo hai nghĩa: 
Nghĩa thứ nhất: Là những thông điệp về các sự kiện, vấn 
đề, con người trong xã hội được phản ánh trong các tác 
phẩm báo chí nói chung. 
Nghĩa thứ hai: Chỉ một thể loại báo chí trong hệ thống 
các thể loại của báo chí. 
Khái niệm tin chúng ta xem xét ở đây là với tư cách một 
thể loại báo chí, gắn liền với sự ra đời và phát triển của 
báo chí. 
Có thể tham khảo định nghĩa tương đối: 
-Tin là một thể loại báo chí, trong đó thông 
báo, phản ánh, bình luận có mức độ một 
cách ngắn gọn, chính xác và nhanh chóng 
nhất về sự kiện, vấn đề, con người có thật, 
có ý nghĩa chính trị – xã hội nhất định. 
 Như vậy, Tin là cái mới, ngắn 
gọn, súc tích, nhanh chóng, có ý 
nghĩa chính trị – xã hội nhất định, 
được sử dụng phổ biến trên các 
loại hình báo chí 
2. Tiêu chí viết tin đúng (và viết báo 
nói chung): 
Bất cứ một tác phẩm báo chí nào, dù 
ngắn hay dài đều có mục đích trả lời 
đúng, kịp thời những câu hỏi có liên 
quan đến sự kiện, sự việc, vấn đề, con 
người, tình huống, hoàn cảnh mà người 
viết muốn truyền đạt và người tiếp nhận 
(công chúng) muốn biết. 
Đó là câu hỏi theo các “W” của tiếng 
Anh: 
What? Chuyện gì, cái gì xảy ra? 
Who? Ai liên quan? (Cơ quan, tổ chức, cá 
nhân cụ thể). 
Where? Xảy ra ở đâu? 
When? Xảy ra khi nào? 
Why? Tại sao xảy ra? 
How? Xảy ra như thế nào? 
Đây là những câu hỏi cơ bản đối 
với tất cả các tác phẩm báo chí nói 
chung. Tùy thuộc và việc sử dụng 
thể loại cụ thể nào để trả lời câu hỏi 
đó. 
Có thể hình thành các câu hỏi trên 
bằng công thức 5W + H. 
Thí dụ: 
Ngày 28.6 tại Hà Nội, Cục trưởng Hàng không dân 
dụng Việt Nam Nguyễn Tiến Sâm và đại sứ Mông 
Cổ tại Việt Nam A. Tơ – sôn – môn đã ký chính 
thức hiệp định vận chuyển hàng không giữa hai 
nước. Hiệp định này là cơ sở pháp lý thực hiện giao 
lưu hàng không thường lệ giữa Việt Nam và Mông 
Cổ. Đây là sự kiện quan trọng trong quan hệ hàng 
không hai nước và góp phần tạo thuận lợi cho sự 
phát triển giao lưu kinh tế – văn hóa và khoa học kỹ 
thuật giữa Việt nam – Mông Cổ. 
(Nhân dân, 29.6.2000) 
Tin này có yếu tố bình luận (phần gạch 
chân), thể hiện quan điểm, cính kiến của 
tòa soạn báo, đồng thời là của Đảng, Nhà 
nước và nhân dân ta về sự kiện đó. 
Tin này được viết theo thành phần 5W + H 
và yếu tố bình luận (How) cũng nhẹ 
nhàng, mức độ, có tính định hướng nhất 
định. 
3. Cấu trúc viết tin: (Kỹ thuật viết) 
Các cấu trúc hay còn gọi là kỹ thuật viết tin nhằm góp 
phần viết tin hay và hấp dẫn. Nói chung, viết tin không 
khó những để viết đúng và hay lại không dễ. Tin cũng 
như các thể loại báo chí khác là khoa học và nghệ thuật 
viết về sự thật. 
Trong thực tế, viết tin rất đa dạng, phong phú và linh 
hoạt, không có khuôn mẫu chung, lại càng không áp đặt 
cho một người viết hay một cơ quan báo chí nào. Vì 
vậy, một số cấu trúc dưới đây chỉ mang tính tham khảo, 
còn vận dụng và sáng tạo là việc tác nghiệp của từng 
người. 
Sau đây mà một số cấu trúc: 
3.1. Cấu trúc “hình tháp thường” 
Cấu trúc này có thể gọi cách khác nữa như: 
Tam giác thường, hình nón, hình cây thông, 
hình tháp xuôi đều có ý nghĩa như nhau. 
Gọi hình tháp thường vì đây là cấu trúc viết tin 
đơn giản, truyền thống, phổ biến, cách viết như 
bài văn thông thường (có mở đầu, thân bài và 
kết luận). 
Theo cấu trúc này thì cách viết như 
sau: Mào đầu tin có thể sử dụng một 
từ, một hình ảnh, một câu gây ấn 
tượng, gợi tính tò mò cho người đọc, 
sau đó tăng dần mức độ quan trọng, 
hấp dẫn ở thân tin và sức nặng nhất, 
hay nhất, quan trọng nhất của tin đưa 
xuống phần kết luận. 
Đây là cách viết theo lối “câu nhử” ở 
phần mở đầu để dẫn người đọc xem hết 
toàn bộ nội dung tin. 
Đây cũng là cách viết tăng dần ấn tượng 
của tin, càng về sau càng hay. Điều cần 
chú ý là xử lý khéo léo mức độ hấp dẫn 
của phần mào đầu và phần kết luận theo 
hướng phần kết luận phải được ưu tiên 
nhiều hơn. 
Mào đầu 
(Chi tiết gây ấn tượng) 
Các chi tiết quan trọng hơn 
Chi tiết quan trọng nhất 
Mô hình cấu trúc này như sau: 
Thí dụ : 
•Trao giải Tin học trẻ không chuyên thành phố Hà Nội 
Chiều 26/3, Thành Đoàn Hà Nội phối hợp với Sở Giáo dục 
và Đào tạo, Ban Công nghệ thông tin thành phố tổ chức 
trao giải thưởng tin học trẻ không chuyên Hà Nội lần thứ 9. 
Hai giải đặc biệt, mỗi giải trị giá một dàn máy vi tính, được 
trao cho Nguyễn Tuấn Anh (Quận Cầu Giấy). Sáu giải nhất 
trị giá 1.500.000 đồng thuộc về các em Đinh Minh Hoàng 
(Quận Hoàng Mai), Trần Đăng Chung (Quận Ba Đình), 
Nguyễn Hữu Thiện (Quận Đống Đa), Nguyễn Phi Sơn, 
Nguyễn Tuấn Anh (Quận Cầu Giấy), Dương Trung Dũng 
(Quận Hai Bà Trưng). Năm nay, Hội thi cấp thành phố có 
152 thí sinh tham dự, được chọn ra trong số hơn 1000 em 
từ vòng thi cấp quận, huyện 
PV (Tiền Phong, 24/6/2004) 
Ở thí dụ này, cho thấy: Chi tiết gây ấn 
tượng, sự chú ý là Giải thưởng Tin học 
trẻ không chuyên thành phố HN. 
Phần thân tin được giải thích rõ hơn 
về kết quả, tình hình cuộc thi, thành 
phần tổ chức... 
3.2. Cấu trúc “hình tháp ngược”. 
Về mặt lý thuyết, mô hình này là sự đảo ngược của 
mô hình thứ nhất, được biểu hiện dưới dạng một 
hình tháp quay ngược đầu xuống. 
Theo cấu trúc này thì những chi tiết, dữ kiện, số liệu 
quan trọng nhất, có giá trị nhất, tức là hạt nhân của 
tin thì đưa lên đầu tin, sau đó giảm dần giá trị của sự 
kiện ở phần thân tin và cuối tin thường là yếu tố phụ 
hoặc giải thích. 
Đây là cấu trúc hiện đại, được sử dụng rộng rãi trên 
tất cả các loại hình báo chí, đặc biệt là phát thanh, 
truyền hình, báo mạng điện tử, các bản tin thông 
tấn. 
Cấu trúc này có mấy ưu điểm chính sau: 
Người viết hình thành tin nhanh, người đọc 
trong cùng một thời gian biết được nhiều 
thông tin do chỉ cần xem lướt qua phần đầu; 
người biên tập có thể cắt phần sau khi cần 
thiết mà vẫn không ảnh hưởng tới giá trị 
của tin, tiết kiệm “đất” của các loại hình báo 
chí để đăng phát các sự kiện có giá trị khác. 
Cấu trúc này được sử dụng nhiều trong báo 
chí bởi tính hiệu quả và hấp dẫn của nó. 
Thông tin quan trọng nhất 
Thông tin quan trọng vừa 
Thông tin ít quan trọng 
Thí dụ 1: 
Hôm qua tại Viên Chăn, Trung Quốc đã quyết định cho 
Lào vay dài hạn 50 tỷ nhân dân tệ để giúp nước này phát 
triển kinh tế. Trong cuộc hội đàm với Chủ tịch Hội đồng 
Bộ trưởng Lào, ông Lý Bằng còn nói: Trung Quốc sẽ tặng 
Lào một trạm thu vệ tinh mặt đất. Quyết định này do Thủ 
tướng Lý Bằng công bố trong thời gian thăm chính thức 
ba ngày tại Lào. Lý Bằng là quan chức cao cấp nhất của 
Trung Quốc đến thăm Lào kể từ khi thành lập nước Cộng 
hòa dân chủ nhân dân Lào năm 1975. 
(Theo China daily, 15.5.1995). 
Tin này trình bày theo cấu trúc hình tháp 
ngược. Cái mới và thu hút sự quan tâm của 
người đọc là kết quả và nội dung chuyến 
thăm của Thủ tướng Lý Bằng thông qua hai 
sự kiện được sắp xếp theo mức độ (50 tỷ 
nhân dân tệ, một trạm thu vệ tinh từ mặt 
đất). 
Các chi tiết sau mang tính phụ trợ, giải 
thích. Biên tập viên có thể bỏ câu cuối mà 
vẫn không ảnh hưởng đến giá trị của tin. 
Thí dụ 2: 
Ít nhất 8 người chết và 25 người khác bị 
thương vì dẫm đạp lên nhau trong Festival 
nhạc rock gần thủ đô Copenhagen (Đan Mạch) 
tối 30.6. Nguyên nhân chủ yếu do khán giả 
cuồng nhiệt, xô đẩy nhau tối gần sân khấu. Ban 
tổ chức cho biết, nhạc hội sẽ phải tạm hoãn 
một ngày. 
(Sài Gòn giải phóng, 2.7.2002) 
Thí dụ 3: 
Theo Sở Kế hoạch và Đầu tư thành phố Đà Nẵng, 
hiện khối doanh nghiệp (DN) tư nhân, DN vừa và 
nhỏ ở Đà Nẵng thu hút trên 80.000 lao động (chiếm 
25% lao động toàn thành phố), đóng góp 41% GDP 
và 21% ngân sách cho địa phương Tuy nhiên, 
chưa cso DN nào xây dựng tiêu chuẩn ISO về quản 
lý DN. Đây sẽ là một trở ngại cho DN trong việc 
cạnh tranh khi hòa nhập với nền kinh tế khu vực và 
trên thế giới. 
(Lao động, 11.2.2002) 
Hai tin ở thí dụ 2 và 3 cùng viết theo cấu 
trúc “hình tháp ngược” tương đối rõ. Các 
thông tin chính, quan trọng được triển 
khai ngay từ đầu. 
Vì vậy người đọc không cần xem hết tin 
vẫn nắm được những thông tin chính từ 
phần đầu. 
3.3. Cấu trúc hình chữ nhật. 
Là cấu trúc mà các chi tiết của tin được sắp 
xếp ngang hàng nhau. Mỗi chi tiết có một 
lượng thông tin, không có chi tiết nào nổi trội 
hoặc không có giá trị thông tin. 
Các chi tiết tương đối bình đẳng, độc lập 
trong tin để làm nổi bật sự kiện. 
Ngôn ngữ thể hiện cấu trúc này thường là 
ngôn ngữ kể, trần thuật nên có thể triển khai 
sự kiện có chiều sâu theo ý đồ người viết. Tuy 
nhiên cũng gây cảm giác đơn điệu, đơn giản 
do tính chất của ngôn ngữ thể hiện. 
Cấu trúc này chủ yếu sử dụng cho báo in 
(báo, tạp chí, bản tin). Phát thanh, truyền 
hình, báo điện tử tần suất sử dụng ít do tính 
chất của tin và đặc điểm loại hình báo chí. 
Cấu trúc này được thể hiện như sau: 
Các chi tiết 1, 2, 3, 4 ngang hàng, bình đẳng, 
độc lập trong sự thống nhất chung của tin. 
 Chi tiết 1 
Chi tiết 2 
Chi tiết 3 
Chi tiết 4 
Thí dụ: 
Tính đến tháng 9.1995, Quảng Nam – Đà Nẵng đã 
nối mạng điện lưới đến 13/17 huyện, thị xã; 56,25% 
số xã có điện. Tuy nhiên do mạng lưới điện chưa 
được quy hoạch đã gây tổn thất điện năng lớn, 
trung bình từ 25% đến 55%, làm cho giá thành điện 
tăng cao. Theo quy định của Nhà nước, giá điện sinh 
hoạt ở nông thôn là 360dd/Kwh thì ở đây thu từ 500 
đ/Kwh đến 3000 đ/Kwh, có nơi 4500 đ/Kwh. Vì thế 
nhiều xã có điện, nông dân vẫn phải thắp đèn dầu. 
(Lao động, 3.10.1995). 
Ngoài 3 cấu trúc trên, một số nhà nghiên cứu, nhà 
báo còn đưa ra một số cấu trúc khác như: Đồng hồ 
cát, vòng tròn khép kín, lối “bóc hành”, kết cấu 
theo “tam đoạn luận”, hình kim cương, trình tự từ 
thực trạng đến nguyên nhân, hậu quả 
Các cấu trúc trên đây áp dụng cho mọi tác phẩm 
báo chí. Tùy theo từng thể loại cụ thể để vận dụng 
hợp lý và hiệu quả trên các loại hình báo chí. Các 
cấu trúc này cũng đan xen, xâm nhập lẫn nhau và 
cũng chỉ tương đối. Điều quan trọng vẫn là sự sáng 
tạo của người viết. 
Bài tập thực hành: 
1.Viết tin báo chí đúng. 
2.Viết tin theo các cấu trúc. 
HẾT