Bài giảng Kinh tế vi mô - Chương 9: Thị trường với thông tin không cân xứng - Trương Quang Hùng

1 
Thị trường với thông tin 
không cân xứng 
CHƯƠNG 9 
Tài liệu đọc: 
Robert Pindyck – Chương 17 
2 
THÔNG TIN KHÔNG HOÀN HẢO 
(IMPERFECT INFORMATION) 
• TTKHH là tình trạng một hay nhiều người tham 
gia thị trường không có đủ những thông tin họ 
cần để ra quyết định. 
• TTKHH bao gồm: 
– Thông tin không đầy đủ 
– Thông tin không chính xác 
– Thông tin không thể thu thập được 
– Thông tin bị che giấu 
3 
THÔNG TIN BẤT CÂN XỨNG 
(Asymmetric Information) 
• AI là tình trạng trong một giao dịch mà một bên 
có thông tin đầy đủ hơn và tốt hơn so với bên 
còn lại 
• Tình trang AI hiện diện trong rất nhiều lĩnh vực: 
– Ngân hàng 
– Thị trường bảo hiểm 
– Thị trường chứng khóan 
– Thị trường đồ cũ 
– Thị trường bất động sản 
– Thị trường lao động 
4 
HẬU QUẢ CỦA AI 
• AI là một thất bại của thị trường vì gây 
ra các hậu quả là: 
– Sự lựa chọn ngược (lựa chọn bất lợi: 
Adverse Selection - AS) 
– Rủi ro đạo đức (tâm lý ỷ lại: Moral Hazard - 
MH) 
– Vấn đề người ủy quyền – người thừa hành 
(principal – agent – PA) 
5 
Lựa chọn ngược (AS) 
• Lựa chọn ngược, lựa chọn đối nghịch, 
lựa chọn bất lợi: là một tình trạng kinh tế 
có thể nảy sinh do tồn tại tình trạng thông 
tin bất cân xứng, người lựa chọn thứ tốt 
lại chọn phải thứ không tốt, hay nói cách 
khác chọn được cái không như mong 
muốn. 
• Đây là một loại thất bại thị trường. 
6 
Lựa chọn ngược (AS) 
PH PL 
QH QL 
SH 
SL 
DH 
DL 
5.000 
50.000 50.000 
Thò tröôøng xe oâ toâ chaát löôïng 
cao vaø thaáp khi ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn 
coù theå nhaän ñònh töøng chieác oâ toâ 
10.000 
DL 
DM 
DM 
75.000 25.000 
Vôùi thoâng tin khoâng caân xöùng, ngöôøi mua 
seõ khoù xaùc ñònh chaát löôïng. Hoï haï thaáp söï kyø voïng 
cuûa mình ñoái vôùi chaát löôïng trung bình cuûa 
xe oâ toâ cuõ. Caàu ñoái vôùi xe oâ toâ cuõ chaát löôïng 
cao vaø thaáp dòch chuyeån tôùi DM. 
DLM 
DLM 
Taêng Q
L
 laøm giaûm söï kyø voïng vaø caàu xuoáng tôùi D
LM
. 
Quaù trình ñieàu chænh tieáp tuïc ñeán khi caàu = DL. 
7 
Lựa chọn ngược (AS) 
• Thị trường ô tô cũ 
– Với thông tin không cân xứng: 
• Hàng hóa chất lượng thấp đẩy hàng hóa chất 
lượng cao ra khỏi thị trường. 
• Thị trường thất bại trong việc tạo ra sự trao đổi 
cùng có lợi. 
• Quá nhiều ô tô chất lượng thấp và quá ít ô tô chất 
lượng cao trên thị trường. 
• Lựa chọn theo hướng bất lợi xảy ra: những ô tô 
duy nhất trên thị trường sẽ là ô tô chất lượng thấp. 
8 
Lựa chọn ngược (AS) 
• Các lĩnh vực khác: 
– Thị trường bảo hiểm: khách hàng của công ty 
bảo hiêm là những người có rủi ro cao 
– Thị trường tín dụng: khách hàng của ngân 
hàng là người vay có nguy cơ cao 
– Tiền lương bình quân theo ngạch bậc ở các 
cơ quan nhà nước không giữ được người giỏi 
– Hàng hóa không đủ chuẩn vệ sinh an tòan 
thực phẩm quá nhiều trên thị trường 
9 
RỦI RO ĐẠO ĐỨC – TÂM LÝ Ỷ LẠI 
(MH) 
• Rủi ro đạo đức là tình trang cá nhân hay tổ chức 
không còn động cơ để cố gắng hay hành động 
một cách hớp lý như trước khi giao dịch xảy ra. 
• Ví dụ: 
– Khách hàng khi đã mua bảo hiểm thường có những 
hành xử nhiều rủi ro vì có công ty bảo hiểm gánh chịu 
thiệt hai do họ gây ra: giữ gìn tài sản không cẩn thận; 
ít đề phòng cháy nổ, chống trộm.. 
– Không cố gắng nâng cao trình độ và cập nhật kiên 
thức khi đã có học hàm, học vị. 
– Không xử lý triệt để như đã cam kết trước khi được 
cấp giấy phép 
10 
SỰ KHÁC NHAU GIỮA 
LỰA CHỌN NGƯỢC VÀ TÂM LÝ Ỷ LẠI 
• Lựa chọn ngược là hậu quả của thông tin 
bất cân xứng trước khi giao dịch xảy ra 
• Tâm lý ỷ lại là hậu quả của thông tin bất 
cân xứng sau khi giao dịch xảy ra 
11 
GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC TÌNH 
TRẠNG THÔNG TIN BẤT CÂN XỨNG 
• Lựa chọn ngược và tâm lý ỷ lại là hậu quả 
của thông tin bất cân xứng. Vậy giải pháp 
chính chọn những cách thức khác nhau 
nhằm làm giảm đi sự bất cân xứng về 
thông tin cho các bên tham gia giao dịch 
• Giải pháp tư nhân và giải pháp chính phủ 
12 
GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC TÌNH 
TRẠNG THÔNG TIN BẤT CÂN XỨNG 
• Lựa chọn ngược và tâm lý ỷ lại là hậu quả 
của thông tin bất cân xứng. Vậy giải pháp 
chính là chọn những cách thức khác nhau 
nhằm làm giảm đi sự bất cân xứng về 
thông tin cho các bên tham gia giao dịch 
13 
GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC TÌNH 
TRẠNG THÔNG TIN BẤT CÂN XỨNG 
– Bên kém ưu thế thông tin sẽ đưa các giải pháp để làm cho 
bên có ưu thế thông tin phải phơi bày thông tin cho mình 
cùng thấy. 
– Bên kém ưu thế thông tin đưa ra những cam kết trừng phạt 
các rủi ro đạo đức để đưa vào các hợp đồng giữa các bên 
giao dịch. Bên kém ưu thế thông tin hy vọng bên có ưu thế 
thông tin sẽ cân nhắc nguy cơ bị trừng phạt để không có 
hành vi phi đạo đức. 
 – Các bên tham gia cần tăng cường thu thập thông tin, tăng 
cường giám sát từ đó khắc phục tình trạng thông tin bất 
cân xứng. 
14 
GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC TÌNH 
TRẠNG THÔNG TIN BẤT CÂN XỨNG 
• Giải pháp tư nhân: Phát tín hiệu mạnh 
• Giải pháp chính phủ 
15 
GIẢI PHÁP TƯ NHÂN 
• Thị trường xe cũ: 
– Người mua thu thập thông tin: thuê chuyên gia, 
hỏi người mua trước hoặc chạy thử, mua thông 
tin 
– Người bán phát tín hiệu chứng minh uy tín của 
cửa hàng thông qua danh tiếng, thương hiệu, 
cấp giấy bảo hành 
• Thị trường lao động: 
– Người xin việc phát tín hiệu: trưng bằng cấp, 
đòi mức lương cao.. 
– Nhà tuyển dụng : phỏng vấn, đề ra thời gian 
thử việc 
16 
GIẢI PHÁP TƯ NHÂN 
• Thị trường bảo hiểm: 
– Công ty bảo hiểm yêu cầu khám sức khỏe 
– Chỉ định phòng khám đối với hợp đồng lớn 
– Không chi trả bảo hiểm toàn phần 
– Giảm phí bảo hiểm đối các khách hàng có 
đăng ký các chương trình phòng chống bệnh 
tật hoặc không hút thuốc lá 
17 
GIẢI PHÁP TƯ NHÂN 
• Ngân hàng 
– Người đi vay phát tín hiệu chứng minh hiệu 
quả tài chính của dự án hoặc chứng minh 
năng lực tài chính của công ty 
• Thẩm định dự án, thẩm định khả năng tài 
chính của nhà đầu tư, tài sản thế chấp 
– Đánh giá lịch sử tín dụng của công ty 
– Bảo đảm của chính quyền 
18 
GIẢI PHÁP CỦA CHÍNH PHỦ 
• Cấp giấy phép chứng nhận (trước hoạt động) 
– Chứng nhận tư cách pháp nhân 
– Chứng nhận chất lượng sản phẩm 
• Kiểm tra, kiểm soát (trong quá trình hoạt động) 
– Kiểm tra an tòan vệ sinh thực phẩm 
– Đóng dấu chất lượng sản phẩm và cấp phép lưu thông 
– Kiểm tra và đối chiếu thực tế 
19 
GIẢI PHÁP CỦA CHÍNH PHỦ 
• Thành lập hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng 
• Cung cấp thông tin 
– Về quy hoạch 
– Về dịch bệnh 
– Về nhà đầu tư 
– Dự báo về cung cầu thị trường trong nước và 
quốc tế 
• Thiết lập thể chế (xây dựng khung pháp 
lý) để có biện pháp chế tài, xử phạt 
20 
VẤN ĐỀ NGƯỜI THÂN CHỦ VÀ 
NGƯỜI THỪA HÀNH 
• Đó là trường hợp giữa một bên là người chủ sở hữu và 
một bên là người cộng sự. Họ thực hiện vì những mục 
tiêu khác nhau 
• Hoặc một bên là người đại diện và một bên là người 
thừa hành. Họ thực hiện vì những lợi ích khác nhau. 
• Trở thành vấn đề vì: thông tin bất cân xứng làm cho 
người đại diện khó cưỡng chế thi hành, đánh giá hay 
khuyến khích công việc. 
• Tách riêng thành vấn đề vì hội đủ cả lựa chọn ngược và 
tâm lý ỷ lại 
21 
VÍ DỤ NGƯỜI THÂN CHỦ VÀ 
NGƯỜI THỪA HÀNH 
• Hội đồng quản trị - giám đốc 
• Tổng giám đốc – giám đốc chi nhánh 
• Người thuê lao động – người lao động 
• Hội đồng nhân dân - ủy ban nhân dân 
• Hiệu trưởng – giáo viên 
22 
GIẢI PHÁP CHO VẤN ĐỀ NGƯỜI 
THÂN CHỦ VÀ NGƯỜI THỪA HÀNH 
• Giải pháp tổng quát: người ủy quyền tạo ra động cơ 
khuyến khích vật chất và phi vật chất để cho mục tiêu 
người thừa hành và người ủy quyền phù hợp nhau 
– Trả lương và thưởng theo hiệu quả công việc 
– Thưởng bằng cổ phiếu 
– Giáo dục ý thức từ trọng nghề nghiệp 
– Danh hiệu thi đua 
– Cơ hội thăng tiến 
• Thiêt kế hệ thống kiểm tra 
– Hệ thống giải trình và kiểm sóat nghiêm ngặt 
– Đào tạo theo tín chỉ, sinh viên chọn môn học và chọn giáo viên 
– Lấy phiếu tín nhiệm thường kỳ 
23 
PHÁT TÍN HIỆU TRÊN THỊ 
TRƯỜNG LAO ĐỘNG 
• Gỉa sử một mô hình đơn giản: thị trường lao động cạnh tranh 
• Với thông tin đầy đủ 
– w = MRPL 
– Lương Nhóm I = $10.000/năm 
– Lương Nhóm II = $20.000/năm 
– Nhân viên có trung bình 10 năm làm việc: 
– Thu nhập nhóm 1 = $100.000 (10.000 x 10) 
– Thu nhập nhóm 2 = $200.000 (20.000 x 10) 
• Với thông tin không cân xứng 
– w = năng suất trung bình 
– Lương Nhóm I & II = $15.000/năm 
24 
Phát tín hiệu trên thị trường lao động 
• Phát tín hiệu bằng học vấn để giảm thông tin không 
cân xứng 
– y = chỉ số học vấn (số năm đại học) 
– C = phí tổn để đạt mức độ học vấn y 
– Nhóm I--CI(y) = $40.000y (tốn nhiều hơn để đào tạo) 
– Nhóm II--CII(y) = $20.000y 
• Phát tín hiệu bằng học vấn để giảm thông tin không 
cân xứng 
– Giả sử học vấn không làm tăng năng suất 
– Quy tắc quyết định 
• y* cho tín hiệu GII và lương = $20.000 
• Dưới y* cho tín hiệu GI và lương = $10.000 
25 
Phát tín hiệu trên thị 
trường lao động 
Soá naêm học 
ñaïi hoïc 
Giá trị 
học vấn 
 đại học. 
0 
$100K 
1 2 3 4 5 6 0 1 2 3 4 5 
Số năm học 
đại học 
$200K 
$100K 
$200K 
Nhóm I 
Nhóm II 
CI(y) = $40,000y 
Lựa chọn tối ưu 
về y của Nhóm I 
Một người nên có 
bao nhiêu học vấn? 
Quyết định học vấn 
được dựa trên so 
sánh lợi ích/chi phí 
CII(y) = $20,000y 
Lựa chọn tối ưu 
về y của Nhóm II 
Nhớ rằng với học vấn đưới 4 năm, thu 
nhập là $100.000. Sau 4 năm, thu nhập tăng 
$100.000 
B(y) = lương tăng theo 
mỗi mức học vấn 
Giá trị 
học vấn 
 đại học. 
6 
26 
Phát tín hiệu trên thị trường lao động 
Soá naêm 
ñaïi hoïc 
Giaù trò 
hoïc vaán 
 ñaïi hoïc. 
0 
$100K 
Giaù trò 
hoïc vaán 
 ñaïi hoïc 
Soá naêm 
ñaïi hoïc 
1 2 3 4 5 6 0 1 2 3 4 5 6 
$200K 
$100K 
$200K 
CI(y) = $40,000y 
Löïa choïn toái öu 
veà y cuûa Nhoùm I 
B(y) B(y) 
y* y* 
Lôïi ích = $100.000 
Phí toån 
C
I 
(y) = 40.000y 
$100.000<$40.000y* 
y* > 2.5 
Khoâng choïn hoïc vaán 
CII(y) = $20,000y 
Löïa choïn toái öu 
veà y cuûa Nhoùm II 
Lôïi ích = $100.000 
Phí toån 
•CII (y)= 20.000y 
•$100.000>$20.000y* 
•y* < 5 
•Choïn y* 
27 
Phát tín hiệu trên thị trường lao động 
• So sánh lợi ích /chi phí 
– Quy tắc quyết định sẽ đúng nếu y* nằm giữa 2,5 
và 5 
– Nếu y* = 4 
• Nhóm I sẽ chọn không học 
• Nhóm II sẽ chọn y* 
• Thực tế, học vấn có làm tăng năng suất và phát đi 
một tín hiệu hữu ích về năng lực làm việc của cá 
nhân. 
28 
Bài 4. Giáo sư Jones vừa mới được khoa Kinh tế của 
một trường đại học tư nhân thuê giảng dạy. Hiệu trưởng 
cam kết rằng trường sẽ đào tạo sinh viên với chất lượng 
hàng đầu. 
Hai tháng đầu của học kỳ, giáo sư Jones vẫn chưa lên 
lớp. Dường như ông dành toàn bộ thời gian vào việc 
nghiên cứu kinh tế hơn là giảng dạy. Giáo sư Jones cho 
rằng, nghiên cứu của ông sẽ tạo nên danh tiếng cho 
khoa và trường đại học. 
Liệu ông có được phép tiếp tục nghiên cứu như vậy hay 
không? Hãy xem xét tình huống này trên quan điểm 
vấn đề thân chủ và người đại diện. 
29 
Bài 10 Một hãng có doanh thu được thể hiện bởi công 
thức R = 10e – e2, trong đó e là mức độ cố gắng của một 
công nhân điển hình (tất cả các công nhân được coi như 
giống nhau). Một công nhân lựa chọn mức cố gắng của 
anh ta để tối đa hoá mức lương ròng, sau khi đã trừ đi 
chi phí cho những cố gắng của anh ta w – e (chi phí đơn 
vị cho sự cố gắng coi như bằng 1). Xác định mức cố 
gắng và mức lợi nhuận (doanh thu trừ đi tiền lương) cho 
mỗi cách trả lương sau. Giải thích tại sao những mối 
quan hệ thân chủ và người đại diện khác nhau này lại 
tạo ra những kết cục khác nhau. 
a) w = 2 nếu e ≥ 1, nếu e = 0 thì w = 0. 
b) w = R/2. 
c) w = R – 12.5.